Lögrétta - 28.01.1920, Blaðsíða 1

u'tgetandi og ritstjóri:
ÞORST. GÍSLASON.
Þingholtsstrseti 17.
Talsími 178.
Afgreiðslu- og innheimtuns.:
ÞÓR. B. ÞORLAKSSON.
Bankastræti 11.
Talsími 359.
N. 3.
Úti um heim.
Bandamenn og Þjóðverjar.
Hjer verSur sagt nokkru nánar en
áður frá síðustu viSureign þeirra áS-
ur en friðarsamningarnir voru undir-
skrifaði.
HiS nýkosna þing Frakka kom
saman 8. desember og tóku þá sæti
í þinginu m. a. fulltrúa frá Elsass
Cg Lothringen. Þetta geröi daginn að
stórum hátíöardegi i París, og Cle-
menceau bauð þingmennina þaðan
velkomna með snjallri og íburðar-
mikilli ræðu. En friðarútlitiS var þá
ekki glæsilegt, og virtist liggja nærri,
uB allar undanfarnar sáttagerðir milli
Frakka og Þjóðverja rofnuðu, og að
vopnin yrSu aftur á lofti. Sama dag-
inn, sem þessi hátíSahöld fóru fram
í París, voru fulltrúa þýsku-stjórnar-
innar þar, Lersner fríherra, afhent
tvö skjöl frá Clemenceau, og skulu
íakin hjer nokkuð tildrögin til þeirra.
FriSarskilmálarnir milli banda-
nianna og Þjóðverja voru undirskriL
aSir í Versölum 28. júní í sumar. 9.
júlí voru þeir samþyktir af þýska
þinginu og 16. júlí undirskrifaðir af
þýsku stjórninni. Þar næst voru þeir
samþyktir af enska þinginu, og Breta-
konungur staSfesti þá samþykt 31.
júlí. Svo voru þeir samþyktir af
italska þinginu og sú samþykt stað-
fest af ítalíukonungi 7. október. En
franska þingið samþykti þá fyrst
rokkrum dögum síðar og staðfesti
ríkisforsetinn samþyktina 13. október.
Þar meö var alt undirbúið til þess,
að friðarsamningar gætu orðið full-
gerðir, er. skilmálarnir höfSu fengið
samþykki þriggja stórvelda banda-
njanna megin. En samt var beðiS eftir
því, áð Wilson gæti fengið Banda-
nkjaþingið til þess að fallast einnrg
á skilmálana. En það varð ekki. Og
frá byrjun nóvembermánaðar fór að
syrta til aftur og samkomulagsútlitið
að versna. Clemenceau, forseti friðar-
þingsins, sendi 1. nóv. þýsku stjórn-
i'.ini þann boðskap, að bandamenn
hefðu komið sjer saman um, að láta
ekki Versalaskilmálana koma í gildi
fyr en Þjóðverjar hefðu fullnægt
j.eim skuldbindingum, sem þcir hefðu
undirgengist með vopnahljessamning-
tmum og þeim samningum öðrum,
sem þar meS hefSu fylgt. Var þeSS
óskað, að þýska stjórnin gæfi fun,
tiúa sínum í París ótakmarkað um-
boð til að undirskrifa skjalahefti, sem
með fylgdi í afriti. En í þeim skjöl-
rttí voru taldar upp ýmsar skuld-
bindingar, sem Þjóðverjar hefðu ekkl
íullnægt. Svo var þess krafist, að
Þióðverjar bættu fyrir eyðilegging
1 ýska flotans i Scapaflóa á þann
hátt, að jieír innan 90 daga frá undir-
skift skjalheftisins hefðu afhent
tandamönnum 400 þús. tonn af til-
teknum hafnarvinnutækjum. Brjef
Clemen'ceaus endaði með ógnunarorð-
rm, og sagði hann þar, að ef Þjóð-
verjftf fullnægðu ekki þessum kröf-
"m ínnan ikveöins tima, þá mættu
þeir búast víð að bandamenn beittu
bæði hervaldsráðstöfunum og öðrum
rauðungarmeðulum, eftir því sem
siálfum þeím fyndist best við eiga,
til þess að knýja fram vilja sinn.
