Lögrétta - 10.07.1918, Qupperneq 4

I2Ö
LÖGRJETTX
Með báli og brandi.
Eftir Henryk Sienkiewicz.
VII. KAFLI.
Heimilisblaði ð 1919
Við næstu áramót hefst 8. árgangur HeimilisblafSsins. Þaó befur noti<5
mikilla vinsælda og eignast marga vini á þessum li8nu árum. Mönnum
hefur HkaÍS vel afS blafSi'ð heldur sjer frá flokkaríg og bræ.tum, en fiytur
eingöngu fræðandi, g ö fg a n d i og skemtandi efni, i bundnu
og óbundnu máli.
En Hei'miIsblaðiS þarf afS. auka tölu kaupenda sinna að miklum mun, og
heitir nú á fylgi góðra manna í landinu sjer til aðstoöar; býðnr þaS
kostakjör þau, er nú skal greina:
Þeir, sem gerast kaupendur að HeimilisiblaSinu næsta ár (1919) og
senda andvir'ði árgangsins — 3 krónur — með pönjtun, fá í kaupbæti sög-
una „Góffa stúlkan" eftir Charlés Dickens, sem nú er að koma í
blaðinu og yerður sjerprentuS. BókhlöSuverð þessarar ágætu skáldsögu verð-
ur minst 2 krónur og eru þetta því sjerstöik kostakjör. En 30 aurar
verða að fylgja með andvirði blaðsins i burðargjald undir söguna.
Þeir, sem vilja gerást útsölumenn blaðsins og annast innheimtu andvirðis
og verða ötulir að safna ikaupendum, fá, auk 20 pct. sölulauna, bóka-
böggul, sem þeim verður sendur, er þeir hafa staðið skil á andvirði
seldra eintaka. Verður böggullinn eftir því innihaldsríkur sem kaupenda-
fjöldinn er mikill.
Þeir, sem safna 30—50 nýjum kaupendum, niega tilnefna cinhverja eina
íslenska Ijóðabók, er þeir óska eftir í sínum böggli.
Þetta tilboð gildir auðvitað einnig fyrir alla núverandi ötsölumenn
blaðsins.
Æskilegast væri að þeir, sem sinna þessu, sendu pantanir sínar svo
snemma í sumar, að hægt verði að senda þeim bókina áður en póstgjaldið
liækikar i haust.
llnga kynslóðin, sem er að hyrja á blaÖa- og bókaikaupum, ætti að sinna
þessu tilboði, því Heimilisblaðið leggur áherslu á það, að alt sem
það fiytur sje s i ð b æ t a n d i, um leið og það fræðir og skemtir.
Utanáskrift blaðsins er:
Til II c, i ni i l i s b la <y s i n s
í Bergstaðastrœti 27, Reykjavik.
Bændur athugið.
Vegna sí-aukinnar eftirspurnar á ílátum, svo sem fötum, döllum og
byttum, hef jeg nú tekið í mann til þess eingöngu að smíða ílát þessi og
hef jeg nú fyrirliggjandi nægtir af þeim með sanngjörnu verði.
Strokka srníða jeg gegn pöntun.
Balar og kútar alt af fyrirliggjandi.
Jón Jónsson, beykir.
Klapparstíg 7. Reykjavík.
Sími 593. Box I02-
Zagloba var bundinn á höndum og
fótum við sverð sitt og mátti hann
sig hvergi hræra. Hafðl hann verið
iagður inn í veitsluskálann. Bohun sat
þar hjá á stól og var skemt, er hann
sá hræðslusvip hins.
,,Gott kvöld, Zagloba \“ sagði hann
er hann sá að fanginn opnaði augun.
Zagloba þagði; hann varð alveg ó-
drukkinn, eins og hann hefði ekki
hragðað vín. Það er sagt um menn,-
sem nær því eru druknaðir, að rjett
um leið og þeir missa meðvitundina
þá minnist þeir í einni svipan alls
sem við hefur borið á æfi þeirra og
geri sjer einnig grein fyrir því, sem
er að ske. Þannig var nú ástatt um
Zagloba, og er hann mintist hins yfir-
standandi tíma, stundi hann:
„Hann virnur nú á mjer.“
„Gott kvöld, kunningi!“ endurtók
Bohun.
