Lögrétta - 03.08.1921, Síða 2

f
LÖGBJBTTA
Vv
1
Jofti. Þí skrælnaði landið, kornið á
ðkrunum stórskemdist og heil flæmi
af uppskerulandi eru gereyðilðgð.
Þ.nnig hefir farið í Rússlandi, og
hin yfirvofandi hungarsneyð, sem
sagt er fri i skeytunum þaðan er
óefað mest þurkunnm að kenna,
A Norðurlðndum hefir sama plág-
an gengið yfir. Þar eyðast akrarnir
af þurki, bæði i Noregi og Sviþjóð og
i Danmörko hafa Jótar orðið mjög
illa úti. Og samfara þurkunum
hefir komið aurar vágestur og orðið
tíl mikils skaða. Þegar jörðin er
orðin mjög þur, verður jurtagróður-
inn svo eldfimur, að ekki þarf nema
einn neista til að koma á stað óstöðv-
andi eldi. Á norðanverðu Jótlandi
hefir mjög viða kviknað i ökrum og
heiðum, einkum frá neistum úr eim-
reiðum járnbrantanna. Hafa mðrg
hundruð tnnnur Jands af akurlendi
brunnið og stór flæmi i jósku heið-
unum staðið í björtu báli. Ennfrem-
nr hefir víða kviknað í skógum. I
Sviþjóð hafa orðið stórkostlegir
skógarbrunar og sömuieiðis i Nor-
egi og Finnlandi. Skiftir tjónið af
b unum þessum tugum miljóna
króna.
Fyrri hlnti júlímánaðar var heitari
i Englandi en verið hefur í marna
minnum og hafa hitarnir bakað mik-
ið tjón. í Frakklandi hafa einnig
gengið ofsalegir hitar, og hafa þeir
meðal annars leitt af sér, að afar-
mikið af fiski befir drepist i ánni
Seine. Rekur hann i hrönnum
upp i fjðruborð árinnar.
Yfirlit það, sem síðustu Hagtíðindi
birta yfir verslun landsins á fyrstu
þremur mánuðum þ^ssa árs, ber
sýnilegt vitni viðskiftakreppunnar.
Yfirlitið er gert eftir tollreikningun-
um og því er niðurskipunin eftir þvi,
hvaða vörur er tollaðar i sama flokki.
Má sjá af yfirlitinu að gjaldeyris-
kreppan hefir orðið að nokkru leyti
til gagns, því miklu minni hefir
verið flutt inn af vörum en var á
sama tima f fyrra, en hinsvegar er
útflutningur meiri.
Tðlurnar i svigum tákna innflutn
ing sömu vöru á fyrsta ársfjórðungi
í fyrra.
Af tóbaki voru flutt inn 1.172
kg. (32712 kg.) af vindlum 606
kg. (9.238 kg) af koniaki og vín-
anda 16.545 lítrar (21.266 1.), af
kaffibæti 17.300 (20.793 kg.), af
súkkulaði 220 kg. (11.825 kg.) af
brjóstsykri og konfekt 260 kg. (4.781)
Af kornvöru og jarðeplum 391 ton
(2132), af steinoliu, sementi, kalki
og tjöru 1505 ton (1969', af járn-
vðrum og veiðarfærum 262 ton
(689), af vefnaðarvöru 32 ton (196),
af trjáviði 5925 teningsfet (13.501)
og af öðrum tollskyldum vörum
379 ton (964). Af eftirtöldum vöru-
tegundum hefir verið flutt inn meira
en i fyrra: Kaffi 19.692 kg. (10.
024)* sykur 222242 kg. (198702),
salt 6506 ton (5622) og kol 5353
ton (3938).
Þá kemur útflutningurinn. Hann
hefir verið sem hér segir, fyrstu þrjá
tnánuði ársins. Tölurnar i svigum
tákna útflutninginn á sama tima i
fyrra:
Saltfiskur 1491 ton (102 3), hálf-
verkaður 0g nýr gskur 2797 ton
(1530), kjöt 265 tunnur (28), hvít
vorull 149 ton (20), önnur ull 27
tou (17), saltaðar gæður 233 ton
(184). Af lýsi var flutt litið út œóti
þvi sem var á sama tima í fyrra
og minna af selskinnum.
