Lögrétta - 16.11.1918, Blaðsíða 2

i82
LÖGRJETTA
LÖGRJETTA kemur út á hverjum miS-
vikudegi, og auk þess aukablöS við og við,
minst 60 blöð alls á ári. Verð kr. 7.50 árg. á
Islandi, erlendis kr. 10.00. Gjalddagi I. júlí.
Öskunni fylgir hjer töluveröurbrenni-
steins þefur.
Nú er kl. aö ganga 8 að kvöldi, og
ekki ljettir öskufallinu enn, þótt nokk*
uö sje minna en um hádegið — kemur
nú frefnur í gusum, vaxandi og mink-
andi eftir misjöfnum kalda; er því
rtijög dimt úti og gætir ekki tungls.
Má drottinn vita, hve lengi og mik-
ið á nú að ausast yfir okkur úr þess-
ari óláns-muggu, en allir óska og
biðja, að verða mætti sem skemst og
minst. Hver áhrif þessi ákoma hafði
og hefur á fólk hjer um slóðir, má
nærri geta. Það var þó mikil bót við
böli, að ekki urðu hræringar að
marki. Fyrir það varð fólk þó ekki
eins hrætt og ella mundi — þetta
fólk hjer um slóðir, ,sem áður er
margskelft og stór-veiklað af fyrri
jarðskjálftum. — Vegna landnyrð-
ingsins voru menn hjer líka eðlilega
að vona, að ekki mundi svo rjúka yfir
úr þessu gosi, sem er í suðaustur átt,
og hugguðu sig við það. En nú hefur
sú vonin brugðist, og nú blandasr
saman í brjóstum manna uggur vio
öskumyrkrið í kvöld og kvíði um
vandræða-afleiðingar þess.ofan á og
saman við alt annað: dýrtið, heybrest
og grasleysi.
Menn gera eðlilega ráð fyrir, að
þetta litla, vesalings gras, sem fyrir
ei á jörðinni, eftir hið bága sumar,
verði eitrað af öskufallinu, og nú
megi enga skepnu á setja, nema ein-
göngu á innigjöf o. s. frv. og sje þá
sýnt um, hversu fara muni um bú-
stofn og framtíðarbjargræði manna.
1 þetta að horfa er dimmlegt og dap-
urlegt, næstum þvi líkt og nú í kvöld
að líta út í myrkrið af ösku, sandi
og nótt.
Nú þyrfti því almenningur að eiga i
fari og fórum sínum mikið þol og
þrek, ,,trú og dáð og dug“, og ráða-
gæði, og taka nú til þess, er svo mjög
mun á reyna.
Og vonandi veitist blessuðu fólk-
inu nú þessi líkn með þraut, það
þrek, sú trú og dáð, og sú drottins
náð og hjálp, sem fleytir því yfir og
frarn úr öllum þessum pgangi og
kröggum. —
En þó að hart sje nú hjer hjá oss,
0g skuggalegar næstu umhorfurnar
og framhorfurnar, þá er ekki að vita,
nema a ð r i r eigi við enn þá ramm-
ara að rjá, út af þessu ösku- og ólyfj-
ani spúandi gosi. —
Sje það úr Kötlu eða hennar um-
hverfi, þá liggja a ð r a r manna-
bygðir miklu nær, og má þá búast
við, að þar hafi orðið enn meira og
fleira til raunalegri tíðinda. Við hugs-
um reyndar að vindáttin hafi til
þessa haldið frá þeim öskunni; en við
getum varla varist hugsunum og ótt-
anum um jarðskjálfta og hræöileg
jökulhlaup, og ógn og slys af þeim
í næstu gosbygðum, og biðum með
óró frjetta þaðan. —
Drottinn gæfi, að alt væri einnig
mannslysalaust þaðan, eins og hjeð-
an, að frjetta. — Sagt er, að „sjald-
an sje ein báran stök,“ og á sjó sjeu
„ólögin“ jafnan þrjú, en þá komi
hlje.