„Pú; jeg hefði heldur kosið, að
hann væri óður af reiði,“ hugsaði
Zagloba.
..Þekkið þjer mig ekki, virðulegi
aðalsmaður?“
„Jú, jeg held nú það. Je’g hef þann
heiður. Hvernig líður yður?“
„Þakka fyrir; ekki svo illa, Nú
skal jeg annast um yðar liðan.“
„Jeg hef aldrei beðið guð um yður
sem lækni 'minn, og veit ekki hversn
læknisráð yðar verða mjer heilnæm,
— en verði guðs vilji.“
„Þjer hafið einu sinni hjúkrað
mjer. nú ætlp jeg að greiða þá skuld
Við erum gamlir vinir. Þjer minnist
þess víst, hversu verklega þjer bund-
uð um höfuð mjer í Roslogi forðum?
Er ekki svo?“
Augu Bohuns leiftruðu og kulda-
brosdrættir sáust í andliti hans.
„Jeg minnist þess,“ sagði Zagloha,
„að jeg gat þá stungið ,hnif mínum
í hjarta yðar — en gerði það samt
ckki.“
„Þjer haldið þó ekki, að jeg ætli
nú að leggja yður í gegn. Nei, siður
en svo. Þjer eruð minn kæri, elsku-
legi vinur, og jeg ætla að gæta yðar
sem sjáaldur auga míns.“
„Jeg hef lika ávalt sagt, að þjer
væruð heiðursmaður.“ Zagloba ljet
sem hann tæki orð Bohuns bókstaf-
lega, en gat ekki varist þeirri hugs-
un: ,.Jeg á ekki að fá að deyja venju-
legum dauða; hann ætlar mjer víst
einhve,'n alveg einstakan.“
„Þje/ cruð einnig heiöursmaður.
A’ið sæi.jumst hvor eftir annars funcþ.
og nú höfum við lika hitst.“
„Satt að segja þá íief jeg ekki bein-
línis sótst eftir yðar íundi. En jeg
þakka yður vingjarnleg orð.“
„Brátt skuluð þjer fá ástæðu til
þess að þakka mjer fleira. Jeg þakka
yður fyrir að koma Helenu til Bar;
þar fann jeg hana. Heyrið þjer, mjer
hefði verið það ánægja, hefðuð þjer
getað setið brúðkaup okkar, en það
getur ekki orðið að sinni, meðan
styrjöldin geysar. Þjer eruð líka orð-
inn aldraður og eigið ef til vill skamt
eftir ólifað.“
„Brúðkaup/1 át Zagloba eftir, og
lagði við hlustirnar, þrátt fyrir sín
eigin vandræði.
„Haldið þjer mig þannig, að jeg
taki meyjuna með valdi, án blessunar
prests? Álitið þier mig ekki nógu rík-
an, til þess að kvongast í Kænugörð-
um ?“
„Því er jjannig varið,“ hugsaði
Zagloba. „Heyrið þjer, góði vinur,
leysið mig nú.“
„Liggið þjer bara rólegur. Þjer
leggið hráðum á stað, en eruð gamall
og þurfið að hvíla yður undir ferð-
ina.“
„Hvert ætlið þjer með mig?“
„Til annars vinar rníns, sem heitir
Krysovonos. Við skulum sjá um að
vel fari um yður, þegar þangað kem-
ur.“
„Þar verður heitara en í Víti,“
hugsaði Zagioba og mælti síðan:
..Jeg veit. að þjer eruð mjer reið-
ur. en það er alveg ástæðulaust; það
veit sá sem alt veit. Við drukkum
saman margt glasið í Chigrin, og
mjer þótti vænt um yður eins og föð-
ur um son og virti yður fyrir riddara-
skap og hreysti. Hvað hefur okkui
borið á milli ? Jeg fylgdi yður af vin-
semd til Roslogi og hefðuð þjer hald-
ið yður í skefjum, en ekki myrt sak-
lausa menn þar, hefði mjer ekki kom-
ið til hugar að leggja stein á veg yð-
ar og hefði kosið yður öllum framar
