Lögrétta - 27.11.1918, Blaðsíða 2

190
LÖGRJETTA
LÖGRJETTA kemur út á hverjum mið-
vikudegi, og auk þess aukablöð við og vil,
tninst 60 blöð alls á ári. Verð kr. 7.50 árg. á
lslandi, erlendis kr. 10.00. Gjalddagi 1. júlí.
sjerstaklega útheimti elju, samvisku-
semi og nákvæmni, enda kom það
brátt í ljós, aS eg haföi verið þar
heppinn í vali mínu, því aS engan hefi
jeg þekt honum „dyggari og drottin-
hollari“ öll þau 7 ár (1903—1910)
er hann var í þjónustu minni og heim-
ilismaSur minn. Og þótt launin væru
ekki há, er hann fjekk hjá mjer, auk
fæSis og húsnæöis, þá hygg jeg samt,
að þetta sjö ára tímabil í lífi hans,
hafi veriS einna þægilegasti og á-
hyggjuminsti hluti hinnar stuttií æfi
hans, eftir aö hann komst til vits og
ára, því aS hann fjekk þá allmiklar
tómstundir til aS gefa sig við þeim
fræSum, er hugur hans hafSi snemma
hneigst að, en þaS var sjerstaklega
íslensk ættfræSi. Var því og svo hátt-
aö, aS hann hafSi jafnan óhindraðan
aðgang að ættfræöibókum þeim og
heimildarritum, er jeg hafði undir
höndum, og var mjer ánægja aS
hvetja hann til slíkra iSkana, af því
aS jeg þekti sjálfur nokkuS til .þein-
ar gleSi, er þaS veitir ungum manni
aS mega leggja stund á þaS, sem
hugurinn sterkast hneigist aS. Því
miSur eru þeir alt of fáir, sem sú
ánægja veitist, meSan þeir eru í fylsta
fjöri og starfskraftarnir mestir.
Skömmu eftir aS Jóhann heit. kom
til Reykjavíkur mun hann hafa geng-
iS í GoodtemplarafjelagiS, og var á-
valt ötull og áhugamikill bindindis-
maSur, en laus viS alt ofstæki, og
allan óvitaskap. Veit jeg, aS fjelags-
bræSur hans muni minnast starfsemi
hans á því sviSi, því aS mig brestur
kunnugleika til þess. — Þá er eg
seldi ÞjóSólf, og ljet af ritstjórn hans
um nýjár 1910, varS Jóhann aSstoSar-
maSur hins nýja eiganda blaSsins,
Pjeturs Zophoníassonar, og ritaSj
mikiS í þaS þau 2 ár, 1910 og 1911,
er Pjetur hafSi þaS undir höndum.
Um þær mundir varS Jóhann aSstoS-
armaSur á 2. skrifstofu stjórnarráSs-
ins,ráSinnþangaS af hinum þáverandi
skrifstofustjóra, Jóni Hermannssyni.
Þótti þaS nýlunda mikil, aS óskóla-
genginn maSur skyldi tekinn á stjórn-
arskrifstofu landsins, þar sem aS eins
„lærSir“ menn höfSu vanalega fengiS
aSgang. En Jóhann heit. sýndi jþaS
brátt, aS hann var starfinu vaxinn, og
leysti þaS af hendi meS þeirri alúS
og skyldurækni, er honum var runn-
in í merg og bein viS öll störf, er
hann tókst á hendur. LagSi hann á
sig mikla aukavinnu síSari árin, og
mátti heita sívinnandi, því aS hin
föstu laun hans í stjórnarráSinu
hrukku ekki til útgjalda, einkum eft-
ir aS hann kvæntist og átti fyrir konu
og börnum aS sjá. Samdi hann þá
meSal annars margar ættartölur fyrir
einstaka menn, sumar all-umfangs-
miklar, og safnaSi niSjatali nokkurra
manna, þar á meðal aS nokkru leyti
síra Björns Jónssonar í BólstaSahlíS
og síra Þorvalds prófasts BöSvars-
sonar, sem er prentaS (1913), Jóns
Ólafssonar Indíafara, einnig prentaS,
Gunnlaugs Briem kammerráSs o. fl.
