Lögrétta - 26.11.1919, Blaðsíða 1

u'tgefandi og ritstjóri:
ÞORST. GÍSLASON.
Þingholtsstræti 17.
Talsími 178;
Afgreiðslu- og innheimtum.:
ÞÓR. B. ÞORLÁKSSON.
Bankastræti 11.
Talsími 359.
Nr. 50.
Reykjavík 26. nóv. 1919.
XIV. ár.
íslensk frimerki
kaupir hæsta veröi
óskar Sæmundsson,
Eystri-GarSsauka.
Skrifið eftir verðskrá áður en þjer
seljið þau öðrum.
Svöng börn.
íslendingar beönir að taka ioo börn
frá Vínarborg.
Jón Magnússon forsætisráðherra
sendi stjórnarráðinu hjer 18. þ. m.
svohljóðandi skeyti: „Prófessor Bang
frá Austurríki hefur komið til mín
af hendi ríkisstjórnar og sveitastjórn-
ar í Wien með beiðni um að íslend-
ingar, eins og aðrar hlutlausar þjóð-
ir, tækju börn frá Wien, alt að ioo,
til þess að forða þeim frá hungur-
dauða.“
Málið var tekið til umræðu á bæj-
arstjórnarfundi 20. þ. m. og tóku all-
ír, sem um það töluðu, málinu vel.
Var svo samþykt, að fela forseta
bæjarstjórnar og borgarstjóra, að
gangast fyrir skipun nefndar í bæn-
um til þess að starfa, í samvinnu við
landsstjórnina, ef svo sýndist, að því,
cö koma fyrir börnum frá Vínar-
borg, samkvæmt tilmælunum í sím-
skeyti forsætisráðherra. Stjórnarráð-
ið skipaði síðan 9 manna nefnd og
eru í henni: Kr. Jónsson dómstjóri.
íormaður, L. Kaaber bankastj., Thor
Jensen framkv.stj., H. Hansen lækn-
ir, K. Zimsen borgarstj., Sighvatur
Bjarnason bankastjóri, frú Kristín
Jacobson, Ingibj. H. Bjarnason skóla-
stj. og Inga L. Lárusdóttir ritstj. —
Nefnd þessi hefur svo, ’ 22. þ. m.,
sent út svo hljóöandi áskorun:
„Að tilmælum stjórnarráðs íslands
höfum við undirrituð gengið í nefnd
til að hrinda í framkvæmd, að hingað
veröi tekin alt að 100 börn frá Vín-
arborg, til aö bjarga þeim frá hung-
erdauða.
Eru Reykvíkingar og aðrir nær-
sveitarmenn, þeir, er það kærleiks-
verk vilja vinna, að taka að sjer eitt
eða fleiri af þessum munaðarlausu
börnum, beðnir að gefa sig fram nú
þegar við einhvern af oss og ekki
seinna en 27. þ. m.
Þeir, sém vilja taka barn, segi til
hvort þeir óski að fá dreng eða
stúlku og hve gamalt, svo og hvorl
þeir óski að taka barnið fyrir fult og
alt, eða um tíma, og þá hve lengi.“
Nefndin hefur síðar birt eftirfar-
andi auglysingu:
„Nefndin, er stjórnarráðið hefur
skipað til að ráðstafa austurrísku
börunum, sem ráðgert er að hingað
komi, skorar hjermeö á almenning að
skjóta sainan fje til fararkostnaðar,
fatnaðar og annara útgjalda, sem leiða
af flutningi barnanna hingað. Nefnd-
in býst viö að öllum sje það ljóst. hví-
líkt kærleiksverk og nauðsynjaverk
lijer sje um að ræða, og að almcnning-
ur fyrir því bregðist vel við. En mik-
iila peninga er vant, eigi fyrirtækiö
að fara sómasamlega úr hendi. Sam-
skotum veitir móttöku hr. bankastjóri
L. Kaaber í Landsbankanum. Réykja-
vík, 24. nóv. 1919- Kristján Jónsson
formaður nefndarinnar. K. Zimsen,
litari nefndarinnar.“
Þetta mál á skiliö bestu undirtekt-
ir, enda hefur Lögr. heyrt, að marg-
ir hafi þegar gefið sig frarn við nefnd-
ina, sem vilji taka að sjer eitt eða
fieiri af þessum nauöstöddu börnurn.