sem eiginiuann meyjarinnar. En þeg-
ar þjer höguðuö yður eins og Tart-
ari, vaknaði samviska mín, og rnintist
jeg þá þess, að jeg var i húsum aðals-
manna. Þjer liefðuö sjálfur gert hið
sama í núnum sporum. Það var bá í
mínu valdi, að 'senda yður úr þessum
heimi, en jeg gerði þaö ekki, af því
jeg er aðalstnaður og nuindi hafa
hlygðast min fyrir ]>að. Jeg veit, að
þjer ætlið að ráða mig af dögum, en
þjer megið sjálfur blygðast yðar fyrir
það. Meyjuna hafið þjer nú í yðar
valdi. Hvers óskið þjer framar? Jeg
hef gætt meyjunnar eins og hún væri
dóttir mín, enda var það sjálfsagt,
þar sem jeg áleit yður hvorki sneidd-
an riddaraskap nje samvisku. Hvern-
ig getið þjer rjett henni hönd yðar
flekkaða blóði minu saklausu. Hvern-
ig getið þjer sagt viö hána; Þann
sem frelsaði þig gegnum hættur og
hörmungar, hef jeg látið kvelja til
bana. Þjer ættuð að sjá yður um hönd
og leysa mig, því að með vjelum var
jeg handtekinn. Þjer eruð ungur og
margt getur komið fyrir á manns-
æfinni, -— og drottinn mun refsa yður
þar sem yður þykir sárast, ef þjer
myrðið mig.“
Bohun stóð upp bleikur af reiði.
„Svínið þitt! Jeg skal láta flá þig
lifandi; jeg skal steikja þig við hæg-
an eld og tæta þig sundur ögn fyrir
ögn.“ Hann greip rýling sinn 'og
mundaði hann að Zagloba, en stilti
sig þó og hrópaði:
„Komið hingað, piltar!“
Sex Kósakkar komu inn.
„Kastiö hræi ]>essu út i svinastíuna,
en gætið hans eins og augna ykkar.“
Kósakkarnir gripu Zagloba og háru
hann út í svinastíuna og hentu honum
þar á gólfiö ; fóru út og lokuðu en
skildu hann einan eftir í myrkrinu.
Ofurlitla skimu lagði inn um rifur í
hjálkaveggnum. Hann vandist hrátt
myrkrinu og sá svo nukið, að hvorki
voru hermenn nje svín þar inni, eti
hann heyrði Kósakka tala öllu megin
við bjálkakc-fann og vissi því að
vörður var á allar hliðar, en honttm
ljetti undir eins við það að enginn
var þar infti.
Hann vur þó enn þá liíandi. Þegar
Bohun brá rýtingnum taldi hann víst
að æfi sinni væri lokið. í hinni mestu
, skelfingu hafði hann falið sig drotni
Nú var hann í engum vafa um þa'ð
að Bohun hafð þyrmt honum um sinn
til ]>ess að kvelja hann síðar i næði
og hefna þannig að hann flýði með
Helenu og hnekti virðingu hans er
hann vafði hann sem reifabarn. Zag-
loba virtist útlitið ekki glæsilegt, en
ljet þó huggast við það að enn var
hann á lífi og átti aö likindum enn
eftir að lifa nokkra daga, því að bú-
ast mátti við aö hann yrði fluttur á
fund Krysovonos til þess að skýrs.
]>ar frá ýmsu. Hrylti honum við þvi
sem hann þar ætti fyrir höndum að.
þola. Nú varö hann að taka á allri
sinni ráðsnild.
„Þó að hjcr lægi svín ætlað til
slátrunar,“ sagði hann, þá gæti það
fremur forðað sjer en jeg, því ekki
hefðu þeir bundið það við þess eigið
sverð. Þó að hinn vitri Salómon væri
hjer mundi hann verða jafn ráðalaus
og íeS er nlr Hrottinn minn dýri!