Tolltekjurnar urðu miklu minni
á fyrsta ársfjórðungi í ár en var i
fyrra. Námu þær alls 288.407 kr.
en voru í fyrra 458.784 kr.
Þetta yfirlit er að vísu ófullkomið
þvi eigi er hægt að draga fullnaðar-
ályktanir nf öðru en skýrslu fyrir
alt árið, vegna þess að það er undir
hælinn lagt, hvort inn- eða útflutn-
ingur vörutegunda lendir í sama
ársfjórungi. En þó virðist mega draga
þá ályktun af yfirlitinu að innflutn-
ingur sé takmarkaður að miklum
mun en kapp lagt á að koma inr,-
lendum vðrum á markaðinn erlendis.
-0-
D. I. F.
22. f. m. lögðu þeir p:ó-
fessor V. Andersen, Aage M. Bene-
dictsen og frú haus a stað landveg
til Akureyrar. Ætlaði pióf. V. A.
að halda þar fyrirlestur, en fara svo
þaðan beimleiðis með Lagarfossi
næst. Þau Aage M. Benedictsen og
frú hans fara frá Akurepi til Mý-
vatns og koma svo hingað aftur.
Þá ætlar hann að flytja hér fyrir-
lestur um útlit Evrópu nú eftir strið-
ið, þær breytingar, sem á því hsfa
orðið, og afstöðu Noiðurlanda út á
við nú.
Prófessor Vilhelm Andersen var
hér, eins og kunnugt e*-, á vegum
D insk-isknska-félagsins, og hélt fyr-
irlestra sína hér að tilhlutun þess.
Þótti mikið til þeirra koma og sást
það best á því, að ðll kvöldin var
húsfyllir hjá honum. Hann flutti
fyrst innan félagsins fyrirlestnr um
danskar bóknentir, en siðan 5 fyrir-
lestra um sérstök dönsk skáld: Hol-
berg, P. Möller, H. C. Andersen,
I. P. Jacobsen og Holger Drach-
mann. Að loknum fyrirlestri
um hinn siðastnefnda var þeim
prófesson V. Andersen, hr. . Aage
Meyer Benediktsen og frú hans
boðið af stjórn D. í. F. í samsæti
hjá Rósenberg, og kom þar margt
af félagsmönnum D. í. F. með gesti,
svo að salurinn var fullnr. Var veitt
kaffi og is á eftir. Sátu menn þar
fram til kl. 12 nm kvöldið og
skemtu sér vel. Dr. Jón Helgason
biskup þakkaði heiðursgestunum fyrir
koœu þeirra hingað, V. A. prófes-
sor fyrir ræðuhöldin og Aage M.
Ben. og frú hans fyrir störf þeirra
í þarfir D. í. F. og áhuga þeirra á
málefnnm félagsins. Prófessor V.
A. lýsti áhrifum þeim, sem hann
hefði orðið fyrir við komn sína
hingað og lét vel yfir. Hann hafði
meðan hann dvaldi hér, farið á bil,
ásamt biskupi, Jóni Ófeigssyni ad-
júnkt og Albrechtsen kennara frá
Vébjörgum austur í Fljótshlíð og
skoðað stöðvar þær, sem Njála gerð
ist á, og síðan háfði hann farið einn
síns liðs á hjóli til Þingvalla. Sagð-
ist hann hafa skemt sér vel á þessu
feiðalagi og kvaðst ekki mundu
gleyma þvi, en gerði ráð fyrir, að
koma hingað til lands aftur áður
langt um liði. Hann lýsti og gleði
sinni yfir því, hve vel fyrirlestrar
sinir hefðu verið sóttir hér og ósk-
aði, að andlegt samband mættí hald-
ast milli Dana og Islendinga engu
síður fyrir það, þótt stjórnmálasam-
bandinu væri sliíið, en kröfur Is-
lendinga til sjálfstæðis taldi hann
eðlilegar og léttoiætar og kvað veru
síua hér naía glætt skilning sinn á
því. Hr. Aage M. BenedictseD, sem
í móðurætt er sf islensku bergi
brotinn, eins og kunnugt er, (Staðar-
fellsættinni) og ber ættarnafn móðnr
sinnar, skýrði frá, hvernig áhugi hefði
fyrst vaknað hjá sér á íslenskum
málnm og islensku ástandi. Það
hefði verið á ferðum hans i Persíu
fyrir mörgum árum. Hugur sinn
hefði fyrst hneigrt suður á við og
austur á bóginn og ferðaðist hann
þá í mörg ár um suðurlönd og
austurlönd Til Islands kvaðst hann
lítið hafa hugsað á þeim átum, enda
þótt sér hefði verið það vel kunn-
ugt, að þangað ætti hann ætt að
rekja og rnóðir sln hefði verið þar
fædd. Hann hefði og á bernskuár-
um sinum komið hingað til lands
og þá verið hér um tíma. En hugs-
unin um ísland hefði fyrst fengið
tök á sér, eins og áðnr segir, er
hann var á feið í fjalllendi Persíu.