Eftir Bjarna Sæmundsson.
Kæri ritstjóri! Mig rninnir að þú
hafir nýlega verið að ympra á því við
mg, að segja bráðum einhverja ferða-
sógu og setja hana í „Lögrjettu“,
rjett eins og jeg hefði alt af nógar
sögur að segja af einhverjum svaöil-
förum eða langferðum, jeg sem er
svo að segja hættur að ferðastogkem-
varla nokkurn tíma út fyrir land-
steinana. Á þessum síðustu og verstu
timum, er dýrtíðin hefur ætlað alt
að sliga, og gert ferðalög jafn erfið
og aðrar framkvæmdir, hef jeg hald
iö mjer við heimahagana, og að eins
farið í næsta nágrenni Reykjavikur,
um Reykjanesskagann og Akranes,
og í sumar íór jeg i raun og veru
út fyrir landsteinana, þvi að jeg komst
til Vestmannaeyja. Er nú best, að
jeg segi lesendum „Lögrjettu“ dálítið
frá þessari ferð, en þú verður að taka
riljann fyrir verkið.
Það stóð til, að jeg færi með „Ster •
ling‘‘ kl. 10 að morgni hins 29. júlí-
n>án. Kveldið áður fjekk jeg tilkynn-
ingu um að koma á símastöðina kl.
9 þenna morgun til viðtals við kaup-
tún eitt á Norðurlandi, þar sem jeg
þekti engan mann; datt mjer þegar
í hug, af gamalli reynslu, að nú mundi
rekinn fásjeöur fiskur, sennilegast
vogmær. Nú, jeg kom á stöðina á
ulsettum tíma, en þá var hin stöðin
ekki viölátin.; jeg niátti koma í ann-
að sinn og þá var klukkan oröin 9J4 ;
þá fyrst þóknaðist stöðinni að opna,
enda þótt jeg væri kallaður þangaö
kl. 9. Svona gengur það á sumum
símastöðvunum hjer, og fólk verður
£.3 gera sjer það að góðu. Jæja, jeg
f iekk loks sambandið og það fór eins
cg mig varði: „Þaö er rekinn hjer
fiskur, langur og þunnur, með mjög
stór augu og rauðan ugga eftir endi-
löngu baki“ o. s. frv. Vogmær, náttúr-
lega. Hana rekur hjér oft á ári, svo
hún er ekkert fágæti. Síður en svo.
Nú var hún, eða rjettara sagt síma-
stöðin fyrir norðan, nærri búin að
gera mig að strandaglóp, en það varð
samt ekki. „Sterling" var ekki ferð-
búinn fyrri en ioJ-2.
Þetta var í fyrsta sinni að jeg stigi
beint af landi á skipsfjöl í höfuðstað
landsins. Má hann þar með teljast
kominn í tölu siöaðra borga, þó að
reyndar ýmsar borgir, ekki minni og
ekki minna siðaðar en Reykjavík
verði enn þá að hafa gamla lagið;
að ferja fólk út í skipin, af því að
höfn er engin. Nú kann heldur ekk;
landinn sjer læti, þegar skip eru að
fara, hann fjölmennir og uppfyllir
uppfyllinguna — sem í hátíðlegum
stil nefnist Hafnarbakkinn, rjett eins
og hvergi væri bakki við höfnina,
nema þar — og ræðst í svo þjettskip
uöum fylkingum upp á skipin, enda
þótt hann eigi þangað ekkert erindi.
að það þarf einbeittan vilja og öfluga
olnboga til þess að geta komist með
sjálfan sig og pjönkur sínar og pinkla
upp hinn mjóa veg, sem þeir þar
niður frá nefna „landgang", en mætti
eins vel nefna upp- og niðurgang, og
liggur upp á skipiö. Það fyllist stafna
á milli, svo ekki verður þverfótað á
dekkinu og hvergi komist fyrir troðn-
ingi og ósköpum. Hver snýst um ann-
an og enginn veit sitt rjúkandi ráð.
