Lögrétta - 24.04.1918, Blaðsíða 3

67
LÖGRJETTS
Frjettir.
Tíðin hefur veriS hlý siðustu vik-
una um alt land, hjer suðaustanátt og
rigningar.
Skipaferðir. ,,Sterling“ kom a5
austan 16. jj. m. með fjölda fólks, og
fer aftur í dag suður um land og
austur. „Fálkinn“ kom frá Færeyjum
18. —• „Bisp“ frá Englandi 20., með
salt mest, og „Botnia“ frá Khöfn 20.
—• Seglskipið „Dagny“ frá Khöfn,
er fór þaðan í okt. og lengi hefur legið
í Noregi, kom hingað i sí'ðastl. viku.
■—■ Til Ásgeii'sonsverslunar á fsafirði
hefur komið enskt skip og hafði flutt
þangað töluvert af pósti, sem hingað
átti að fara. — „Gullfoss“ fer vestur
um haf í kvöld, „Bisp“ til yestfjaröa
bráðlega.
Aflabrögð eru nú góð. Botnvörp-
ungar og þilskip afla mjög vel.
Gunnar Richarðsson fallinn á vest-
urvígstöðvunum. Richaré Torfason
bankabókari hefur fengið tilkynningu
um það frá ensku herstjórninni, dags.
26. f. m., að Gunnar sonur hans sje
fallinn í orustu á vesturvígstöðvun-
um. Hafði skot hitt hann, er hann
var að hlaða vjelbyssu sína. Gunnar
hafði lengi verið i her Canadamanna
i Frakklandi og hafa oft birtst í
„Vísi“ brjefkaflar frá honum þaðan.
Hann var efnismaður mesti.
Umsóknir um prestaköll. Um Suð-
urdalaþing sækir sjera Jón Guðnason
á Staðarhóli einn. Um Oclda sækja:
sjera Ásm. Guðmundsson i Stykkis-
hólmi, sjera Guðbr. Björnsson i Við-
vík, sjera Þorsteinn Briem á Hrafna-
gili, Tr. Ii. Kvaran cand. theol. og
Erl. Þórðarson cand. theol. — Um
Sauðanes sífekja: sjera Iialldór
Bjarnarson á Presthólum, sjera Vig-
fús Þórðarson á Fljaltastað, sjera
Hermann Hjartarson á Skútustöðum,
sjera Þórður Oddgeirsson i Bjarna-
nesi og Sjera Jósef Jónsson á Sauða-
nesi.
Bókmentafjelagið. B. M. Olsen pró-
fessor biðst nú undan endurkosningu
i forsetaembætti fjelagsins vegna van-
heilsti. Margir hafa hug á, að fá í
hans stað Jón biskup Helgason og
væri vel, ef menn gætu orðið sam-
taka um það.
Kartöfluræktun á að reka i stórum
stíl næsta sumar fyrir reikning
Reykjavíkurbæjar, og á að taka á
leigu 50 dagsláttur af landi í Brautar-
holti i þvi skyni, en framkvæmda-
stjóri er ráðinn Guðm. Jóhannsson í
Brautarholti. l,
_ £,
Dýrar ær. Á uppboði, sem nýlega
var haldið í Miðdal í Mosfellsveit,
höfðu ærnar selst á 62 kr.
Prófastur í Rangárvallaprófasts-
dæmi er sjera Eggert Pálsson á
Breiðabólstað skipaður frá næstu far-
dögum. , 4 *
„17. júní“ hjelt samsöng kvöldið
19. þ. m., er síðan var endurtekinn
næstu kvöld, alt af fyrir húsfylli, eins
og jafnan er á samsöngum þess fje-
lags. Tvö ný lög voru sungin þarna
í fyrsta sinn, annað eftir Árna Thor-
steinsson, við „Fyrstu vordægur“
eftir Þ. G., hitt eftir Sigfús Einars-
son, við „Vorkvæði“ eftir Gest.