Þýska stjórnin svaraði þessu skjal-
lega 7. nóv., en ekki á þann veg, að
h.ún tækí beina afstöðu til krafanna
í skjali Clemenceaus, heldur sneri hún
málinu inn á þær brautir, að Frakk-
ar hjeldu ekki gefin loforð um heim-
gendíng þýskra herfanga, en kvaðst
Reykjavík 28. jan. 1920.
XV. ár.
vænta, að ekki yrðu nú frekari tafir
þar á.
15. nóv. kom aftur svar frá Cle-
menceau og fór hann jiar hörðum
orðum um afstöðu Þjóðverja til end-
urreisnarstárfsins í frönsku hernað-
arhjeruðunum og sagði, að þýska
stjórnin gerði sjer alt far um, að
draga á langinn uppfylling vopna-
hijesskilmálanna. Við höfum engar
skyldur gagnvart Þýskalandi, sagði
bann í niðurlagi skjalsins, aðrar en
þær, að halda þá skilmála, sem gerðir
voru í lok hins grimmilega ófriðar,
sem Þýskaland neyddi heiminn út í.
Þýska stjórnin hafði ekki gefið
Lersner fríherra umboð til að undir-.
skrifa skjalaheftið, sem áður er nefnt
■ >g innihjelt skuldbindingar þær, sem
Clemenceau krafðist af Þjóðverjum.
En hún hafði sent annan mann til
Parísar, til þess að fjalla um málin,
Simson leyndarráð. Hann sneri heim
aftur til Berlínar 21. nóv., án þess
að nokkuð væri afgert um málin, en
Lersner tilkynti ritara friðarþingsins,
aö þýska stjórnin teldi þau þess eðlis,
að hún gæti ekki að þeim gengið nema
með samþykki þingsins. Einnig mót-
mælti Lersner því fastlega, að heim-
sending þýskra fanga væri dregin á
langinn jafnframt undirskrift friðar-
skilmálanna.
25. nóv. fjekk Lersner svar upp á
þetta frá Clemenceau. Var þar sagt,
að framkoma þýsku stjórnarinnar
vekti efa um, að það væri einlægur
vilji hennar að fullnægja skuldbind-
ingum sínum í vopnahljesskilmálun-
um og friðarskilyrðunum. Öll fram-
koma hennar væri því valdandi, að
bandamenn hjeldu fast við þau á-
kvæði friðarskilyrðanna, er miðuðu
heimsending þýskra herfanga við
undirskrift fullkominna friðarsamn-
inga. Þar var og tekið fram, að það
hefði vakið mikla undrun hjá yfir-
ráði bandamanna í París, að fulltrúar
Þjóðverja í' París, sem hefðu átt að
semja um ýmisleg atriði, er sjerþekk-
ingu þyrfti til, væru nú í burtu farnir,
og ráðið teldi þið merki þess, að
þýska stjórnin vildi enn draga á lang-
inn þá samninga, sem nauðsynlegt
væri að fram gengju -á undan undir-
skrift friðarsamninganna. Þetta hefði
vakið tortrygni gegn þýsku stjórninm
og fyrirætlunum hennar. Yfirráð
bandamanna óskaði, að sem allra
fyrst kæmi í Ijós, hvernig þessum
málum væri varið, og það legði á
herðar þýsku stjórninni alla ábyrgð
á drætti á því, að fullkomið friðar-
ástand kæmist á.