Hann vann og mikiS aS registursgerS
fyrir SögufjelagiS og Bókmentafje-
lagiS, og er hiS stærsta þeirra regist-
ur viS 4. bindi af Safni til sögu ís-
lands. Eru slík störf einhver hin
versta slitvinna, sem hugsast getur
og afarþreytandi. ÞaS vita þeir best,
er aS þeirri þrælavinnu hafa gengiS,
og flestir fengiS sig fullsadda af. Auk
þessa samdi Jóhann heit. þrjú rit,
er merkust eru ritsmíSa hans, og
jafnan munu halda minningu hans á
lofti sem fræSimanns. HiS fyrsta
þeirra var Alþingismannatal
1845—T9rS. — stuttar æfisögur al-
þingismanna á þeim árum, — og gaf
Jóhann kaupm. Jóhannesson þaS rit
út 1906. HiS næsta var P r e s t a-
s k ó 1 a m e n n, — stuttar æfisögur
kandidata frá prestaskólanum á ár-
unum 1847—*9TOf — og er þaS prent-
aS í ritum Sögufjelagsins 1910. SíS-
asta ritiS var L æ k n a t a 1 1760—-
1913, meS sama fynrxomulagi og
fyrri ritin, og bygt á'Læknatali eftir
di. J. Jónassen landlækni, prentuSu
i Tímariti bókmentafjelagsins 1890,
en mikiS aukiS, endurbætt og fram
haldiS til 1913. Þetta rit var einnig
prentaS í ritum Sögufjelagsins 1914.
Öll þessi ritverk Jóhanns heit. eru
mjög samviskusamlega af hendi leyst
og mjög handhæg hjálparrit, þaS sem
þau ná. Þetta stutta yfirlit yfir rit-
störf hans, sýnir best, hve mikill
starfsmaSur hann var, því aS meiri
vinna liggur á bak viS slík rit, en
margur hyggur, þótt þau sjeu ekki
svo fyrirferSarmikil aS vöxtum.
Mundi hafa mátt mikils vænta af
starfsþreki hans og ábyggilegu þekk-
ingu á íslenskum fræSum, ef hin
grimma örlagnorn hefSi ekki svo
skyndilega klipt sundur lifsþráS hans
á besta þroskaaldri. En um þaS tjáir
ekki aS deila.
Jóhann h|eit. var manna hæstur
vexti, en grannvaxinn, ekki fríSur
sýnum, en svipurinn hreinn og góS-
mannlegur, enda var þaS almanna-
rómur þeirra, er honum kyntust, aS
þeir hefSu ekki þekt betri dreng, nje
viSfeldnari í allri viSkynningu. Mun
þaS og ekki ofmælt, aS óvini átti
hann enga, en vini marga og kunn-
ingja, er þótti vænt um hann, sakir
mannkosta hans og ósjerplægni, því
aS hann var jafnan boSinn og búinn
til allrar greiSasemi og hjálpar, er
hann gat veitt, hve nær sem liSsinnis
hans var leitaS. Og vinum sínum var
hann svo hollur og tryggur, aS ekki
varS um haggaS, og þoldi ekki aS
þeim væri í nokkru hallmælt, en tók
jafnan mjög alvarlega svari þeirra,
hvar sem var og hver sem i hlut átti.
Áhugamál þeirra voru jafnframt á-
hugamál hans, svo framarlega sem
þau samrýmdust grundvallarskoS-
un hans, sem hann ekki hvik-
aSi frá, því aS hann var enginn flauta-
þyrill, og hafSi ákveSnar skoSanir,
bæSi í stjórnmálum og öSru, og jafn-
an þar sem betur gegndi, því aS dóm-
greindin var góS, og skilningurinn
glöggur á því, er mestu skifti í hverju
máli. Er vinum hans, og öSrum, er
honum kyntust, hinn mesti sjónar-
sviptir í fráfalli hans á svo ungum
aldri, en íslensk fræSi hafa þar mist
ötulan og afkastamikinn starfsmann,
og mun sæti háns vandfyltara heldur
eu margra þeirra, sem hærra eru
settir í mannfjelaginu og meira af
gumaS lifs og liSnum. Hann kvæntist
fyrir nokkrum árum norSlenskri
stúlku, Petru SigríSi Jónsdóttur, og
eignuSust þau 2 börn, pilt og stúlku,
sem bæSi lifa.