Kvæði Björnsons um fall Ólafs
Tryggvasonar, með lagi eftir Reis-
siger, sem oft hefur verið sungið hjer
áður, var nú sungið i nýrri þýðingu
eftir Gest, er fellur mjög vel við lag-
ið, og þótti mönnum það betur sung-
ið en nokkru sinni áður. Símon Þórð-
arson söng einsöng i lagi Griegs við
kvæðig „Norröna folket det vil fara“,
eftir Björnson, og i þýsku lagi eftir
Max Bruch, við kafla úr Friðþjófs-
sögu, sem ekki hefur verið sungið
hjer áðttr, og Einar Viðar söng ein-
söng í norsku þjóðlagi við kvæði
sem heitir „Stev fraVeggaardshejen“.
Ýmisl. fleira var sungið, þar á meðal
„Töframynd í Atlantsál“» eftir Svbj.
Sveinbjörnsson, lag eftir P. Hellmuth
við kvæði eftir Burns, „Jenny i Ru-
gem“, í danskri þýðingu eftir Jeppe
Aakjær. — Mjög vel var látið yfir
samsöngnum.
Frá útlöndum komu meö „Botniu“:
Jón Þorláksson verkfræðingur, en frú
hans, sem með honum fór, dvelur á-
fram ytra, Gunnar Gunnarsson skáld,
frú hans og sonur og bróðir Gunnars,
Sigurður, Fr. Nathan stórkaupmaður
og frú hans, Björn Gíslason á Ás-
gautsstöðum, Ársæll Árnason bóksali,
P. J. Thorsteinsson kauprn., G. Thor-
steinsson listmálari, frú Margrjet Zo-
ega, Herl. Clausen kaupm. o. fl.
Gunnar Gunnarsson skáld ætlar að
dvelja hjer heima i sumar; ráðgerir
að fara austur í Vopnafjörö í næsta
rnánuði og vera þar hjá föður sínum.
Þingmálafundur í Vestm.eyjum.
„Skeggi“ frá 13. þ. m. skýrir frá nýl.
afstöðnum þingmálafundi i Eyjunum.
Þar var samþ. 1. að fá lög um sigl-
ingafána. 2. að fá sem fyrst útibú í
Eyjunum frá öðrum hvorum bank-
anna. 3. að fá lög um b(ejarstjórn i
Vestmannaeyjum, sniðin eftir nýjustu
bæjarstjórnarlögum annarstaðar. 4-
að öllum skipum, sem í förum eru fyr-
ir landsstjórnina, eða styrkt eru af
landssjóöi, og leið eiga nálægt Eyj-
unum, verði gert að skyldu að koma
þar við. 5. að landstjórnin styrki
Vestmannaeyjar til að eignast björg-
unarskip. 6. að skift yrði um menn
í landstjórninni. 7- óháð símalína
fáist sem fyrst milli Rvíkur og Eyja.
Snæbjörn Kristjánsson í Hergilsey
hefur verið hjer lengi i vetur til lækn-
inga hjá Gunnl. Claessen; hafði feng-
ið krabbamein í efri vör, og hefur
það verið læknað með Röntgensgeisl-
um. Meinið var talið fulllæknað, er
Snæbjörn fór hjeðan heimleiðis í sið-
astl. viku, en þó skyldi hann koma
aftur til nánari athugunar á því að
5 vikum liðnum.
Snæbjörn bað Lögr. að flytja kunn-
ingjum sínum hjer í bænum kveðju
sina með þökkum fyrir viðkynning-
una. Hjeðan fór hann til Borgarness
cg þaðan landveg til Stykkishólms.
Bertel Gunnlögsson dáinn. 30. jan.
síðastl. andaðist í Tacoma i Washing-
tonríki í Bandaríkjunum Bertel Gunn-
lögsson, sonur Stefáns Gunnlögsson-
ar landfógeta og Þuriöar Benedikts-
dóttur Gröndal yfirdómara, bróðir
Ólafs sál. Gunnlögssonar, sem lengi
var ritstjóri í París. Bertel H. Gunn-
lögsson var fæddur hjer i Rvik 1839,
en fór ungur suður í lönd og mentað-
ist þar. Ferðaðist síðan víða um heim
og gat sjer mikið álit meðal menta-
manna fyrir tungumálalærdóm 0. fl.
1880 fór hann vestur uni haf og dvaldi
þar síðan. Hingað til lands kom hann
síðast 1859.