Hjer hefur heldur ekki ein báran
orðið stök, en „ólögin“ komið þrju,
og þetta hið síðasta og versta. Hið
fyrsta má telja styrjaldar-stríðið alt
og dýrtíðina, sem til vor hefur náð;
hið annað er síðasti frostgrimdar-
vetur og almenna grasleysið og hey,
bresturinn í sumar; og þetta nú hið
þriðja: Öskugos yfir svo eða svo mik-
ið af landinu. —
Það er eflaust tilsett náttúrulögmál,
þetta með „ólögin“ þrjú á sjó; og
mörgum sjórnanni hefur það bjarg-
að, að hann þraukaði og beið eftir,
að þriðja ólagið riði yfir og færi hjá»
og notaði sjer svo hljeið. Það má
lika ætla, að árans-„ólögin“ sjeu ein-
att, og þá einnig nú, látin vera
að fastsettu lögmáli þess, sem nátt-
úruna hefur skapað, og að nú nægi
því einnig vonast eftir hvíld og hljei,
eftir'þessu síðustu rumbu. Það er líka
vitanlegt, að margur hefur komist vel
af áður, sá er í drottins trausti strit-
aðist við að láta ekki síðustu óárans-
ölduna gleypa sig, og barðist við að
bíða þess, að hún færi hjá. —
Þannig mun nú líka vel fara fyrir
öllum þeim, sem þetta lánast að muna
cg halda nú. Því eftir þetta mun bráð-
um koma hlje og gott lag til góðrar
hafnar.
Þetta lán, þessi líkn í þraut, að vilja
hefur nú aftur fyrirliggjandi miklar birgðir af allskonar unnum ogóunnum
trjávið, í hús, húsgögn, báta og amboð svo sem: Margskonar lista. Heíl.
og óhefl., plægð borð: * * * * 5/s» 3U> 1. H/4 og V2” á, þykt. Óunrún borð:
5/9X4”, 3/4X5 til 7”, 1X4 og 9”, n/4,X4 til 8”, H/2X5 til 7”. Planka:
2X3V2 til 7, 2V2X5 og 7”, 3X8” — 1, H/4, D/2 og 2” „prima“ í hús-
gögn. hurðir og amboð. 5/8X7” úrvals og 3/4” órandsöguð bátaborð 3X9”
„prirna“ í árar. Allar stærðir af trjám.
Viðurinn er afbragðs góður. Verðið hvergi lægra.
Nokkrar stærðir sérstaklega ódýrar.
2ES ð a* x* tl n n
óskast keyptur.
Tilboð sendist
h|f Carl XXöepfiier
Reykjavik. Símnefni Höepfner.
Hjálmar Gislason, 506 Newton Ave., Winnipeg, Man. Canada, tekur
að sjer sölu á islenskum bókum, tímaritum og blöðum. Hefur rekið bóka-
sölu í Winnipeg tvö síðaslliðin ár.
Trygg og áreiðanleg viðskifti.
| og geta strítt og stritað, þolað og beð-
j ið byrjar, hefur líka yfirleitt lánast
mörgum einstaklingum og heilum
þjóðum, samhliða sjersakri forsjá og
handleiðslu æðri stjórnar, ef fólkið
sjálft trúði á þessa stjórn með „dug
og dáð“.
Og svo mun líka vissulega fara,
einnig nú, að alt mun flotast af, „§f
trú og dáð og dugur eigi svíkur“,
örvænting kemst eigi að, og sjálfur
drottinn hjálpar þar og í því, er
manna vit og máttur þrýtur.
En líklega er þetta alt, öll mann-
lífs-,,ólögin“ til þess, að minna oss á
svo margt, sem verið hefur ýmist of
eða van hjá okkur flestum að undan-
fömu, og brýna til gætni og grand-
varleiks, betra hófs og ráðlags í
mörgum efnum. —-
Nánustu fyrirsjáanlegar afleiðing-
ar þessa goss og ösku yfir austur-
sveitirnaí eru og verða þær, að farga
verður eða þarf öllum þeim búpen-
mgi manna sem ekki eru nægheyfyrir
til stöðugrar gjafar allan tímann fram
á næstu ný grös. Þvi telja má víst,
að aska þessi sje óholl og eitri alla
haga. En með því, að hey manna
eru nú óvenj-lítil eftir hið aumlega
síðasta sumar, segir það sig sjálft,
að förgunin þarf að vera og verðu?.
stórkostleg og tilfinnanleg — þó
verður þessi sári haustskaði hollari en
vetrar- eða vordauði skepnanna af
eitrun sáralítilla haga. —
Fyrirsjáanleg' er þvi nörð eina- og
afkomuleg baráttaalmenníngs í næstu
framtíð, þar sem gráast verður leikið
af þessu öskugosi ofan á alt annað.
