Lögrétta - 27.11.1918, Blaðsíða 4

LÖGRJETTA
190
Æðardúnii
óskast keyptur.
Tilboð sendist
h|f Carl Oöepfner
Reykjavik. Símnefni Höepfner.
spönsku pestina, sem allar þær
farsóttir, þar sem sóttkveikjurnar
eru í andardráttarfærunum, að
þær úa og grúa i uppganginum, en
hinsvegar afar erfitt að henda
reiður á þeim. þar með er átt við
það, að það myndi ekki nægja, eins
og t. d. með kóleru, að halda grun-
sömu fólki í sóttkví, þangað til unt
yrði að fortaka, að það hefði sótt-
ina. Fólk getur haft spönsku pest-
ina, en svo væga, að ekki er unt
að finna sönnur á því, og þó geta
þær manneskjur smitað frá sjer.
pá eru aðrir, sem hafa haft veik-
ina og eru að sjá alheilbrigðir, en
ganga þó enn með sóttkveikj urn-
ar í sjer, og fyrir því geta þeir einn-
ig smitað frá sjer. Og loks geta
menn verið alheilbrigðir*, en engu
að síður gengið með sóttkveikj-
urnar í sjer, verið sóttberar (Smit-
tebærere), svo að sótthætta*stend-
ur af þeim. þetta merkir með öðr-
um orðum, að öll sóttkvíun væri
einskis nýt (illusorisk), nema svo
hart væri farið í sakirnar, að
stöðvuð væri öll umferð (komplet
spærret for al Tilgang) yfir landa-
mæri Danmerkur, bæði að norð-
an og sunnan, að landinu væri
blindlokað (hermetiskt
tillukket) fyrir umheiminum. Og
hversu lengi? — Líklega árum
s a m a n. En jeg þarf víst ekki að
skýra það nánar, að slik ráðstöf-
un er allsendis ógerleg. — Jeg skil
það svo vel, að þessi spurning hef-
ur verið borin upp, hún liggur svo
beint við, en það er, sem jeg segi,
enginn kostur á því, að beita sótt-
kvíun við spönsku pestina, svo að
haldi komi.“
pessi glöggu og ótvíræðu um-
mæli þessa merka vísindamanns
koma að öllu leyti heim við þær
skoðanir,* sem landlæknir hefur
látið í ljósi í greinum sínum í
Morgunblaðinu, nema að því, að
landlæknir áleit, að veikin myndi
ekki breiðast út með heilbrigðum.
pá hefur Lögrjetta spurt land-
lækni að því, hvers vegna skólum
hjer hafi ekki verið lokað fyr en
gert var, því fyrir það hefur hann
sætt mjög hörðum ávítum í sum-
um blöðunum.
Landlæknir kveðst hafa átt tal
um það mál við hjeraðslækni, beð-
ið hann að rannsaka það málefni
strax þegar veikin tók að ágerast
hjer, beðið hann að ráðfæra sig
við aðra lækna bæjarins, og gera
tillögur um lokun skólanna þegar
honum þætti ástæða til. Hann segir
ennfremur, að hver maður, sem
gáir vel að, geti sjeð, að í útlöndum
hafi skólum yfirleitt ekki verið
lokað fyr en veikin þar var
orðin fult eins útbreidd og hún
var hjer, þegar skólarnir hættu,
og sumstaðar hafi það verið talið
gagnslaust og tilgangslaust, að loka
skólunum á meðan nolckur aðsókn
hjeltst að þeim; svo hafi verið í
Lundúnaborg, og svo hafi verið i
Stockhólmi og sóttin þó reynst
mjög svæsin í báðum þeim bæjum.
Loks sagði landlæknir, að það
væri ekki um að villast, æðisgang-
ur veikinnar og óhamingjan hjer
i bænum hefði hlotist — ekki af
skólunum, heldur af þessu snögga
kuldakasti, sem gerði alt í einu —
um það leiti, sem veikin tók að
magnast, og svo af híbýlavand-
ræðum bæjarins.
það má líka sjá það á útlendum
blöðum, að þar, alstaðar í öðrum
löndum, hefur mikið verið þráttað
um skóla og skemtistaði, hvort
þeim ætti að loka, hvaða gagn
væri að því hvort það hafi verið
gert of seint o. s. frv. Fer hjer á
eftir frásaga úr Svíþjóð, sem stend-
ur í Politiken 28. okt.:
„pótt sóttin sje orðin mjög svæs-
in (grasserer stærkt) i Stockhólmi
hafa menn þar þó ekki viljað
banna allar skemtanir. f Málmey
hefur verið lokað og Gautaborg
og ýmsum öðrum bæjum, og hef-
ur leikfólk þar orðið fyrir miklu
atvinnutjóni — sumir orðið gjald-
þrota — en yfirvöldin í Stockhólmi
hafa ráðið það af, að loka hvergi.
