Lögrétta - 09.09.1922, Page 2

LÖGRJETTA
að nafni, í Hörgsdal, í grend viö
Mývatn, tók sig til og bygði dá-
lítinn torfkofa handan við læk-
inn á móti bæ sínum, og veitti
eiðan ofurlítilli vatns lind inn í
hann, en ljet lindina renna út
úr honum aftur. Svo fór hann
upp í Mývatnssveit og fjekk sjer
silungs hrogn frjóvguð og bar þau
í þriggja pela flösku heim í kofa
6inn. — Þar hafði hann búið
til dálítinn trje kassa, aflangan,
tekið Vs af göflunum og látið
fyrir þá aftur pjátur plötur þjett
stungnar, svo vatnið gæti runnið
inn í annan gaflinn og út úr hin-
um. Þá ljet hann 2 þumlunga
þykt lag af smámöl á botn kass-
ans, síðan dreifði hann hrogn-
nnum á kassabotninn og ljet lind-
ina renna hægt þarna um nótt
og dag. Altaf gætti hann að, ef
eitt hrognið hvítnaði, þá var þaiS
dautt, og tíndi hann það burt
með ofurlítilli töng, sem hann bjó
sjer til. Þannig liðu nú um 70
dagar. Þá fóru litlu hrognin að
lifna og verða að ofurlitlum sil-
ungum. Hrognin haföi hann tekið
í nóvember, en þegar kom fram
í maí, tók hann þetta smásui og
bar það í Kálfaborgar vatn. Þetta
gerði hann í nokkur ár, klakti út
10—20 þúsundum á hverju hausti
og setti sílið sumt í vatnið en
sumt í dálítla tjöm skamt frá
bæ hans; heitir hún Brennitjöm
og rennur hvorki úr henni nje
í hana 'lækur. í þessa tjörn bar
hann silxmgs síli sín og fór að
veiða úr henni eftir 5—10 ára
bil og veiddi talsvert, og nú ár-
lega mikið til heimilis brúkunar.
Þegar Mývetningar sáu, hvað
þessi starfsmaður geröi til aö
viðhalda silungnum og auka hann,
fóm þeir, og það á nokkram bæj-
um, að búa til klak kassa og I
koma þeim fyrir í smálindum hjá !
sjer, án þess að hafa nokkum |
kofa yfir, en þeir gættu þess að
frost kæmist ekki að klak kass- j
anum. Nú era orðin nokkuð mörg j
ár síöan að þeir höfðu þessa að- í
ferð ti'l að halda við silungi í
Mývatni. Þeir skrifuðu Bjarna Sæ-
niundssyni um þessa silungs rækt-
un, og ráðlagði hann þeim, að j
fá ungan mann til að sigla til
Noregs til aö læra þar silungs-
•og laxa klak, og varð fyrir kjör-
inu Gísli Amason prófast sál. frá
Skútustöðum. Piskifjelag landsins
veitti honum til fararinnar 1500
krónur. Var hænn í Noregi vet-
urinn 1919, þegar hann kom heim
sótti hann um fjárstyrk til al-
þingis, 6000 krónur, og fjekk af-
svar frá^þinginu og vildi bún.'-
aðarþingið ekki heldur sinna bón
hans.
En í fyrra vor fór jeg suður
á landbúnaðarsýninguna. Kom þá
tii mín Dýrleif systir Gísla og
sýndi mjer umsóknarskjal bróður
síns, og sagði hún mjer, að hann
fengi enga áheym þessu mikils
varðandi nauðsynja máli og bað
mig að reyna að koma málinu
inn á búnaðarþingiö, sem þá stóð
yfir. Jeg sagði henni að senda
skjalið ofan á þingið. Fór jeg
síðan einn daginn, þegar jeg sá
að umsóknin ætlaði enga áheym
aö fá hjá þinginu, til forseta
Búnaðarfjelagsins og bað um leyfi
til að tala nokkur orð á þinginu,
þó jeg væri ekki fulltrúi, og sagði
hann það velkomið. Skýrði jeg
svo þetta nauðsynja mál og sýndi
fram á nytsemi þess, og sagði þar
frá hvað Mývetningar væra komn-
ir langt á undan öðram með að
Nataly von Esohatrnth:
Bjarnargeifarnir.