En mestu skiftir þó, að hinu stríð-
andi fólki veitist andleg og líkam-
leg heilsa og hreysti og þróttur til
að þola raunirnar. Því þá mun það
ganga sigrandi af hólmi.
Nú þarf að muna, að þótt margt
og mikið gangi á, til ama og nauða,
og nú sjeu sannlega dimmir dagar i
flestum skilningi, þá er þó hjer um
ekkert einsdæmi að ræða, þar
sem grasbrestur, gos og öskufall er,
heldur nokkuð, sem oft hefur komið
fyrir áður, og þó úr rætist með bjart-
ari dögum.
Hef líka þá von og trú á fólki hjer
yfirleitt, að það muni taka þessum
ókjörum með góðri greind og skyn-
semi, og berjast og verjast í þeim
og gegn þeim með „trú og dáð og
dug“, í drottins trausti og með drott-
ins hjálp.---------
14. okt-, kl. 12. — Kvöldið í gær
og nóttin í nótt voru hin allra-myrk-
ustu, sem jeg og aðrir hjer hafa haft
af að segja. Úti í þessu myrkri var þó
sem hvert duítkorn væri maurildi, og
snarkaði i, en'týrði á ojdum og brún-
um, t. d. efst á flaggstöng, vindhana
og þakskeggjum — Eftir að slökt var
inni, Var um tíma ómögulegt að greina
beran glugga frá dimmustu hornum
herbergja. í nótt hefur líka fallið
mjög mikil aska, og er nú allþykt
lag yfir öllu, sumstaðar í skóvörp,
en jörð öll hjer eins og flag með
puntstráum upp úr. Fjenaður hefur
hvergi viðnám,og er mjög annarleg-
ur og ær. Enn er átt?in sama, stinn-
ingskaldi, og ber öskuna bæði niður
og áfram. Er loft alt enn svo ösku-
muggu fylt, að eigi sjer næstu bæja
á milli, og illratfært nokkuð lengra;
en nokkru ljósara og ljettara þó i
loft að sjá; hefur þó verið les- og rit-
bjart í dag.
í gærkvöldi rákust ferðamenn
blindandi á fjenaðarhús með veginum.
cg Ijetu þar fyrirberast í nótt vegna
ódæma-myrkurs. Sáu ekki hesta sína
nje vagna lengur, og urðu að fálma
þá uppi. í nótt hafði og maður einn
nauðkunnugur legið hjer úti milli
næstu, mjög nálægra bæja, vegna
myrkursins, en komst heill til bæja
í morgun. Má búast við ýmsum slík-
um sögum, og þakka fyrir, ef eigi
hefur að orðið meira en hjer. Annars
hafa menn hjer enn ekki gerað hitsc
og spurt tíðinda. Það hefur alls ekki
verið og er ekki enn þá ratfært til
þess, og yfir höfuð hefur ekkert enn
orðið aðhafst. Lækir allir og opið
vatn er nú sem öskukorgur eða grugg
cg ódrekkandi, nema síjað sje. Og alt
vill fyllast í húsum inni.
Vonandi fer nú bráðum að birta
og skýrast, og menn geta talast við
0g borið sig saman.
Öskuna úr þessu gosi 0. fl., þyrftt
nauðsynlega að rannsaka, og skýra
sem fyrst frá, ef í henni eru banvæn
efni fyrir gras og fjenað, svo að
menn síður freistuðust ti) að setja
nokkuð á banvæna haga, ef um eitur
er að ræða.