Loks drynur flautan eitt langt og
þrjú stutt: Þaö útlegst, þeir sem ekki
ætla með, geri svo vel og hafi sig á
brott sem skjótast. Og nú taka þeir
erindislausu og aðrir, sem ekki vilja
verða skipsglópar, á rás, troða hver
annan um tær í niöurganginum og
hinir ólmustu klifra upp á borð-
stokksröö skipsins og stökkva upp
á líf og dauða yfir hiö gapandi gin
milli skips og bólvirkis. Yfir farþeg-
ana kemur einhver „eðalleg ró“, og
þeir líta með meðaumkunarblandinni
Htilsvirðingu á ysinn og óðagotið í
hinurn, rjett eins og Tyrki á Franka
Loks eru allir farnir, sem ekki ætla
með, landfestum er slept og skipið
dregst hægt og sigandi út frá landi.
Þó er einn eftir, sem ekki ætlar með
Það er Helgi. Hann stendur uppi á
brúnni við hliðina á skipstjóra, og
t r „hæstráðandi til sjós“' alla leið út
úr höfninni, svo Einar má enga mein-
ingu hafa, hvað þá segja nokkurt orð.
F.n þegar út fyrir hausana er komið
t r veldi Helga lokið; hann gengur
eins og detrónisjeraður (völdum svift-
ur) einvaldur niður í bát sinn, en
Einar tekur við stjórninni; „Ster-
ling“ gefur frá sjer stutt baul af gleði
yfir því, að vera nú kominn undir
stjórn síns rjetta herra og hraðar
sjer út á djúpið.
í áætluninni var gert ráö fyrir, aö
,.Sterling“ færi vlðstöðulaust til Vesr-
mannaeyja, en rjett áöur en farið var
af stað fór það að.kvisast, að hani
ætti að koma við í Hafnarfirði, — dá •
hglegur útúrdúr — og þegar kom út
fyrir Gróttu, lagði hann, viti menn,
krók á hala sinn og beygði suðaustu’-
í Flóann, þessa löngu og leiðinlegu
ieið fyrir nesin og alla boðana; leiðina
til Hafnarfjarðar. Við farþegar sáum
örlög okkar fyrir: að hýrast i Firð-
inum frameftir deginum. Við komum
þangað aðliðandi hádegi, og komumst
ckki á stað fyrri en kl. 3^2, svo að
■við höfðum góðan tíma til þess að
skoða Fjöröinn, og jeg hefði getaö.
fengið efni í einn sjerstakan ferða-
pistil úr hinni fornfrægu hafnarborg
Gullbringusýslu, sem nú er oröinn
fullvalda kaupstaður. En jeg vil
ekki hætta mjer út i það, læt mjer
nægja að geta þess, að jeg gekk í
iand jafnskjótt og Sterling var land-
fa'stur og þóttist fær i flestan sjó,
þar sem jeg slóst i för með ritstjóra
Skeggja — því að blaöamönnum
standa allar dyr opnar, og ■ enginn
þorir annað en að taka vel á móti
þeim. Ekki hafði þó verið gert neitt
sjerstakt til að taka á móti okkur
Páli, enda ferðuðumst við alveg „in-
cognito“, að stórhöfðingja sið, og jeg
cr viss um að engum Hafnfirðingi
l .efur dottið í hug, að þar værí á ferð-
inni yfirritstjóri Vestmannaeyja
blaðsins, fiskiþingmaður m. m. og
gamall Grindvíkingur, fiskiþingmað-
ur, ferðapistlahöfundur m. m., enda
bka opnuöust engar dyr fyrir
ckkur á allri leiðinni upp á Hamar.