Söngskemtun frú Lauru Finsen,
sem frestað var urn daginn, var hald-
in kvöldið 22. þ. m. og tókst mjög
vel. Einkum voru vel sungnar norsku
þjóðvísurnar, sem síðastar voru á
söngskránni, „Ola, 01a“, „Aagots f jeld-
sang“, Bádnlát" og „Eg ser dig Ut
for gluggjin“. Tvö ísl. lög söng frúitt
m. a., „Sofðu, sofðu góði“, eftir Sigv.
Kaldalóns, og „Nótt“, eftir Árna
Thorsteinsson, og voru bæði vel sung-
in. Aðstoðarmaður frúarinnar, hr,
Ben. Árnason stud. theol., söng lög
eftir Leoncavallo, Verdi og Wagner,
og þótti vel takast, svo að þar er talið
að efni sje i mikinn söngmann. Frú
Ásta Einarsson ljek undir á hljóðfæri.
Búnaðarsamband Kjalarnesþings
hjelt aðalfund mánudaginn 15. apríl.
MættU á honum fulltrúar frá flestum
búnaðarfjelögunum, sem í samband-
intt eru. Á fundinum urðu allmiklar
umræður um það, á hvern hátt sam-
bandið gæti í framtiðinni hvatt og
styrkt bændur til þess að nota nýj-
ustU og bestu aðferðir við jarðyrkju.
Er það kunnugra en frá þurfi að
segja, að þótt allmiklar umbætur hafi
gerðar verið á jarðyrkjuaðferðum
hjer, þá er þeim enn mjög ábótavant.
Ge^a menn einkum of lítið að því að
nota hestaflið. Er þó öllum ljóst, að
það er miklu ódýrara en mannsaflið,
og má búast við, að það verði not-
hæfasta aflið, sem völ verði á hjer
á landi um langt skeið. Að vísu mutt
verða hægt að koma dráttarvjelum
við á nokkrum stöðum, en nóg mun
sanit verkefni fyrir hestana. Ekki
treystist Sambandið til að ráðast í
neina nýbreytni á þessu ári, en hygst
að gera það strax, þegar sjest rofa
fyrir degi heilbrigða tímans. Það mutt
nú ekki þykja ntiklum tíðindum sæta,
þótt nokkrir menn komi saman og
ræði um einhver moldárverk. Ert
víst mættii menn gefa slíku gaum,
fremur en sUmU öðru, sem gleypir
athygli martna, einkum hjer í Reykja-
vík. Og eitt er víst: að væri til ein-
hver svo máttug vera, að hún breytti
mönnum svo, að þeir yrðu jafn sólgn-
ir í að þreyta sig á umrótum jarðar-
innar til endurbóta, eins og þeir eru
nú ósparir á að fullnægja prjálsemi
sinni, þá mundi kartöfluskortur og
mjólkurleysi ekki vera jafn daglegt
umtalsefni, sem það er nú. En til þess
þyrfti víst meira en meðal spámann.
Alþingi.
Fjárhagur landsins.
Samkvæmt yfirliti því um fjárhag
landsins, er fjármálaráðherra gaf
þinginu 16. þ. m., hafa útgjöld 1916
farið frarn úr áætlun kr. 1,179,235.40
og 1917...............— 2,314,225.35
og áætlaður tekju-
halli var.............— 287,969.42
Kr. 3,781,430.17
en tekjur 1916 fóru
fram úr áætlun .... kr. 1,193,708.35
og 1917 .............— 981,153.63
Kr. 2,174,861.98
og hefur tekjuhallinn á f járhagstíma-
bilinu orðið kr. 1,606,568.19.