Nú, kl. 5 e. h., herðir vind af sömu
átt, og tekur að feykja því, sem fyrir
er. Hvessi að mun, verður sannkall-
aður „öskubylur" og vandræða veður.
En vitskuld fyki þá mikið af öskunni
burt, og væri það gott, ef eigi bættist
jafnóðum við. Ofurlítið lýsir i lofti
uppi nú, en alt í kring mógrá þjeua-
mugga, svo að ekkert sjest í kring,
og aldrei neitt til fjalla, og ekki til
sólar heldur. 1 myrkinu mikla í nótt
leið, sást ekki svo mikið sem einn
geisli eða blossi frá gosstöðvunum.
Hefur þá sá undra-leikur þar annað-
hvort verið hættur eða mikið minni
en áður, dlegar öskuburðurinn í loft-
inu svo mikill, að hindrað hefur leift-
urgejslana.
15. okt. — 1 nótt talsvert bjartara
en í fyrri nótt; sást þó vel fyrir
glugga og grilti í flaggstöng fram-
undan; — mistrið því eitthvað minna
eða þynnra, en aldrei sá þó fyrir
tungli. Var all-hvast í nótt með ösku-
renningi, og mátti þá vona, að nokk-
uð fyki af. En það nemur sáralitlu,
að eins þynst á þúfum og hæstu harð-
bölum, en leifarnar fests í rótinni. —
Er sjerlegt, ef af fýkur að gagni, því
askan er svo þung og steinlimsleg,
að hún smýgur alt og eins og kless-
ist niður í rótina. — í dag einna bjart-
ast yfir, kollheiður himin, og vakar
oft fyrir sól í gegnum móðuna, sem
oyrgir enn alt frekara útsýn i kring
cg gerír ýmist að þykna eða þynnast
á víxl, eftir vindi. Er áttin enn hin
sama, fremur hæg. Almenn smala-
menska átti að fara hjer fram í gær
og skilarjett í dag, og hefur hvort-
tveggja farið í handaskolum. Hikað
er hjer enn við haustferðalög, þótt
þau liggi brýn fyrir; og eríitt mun
nú hjá mörgum, er í ferð eru. Er
varla að náð verði í fje til slátrunar,
uje slátur varið fyrir öskuskemdum.
Fíestar bjargir bannaðar sem stend-
ur. —•
16. okt. Nú í fyrramálið er líkt og
í gær, kollheiðríkt, en misturhringur
í kring hátt uppi á lofti, og sjer ekki
lil morgunsólar. í gærkvöldi varð
einna bjartast og þynti þá svo hjer
íyrir í austri að grilti í efsta hlutagos-
stróksins, og mátti þá sjá, að ekki
er leiftra og blossaleikurinn hættur
þar enn. En líklega er hann ekki jafn-
óður og æstur og fyrst. Okkur sýnd-
ust eldingaleiftrin strjálli. Sagt var
hjer í gær, að vatnavextir og jökul-
hraup hefði orðið á söndum fram
strax fyrsta kvöld, en næstu manna-
bygðir ekkert sakað, öskufall ekkert
og alt með feldu þar. Eru þáð góðar
frjettir, og óskandi, að sannar reynd-
ust,'og megi svo standa áfram í Suð-
urbygðum. Nóg verður að samt.
— Enn þá er hjer áttin sama, með
nokkrum vindi. Blæs hann upp ösku-
gusum við og við hjer og hvar, en
fer þó ekki með neitt i burtu. öll jörð
er enn yfir að líta líkust flagi, hálf-
grónu þó.
17. okt., að morgni. Þegar fram a
daginn leið í gær, varð mjög leitt
veður; herti kaldann, þyrlaði upp
öskunni og fylti loft af mistri, svo
að skuggsýnt varð, og sá eigi til
næstu bæja. Vakaði þó fyrir sól oft-
ar, og fyrir tungli í nótt- Annars hef-
ur, siðan eftir sunnudaginn, oftast
nokkuð heitt til að kvöldi og nóttu.
Og oftast verið hjer frostlaust, 3—4
gr. hiti á daginn, en í nótt var frost,
lítið þó. 1 dag er líkt veður, mjög
mistrað alt umhverfis, en ljett uppi
í hvolfi. Aldrei sjer til fjalla. Menn
eru að basla við að slátra, en ráða illa
við.