þar sem Friðrik bróöir Páls býr,
nema dyrnar hjá Friðriki. Þar sát-
um við lengi í góðu yfirlæti og horfð-
um yfir fjörðinn, og komumst að
þeirri niðurstöðu, að ekkert gerði tií
þó að Sterling færi á undari okkur.
■við skyldum fóna til Grindavíkur,
panta þar bát og menn, fá bíl- og vera
komnir svo snemma að Járngerðar-
stöðum, að við gætum verið komnir
í veg fyrir Sterling, þegar hann færi
þar fram hjá. Það varð nú revndar
ekki úr þessu, tþví að Sterling hrað-
cöi sjer ekki, en jeg gef væntanleg-
um strandaglópum í Flafnarfirði hug-
myndina. Það má framkvæma hana,
ef o. s. frv.
Á leiðinni til skips opnaði Friðrik
fyrir okkur þjóðkirkjuna og sýnd;
okkur hana. Kirkjan er mjög falleg
og gott samræmi í ýmsum pörtum
hennar, eins og systur hennar, Kefla-
víkurkirkju; þær bera báðar vott um
smekkvísi höfundarins, Rögnvalds
sáluga. En þvi miður stendur kirkj •
an alt of lágt, hefði helst átt að vera
uppi á Hamrinum, eða þá inni í
hrauni við Reykjavíkurveginn, en
líklega hafa Hafnfirðingar tekið sjer
til fyrirmyndar lútersku kirkjurnar í
Reykjavík, sem báðar eru grafnar
niður í dýpstu dali ,,borgarinnar“,
svo að sem minst skuli á þeim bera.
Jæja, nú fór að styttast dvölin i
Hafnarfirði. Sterling fór að bæra á
sier, og við hrööuöum okkur um
borð, árnandi HafnarfirÖi alls góðs
Var klukkan oröin hálffjögur, er við
loks komumst af stað. Var nú tekið
strikið beint á Garðskaga, en varla
vorum við komnir út úr firðinum,
fyr en blindþoka skall vfir, með aust-
anátt og súldi, þ^ssu inndæla veöri,
sem forsjónin gæddi oss aumum
Sunnlendingum á, alla hundadagana
út, sumarið 1919. Þegar við komum
að Skaganum, rofaði svo rnikið til
að við sáum vitann, en svo skall hún
yfir aftur enn þá svartari, og varð
nú Sterling að þrcifa sig áfram frara
líjá Býjaskerseyri og öörum tálsnör-
um, sem náttúran l'cggur á ieið skip-
srina fram með vesturströnd Reykja-
nesskagans. Á Fióanum fengum yiö.
miðdegismat, sætsúpu og lax, sem
unhyern tíma hafði verið nýr; var
nú auðsjáanlega orðið fremur þröng-t
i búi hjá brytanum og einhvern tímá
l'.efur víst verið um fleira að velja á
Stcrling eri nú var.
Við fikruðum okkur áfram suður
með landinu um kveldið og var frem-
ur litið íjör í fóikinu um borð, þoka,
súkl og vcstan undiralda lögöust á
citt með að gcra vistina uppi á þil-
farinu leiðinlega. Jeg fór að vonast
c ítir aö siá Reykjanes, ogað bctrayrði
fyrir ausían það, cn það sást ekki
út úr augunum. Jeg fór að sjá straum-
gára á sjónúm; þá var maður að
komast í röstina. A’t’ í einu sást
svartur hamravcggur koma út úr
1 okunni örskamt frá; það var vestra
nefiS á Reykjanesi, eða Önglabrjóts-
nef, og að vörmu spori sáum við
Karl og rofa íyrir vitanum. Nett
stýrt hjá Einari! Það var dálítið
bjartara fyrir austan nesið, austur
með Grindavik, en ekkert sást ti1.