Eitthvað þar hefði orðið til þess að
vekja hana, og eftir að hann kom
beim úr hinu langa ferðalagi sinu,
fór hann hingað, fyrir allmörgum
árum, flutti þá fyrirlestra hér og
ferðaðist um landið.
Nú á síðari árum hefir allur áhugi
hans snúist að þvi, að kynna ís-
land i Danmörkn, starfa fyrir
D. I. F. Hefir hann haldið fjölda
fyrirlestra nm ísland, og prófessor
V. Andersen hafði þau orð um hann
í ræðu, að hann væri snjallasti fyrir-
lestramaðnr f Danmörku. — Frú
Benedictsen talaði einnig og lýsti
því, hvernig sér kæmi ísland fyrir
sjónir, en hún kom nú hingað í fyrsta
sinn. Þá talaði prófessor Guðm.
Finnbogason, m. a. um islenska
mentamenn og vern þeirra í Dan-
mörku á námsárnnnm. Professor
Ag. H. Bjarnason talaði um afstöðu
íslendinga til Danmerkm fyrir og
eftir stjótnmálaskilnaðinn og sagði,
að andlegu sambandi við Danmörk
vildu íslendingar ekki slíta, en ein-
mitt það væri mest um vert, og
með stjórnmálaskilnaðinum væri all-
nr kali, sem verið hefði milli þjóð-
anna horfinn og að engu orðinn.
Síðan talaði hann um endursamein-
ing Suður-Jótlands og Danmerkur.
Albrechtsen kennari frá Vébjörgum
talaði einnig og mælti á fslensku.
Hann hefir lært málið tilsagnar-
laust að mestn af bóknm, en talar
það óvenjulega skýrt og rétt af út-
lendingi að vera. Hefir hann ekki
komið hingað til lands fyr en nú,
og lét vel yfir. Dr. J. H. biskup
talaði aftur, sérstaklega um menta-
sambönd íslendinga við danska há-
skólann, og að loknm talaði V. A.
prófessor nm sama efni og óskaði
íslenska háskólannm allra heilla.
Milli ræðanna vorn sungnir ætt-
jarðarsöngvar og var Sigfús Einars-
son forsöngvari.
Hér hefir hr. Aage M. Ben. gefið
út, fyrir D. í. F. dálítið blað, sem
heitir »Boðberic, í líku sniði og
félagsblaðið i Danmörku, »Bud-
biingerc, og eru i því greinar eftir
ýmsa með upplýsingum tím félags-
skapinn: Dr. J. H. biskup, Guðm.
Hannesson prófessor, Jón ÓfeigS*
son adjunkt, Magnús Jochumsson
póstmann, Kr. Ármannsson stúdent,
Sig. Signrðsson ráðunaut og frk.
Ingn L. Lárusdóttur. Verður blaði
þessu útbýtt gefins og ættu menn
að kynna sér það og gæti það orðið
mörgum hvatning til þess að ganga
i félagið.
----—P---------
Ritfregn.
Stefán Pétursson: Bylt-
ingin á Rússlandi. Rvik
1921. 152 bls. 8vo.