Hví í ósköpunum þurfti jeg að lenda
í flasinu á þessum árans þorpara, sem
jeg reyni að forðast eins og heitan
eldinn. Guð minn góðítr! Hví í þreml-
inurn var jeg annars að flækjast hing-
að ? Æi! Jeg get hvorki hreyft hönd
r.je fót.“
Þegar Zagloba hafði jafnað sig, sá
hann að heldttr var þó von um und-
ankomu ef hendur og fætur værit
ófjötraðir. Átti hann ekki að reyna
að losa sig? Bara hann gæti ýtt
sverðinu úr böndununt, þá var hitt
hægara. F.n hvern'ig átti hann að fara
að því ? Zagloba fór nú að yfirvega
það.
Hann byrjaði nú að mjaka sjer á
fram á bakinu, en niiðaði ekki nema
! hálfan þumlung við hvern rykk. Hann
I var orðinn sveittari en í dansinum.
I Hann hvíldist öðru hvoru og kastaði
næðinni; loks konist hann að veggn-
um. Nú fór hann að rykkja sjer til
hliðar jjannig aö döggskórinn á slíðr-
unum rakst í vegginn við hvern rykk
og tók sverðiö aö mjakast til í hönd-
unurn. Hjarta Zagloha harðist af
gleði, hann var áreiðanlega á rjettn’
leið. Hann hjelt þessu áfram, en sætti
jafnan færi að dángla döggskónum í
vegginn. ])egar ljet sem hæst í Kó-
sökkununi. Sverðið var komið að
nokkru leiti út úr böndunum en gekk
nú ekki lengra, þó hann ræki það
: vegginn. Það voru hjöltun sem stóðu
út, en ]>au voru miklu ])yngri en
brandurinn. Gaddhjöltu voru á sverð-
inu eins og venja var til í þann tíð
um riddarasverð og Zagloba ákvað
aö færa sjer það í nyt. Ilann fór enn
aö mjaka sjer til og Ijet nú höfuðið
ganga á undan. Við ])essar hreyfing-
ar rakst gaddurinn á hjöltum sverðs-
ins niður í leirgólfið og festist loks
í holu einni; Zagloba mjakaði sjer
enn fram og gleði hans var meiri
en frá verði sagt. Sverðið hafði alveg
smogið úr böndunum. Zagloba rjetti
nú úr sjer; þótt höndur hans væru
bundnar, gat hann samt gripið sverð-
ið, hjelt sliðrunum föstum með fót-
unum og brá þvi þannig.
Honum varð ekki mikiö fyrir að
ristá böndin af fótum sjer, en það var
erfiðara að skera handfjötrana. Zag-
íoba lagði sverðið á gólfið, þannig
að eggin vísaði upp og dró síðan
handfjötrana eftir henni, þar til þeir
skárust alveg sundur. •
Nú var hann bæöi ófjötraður og
vopnaður. Hann signdi sig og þakk-
aði guði lausn þessa. Hann var enn
langt frá því aö vera sloppinn úr
greipum Bohuns.
„Hvað á jeg nú til bragðs að taka ?“
sagði Zagloba við sjálfan sig. „Jeg er
litlu hættari fyrir þessu. Nú er jeg
alveg ráðþrota og verð hræfuglunum
að bráð, gefi drottinn mjer ekki vit
til einhvers sjerstaks snjallræðis. Ger:
hann ])að, skal jeg lifa í hreinlífi
hjeðan í frá eins og Longinus.“
Hávært samtal heyrðist til Kósakk-
anna fyrir utan vegginn. Zagloba þaut
út að honum og lagði hlustirnar við
rifu, er á honum var.“
„Hvert förum viö hjeöan?“ spurði
einn Kósakkanna.
,,Jeg veit þaö ekki, sennilega för-
um.við aftur til herhúða Krysovon-
os,“ svaraði annar.
„Hestarnir þola það ekki, þeir geta
varla staöið fyrir þreytu.“
„Það er einmitt ])ess vegna að við
áum hjer til morguns.“
„Heyrðu; jeg gæti hest trúað að
íoringi vor ætli sjer til Zarnpol ....“.