tjalla, nema blárætur þeirra, og jieip
ar við komum undir Krísuvikurberg
iijúpaöi þokan alt aftur í einn gráan
l-.ufl. Fórum við þá fáeinar karl-
mannahræður, sem uppi höfðum ver-
ið*fram undir miðnættið, að hugsa
til hátta, en þá var sá galli á, að
bæði vantaði rúm og rúmföt. Lögð-
um við okkur endilangir á legubekk -
ina í borðsalnum, hjúpaðir í ýmis
koriar yfirhafnir, olíukápur, regn
kápur o. fl. Jeg náði í rauðan dúk
af einu borðinu og vafði mig innan
í hann, og hafði annan undir höfö-
inu. Páll hafði digran stranga af
„Skeggja" fyrir kodda, held jeg liafi
vcrið, eða mig dreymdi ]iað. Ekki var
til neins að reyna að fá neitt hjá bryt-
anum. Teppin höfðu mörg horfið
smátt og smátt með farþegunum, eft-
ir því sem þcir yfirgáfu skipiö á ýms-
vm höfnum. Dálaglegt eftirlit, ef satt
hefur verið!!
Jeg svaf nú ekki mikiö um nótt-
ina, því að í hvert skifti, sem jeg
ætlaði að sofna, baulaði flautan vegna
þokunnar. Svona Jeið nóttin. Kl. 5
leit jeg út, og sá lítiö annað en þoku,
þó held jeg, að jeg hafi haft einhvern
grun um, að við værum farnir að
nálgast Eyjar, og rúmri hálfri stundu
síöar bljes Sterling kveðjublásturinn
við klettsnefið, þ. e. austasta hornið
á ■ Ytstakletti, og skömmu síðar fjell
akkerið. Ferðin var á enda fyrir mjer.
Ekki Ijetu Vestmanneyingar á sjer
standa, fremur en vant er, 'þeir vorri
undir eins úti við skip. Einn af þeim
var vinur minn, Gísli Lárusson, kaup-
fjelagsstjóri. Hjá honum átti jeg að
búa, meðan jeg dveldi »í Eyjum, og
var hann nú kominn til þess að sækja
mig.
Við hjeidum til lands á mótorbát,
kúffullum af fólki, á lognstafa sjó, en
þokan grúfði ýfir Eyjunum niðu»
undir bæi, svo, að ekkert sást til
fjalla, en tún og brekkur glitruðu
úðavotar í morgunskininu, og ekki
tóku Eyjarnap ofan tvo fyrstu sólar
arhringana; þótti. m"je“r ]iað lítil
kurteisi við mig, sem hjelt þó, að jeg
befði ekkert til unnið, og væri held-
ur góður vinur þeirra. En jeg fyrir-
gaf þeim það alveg, þegar jeg sá, að
það var veðrinu, en ekki þeim að
kenna. Sólin skein ekki oft, þær 3
vikur, sem jeg var í Eyjunum, og
cnginn dagur var þurr til enda. En
sú er bót i máli, að hve mikið sem
rignir þar, þá er alt af þurt um, því
að hraun er alstaðar undir, og það
lekur eins og hrip. Hitinn var dag
og nótt hjer um bil hinn sami, í kring-
um 10 st. C., minst 8, mest 12, hæíi ■
legur til þess að manni væri aldrei
beitt, nema kappklæddum, eða á
hraðri göngu, og oftast var vestan eða
cuðvestan stormgola. Til landsins var
sialdan bjart, skýjabólstrar og skúra-
ílókar grúfðu yfir sveitunum og til
fjalla sást aldrei. Maður gat vorkent
veslings fólkinu, sem átti að stunda
heysk'ap í þessari tið. í Eyjunum stóð
r.lt fast, saltfiskur og hey; ef einhver
vogaði sjer að breiöa, mátti hann vera
viss um, að ofan í það mundi rigna.