S. d., að kvöldi: Síðari hluta dags-
ins lygnt og ljetti þá svo til, að í
fyrsta sinn, siðan á laugardag,
sást til austurfjalla. Sást þá allgreini-
lega gosmökkurinn, álíka mikill og
fyrst, en leiftur sáust dauflega. —
Hæst uppi bar mökkinn til norð-
austurs sem fyr, og er þá áttin þar
enn hin sama. Farið að bera á skytu
í sauðfje, og jafnvel í hrossum sum-
staðar, að sögn, t. d. á Skeiðum og
víðar.
18. okt., að kvöldi: í morgun þykt
loft og mistrað í kring, svo að óglögt
sást til fjallahrings. Var þá rosaleg
óhrein og grænleit skýjarofsgina t
austri, bak við gosstöðvarnar, og sást
mökkurinneins og súla milli rofbakk-
anna,en engin leiftur.Áttin hjervarþá
hæg, austlæg, og færðist svo til suð-
urs. Dimdi þá í suðri, og gekk norð-
ur yfir ryk- og öskuflóki, er smá-
þyntist og rjenaði bráðum. Annat:,
dumbungsveður yfirleitt í dag með
nokkru öskufalli, ‘og 5 gr. hita. Logn
í kvöld og milt, og ofurlitill vætu-
vottur í strjálum úðadropum, sebi
líklega lítið eða ekkert verður úr.
19. okt., að morgni: Úðadroparnir
1 gærkvöldi hafa orðið að hrími.
Veður stilt, hitamælir við o; heiður
uppi í hvolfi, en mistrað alt í kring.
Grillir í stöku næstu fjöll eins og
skugga í þoku, en morgunsól skín
eins og í reykjarkafi.
í dag á að heyja hreppaskilaþing
hjer og greiða atkvæði um sambands-
málið. Eaga er hjer neitt vitanlegt
fyrirfram um þá atkvæðagreiðslu, en
víst má telja, að alment falli atkvæði
meS samb.lögunum, og að sennilega
verði sóttur fundurinn, þótt margur
sje nú annars hugar.
S. d., að kvöldi: Fundur var, eftir
atvikum, sæmil. sóttur. Menn voru
rólegir og stiltir, og æðrulausar al-
veg. Var ánægja að sjá og heyra það.
Blíðskapar veður í dag, en mistrað
með nokkru öskufalli. Vætuýringur
í kvöld úr kafþykku hvolfi, en lík-
lega verður ekkert úr vætu, því nú
andar við norðaustur; en logn mest-
allan daginn.
20. okt., að kvöldi: Hafði vætt að
mun í nótt leið og slökt alt ryk og
mistur- Gott skygni þvi í morgun og
i allan dag til allra fjalla, og einnig
yfir austurfjöll til gosstöðvanna. í
þeirri átt voru líka rofginur í morg-
un. Sást þá mjög vel, að lítið lát er
enn á látunum þar; því næsta mikil
var gossúlan, víst litlu minni en fyrst.
En leiftur hafa sjest fá og strjál.
Gosmökkinn bar til norðausturs að
sjá. 1 dag blítt og kyrt dumbungs-
veður með suðaustan átt, og nú í
kvöld komin talsverð rigning. Bleyt-
ir hún öskuna og þvær grasið, sem
upp úr stendur. En varla mun hreins-
ast rót, nje askan ganga ofan í að
þessu sinni, nema því meira rigni á
þýða jörð. Því svo er askan mikil.
Heldur ágerist óheilbrigði í skepn-
um, og er bágt að vitá, hvað verða
kann í því efni. Reyndar er nú sagt,
að rannsókn dæmi að eins einn hundr-
aðasta hluta öskunnar óhollan, eða
eitraðan. En aska er altaf aska, og
v í s t a 1 d r e i holl fyrir neinn
munn og maga, lungu etc. Var við
Marteinstungukirkju í dag og hafði
þá ánægju, að sjá og heyra e i n n i g
þar fólkið alt æðrulaust og rólegt,
með allan hug á að taka mannlega
á móti þessu aðkasti, og fara var-
lega og skynsamlega að ráði sínu um
ásetning o. fl.