21. nóv. 1918.
Htannes Þorsteinsson.
Sambandslögin
samþykt í Fólksþinginu.
Fregn frá 22. þ. m. segir sambands-
lögin hafa veriS samþykt í Fólks-
þinginu danska meS 100 atkv. gegn
20.
Er þaS mikiS fylgi. I Landsþinginu
ma búast viS aS fylgiS verSi ekki
svo mikiS, en hitt er taliS vafalaust,
aS lögin nái þar einnig samþykki.
Fregnir um afdrif þess þar hljóta
nú aS koma mjög bráSlega, því fyrir
l. des. eiga lögin aS hafa fengiS staS-
festingu konungs.
Zahle forsætisráSherra lagSi sam-
bandslögin fyrir FólksþingiS 13. þ.
m. Hann skýrSi um leiS í ræSu inni-
hald frumvarpsins, einkum þau atriSi
þess, sem mótstöSu höfSu mætt í Dan-
niörku. SíSan skýrSi hahn frá, hve
miklu fylgi lögin hefSu náS hjer á
landi viS þjóSaratkvæSagreiSsluna
og óskaSi aS máliS fengi svo fljóta af-
greiSslu í danska þinginu, aS lögin
gætu gengiS í gildi 1. des. næstk.,
eins og áformaS hefSi veriS.
Um fánann sagSi hann: í sam-
bandslögunum eru engin ákvæSi um
íslenskan fána. ÁstæSan til þess er
sú, aS ísland verSur, þá er lögin
öSlast gildi, fullvalda riki, og hefur
þar af leiSandi rjett til aS hafa fána
út af fyrir sig. Þó er gert ráS fyrir
aS ísland, eins og Belgia, hafi engan
gunnfána.
NiSurlag ræSu hans var á þessa
leiS:
Jeg skal aS eins bæta því viS, aS
aldrei gæti þaS orSiS smáþjóS til
hagsmuna aS reyna aS kúga aSra
enn þá minni. Vjer verSum ákveSiS
aS halda fram rjetti sjerhverrar þjöS-
ar, til þess aS lifa sjálfstæSu og ó-
háSu lífi. Og þegar nú íslendingar
álita aS þeir, bæSi fyrir sök fjölg-
unar þjóSarinnar, fjárhagsástæSna,
stjórnmála- og menningarþroska,
sjeu þess megnugir aS lifa sem þjóS
út af fyrir sig, þá er þaS aS eins
þeirra, en ekki vort aS dæma um,
hvort þeir hafi rjett fyrir sjer eSa
ekki. ÞaS væri ofbeldi ef aS vjer,
í skjóli hins sögulega sambands Is-
lands og Danmerkur, sem lengi hefur
veriS óljóst, ætluSum aS neySa upp
á íslendinga ríkisrjettarlegu forræSi,
sem þeir álíta sig ekki þurfa meS.
ViS kröfum þeim, um viSurkenn-
ingu á fullveldi íslands, sem íslend-
ingar hafa haldiS fram meS mikilli
einbeitni síSan 1848, er ekkert svai
heppilegra en þaS sem gefiS er meS
frumvarpinu til sambandslaga, er
samiS er af mönnum, sem einkar
fróSir eru um ríkisrjett, stjórnmál og
sögu. Danskri þjóSernistilfinningu er
þaS styrkur, aS unt skuli vera aS
varSveita samband Islendinga og
Dana, og þaS er vonandi aS báSir
h’utaSeigendur megi vel una viS
sambandiS, (upp frá þeirri stundu,
sem báSir eru jafn rjettháir.
Á íslandi virSist vaxandi fara
tilhneiging til, aS mæta Dönum á
miSri leiS meS fullu trausti, og
áhugi manna hjer í Danmörku fyrir
íslandi og málefnum þess, fer mjög
vaxandi. GleSilegur vottur um þetta
er þaS, hve marga áhangendur
dansk-íslenska fjelagiS hefur fengiS í
báSum löndum. Ósjerplægnir ágæt-
ismenn eru einnig aS hugsa um
fjárhagslega samvinnu milli íslend-
inga og Dana. Þess vegna má
maSur eigi aS eins vona, heldur vera
viss um farsæla framþróun Dan-
merkur og jíslands í vinsamlegu
rikjasambandi, á grundvelli frum-
varps þess, sem hjer liggur fyrir,
°S J6? vona aS ríkisþingiS sam-
þykki. —
Sljesvík.