Bolsjevisminn (þ. e. sósialisminn
á Rússlandi) hefir nú f meira en
þrjú ár um allan heim verið notað-
ur sem grýla til þess að hræða með
fstöðulitlar sálir. Fjcldi veikiyndra
og grunnfærinna manna trúði því í
einlægni að hér væá um alheims-
hættu að ræða — þetta væri eins-
konar logandi hraunflóð, sem ylti
yfir löndin og legði þau í eyði.
Nú er þessi grýla hætt að hafa
áhrif. Við erum hætt að trúa á haua,
alveg eins og Grýlu og Ljóta kall-
inn sem við voruin hrædd með þeg-
ar við vorum krakkar.
Afskifti fslensku blaðanna flestra
af þessu máli hafa lengst af verið
þeim til Htiilar frægðar. Mér er nær
að halda, að öll þau blöð í Reykja-
vik, sem eitthvað hafa skift sér af
því, hafi þar orðið sér til minkunar
— nema Lögrétta. En gegnum
þennan hála þeim fer líka enginn
svo, að hann verði sér aldrei til
minkunar, svo með þessum orðum
er ekki kveðÍDn upp harður áfellis-
dómur yfir neinu blaði. Enginn taki
orð mín svo sem telji eg blöðum
það til hnjóðs að þau séu andvig
kenningum bolsjevika (sósíalista) eða
víti framferði þeirra. Það er í min-
um augum jafn vitalaust og að að-
byllast þessar sömu kenningar. En
hitt, að nfða menn og ófrægja og
nota til þess kviksögur, sem sum-
part eru óstaðfestar eða þannig lag-
aðar að þær f rauninni ern þeim
atriðum óviðkomandi, sem alt veltur
á, sumpart þannig úr garði gerðar
að hver hngsandi maður getur séð
að þær eru uppspnnnar eða falsað-
ar, — pað er minkun hverjum heið-
virðum mannt og hverjn heiðvirðu
blaði. Nú er þó hamingjunni svo
fyrir þakkandi, að í umræðum um
bolsjevismann mun þetta tæplega
oftar koma fyrir í íslenskum blöð-
um — s. m. k. varla í blöðunum
hérna f Reykjavík, þvf jafnvel þau
af þeim, er lengst geugu, hafa nú
vitkast svo, að þiu hafa i seinni tíð
hvað eftir annað flutt fróðlegar og
skynsamlegar greinar um bolsjevis-
mann og ástandið á Rússlandi undir
stjóin bolsjevika. Með öðrum orð-
um virðist nú svo vera komið að
öll blöðin vilji gjarnan finna sann-
leikann í þessu máli og birta hann
fyrir islensknm lesendum. Er þá
hverjum frjálst og sjálfgefið að
mynda sér sína eigin skoðun. Það
tel eg Uka heppilegra og heilbrigð-
ara en að gína yfir óhróðurssögum
eða þá hkupa eftir barnalegu glamri
unglinga, sem hrifnir hafa orðið af
hugsjónum og aðgerðum sósíalista
á Rússlandi og æpa svo (sjálfsagt f
bestu meiningu) á okkur íslendinga
að fylgja dæmi þeirra, og þá liklega
byrja á þvl að gera blóðuga bilt-
ingu(?). Sem betur fer láta flestir
þess konar nngæðisvaðal inn nm
annað eyrað og út am hitt. Breyt-
ingar á þjóðfélagsskipnlaginn, eins
og öðru í heiminum, verða óhjá-
kvæmilega að gerast og eru si og
æ að gerast, en yfirleitt mun skyn-
sömum Islendingum skiljast það, að
heilbrigðast og affarasælast er að
þessar breytingar komi stig fyrir stig
og smámsaman eftir þvl sem þörfin
krefnr og þroskinn Ieyfir. Hins veg-
ar er það sjálfsagt okkur fyrir bestu
að veita annara þjóða reynslu eftir-
tekt til þess að læra af henni, og
sennilega má þá margt af Rússum
læra bæð: um það hvað gera megi
og forðast skuli, ea þá er það eft-
irliking og eigi lærdómur ef athafn-
ir annara þjóða eru apaðar án þess
að taka til greina ástæður og stað-
hætti.