Þessu svaraði Lersner í nafni þýsku
stjórnarinnar 1. des. Hún sagði þar,
at tortrygni gegn sjer fyrir það, að
hún hefði ekki einlægan vilja á því,
nð fullnægja vopnahljesamningunum,
væri ástæðulaus, og mótmælti þvi, að
hún ætti sök á því, að fullkomnir
íriðarsamningar kæmust ekki í gildi
en benti á, að hún hefði þegar 16.
júlí í sumar fullgert samþykt friðar-
skilmálanna frá sinni hálfu, en síðan
Iiefði hún beðið eftir samþykki ann-
ora málsaðilja. Þegar það loks hefði
verið fengið, þá hefði samt ekki kom-
ið tilkyrming frá þeim um, að friður-
inn skyldi nú ganga í gildi, heldur
vm nýjar, harðar kröfur, sem ekki
s'æðu í neinu sambandi við hin um-
sómdu friðarskilyrði. Kvaðst þýska
stjórnin enn sem fyr óska, að friður
kæmist sem fyrst á samkvæmt ákvæð-
um Versalaskilntálanna. En nú' sje
því svo varið, að mörg ákvæði skil-
málanna sjeu sett þar með það fyrir
augum, að Bandaríkin verði með 1
undirskriftinni. Ef Versalaskilmáb
arnir eigi nú að ná gildi, án hlut~
töku frá Bandaríkjanna hálfu, þá
\erði sjerstakir samningar um pau
atriði að eiga sjer stað milli stjórnar
Þýskalands og annaraundirskrifenda,
eins og þegar hafi verið játað af þeim.
En alla lipurð segist jtýska stjórnin
\ilja sýna í því máli. Þó sje því svo
varið, að almenningsálitið í Þýska-
landi telji mikla trygging í því fólgna,
ef Bandaríkin væru með í undirskrift-
inni. Hún kveðst því telja það eftir-
gjöf af sinni hálfu, að samþykkja
gildi þeirra sjerstöku ákvæða, sem
hjer er um að ræða, án hluttöku
Bandárikjanna, og ‘vænta sjer fyrir
pað álíka tilhliðrunarsemi hinu megin
írá, fyrst og fremst í framsalskröfun-
vm. Þar næst segir hún, að kröfunni
um undirskrift skjalaheftisins, sem
áður er um talað, hljóti hún að neita.
Hún óski eftir munnlegum viðræðum
um ýms atriði, sem þar sjeu dregin
fram. Þar sem Eystrasaltslandamál-
unum sje nú lokið, þá sje það Scapa-
tlóamálið, sem sje aðalágreiningsefn-
ið, og kröfurnar, sem gerðar sjeu í
sambandi við það, sjeu óaðgengileg-
ar. Að lokum segist hún verða að
krefjast þess, að ákvæði um heim-
sending hinna þýsku fanga frá Frakk-
landi sje tekið inn í þessi skuldbind-
ingaskjöl, ásamt fyrirmælum um það,
hvernig heimflutningnum skuli hag-
að.
Friðarráðið átti fund með sjer 1.
des. og sat Foch yfirhershöfðingi á
þeim fundi. Að honum loknum voru
Lersner afhent tvö skjöl til þýsku
stjórnarinnar. Þar segir, að allar
fregnir sjeu einróma um það, að
þýska stjórnin sje á síðustu tímum
að auka herafla sinn og hernaðar-
utbúnað. Auk ríkisvarnarliðsins sje
verið að koma upp föstum her undir
nafninu „öryggis-lögregluliðið“, og
hendi alt á, að þangað sjeu valdir hin-
ir bestu kraftar til þess að halda uppi
hermensku, enda sje þessu liði stjórn-
að af lærðum herforingjum. Þótt
þetta lið að nafninu til standi undir
yfirumsjón innanríkisráðherrans, þá
sje skipulag þess á þann veg, að
það stríði á móti því, að liðið sje,
eíns og uppi sje látið, lögreglulið.
En myndun slíks liðs stríði móti 162.
gr. friðarskilyrðanna. Þar að auki
sje þýska stjórnin að mynda varalið
undir nöfnunum „sjálfboðalið“ og
,.borgarvarðlið“, sem bæði stundi her-
æfingar og hafi undir höndum vopna-
birgðir. En myndun slíks liðs striði
móti ákvæðum friðarskilyrðanna um
hermenskuútbúnað yfir höfuð, en sjer
1 lagi móti 178. gr. þeirra. Nú viljl
stjórnir bandamannaríkjanna vekja
eftirtekt á þvi, að þessi brot gegn
anda og efni friðarskilmálanna megi
skilja svo, sem það sje ekki ætlun
hinnar þýsku stjórnar að framkvæma
fvrirmæli þeirra. Þær skori því á
þýsku stjórnina, að rjúfa þegar í stað
liðsflokkamyndanir þær, sem á hefur
verið minst, eða að minsta kosti
breyta þeim í það horf, að lögreglu-
liokkarnir verði eigi, þegar friðar-
samningarnir eru undirskrifaðir, fjöl-
mennari en ráð sje fyrir gert í friðar-
skilyrðunum, og að skipulag þeirra
\ erði eins og á hverju öðru lögreglu-i
lrði.