Ástæðan er sú, að þar v i 1 j a
menn, í stað þess að tefja
sjúkdóminn, láta hann
rasa út sem fyrst. Menn
segja, að allir hljóti að smitast,
hvort sem er, þeir sem smitast
geta og halda því þá fram, að holl-
ast sje að láta sóttina rasa út sem
fyrst, með því, að lífshættan verði
enn meiri í næstu mán.* par hef-
ur kenslan verið minkuð í sumum
skólum, en annað ekki gert. Heil-
brigðisstjórnin í Stockhólmi hefur
sætt þungum árásum fyrir þessar
sakir, en prófessor M e d i w, sem
er nafnkunnur maður, og átti mik-
inn þátt í viðureigninni við influ-
enzuna 1889—90 og síðar, hefur
tekið málstað yfirvaldanna; hefur
hann ritað langt mál þar að lút-
andi, og segir þar, að sjúkdómur-
inn sje svo næmur, að naumast sje
til að hugsa, að varast hann, og
að slíkar ráðstafanir, sem það, að
loka skemtistöðum, sjeu þess vegna
tilgangslausar (formaalslöse). —
Hættan sje ekki meiri
þar en í annári um-
g e n g n i, segir prófessorinn. Alls
eitt má að liði koma: hreinlæti,
með sjálfan sig og fatnað sinn.“
Af því, sem nú er tilgreint,, má
sjá, að margt hefur verið sagt hjer
um kvefpestina, og yfirvöld okk-
ar, sem hefði mátt vera ótalað;
því Lögrjetta hefur einnig snúið
sjer til stjórnarráðsins, og orðið
þess vís, að stjórnin hefur sýnt
mikla röggsemi i því, að styðja
varnartilraunirnar úti um land,
svo vonlitlar sem þær eru, og jafn-
framt staðið i stöðugu sambandi
við hjeraðsstjómir í þeim hjeruð-
um, þar sem kvefpestin er komin,
lagt ráðin á með þeim, hvernig
hjálparstarfseminni verði best
fyrir komið. og veitt margvíslega
aðstoð. Má þar til nefna, að sent
hefur verið með nauðsynleg lyf í
ýms hjeruð, og læknisefni, þeir
sem fengu lækningaleyfi hjer til 1
að fást við kvefpestina, sendir í
ýms hjeruð, þar sem læknar hafa
legið veikir, eða þurft aðstoðar,
Hafa læknar þegar verið sendir í
þessi hjeruð: Vestmannaeyjar,
Keflavíkurhjerað, Eyrarbakka-
hjerað, Rangárhjerað, Grimsness- !
hjerað, Borgarnesshjerað, Hafnar-
fjarðarhjerað (upp í Kjós), þing- j
eyrarhjerað og Flateyrarhjerað. j
Hefur verið unnið að því af öllu
kappi í stjórnarráðinu, í samráði
við landlækni, að koma föstuskipu- \
lagi á hjálparstarfsemina í þeim
hjeruðum, þar sem kvefpestin nú
geisar, og efla undirbúning undir
það að taka á mót henni í þeim
hjeruðum (norðan lands og aust-
an), sem eru að reyna að verja
sig.
c: vegna meiri kulda þá. [
Um Kötlugosið.
(Framh.)
25- okt. — 1 gær, sjer í lagi seinni
partinn, varS gosuppburöurinn lík-
astur afarmiklu fjalli með afliðandi
rótum niður og fram af Eyjafjalla-
jökli, og austur og suður um, í áttina
til Vatna- og öræfajökuls; en upp
úr þessari heljar ösku- eöa reykjar-
bungu reis tröllaukinn bálkur, úfinn
og illúðlegur, éins og hraunaklungur,
hátt í loft, beint upp af gosstöðvun-
um, með háum og lágum bungutypr-
um, hnútóttum svælu-dröngum eSa
súlum, og eins og hyldjúpum skugga-
legum gljúfrum og gjám á milli. En
er hæst var komiö i loft, ýttust klakk-
arnir fram, beygðust niður og söll-
uðu mistur-jeljum niður á reykjar-
bunguna miklu fyrir neöan, í aust-
norður, suður og suðvestur hjeðan að
sjá. En hjerna megin var alt þver-
hnýpt aS sjá, nærri því sem lóörjettir
hamraveggir. Þetta sást mjög vel
hjeðan, því hjer var heiSríkt og skín-
andi bjart. En mikiö er, hafi ekki
veriS aö sama skapi dimt og ömur-
legt í bygðunum fyrir austan og sunn-
an gosfirnindin.