„Þegiðu, ef þú vilt enn um stund
halda höfði þínu.“
Þaö varð þögn; Zagloha heyrði
hvísl eitt.
Hann læddist yfir að veggnum, er
var andspænis, en heyrði þá frýsið
til hestanna, er voru að jeta undir
honum fóður sitt, en á milli hestanna
lágu sennilega Kósakkar, ])ví að það
var eins og rödd þeirra kæmi neðan
frá er þeir töluðu saman þar úti.
Hann heyrð.i það á orðum þeirra, að
]>eim var órótt og að ]>eir hjuggust
við aö furstinn mundi ráðast á þá á
hverri stundu; töldu þeir það þá víst,
að hann mundi stegla þá þar lifandi.
Þeir voru því óðfúsir að komast aft-
ur til herbúða Krysovonos.
Zagloha sór þess dýran eiö með
sjálfum sjer, að fyrr skyldi hann
verða höggvinn í stykki, en hann
ljeti aftur fjötra sig lifandi.
„Bara að jeg nú gæti komist út
um vegg þennan, þá skyldi jeg
stökkva á bak einhverjum hestanna
og væri kominn úr augsýn áður en
Kósakkarnir gætu áttaö sig. Veggur-
inn er því miður mjög sterkur. Jeg
kemst aldrei lifandi út úr þessum ó^
göngum.“
Hann sneri frá veggnum alveg ráð-
þrota, en rak höfuðið þá á eitthvað
hart. Hann bölvaði í hljóði og þreif-
aði fyrir sjer. Var þetta stigi. Kofinn
var ekki svínastía, heldur f jós; var
loft í þvi og geyúit þar hálmur og
hey. Zagloba flýtti sjer upp stigann.
Þegar upp á loftið kom, séttist hann
snöggvast niður til að kasta mæð-
inni og dró síðan stigann gætilega
upp til sín.
„Nú hef jeg hjer vígi nokkurt,“
sagði hann. „Þó að þeir finni annan
stiga,, þá eru þeir ekki undir eins
koninir hingað upp fyrir það. Kljúfi
jeg ekki fyrsta kollinn, er gægist upp
úr hleraopinu, þá mega þeir reykja
mig eins og flesk. Og hver árinn.
Það er einmitt það sem þeir geta,
steikt riiig eins og gæs. Þeir um þaö.
Kveiki þeir í kofariúm, ná þeir mjer
ekki lifandi og mjer er sama, hvort
hræfuglarnir jeta mig hráan eða
steiktan. Jeg er samt farinn að vona,
að þetta endi betur en á horfðist.“
Zagloba var nú í raun og veru litlu
hetur staddur en þegar hann lá bund-
inn nibri á flórnum. Hann gat 'nú
reyndar varist um stund, en hlaut
samt að verða' horinn ofurliði.
Hann rauf smágat á hálnlþekjuna,
til þess að sjá, hvemig væri umhorfs
útiíyrir. Enginn tók eftir þruski því,
enda voru Kósakkarnir sítalandi;
vindur var og nokkur og fariö að
þjóta í trjánum, er uxu hjá bónda-
garðinum. Zagloba rauf þekjuna, þar
til hann gat stungið höfðinu út um
gatið. Hann leit í allar áttir. Dagur
var að renria upp i austri. Fjöldi hesta
stóð í garðinum og hermannaflokkur
svaf þar, en varðmenn gengu fram
og aftur með hrugðna branda.
„Þetta eru mínir menn,“ hugsaðj
Zagloba, „sem liggja þarna fjötraðir.
Jeg má skammast mín, það má jeg
sannarlega. Jeg hef farib með þá beint
í gin ljónsins. Þótt guð frelsi mig úr
þessum voöa, þá get jeg ekki horft
framan í nokkurn heiövírðan mann;
Skömm og fyrirlitning veröur mitt
hlutskifti. Og hver er ástæðan til alls
þessa? Drkkjuskapur og ástadaður.