Eftir að þessi skjöl urðu kunn, vai
mikið um það talað í útlendum blöð-
um, að ófriður mundi hefjast að nýju,
lað var sagt, að bandamenn hefðu
til taks á landamærum Þýskalands
tveggja miljóna her, til innrásar. Af-
staða Frakka var þannig skýrð, áð
þeir hugsuðu sjer, að svo gæti farið,
að íhaldsflokkarnir gömlu fengju
yfirtökin á Þýskalandi, gerðu Hind-
enburg að rikisforseta og hann reisti
þá upp nýjar hersveitir til mótstöðu
?egn bandamönnum. Heimsending
þýsku herfanganna strandaði þá á
þ.í,- að Frakkar vildu ekki senda
Þjóðverjum heim eitthvað uin eina
tniljón æfðra hermanna, er búast
n.ætti við að undir eins yrði snújð
gegn sjálfum þeim. í Þýskalandi var
megn æsing út af kröfum banda~
manna, og því var þar alment fagn-
1 ð, er Simson og aðrir fulltrúar Þjóð-
verja, sem semja áttu í París, voru
kallaðir heim þaðan, eins og áður
segir. Fyrir það fjekk stjórnin hrós
1 blöðum íhaldsflokkanna, sem annars
láta skammirnar óspart dynja á henni.
Bauer kanslari skýrði á stórri blaða-
mannasamkomu 6. des. frá afstöðu
Þjóðverja til bandamanna, rakti rás
atburðanna og neitaði, að þýska
stjórnin ætti sök á jiví, ef samning~
arnir nú strönduðu, hún óskaði eftir
fullum friði sem allra fyrst, sagði
hann, og kvaðst fastlega neita því,
að dratturinn á undirskift væri henni
að kenna. Þýska stjórnin hafði nú
stungið upp á, að deilunni um Scapa-
fióamálið yrði skotið til alþjóðadóm-
stólsins i Haag.
8. desember voru Lersner, eins og
segir í upphafi þessarar greinar, af-
hent tvö skjöl til þýsku stjórnarinn-
ar frá yfirráði bandamanna. Þau voru
kölluð áminning frá þvi til Þjóðverja.
í fyrra skjalinu heldur Clemenceau
}>ví enn fast fram, að þýska stjórnin
cigi alla sök á þeim drætti, sem orðið
hafi og enn verði á því, að fullkom-
inn friður komist á. Hann neitar því,
að Þjóðverjar geti krafist nokkurra
1 reytinga á friðarskilyrðunum vegna
þess, að Bandaríkjastjórnin undir-
skrifi ekki samningana. Þar næst vík-
ur hann að heimsending þýsku fang-
anna og segir, að því sje hvað eftir
annað yfir lýst frá Frakklands hálfu,
r.ð það muni láta fangana fausa undir
eins og friðarsamningarnir sjeu
gengnir í gildi, og sje engin þörf á
f.ð endurtaka þá yfirlýsingu. Um mót-
mæli þýsku stjórnarinnar gegn af-
hending hafnartækjanna til bóta fyrir
Scapaflóaherskipin, er það sagt, að
fresta megi afhendingunni og gefa
þýsku stjórninni tækifæri til að sanna
það fyrir bandamönnum, að afhend-
ing þeirra sje henni um megn, og taki
þá bandamenn það mál til nýrrar at-
hugunar. Að lokum er sagt, að undir-
skrift skjalaheftisins, sem . áður er
nefnt, sje sjálfsagt skilyrði fyrir frið~
arsamningum, og skjalið endar á hót-
un um, að gripið verði til vopna, ef
á þurfi að halda. Þar segir: „Nú í
síðasta sinn minnum við Þýskaland
á, að þangað til friðarsamningarnir
ná gildi, er uppsögn vopnahljesskil-
málanna nægileg til þess, að gefa her
bandamanna frjálsar hendur til
liverra þeirra framkvæmda, er tejast
mættu nauðsynlegar. Segist svo ráðið
vænta undirskrifta tafarlaust og full-
næging þeirra krafa, sem þar með
fylgi.