í morgun var mistrað alt í kring,
og lagSi móðuna þá einkum, allþjetta
að sjá, suövestur um Rangárvöllu, og
gerir enn, um hádegi. LofthvolfiS ei
kámþykt, og skín sól í þoku og móöu.
Til gosstööva sjest í gegn um mistur.
Þoku- eöa gufuhrannir hylja Tinda-
fjöll, og úfin ský, fjöll og jökul þai
suSur af. En upp úr þessum hrönnum
stendur gosstrókurinn hátt i loft, en
minni um sig miklu þó en í gær, og
sýnist nú slitna af honum flókar í
r.orSaustur. ÞaS var einkennileg og
enda fögur sjón, aS sjá til hans áSan:
Sólin lýsti noröurrönd hans og leið
svo hægan og hvarf á bak viö hann
á miðri hæö- Eftir ofurlitla stund
kemur ofurlítil kringlótt rauf í strók-
inn og sólargeilsarnir brjótast þar í
gegn. Var þá sem þeir rifu stólpann
þarna meir og meir í Sundur, þangaö
til raufin varð svo stór, aS sólin öll
gat skinið þar í gegn. Á þessu stóS
h. u. b. í 5 mínútur. Svo seig rifan
saman, og sólin kom bráölega aftur
fram undan suSurrönd reykjarstólp-
ans.
Ofurlítil aska hefur falliS hjer úr
móðunni í morgun, svo að snjór hefur
blaknaS nokkuS. Áttin enn úr land-
noröri, en hæg, eins og oftast hefur
veriS síðan gaus. Nokkurt frost í
nótt, en nær frostlaust nú eftir hád.,
og birtir nú mikiS yfir Rangárvöll-
um. En mikiS mistur aö sjá meö sjó
fram-
29. okt. — Undanfarna 3 daga hef-
ur sjaldan og óglögt sjeð til austur-
fjalla og gosstöSva, vegna dimmviðr-
is þar, af þoku og úrkomu, en þaö
lítiS, sem þangaS hefur sjest, bendir
á, aö enn sje þar alt viS líkt eöa sama.
Um tíma í dag sást nokkuð þarna
suöaustur, og sýndist uppgangur mik-
iil og öskuþykni um alt austurloft.
En oftast er nú alt þar eystra huliS
snjódrífu og jeljum. NiSri i bygS er
einnig snjógangur meS köflum, og
má nú heita alhagalaust af öklaþykk-
um jafna-snjó yfir alt. Hefur snjóaS
úr hafi og útsuSri í frostlitlu og hægu
veSri. Er því snjór illa gerður, deigur
og klessulegur aS neðan en skeljaður
að ofan. Taki ekki bráðum upp, má
segja, aö snemma og illa leggist vet-
urinn aS, ofan á öskuna og grasleysið
— og heybrestinn eftir sumarið.
30. okt. — í nótt leiö hafði veriö
hinn mesti ljósa- og leiftragangur og
öskuuppgangur gríöarmikill, segja
þeir, er vöknuðu og sáu út hjeöan tn
gosstöövanna. HafSi jafnvel svo mjög
kveöiS aö þessu, að sumstaöar fór
fólk á fætur til aS sjá hrikaleikinn.
í morgun sást lítt til austurfjalla,
sakir dimmviSris, en gegn um skýja-
rauf í gosáttinni mátti sjá mökkinn
æöi hátt uppi, en um alt loft á víö
og dreif blágrá öskuský. HafSi og
nokkurt öskufall oröiS hjer í nótt
og morgun, og er, ef til vill, nokkuö
enn, um hádegi. Áttin er nú líka
austlæg meö talsveröum vindi. Nú,
um kl. 3, dembir yfir alt miklu ösku-
falli, og þó mest aö sjá suöur og fram
um Rangárvelli. Var hjer hálfrökk-
ur um tíma, og er ljetti aftur til, er
! allur snjór grásvartur eöa öskugrár
! eftir. Hross híma, og engin útiskepna
: nær í neitt, og verSur eigi undan
komist, aS gefa í kvöld, ef þá veður
leyfir- Uppstyttan varS ekki löng, því
eftir stutta stund herti austanvindinn
og öskufallið svo mjög, aö alt er
orSiS alsvart af þuml. þykku ösku-
lagi, og enn, kl. um 8 að kvöldi, er
töluverður öskuslitringur, hálfblautur
af vætu í loftinu. Var um tíma ekki
lesbjart hjer inni, er öskuskýin og
jelin byrgSu fyrir sól og gengu mest
yfir. En alt af rofar þó nú nokkuð
til viö og við fyrir austanstorminum.