Hvað kom mjer það við, þótt hysk-
iö hjerna hjeldi brúðkaupsveitslu. Jeg
afneita algerlega þessum miði, er síg-
ur til fótanna, i stað þess að stíga til
höfuðsiris. Hefðum við verið ófullir,
er þeir rjeðust á okkur, þá hefðum
við unnið sigur og Bohun væri sjálf-
ur lokaður hjer inni i fjósinu.“
. Zagloba leit til hússins þar sem Bo-
hun svaf og mælti:
„Sofðu, þorparinn. Óskandi að þig
dreymdi nú að fjandinn klipi þig all-
an með glóandi töngum, því að það
á hvort sem er fyrir þjer aö liggja.
Þú ættir að reyna að koma hingað
upp þá skyldir þú fá fyrir ferðina.
Bara jeg gæti komist bnrt hjeðan,
hara að jeg gæti það!“
Það var óhugsandi að það tækist,
því garðurinn var þakinn Kósökkum.
Nú var farið að birta. Zagloba sá ab
einn Kósakkinn stóð upp, gekk ti!
varðmannanna og sagði eitthvað við
þá. Zagloha þekti hann, hafði hann
kynst honum, í Chigrin. Hjet hann
Holody og var flokksforingi.
„Fanginn hefur þó ekki kornist
burtu?“ spurði hann.
„Nei, ]>að getur ekki verið.“
>,Lítið inn til hans og athugið hvað
hann hefur fyrir stafni. Hann er slæg-
ari eri refur, og getur alveg smogið'
ofan í jörðina.“
„Já, við skulum líta eftir honum,“
svöruöu nokkrir Kósakkar og gengu
að fjósdyrunum.
„Sækiö um leið hey, til þess að
þerra með hestana. Við verðum að
halda á staö um sólaruppkomu."
„Já við skulum gera það.“
„Zagloba stakk höfðinu.inn úr gat-
inu og faldist hak viö heyið, rjett viö
hleraopið, Hjartað barðist í brjósti
hans.
Hann bjóst við að Kósakkarnir
mundu alt í einu reka upp undrunar-
óp, en það varö ekki. Heyrði hann
þá skálma aftur og fram um fjósiö.
Loks sagði einn þeirra:
„Hver fjandinn er orðinn af hon’-
um? Hjerna ljetum við liann. en þó
get jeg hvergi fundiö hann. Kveiktm
Vasil.“
Vasil fór að ná í eldfæri; hinir biðtt
á meðan.
„Herra aðalsmaður, segið til. hvar
þjer eruð.“
„Þú værir betur hengdur," tautaði
Zagloba í hljóði.
Stálinu var slegið við tinnuna og
]>að sást viö gneistaflugiö um alt
tjósið.
„Fanginn er ekki hjer; hann er
flúinn,“ og einn ])eirra þant út aö
segja flokksforingjanum tíöindin.
„Holody, Holody!“
„Hvaö er um að vera?“
„Fanginn er horfinn.“
„Er fanginn horfinn?“
„Já, og hann hlýtur að hafa sokkiö
beint niður í jörðina. Við höfum
kveikt þar inni en finnum hanu
hvergi.“
„Það getur ekki verið. Þið hafið
sofið á varötíma ykkar. Foringi jvor
verður ykkur óblíður/'
„Við höfum ekki sofiö og hann
hefur ekki getað komist brott fram
hjá okkur.“
„Hafið hægt um ykkur, svo að þið
vekjið ekki foringjann. Fyrst hanti
ekki getur hafa komist út, hlýtur
hann að vera þarna inni. Hafið þið
leitað uppi á heyloftinu?“
„Hvernig gæti hann bundinn hafa
klifrað upp á loftið?“
„Hefði hann ekki losað sig úr bönd-
unum hlyti hann að vera þarna inni.
Kveikið á kyndli og lcitið hans uppi
á loftinu.“
Eggert Claessen ,
yfirrjettarmálaflutningsmaður.
Pósthússtræti 17.. Venjulega heima
kl. 10—ti og 4—5. Talsími 16.
Fjslagsprentsmiðjan.