Þess er áSur getiS, aS danska
stjórnin fór þess á leit fyrir nokkru
viS þýsku stjórnina, aS Sljesvíkur-
búar fengju sjálfsákvöröunarrjett um
þaö, hvort land þeirra skyldi áfram
vera þýskt eöa danskt, og bar fyrir
s'g 5- g'r- friöarsamningsins í Prag frá
1866, er gerir ráS fyrir, aS svo skuli
vera. Fregn frá 18. þ. m. segir, aö
þýska stjórnin hafi viSurkent sjálfsá-
kvöröunarrjett Sljesvíkurbúa, og
veröur þá áSur langt um líöur gengiS
til atkvæSagreiöslu um þaS í SuS-
ur-Jótlandi, hvort landiS skuli aftur
sameinast Danmörku.
Þetta er eigi aö eins Dönum mikiS
gleSiefni, heldur og NorSurlöndum
í heild, því enginn efi getur á því
leikiö, aS Danmörk fær viS atkvæSa-
greiSsluna mikinn landauka og aS
danskir menn í SuSur-Jótlandi fá upp-
fyltar heitustu óskir sínar, því marg-
ir þeirra hafa altaf veriS mjög óá-
nægöir meS yfirráS ÞjóSverja, enda
hefur þeim veriS beitt meS, aS því er
virSist, alveg óþarfri harSneskju gegn
danskri tungu og danskri menningu
og siöum.
Sljesvík hefur, svo sem kunnugt er,
veriS undir þýskum yfirráöum frá
1864. Bismark hafSi upphaflega boS-
iö dönsku stjórninni aS skifta landinu
eftir þjóSernum, láta Danmörk halda
dánska hlutanum, en suöurhlutinn,
þar sem ÞjóSverjar væru fjölmenn-
ari, skyldi falla til Þýskalands. E11
Monrad, sem þá var forsætisráöherra
Dana, neitaöi því boSi, og svo misti
Danmörk alt. HafSi hann sjeS mikiö
eftir þessu síöar og sagt, aö þaS
heföi veriS eins og bundiS fyrir augu
sín, er hann tók þaö ráS, aö neita
tilboSi Bismarks.
íbúar munu vera um 150 þús. á
því svæöi, sem um er aS ræöa. Þó
viröist svo sem óákveSiS sje enn,
hvar takmarkalinan skuli dregin. ÞaS
hefur komiS fram í dönskum blöS-
um, aS sumir ætla aö bærinn Flens-
borg muni hallast aS ÞjóSverjum,
meöfram fyrir áhrif jafnaöarmanna,
sem nú byggja aö sjálfsögöu miklar
vonir á nýja, þýska, lýSveldinu.
Inflúensan.
Þetta blaö Lögr. mun, sem betur
fer, veröa siSasta tbl. sem flytur
langan Hsta yfir mannalát úr inflú-
ensu-pestinni hjer í bænum. Síöustu
dagana hafa fáir andast, og margir,
sent veikin hefur lagst þungt á, eru
nú ýmist komnir á fætur, eSa þá á
góöum batavegi. Líknarstarfsemin
hefur veriS vel stunduS og margir
hafa lagt fje fram til hennar. Enn
liggja margir á sjúkrahúsunum, eigi
minst á hinu nýja sjúkrahúsi í
Barnaskólanum. Og barnaheimiliS
þar hefur komiS aS miklu og góöu
liöi.*Þangaö er safnaS til hjúkrunar
eigi aS eins veikum börnum, heldur
og heilbrigöum börnum frá heimil-
um, sem eru illa stödd, og er ánægju-
legt aS lita yfir, hve öllu er þar vel
fyrir komiö. ForstöSumaSur þess hef-
ur frá byrjun veriS Fenger stórkaup-
maöur, en Guöm. kaupm. Ásbjarnar-
son hefur mest starfaS aS því, aS ná
þangaS þeim börnum, sem hjálpar
þurfa. GarSar Gíslason stórkaupm.
hefur meS miklum dugnaöi veitt for-
stööu öllum matarútvegunum til
sjúkrahúss Barnaskólans, en ÞórSur
læknir Pálsson hefur veriS þar yfir-
læknir.