En til gosstöðvanna sjest nú aldrei;
þar er alt fult af svælu og eimyrju
31. okt. — í gærkvöldi og í nótt,
til kl. um 1, var hjer sögulegt næsta:
Austanstormur meS miklu, blautu
öskufalli, kol-niðamyrkri, eldingum
og skruggum, stórum og tíðum. Upp
i'ir kl. 1 hægöi og birti til, en eigi
sást út fyrir öskuklíningi á rúðun-
um. En meS morgninum sást, aS snjó-
föl hafSi lagst ofan á öskulagiö, svo
aö alt var hvítt yfir aS líta. En sje
rctaö til, er alt einn grár öskugraut-
ur. Haglaust meS öllu; skepnur ýmist
híma eöa æöa um málþrota. Skýja-
deiling er nú, og slítur blauta ösku
XXI. KAFLI.
Pólverjar geröu nú nýja víggarSa
fyrir innan hina fyrri, og styttist
varnarlína þeirra mikiö viö það. Unnu
þeir aS víggöríSunum um nóttina. Kó-
sakkarnir ljetu ekki sitt minna; um
nóttina gerðu þeir einnig háa og
mikla víggaröa fyrir framan herbúðir
Pólverja. ByrjuSu herirnir skothriS
undir eins og vígljóst var, og geröu
hvorir öörum nokkurn skaSa.
Orusta þessi stóS í fjóra sólar-
hringa. GerSu Kósakkar auk skot-
hríSarinnar tíS áhlaup og ætluðu á
þann hátt aö þreyta Pólverja. Kmiel-
nitski hafði liðskost mikinn og gat
stöðugt sent fram nýjar og óþreyttar
hersveitir. Pólverjar voru fámennir
og eigi til tvískiftanna. UrSu þeir því
stöðugt aö vera á veröi og bera af
sjer áhlaup hinna. HöfSu aö eins smá-
hvildir milli áhlaupanna. Heitan mat
brögSuðu þeir ekki. Þeirra eina fæða
var tvíbökur og vindhangiS kjöt, ól-
seigt; drukku þeir brennivín blandað
púSri með. Hvinu kúlurnar fram hjá
höföum þeirra meSan á máltíB stóS.
Þrátt fyrir alt þetta voru hermenn-
irnir kátir og vongóöir. Voru þeir
jafnan reiðubúnir að berjast viS
fjandmenn sína. Voru þeir þess fús-
astir aö ráöast aö Kósökkum í þeirra
eigin herbúðum. Enginn þeirra ör-
vænti um sigur.
Furstinn var jafnan þar, sem mest
þurfti við. Örfaöi hann menn sína.
Tóku þeir honum hvervetna meö
fögnuði.
Hann tók eftir því kvöld eitt, er
hann reiS. sem venja hans var, eftir
vígstöðvunum, að hersveit hans ein,
varSi slælega vigstöSvar sínar.
„Hví sVariö þjer ekki skotkveðjum
Kósakka,“ spurSi hann.
„PúSur vort er á þrotum,“ svör-
uðu þeir, ,,en vjer höfum sent eftir
því heim til hallarinnar.“
„En þaS er skemmra aS sækja þaS
þangaö,“ mælti hann og benti á vig-
girSingar Kósakka.
Hann hafði varla slept oröinu, er
menn hans þutu sem kólfi væri skotiö
yfir aS víggöröum fjandmanna sinna.
Unnu fremsta vígið og ónýttu fjórar
fallbyssur óvinanna. Komu þeir atiai
eftir hálftíma meS birgðir af púöri,
en tíundi hver maður var fallinn.
Fjandmenn Pólverja umkringdu þá
og hringur sá þrengdist jafnan.
Týndu Pólverjar daglega tölunni.
Treystu Kósakkar því, aS hvert á-
hlaup þeirra yrði hiö síöasta, hinir
væru komnir aS þrotum, og fengju
ekki varist. En Pólverjar hrundu öll-
um áhlaupum þeirra.
Foringinn var ótrauöur. Furstinn
svaf úti á víggöröunum á berri jörö-
inni, og foringjar hans unnu með liðs-
mönnunum. Grófu þeir jarðgöng út
undir virki Kósakka og sprengdu
virkin upp meö púðri.
Loks ákvaS Kmielnitski aö leita
samkomulags. 21 júli sendi hann
menn til Pólverja og baS aö Zakvili-
kovski fengi aS koma á fund sinn og
ræöa um uppgjöf borgarinnar.