Síðara skjalið ræðir um Srapaflóa-
málið. Bandamenn höfðu haldið því
fram, að eyðilegging þýska flotans
í Scapaflóa væri brot á móti vopna-
hljessamningunum og skuldbinding-
um, sem þýska stjórnin hefði þegar
gengið að og fullbúnar hefðu verið
til úndirskrifta. En þýska stjórnin
hafði neitað þessu og sagt, að alls
ekkert hefði verið samið um afhend-
ing þessa flota, þegar honum var
sökt, og svo taldi hún það brot gegn
vopnahljessamningunum irá banda-
manna hálfu, að skipin voru geymd
•í óvina höfn, en ekki hjá hlutleys-
ingjum. Hún kvaðst og ekki hafa
gefið fyrirskipun um eyðilegginguna,
cn flotaforinginn bar fyrir sig gamla
fvrirskipun frá Vilhjálmi keisara um,
að þýsk herskip mættu ekki lenda i
höndum óvinanna.
Nú er í þessu skjali vitnað til þrjefs,
s.em fundist hafi í einu af hinum
sokknu skipum og sagt, að yfirstjórn
þýska flotans hafi 9. maí í vor skrif-
sð Reuter, foringja Scapaflóaflotans,
í trúnaði, og sagt þar m. a„ að flot-
anum yrði ekki ráðstafað án síns sam-
þykkis, og að „framsal til óvinanna
gæti ekki komið til mála“. En nú
segir í skjalinu, að í þessum orðum
íelist skipun um, að sökkva flotan-
um. Uppástungu þýsku stjórnarinnar
um, að skjóta þessu máli til alþjóða-
gerðardómsins í Haag, segist yfir-
láð bandamanna neita, þar sem hjer
sje um að ræða mál, sem bandamenn
hafi rjett til að ráða fram úr einir
út af fyrir sig.
Þýska stjórnarblaðið „Vorwíárts"
sagði, er þessi tvö skjöl voru birt,
t ð sýnilega væri það markmið banda-
manna að ganga fjárhagslega milli
bols og höfuðs á þýsku þjóðinni.
Samt mundi ekki um annað að gera
en að undirskrifa. Ástæðurnar væru
þær sömu og þegar friðarskilyrðin
hefðu verið sett. Hjer væri um nauð-
r.ng og kúgun að ræða, þar sem
. beimtuð væri unnirskrift undir skuld-
bindingar, sem ekki væri hægt að
iullnægja. Áður til þess komi, sje
þó rjett að reyna af fremsta megni
að fá dregið úr kröfunum.
Það er sagt, að sendiherra Banda-
ríkjanna í París hafi varið Lersing
við, að setja málið mjög á odd. En
að dregið hafi verið úr öllum fram-
kvæmdum til friðslita af hálfu ítalíu,
og enska stjórnin hafi viljað milda
kröfurnar. Þó hafði Clemenceau sitt
mál fram, þar sem Þjóðverjum var
ógnað með herinnrás í landið. Á leyni-
fundi yfirráðs bandamanna 4. des. er
sagt, að Clemenceau hafi haldið því
fast fram, að vopnahljesskilmálunum
yrði sagt upp og her bandamanna lát-
inn taka nokkur þýsk hjeruð, þar
á meðal Essen og Farnkfurt a. M.
Um þetta leyti heyrðist, að Repú-
bíikanaflokkurinn i Bandaríkjunum
vildi koma fram samþykt í þinginu
um sjerfrið milli Þýskalands og
Eandaríkjanna. Hins vegar var sagt,
að formaður friðarnefndar Banda-
rikjanna, Polk, hefði gert Lersing
grein fyrir afstöðu þeirra til málanna.