Einstaka sinnur ljetti dálítiö af
Eyjafjallajökli, og einu sinni, held
jeg, að jeg hafi sjeð hann alheiðan
Var hann nú ekki eins bjartur, og
vant er, þvi að hann var allur grá-
skjöldóttur af ösku frá. Kötlugosinu
í fyrra; !á hún auðsjáanlega í þykk-
r.m „skcflum“ víða á honum, blásin
saman af stormum. I Eyjunum sá jeg
töluverðar menjar gossins, það voru
vilcurhrannir, sem höfðu skolast inn
i hafnarbotninn dagana eftir gosið.
Annars er vert að geta þess, að jeg
man ekki, að jeg hafi sjeð þess get-
ið á prenti, að 3—4 stundum eftir að
hlaupið náði til sjávar á Mýrdals-
sandi, fór sjórinn að ókyrrast við
Eyjarnar. Það varð sogadráttur um
hríð í höfninni, eins og þegar hann
er mestur í austan stórviðrum á vet-
urna. Ekki gátu menn sjeð, að gosiö
hefði nein truflandi áhrif á fiskiveið-
ar við Eyjarnar, og var þó einmitt
róið daglega meðan það stóð yfir.
Frh.
Landspitalasjóðnum
Larst nýverið stórhöföingleg gjöf, að
upphæð 6041 kr. 67 aurar, frá erfingj-
um Sigurðar sál. Sigurðssonar frá
Álftanestanga á Mýrum, en hann
andaðist 20. des. 1916 i Seattle í
Ameríku, þar sam hann hafði dvalið
allmörg ár.
Sigurður sál. hhfði látið eftir sig
nokkrar eigur, en erfðaskrá hafði
hann enga gert, að eins látið i ljós
við einn vin sinn þar vestra, að hann
v'ildi, að eitthvað af því, sem hann
ijeti eftir sig, rynni í „Landsspítalá-
sjoö íslands", sem þá var nýstofn-
aður.
Systkini Sigurðar sál. (5 talsins,
ö!l hjer á landi) fengu svo síðastl.
sumar arf eftir þennan bróður sinn.
Allur arfurinn nam þá 12000 kr., en
töluvert hafði farið í kostnaö við
Lúskiftin þar vestra. Erfingjarnir
ínunu hafa frjett hug hins látna bróö-
ur til Landsspítalasjóösins, og komu
þeir sjer saman um, að gefa áður-
r.efndum sjóð helming arfsins. Fólu
þeir sýslumanninum í Mýra- og
Bórgarfjaröarsýslu að koma gjöf-
inni, 6000 kr. ásamt vöxtum 41 kr. 67
r ur., til stjórnarráösins, en það af-
henti gjöfina stjórn „Landsspítala-
sjóðsins“.
Það mætti skrifa langt mál um
gjöf þcssa; bæði um hug þann, er
Sigurð’ur sál. bar til ættjaröarinnar
og þessa máls, sem hann taldi helsta
nauðsynjamál Islands ]m. En ekki er
síður vert að minnast á, hve göfug-
mannlega systkini Sigurðar sál. hafa
látið sjer farast í þessu efni; því eng-
inn efar það, að erfingjarnir myndu
að líkindum hafa haft nægilegt við
fje þetta að gera, ef þeir hefðu ekki
metið meir að styðja þarft mál, og
jafnframt uppfylla göfugan en ólög-
festan vilja þessa látna bróður.
Landsspítalasjóðsnefndin ’ sendir
gefendunum alúðarþakkir fyrir þessa
rausnargjöf.
Reykjavík 8. nóv. 1919.
Ingibjörg H. Bjarnason
form. nefndarinnar.
Þrjár smásögur.
Eftir Þorstein Þ. Þorsteinsson.
(Winnipeg).
I. Mannssálin.
Mannssálin lá á knjánum frammi
fvrir hásæti Eilífðarijinar. í djúpri
iotning og tilbeiðslu hjúfraði hún sig
að fótum hennar og bað um opin-
berun. En Eilíföin leit eigi við henni.
Þó hafði Mannssálin komið langar,
langar leiðir til fundar við hana —
ieng'sta veginn, sem þektur er enn.
Hún grjet og bað Eilifðina um að
' veita sjer áheyrn eina örstund. af
*