Skuldir landssjóðs í árslok 1917
voru:
Eftirstöðvar eldri
lána ................kr. 2,415,376.95
Lán tekin á árinu
1917:
Hjá Stóra norræna
ritsímafjel. (eftir-
stöðvar í árslok) .. — 496,323.33
Iljá íslenskum botn-
vörpuskipaeig......— 2,782,533.35
Hjá Handelsbanken
(með veði i skipum
landssjóðs)........... — 2.000.000.00
Hjá dönskum bönk-
um ................... — 6,000,000.00
Víxlar ííslandsbanka
(til skipakaupa) .. — 2,360,000.00
Skuld við ríkissjóð
Danmerkur .............— 3,255,007.19
Kr. 19,309,240.82
Síðan um nýár hafa
veriö tekin lán í ís-
lenskum bönkum .. — 2,585,000.00
Kr. 21,894,240.82
en greitt hefur verið
af skuldum...........•— 2,860,000.00
svo að skuldir lands-
sjóðs voru 8. apríl
1918 ................ kr. 19,034,240.82
Um nýár voru inneignir landssjóðs:
Skuld landsversl. .. kr. 5,660,659.05
Eimskip landssjóðs — 3,553,417.20
Hjá bönkum, ^þinds-
fjehirði o. fl. ...... — 7,479,284.00
Kr. 16,693,360.25
Samkvæmt því sem fjármálaráð-
berra segir í skýrslu sinni, hefur af
lánum landssjóðs, er tekin voru síð-
astl. ár, eigi orðið nema í hæsta lagi
um 150000 kr. eyðslufje um áramót.
Á rekstri landsverslunarinnar frá
upphafi er talið að orðið hafi rúm
1 milj. kr. gróði, en aftur hefur á
rekstri skipa landssjóðs orðið 238.614
kr. 25 a. tap, og er aðaltapið á „Borg“,
því að á rekstri „Willemoes" varð
113.720 kr. 63 a. gróði. En góðar von-
ir eru um, að hagur verði á rekstri
allra skipanna þetta ár.
Helstu hækkanir á fjárhagsút-
gjaldaliðum 1917 voru: Til æðstu
stjórnar landsins kr. 118,000 kr. og
stafar sú upphæð aðallega af viðgerð
á stjórnarráðshúsinu; þingkostnað-
ur 94,933 kr., til læknaskipunar o. fl.
um 195 þús. kr., hraðskeyta- og sím-
skeytakostnaður 182,232 kr. og óviss
útgjöld nánm 251,425 kr., og þar af
varið til rekstursTjörnesnámu 138,298
kr. og siðan um nýár um 30,000 kr.
Samkvæmt lögum um almenna hjálp
vegna dýrtíðarinnar hefur um nýár
verið varið 511,620 kr. 83 a., þar af
nam kolaafslátturinn kr. 462,913.37.
Síðan um nýár hefur 61,250 kr. verið
varið til vinnulauna fyrir grjótvinnu
°g 89 þiis. kr. til Hafnarfjarðarveg-
arins.
Dýrtíðaruppbót til embættis- og
sýslunarmanna landsjoðs hefur num-
ið árið 1917 kr. 348,337.65, en fyrir
árið 1916 nam hún kr. 422,344.01.
En alls hafa útgjöld landssjóðls
samkvæmt öðrum lögurrt en fjárlög-
unum, og samkvæmt þingsályktunum
og væntanlegum fjáraukalögum num-
ið áriö 1917 kr. 1,806,904.74.
Þingsályktanir.
i-—2. Um skipun fullveldisnefnda.
3.-4. Um skipun bjargráðanefnda.
Reglugjörð
um
ráðstafanir til að tryggja yerslun landsins.
Samkvæmt heimild í lögum nr. 6, 8. febrúar 1917, um heim-
ild handa landsstjórninni til ráðstafana til tryggingar aðflutningum
til landsins, eru hér með sett eftirfarandi fyrirmæli.
1. gr.
Meðan samningar standa nú yfir milli Bretastjórnar og sendi-
manna landsstjórnarinnar íslensku um verðlag á íslenskum afurðum
arið 1918, er bannað að selja til útlanda eða gera samninga um sölu
til útlanda á íslenskum afurðum, sem framleiddar hafa verið eða fram-
leiddar verða á yfirstandandi ári.
2. gr.
Brot gegn ákvæðum 1. gr. reglugjörðar þessarar varða sektum
alt að 500.000 krónum. Bæði sá, sem selur eða loíar að selja vör-
ur þær, sem greindar eru í 1. gr. 0g á þann hátt, er þar greinir,
og sá, sem kaupir eða lofar að kaupa þær, skal sekur talinn við
ákvæði þessarar reglugjörðar. Hið selda eða umsamda er að veði
fyrir sektunum.