Margir hafa gefiö ríkmannlega til
liknarstarfseminnar. Olafsen, eigandi
Duusverslunar, hefur sent 10,000 kr.
Th. Jensen framkvæmdastjóri hefur
látiö útbúa mat í eldhúsi Sláturfjel.
SuSurlands og veitt hann gefins 1
stórum stíl. Einnig hefur botnvörp-
ungur frá Kveldúlfsfjelaginu veriö
sendur á veiöar og hefur aflanum ver-
iS útbýtt gefins, eSa þá aS hann hef-
ur veriS seldur til ágóSa fyrir hjúkr-
unarstarfsemina. GarSar Gíslason
stórkaupm. hefur gefiö 1100 kr., Th.
Thorsteinsson, J. Fenger, G. Gunn
arsson kaupm., G. Johnsen konsúll
frá Vestmanneyjum, SteinolíufjelagiS
og fjel. Trolle & Rothe hafa gefiö
1000 kr. hvert, Kaabershjónin 500 kr.,
Jón Sveinsson trjesmíSameistari 500
kr., GuSm. BreiSfjörS 500 kr., Sighv.
Bjarnason bankastj. 250 kr., M.
Benjamínsson úrsmiöur 200 kr„ H.
Ólafsson & Co. 200 kr„ o. s. frv.
Vera má aS þeir sjeu miklu flein,
sem mikiS hafa látiö af hendi rakna
til hjúkrunarstarfsins, þótt Lögr hafi
ekki heyrt frá því sagt nje sjeS um
þaö getiS. Nefnd hefur og veriS skip-
uö, sem gengst fyrir almennum sam-
skotum, en þaS er enn ekki kunnugt,
hve mikiS hefur safnast hjá henni.
Samskotalistar hennar eru í margra
höndum og mun öllum bæjarbúum
gefast kostur aS á sjá þá.
Úti um larftíiö er veikin aS áger-
ast, einkum austan fjalls og sumstaö-
ar á VestfjörSum, en frá þessu er
nokkuS. sagt í annari grein hjer i
blaSinu.
I síSustu blöSum eru talin 130
mannalát hjer í bænum, en fi'aíuhaldst
listinn yfir þau er svolátandi:
Arnór Björnsson, barn, Banka-
stræti 10.
Magnús Jónsson, Brb.st. 8 B.
Þórarinn Björnsson, Bergstaða-
str. 38.
Katrín Guðlaugsdóttir, gift
kona, Tjarnarg. 8.
Guðm. Benediktsson bankarit-
ari.
Guðm. Jónsson, Hvg. 58.
Sigríður Guðmundsdóttir, gift
kona, Skólavst. 20.
Iugibjörg Jónsdóttir. Lindar-
götu 14.
Skarphéðinn E. Gunnlaugsson
Skólavst. 16.
Jónína Sigríður Jónsdóttir,
gift kona, Brunnhúsum. (Maður
hennar er við fiskiveiðar á skipi
við Ameríku).
Herdís Matthíasdóttir (Joch-
umssonar), kona Vigfúsar Ein-
arssonar cand. jur.
Herdís Guðmundsdóttir, kona
Péturs Bjarnasonar skipstjóra.
María Lára Olafsdóttir, Finn-
bogahúsi.
Sigríður Alexandersdóttir 2
ára, Óðinsgötu 20.
Margrét Svala Sigurðardóttir,
5 ára, Bergstaðastr. 34 B.
S'ghvatur Árnason, 2 ára,
Vesturg. 53,
Guðrún Guðmundsd., Lindar-
götu 19.
Jón Hannesson, 2 ára, Garða-
stræti 1.
Bóletta Finnbogadóttir, Ing-
ólfsstræti 10.
StefanSa Guðnadóttir, Eskihlíð.
Vilborg Gunnarsdóttir, Lind-
argötu 8.
Einar Þorgrímsson, Laugav.
Jónína Ámundadóttir, kona
Geirs Sigurðssonar skipstjóra.