Furstinn veitti Zakvilikovski um-
boS til samningagerSar, 0g fór hann
þegar á fund Kmielnitskis. MeSan
úr flókunum viS og viö, en stöSugt
öskufall sýnist vera fram um Kang-
árvöllu. — Til eldstöövanna sjest o-
glögt fyrir muggu. Þó eru rofginur
þar hátt yfir, og sýnist uppgangur
Kötlu spúast upp í þær. Þetta er kl.
10 aS morgni- Nú, kl. 4 e. m., er ein-
kennilegt og ömurlegt út og um aS
líta: Öll jörS, nær og fjær, blá- eöa
grásvört, eins og ægisandur, og ekki
upp úr stingandi strá, nema nokkur
bleik strá efst á hæstu hólum. og á
og utan í veggjum. Því snjóföliS frá
í morgun hefur tekiS upp, og eftii
liggur askan síöastfallna ofan á eldri
snjónum, sem hefur sjatnaS og klest
enn meira viS nokkra vætu í dag.
Þaö er veriS aö brasaka viS aö ná
saman fjenaöi og taka úr honum sár ■
asta hungriS. Stytt er upp af Rang-
árvöllum og annarstaðar í kring. Sjer
og til allra næstu fjalla, en ekki til
gosstöövanna.
(Frh.) Ó. V.
varS hlje á bardaganum. Herirnir ná-
lægöust og yrtust á.
„ÞiS berjist eins og árar en ekki
menn,“ sagöi gamall Kósakki. „Jeg
hef aldrei þekt slíka vörn.“
„Komiö þegar ykkur þóknast. Alt
af skuluS þiö fá varmar viötökur.“
„ViS komum þótt seinna verSi.
Mjer er kært aö mega nú loksins
blása. Brátt verSið þið aS gefast upp
sökum hungurs."
„Illa trúi jeg því. Kongurinn kem-
ur senn. ViS borSuöum áSan ágæta
máltíS.“
„Fari svo,“ sagði Zagloba og setti
hendur í síSu,“ þá sækjum viö þaS
sem okkur vantar, út í herbúöir ykk-
ar.“
„Bara þeim semdi, Kmielnitski og
Zakvilikovski," sagSi Kósakkinn
gamli, „annars gerum viö áhlaup í
nótt.“
„VeriS velkomnir! Annars væri
þaS hyggilegra aö viS berSumst sam-
an gegn khaninum og heiSingjum
hans, en aS viS berjumst innbyröis."
„ÞaS væri gaman aö berjast undir
forustu furstans, því að hann er mest-
ur hershöfðingi, en heimurinn rúmar
ekki þá báSa, Kmielnitski og hann.
ÞaS er ógæfan."
Engir samningar tókust meS þeim
Kmielnitski og Zakvilikovski. HafSi
Kmielnitksi gert þaS tilboS aS hætta
umsátinni, ef furstinn væri framseld-
ur. Zakvilikovski sneri þegar aftur
til herbúöanna og var hinn reiðasti.
Nokkrum klukkutímum síöar gerðu
Kósakkar áhlaup, en voru hraktir
aftur. GerSu þá Pólverjar útrás.
Brutu niöur talsvert af virkjum Kó-
sakka og ónýttu margar fallbyssur
þeirra.
Daginn eftir gerðu óvinirnir hvert
áhlaupið á fætur ööru. VarnarliSiö
varS aö berjast hvíldarlaust, en fjekk
ekki nema hálfan skamt, því aö mjög
var gengið á matarforða Pólverja,
en aldrei höfðu þeir barist betur.
Kmielnitski lá við örvilnun. Hann
varð þess var, að aðdáun khansins og
Tartara á hinu hrausta varnarliði óx
daglega og oft heyröi hann Kósakk-
ana syngja í herbúöunum lofvísur um
Jeremías fursta. Hann sá, aö hjeldi
þessu áfram, var honum búin hætta.
Ef Sbarasch varö ekki bráðlega unn-
in, hlaut frægöarstjarna hans aö
lækka.
Innilegt þakklæti vottum við
öllum þeim, sem sýndu okkur hlut-
tekningu og hjálp viö fráfall og
jarðarför föður okkar, Jóns Ei-
ríkssonar á Bjóluhjáleigu, bæði
með návist sinni og með því, að
láta skrá nafn lians á skrá líknar-
stofnana og gefa þeim margar
m inningargj afir.
Systir og tengdabörn hins látna.
Með báli og brandi.
Eftir Henryk Sienkiewicz.
c: ekki fengið veikina.
FjelagsprentsmiSjan.