21. okt. að morgni. — í alla nótt
og alt til þessa slagveðurshryðjur af
landssuðri. Hafa við það nokkuð
skýrst hólar og þúfur; askan ýmist
sjatnað niður eða runnið út af, en
lautir allar, og enda öll rót alstaðar,
eins og flag af öskugráu klessulagi.
Vegna votviðrisins er nú alveg ryk-
og móðulaust, en kafþykt loft alt og
rigningarsorti byrgir fjallahring, svo
að ekkert er nú "að sjá eða segja frá
gosstöðvunum.
Læt jeg svo hjer við lenda. Hef
hripað þetta upp, og sagt frá þessu
gosi, eins og það hefur verið að sjá
og reyna hjer í sveit, bæði sjálfum
mjer til afþreyingar og til fróðleiks
öðrum annarstaðar.
Væri bæði gaman og máske líka
gagn, að fá og eiga samanhangandi
skýrslur eða frásagnir um þetta gos,
og annað í sambandi við það, úr sem
flestvim sveitum. Einkum gætu slíkar
frásagnir orðið til fróðleiks og hug-
fróun^r síðari kynslóð, sem verða
kann fyrir sams konar plágu og hjer
er nú um að ræða. Að minsta kosti
hefði okkur hjer nú þótt gott að eiga
glögga frásögn um fyrri Kötlugos,
eða hversu þau hafi sýnst og reynst
í okkar sveitum. — Vonandi fer nú
að draga úr þessu gosi; en eftir er
að vita afleiðingar þess- Óskandi er
að þær verði ekki illar; eins og ugga
má. En reynslan mun skera úr því.
22. okt. — Hátíðlegt í dag; slag-
viðursrigning í gær og í nótt úr suðri
og útsuðri hefur gert loftið hreint og
tært og hressandi. Sólskin og blíða
i allan dag, með hægum norðankalda,
og yfirleitt heiður himinn. Þessi dag-
ur langlíkastur gosdeginum fyrsta,
nema enn blíðari. — En ekki er líkt
því að hann sje eða verði þess síðasti:
Gosmökkurinn ■— hjeðan að sjá laust
norðan við hæsta hnúk Selsundsfjalls
og góðan spöl fyrir norðan hæstu
klakka Tindafjalla, í suðaustur aö
baki þeirra — hefur sjest mjög skýrt
í allan dag, litlu eða engu minni en
fyrsta kvöldið ; en öðru vísi í lögun
og hrúgaldurslegri. Sýnist uppburð-
urinn afskaplega mikill og óþrotleg-
ur. Hrannast hann mjög ótt, þykkur
og þrútinn, bæði geisi hátt upp og
vítt út, og stefnir nú, að því er virð-
ist, suðaustur, og niður í þá átt. Eru
líkur til, að bygðirnar þar framund-
aneigi nú yfir sjer eða í vændum,
óskemtilegar stundir f öskumyrkri, og
að auki ef til vill, áfram haldandi eða
endurnýjuð jökulhlaup. Enn þá er og
bjeðan að sjá, er kvölda tekur, sama
leiftra- og blossadansinn innan um
öskubólsturinn og út frá honum, bæði
hátt og lágt og í allar áttir, i alls
kyns litum og myndum, en heldur þó
strjálli en fyrst. Við þessa sýn leggj-
ast menn hjer nú út af í kvöld, og
sofna svo út frá herlni-
23. okt. — Við hjer fengum góða
nótt með leifturblik, er sáust milli
dúra. Alt loft er nú, um kl. II, kámu-
þykt, en kyrt og frostlítið veður, við
norður átt, og sjest gosmökkurinn
mjög greinilega, síst minni en áður.
En nú hefur hann breytt stefnu i
nótt, og teygir sig nú með blásvört-
um afarlöngum hala í austnorður
hjeðan að sjá. Kemur þá í hug manns,
að nú eigi Skaftártunga fyrir að verða