Hann hafði sagt það misskilning hjá
Þjóðverjum, er þeir hjeldu að drátt-
urinn á samþykt friðarskilyrðanna
hjá Bandarikjaþinginu mætti teljast
1‘jóðverjum í vil. Enn væri í Banda-
ríkjunum mögnuð óvild til Þjóðverja,
og alt sem þeir gerðu í þá átt, að
spilla fyrir friðarsámningum eða
skjóta sjer undan skuldbindingum
sínum miðaði til þess, að auka þá
óvild. Jeg veit ekki, hvort senatið
samþykkir friðarskilyrðin, sagði
Polk, en jeg get fullvissað yður um'
það, að hjer vilja menn ekki leyfa
að Þjóðverjar skjóti sjer undan skuld-
bindingum sínum.
Næst skal svo sagt frá endalokum
deilunnar og undirskrift' friðarskil-
málanna.
Vilhjálmur keisari.
Berlínarfrjett í Berl.tíð. frá 3. jan.
lýsir Vilhj. II. svo, að hann sje orð-
inn miklu ellilegri en áður. Lífsþrótt-
urinn sje að dvína. Einkum hafi
skjálftinn á hægra handlegg og
hægra fæti, er lítið eitt hafi gætt áð-
ur, aukist svo, að við fyrsta álit veki
hann nú eftirtekt og dragi að sjer
cJla athygli þeirra, sem nú sjá keis-
arann. Hann er nú orðinn sver og
feitur, en kvað þó lítið borða. Hann
her sig enn hermannlega,* en sýnist
þó lægri en áður. Eftirtektarvert er
það, að hann talar nú mjög hægt,
mótsett því, sem áður var. Fjör eða
kæti er nú ekki um að ræða, nema
ef rifjaðar eru upp gamlar endur-
minningar. Það er kvartað yfir því,
að mitt í samræðu missi andlit hans
nú- stundum alla fjördrætti og augun
hvarli þá festulaust alt í kring. Get~
ur slíkt ástand að eins vakið með-
nukvun þeirra, sem þá eru með hon-
um, segir sá, sem lýsinguna skrifar.
Hann sinnir lítið hinum líðandi tíma,
og enginn maður, sem sjeð hefur keis-
arann nýlega í Amerongen, getur ef-
ast um, að hann sje farlama bæði
á sál og líkama og geti ekki í nein-
um stórræðum átt hjeðan af. Hann
er hættur að minnast á, að sig langl
til þess að ljúka æfi sinni í Þýska-
landi. Hann er nú sannfærðari um
það en nokkru sinni áður, að hann
hafi verið svikinn bæði af ráðgjöf-
um sínum og allri þjóðinni. Um 40
manns er að staðaldri þarna hjá
keisaranum. Brjef hans og þeirra eru
skoðuð, bæði þau sem send eru frá
þeim og til þeirra, en í því efni gæta
Hollendingar þó allrar kurteisi. —
Það er fregnritari Berl. Tagebl. í
Haag, sem sendir blaði sínu þessa
lýsingu, og er það eitt af þeim blöð-
um, sem styður núverandi stjórn.
Nýlega hefur verið birt safn af
brjefum, sem Vilhj. keisari hefur
skrifað Nikulási Rússakeisara á ár-
unum 1894 til 1914. Þeim fylgir sú
saga, að í júlí í sumar hafi fundist
meðal eftirlátinna muna Nikulásar
keisara í Jektarienburg kassi með
einkabrjefum hans, en helst þeirra
sjeu 73 brjef frá Vilhjálmi keisara
á samt tveimur uppköstum að samn-
i’igi milli Þýskalands og Rússlands.
Rússneskur maður, Isaac Don Le-
--ine, hefur gefið brjefin út og síðan
hafa þau verið birt í blöðum bæði
vestan hafs og hjer í álfu. Berl.tíð.
hafa fengið einkarjett til að birta
þau á dönsku og byrjuðu þau að