Bók sú, er að ofan getur, er ætl-
nð til þess að fræða íslendinga um
viðburði siðari titna á Rússlandi, og
með þvi að augljóst er að Rússland
muni setja geysidjúpt mark á sögu
þess timabils, sem nú er að hefjast,
þótt um hitt megi deila, hvort áhrif-
in muni verða mannkyninn til hags
eða tjórs, þá er ekki lítið undir því
komið, að fræðsla í þessn efni sé
sönn og áreiðar.leg. Eftir þeirri litlu
þekkingu, sem eg hefi hér til brunns
að bera, get eg ekki betur séð en
að höfundinum hafi yfir höfnð tek-
ist vel, eg eg hika ekki við að telja
bókiaa merkilegt alþýðurit. Hann
tilgreinir heimildarrit þau er hann
hefir stuðst við og geta því allir séð,
hvaðan hann tekur fróðleik sinn, en
þó að þau séu, að svo miklu leyti
sem eg þekki til þeirra, mjög góð,
þykir mér varla afsakanlegt að með-
al þeirra er ekki talið rit það er
þjóðasambandið hefir gefið út nm
þetta efni (Labour conditions in
Soviet Russia) og hefir sú bók harla
merkilegar heimildir að geyma, og
fáir mundu efast um óhlutdrægni
hennar. En í svona litla bók verðnr
vitaskuld minst af því tekið, sem
segja má um jafn mikilfenglegt efni
og hér er um að ræða.
Höfundur bókarinnar er sagður
mjög ungur maður cg er að sögn
lðgfræðisnemi á háskólannm. Ekki
virðist þó neinn unglingsbragur á
ritsmið hans. Frisögnin er mjög
skipuleg og tilfinningarnar fara hvergi
með hann i gönur. Stíllinn er fjör-
ugur, tilgerðalaus að mestu og þýð-
ur, en hvergi nein stórkostleg til-
þrif í honum. Sumstaðar er þó
nokkuð barnalega að orði komist,
eins og málskrafskonur segi frá yfir
kaffidrykkju, t. d. logar Zinovjeff
blitt áfram af ofurkappi og áhuga
á heimsbyltingunni (bls. 117) og
efnuðustu bændurnir eru utan við
sig af gremju (bls. 135). (Þetta síð-
ara er lika málvilla, þvl að vera ut-
an við sig þýðir að réttu lagi að
vera sinnulaus, fara hji sér, en á
hér auðsjáanlega að tákna að ráða
sér ekki eða vera viti sinu fjær).
Og ekki get eg að þvi gert að alt
af finst mé? kjaftakerlingabragur að
upphrópunar jái. (Já, rússnesku bolsje-
vikarnir), en þar mun höf. vera á
annari skoðun. Mílið á bókinni er
yfirleitt dágott — a. m. k. betra en
nú gerist aiment á bókum — en því
hvimleiðara er það að finna á við
og dreif um bókina bögumæli, ajrð-
skripi og önnur lýti. Sumt af ó-
freskjum þessum gengur aftur eg
held á tíundu hverri síðu i bókinni,
t. d. að gera enda á eitthvað. Er
þar sennilega blandað saman tveim
orðtækjum, að geri endi á e—'U og
binda enda á e—ð. Varhugverðar
eru þýðingarnar á nokkrum erlend-
um sérfræðisorðum, t. d. er það
óheppilegt og villandi að þýða
•bourgeoisie* borgarar eða borgara-
stétt, þótt það hafi löngum verið
gert og sé þannig þýtt 1 orðabók
Jónasar. Einnig er það ótækt að
þýða »proletar« öreigi. I pólitiskri
hagfræði hefir það orð frá npphafi
vega sinna aldrei haft sömn merk-
ingu og öreigi á Islensku. »Prole-
tariusc þýddi hjá Rómverjum bjarg-
álnamaður og var haft um næstu
stétt fyrir ofan öreigana, sem stóðu
skör lægra og höfðu annað heiti.
Nú á tímnm er það haft um þá