3. gr.
Með mál út af brotum gegn reglugjörð þessari skal fara sem
almenn lögreglumál.
Áður en dómari úrskurði sektir, án þess að mál fari fyrir dóm,
skal málið borið undir stjórnarráðið.
4. gr.
Reglugjörð þessi öðlast gildi þegar í stað.
Þetta er birt öllum þeim til eftirbreytni, sem hlut eiga að
máli. —
í stjórnarráði íslands 22. apríl 1918.
Sigurðnr Júnsson.
Oddur Hermannsson.
Auglysing.
í sambandi við reglugjörð þá um ráðstafanir til að tryggja
verslun landsins, sem gefin hefir verið út í dag, auglýsist hér með,
að landsstjórnin vegna landssjóðs getur ekki tekið neina ábyrgð á
afleiðingum af ráðstöfunum eða sölusamningum manna á milli hér
á landi um islenskar afurðir til útflutnings, sem framleiddar hafa
verið eða framleiddar verða á yfirstandandi ári,
t stjórnarráðl tslands 22. apríl 1918.
Signrður Jðnsson.
Oddnr Hermannason.
é
5. Um sölu Ólafsvallatorfunnar.
Flm.: Þm. Árn., að stjórnin noti ekki
lagaheimildina til að selja Ólafsvelli
á Skeiðum ásamt hjáleigrtm.
6. Um sölu Gaulverjabæjar. Flm.:
Sig. Sig., að stjórnirt rtoti ekki laga-
heimildina til að selja Gaulverjabæ
í Árnessýslu ásamt hjáleigunni Gatð-
húsum. Báðum þessum tillögum hefur
verið vísað til landbúnaðarnefndar
n. d.
7. Um að útbú frá Landsbankanum
verði sett á stofn í Vestmannaeyjum.
Flm.: Karl Ein., Magn. Törf. og Hj.
Sn.
S t j ó rnarf rumvö r p.
6. Um skipun barnakennara og laun
þeirra. Er þar farið fram á, að kenn-
arar, sein starfa við bartíaskóla eða
farskóla í 6 mánuði, skuli hafa árs-
laúrt, sem hjer segir: Forstöðunienn
barnaskóla i kauptúnum 2000 kr. auk
ókeypis húsnæðis, eða jafngildi þess
í peningum, og kennarar við kaup-
staðaskóla 1500 kr., og greiðast laun
þessi að af landssjóðsfje, en að ^3
úr bæjarsjóði. Laun þessi hækka um
200 kr. 4. hvert ár upp að 1000 kr.
—! Forstöðujmenn barnaskóla utan
kaupstaða 1500 kr. og kennarar við
þá skóla 1200 kr. og greiðast launirt
að hálfu úr landssjóði og að hálfu
úr sveitarsjóði. Laun þessi hækka um
100 kr. 4. hvert ár, upp að 500 kr.
Farskólaskennarar 300 kr. árslaun,
auk ókeypis fæðis o. fl. þá 5 márt-
uði ársins, sem skólinn stendur, og
húsnæði alt árið, eða jafngildi þeirra
hlunninda i peningum. Þeir skulu fá
50 kr. launaviðbót 3. hvert ár upp að
300 kr. — Allar launaviðbætur greið-
ast úr landssjóði. Eigi tekur lands-
sjóður neinn þátt í kostnaði við þaU
hlúnnittdi, sem kennarar hafa, sam-
kvæmt lögum þessum, enda þótt þau
sjeu greidd i þenirtgum. Ef barna-
skóli stendur lengur en 6 mánuði á
ári, hækka launin i rjettu hlutfalli við
tímalengd.
Frv. þessu fylgír íangt álitsskjal frá
fræðslumálastjóra, og telur hanrt
þingsályktun síðasta alþingis um upp-
eldismál ekki framkvæmanlega, sjer-
staklega það, að láta foreldra og hjer-
úð sjá fyrir því, að böm hafi til-
skylda þekkingu undir staðfesting-
úrta, ert landið kosti ekki annað við
þá kenslu en eftirlit með þrófinui