Jónas Þorsteinsson, verkstjóri,
Laugaveg 33.
Guðrún Jóhannesdóttir, Þing-
holtsstr. 8.
Jónanna Petrina Jónsdóttir,
s. st.
Guðmundur Kristjánsson.Lauga-
veg 22.
Guðrún Jónsdóttir, saumakona,
systir Tómasar Jónssonar kaup-
manns.
Hólmfríður Friðfinnsdóttir,
Bræðraborgarstíg 3.
Sigríður Þorsteinsdóitir, gift
kona, Kárastig 10.
Þóra M. Hallgrímsdóttir, Lauga-
veg 27.
Guðleifur Jónsson, Hákoti.
Guðmundur Pétursson, Litla-
Melstað.
Friðrik S. Welding, barn, Kára-
stíg 11.
Hólmfríður Eyjólfsdóttir, Vest-
urgötu 34.
Ragnheiður Sveinbjarnardóttir,
barn, Mjóstr.
Ingigerður Siðurðardóttir, gift
kona, Vesturg. 46.
Hulda Dagný Björnsdóttir,
Grettisg. 63.
Sigríður Jónsdóttir, barn, Grund-
arstig 5.
Sigurjón S. Scheving, Skóla-
vörðustíg 17 A.
Þórunn Stefánsdóttir, frá Fiat-
ey-
Sveinn Sveinsson, trésmiSur,
Bankastr. 14.
Emil Jensen, bakari.
Ingileif Zoega, dóttir Geirs rek-
tors Zoega.
Guörún Johnson, kona A. J.
Johnson, bankaritara-
GuSjón Jónsson, MiSstr. 3.
Steinþór Ásmundsson, Laugaveg
68.
Herbert Jóhaiinésson, barn,
Grettisg. 70-
GuSmundur Jónsson, sjóm. á
Snorra GoSa.
Sveinn Pálsson, HlíSarenda.
Sesselja Ellen Kristjánsdóttir,
barn, eins árs, Grettisgötu 45.
ValgerSur Sveinbjörnsdóttir,
Grænuborg.
Ingvar Þorsteinsson, formaöur
Fjelagsbókbandsins.
Hulda Guðmundsdóttir, Holts-
götu 8.
OddDý S. Jónsdóttir, Hverfis-
gotu 60.
Páll Jónsson, Bræðraborgar-
stíg 39.
Ragnheiður Gísladóttir, kona
Þórðs# Erlendssonar ökumanns,
Vitast. 8.
Steinunn Bjarnadóttir fráMinni-
bæ.
Þóra Sigríður Jónsdóttir, Mjó-
str. 2 (dáin 13- nóv.)
Eienrína Sveinsdóttir, Fram-
nesveg 30. .
Carl Fondanger, prestssonur
frá Jótlandi.
Jensína ísleifsdóttir, Laufás-
veg 47.
Jón Magnússon, vökum.
Helga Markúpdóttir, Túngötu
48.
Gestur Einarsson, bóndi á
Hæli andaðist að heimili sínu
á laugardaginn.
Fijettir.
Tíðin hefur mátt heita mjög góS
síSastl. viku, sífeldar þíöur, og er
þetta til mikilla bóta í veikindun-
um, ekki síst úti um sveitirnar.
Jarðarfarir eru nú margar á hverj-
um degi. SÍSastl. laugard. fór frarn
jaröarför hjónanna Jóns prófessors
Kristjánssonar og Þórdísar Bene-
diktsdóttur. Jóh. Kristjánsson ætt-
fræöingur veröur jarösunginn i dag
og’ GuSm. Magnússon rithöfundur
r.æstk. laugard.
Prestskosningar. I Öræfum fór
fram prestskosning 19. f. m., og fjekk
hinn setti prestur þar, sjera EiríKur
Helgason, öll gild atkv.
I Grímsnesi fór fram prestskosn-
ing 3- þ. m„ en varS ekki lögmæt,
kusu 129 af 286 kjósendum, en af
þeim atkv. fjekk sjera Þorsteinn
Briem 114.
Deuntzer, áöur forsætisráöherra
Dana, er nýlega dáinn í Khöfn, segir
fregn frá 18. þ. m.
Botnía kom frá Khöfn 21. þ. m.