Hin ágæta aaga, sem farið hefir sigur-
fðr um alt ísland, verður nú gefin út að
nýja. — Verður frágangnr allur hinn
vandaðasti.
Verð kr. 4,30 fyrir áskrifendur er gild-
ir til 1. nóvember, eftir þann tíma hækk-
ar verð bókarinnar npp í kr. 6,30.
Sendið nafn og heimilisfang til
G. O. Guðjónsson
Tjarnargötu 5. Eeykjavík.
rækta silunginn hjá sjer, þar sem
þeir væru nú farnir, að róa á
bátum á vatnið með einn öngul
og draga líkt og úr sjónum, og
fengi maðurinn þetta frá 40 til
hundrað á dag. í fyrra hafði
verið óvanalegur afli þar í Mý-
vatni á allflestum bæjum og til
dæmis hefðu þeir á Geiteyjar-
strönd fengið á vognum í einum
drætti 9 hundruö silunga. Var
eú málið komið inn á dagskrána,
og þegar farið að ræða það. Taldi
óúnaðarþingið það vera eitt það
allra nauðsynlegasta mál, sem nú
hana rennur, teymir laxinn upp Englendinga. Enginn mun hafa
eftir henni. spáð þessu fyrir einu ári. í írsku
Hjer í Arnessýslu og Rangár- sjálfstæðisbaráttunni hefir enginn
v&llasýslu eru mjög fá og lítil verið Englendingum óþægari ljár
vötn innan sveita, en aftur eru í þúfu en hann, og víst er um það
hjer ár, sem mætti reyna að að ekki hefir verið sett eins mikið
koma lax í að minni hyggju. Því fje til höfuðs neinum manni írsk-
víðast hvar, þar sem árnar renna um, af hálfu Englendinga, eins
fossalaust til sjávar getur lax og ,honum. Hann var ein af mestu
þrifist. fi elsishetjum íra og vaskasti kapp-
Einnig ætti að vera auðvelt aö inn. Hann var bardagamaður-
auka silunginn í ánum með klaki. inn.
Vildi einhver reyna það, eru leið- Michael Collins er fæddur 1890
mínar honum
beiningar
komnar.
Reykjavík 2. sept.
Þórður Plóventsson
frá Svartárkoti.
vel- í Cork-hjeraði og af bændaættum.
Gekk hann í skóla í London og
gerðist síðar póstmaður þar í borg
inni. Þegar Bretar tóku aö safna
liði til heimsstyrjaldarinnar neit-
aði Collins að ganga í herinn og
varð að flýja til írlands til þess
*------0-------; afi komast hjá herþjónustunni.
■ Skömmu síðar tók hann þátt í
— . , . - ... , Páskauppreisninni írsku 1916 og
UllCnaEl LDllinS mynuif sat þá um tíma í varðhaldi á eft-
------- ij. Tóku menn þá aö veita honum
Hörmungar þær, sem gengið hafa athygli og næstu ffiánuði fór veg-
yfir írland undanfarin ár og náð ur hans mjög vaxandi.
lægi fyrir þinginu og veitti Gísla' úámarki sínu með borgarastyrj- y0rið 1918 gaf enska stjórnin
3000 krónur til að halda áfram
með að rækta silunginn, með því
öldinni í sumar, eiga ekki sinn úl skipun um, að taka Collins og
líka í sögu síðari tíma. Og atburö-' flytja hann úr landi fyrir æsinga-
móti samt að Piskifjelagiö legði U1' sá, sem varð nú nýlega ræðu, er hann hafði haldið, en
til önnur 3000 kr., en það veitti
2000 og einstakir menn 1 þúsund.
er fræknasti sonur írsku þjóð- eigi varð úr því að hann væri
arinnar fjell fyrir flugumönnum handtekinn. Við þingkosningarnar
Svo nú er Gísli búinn að byggja j smnar eigin þjóðar, er svo hryggi-' sama ár var hann kosinn tilbreska
steinhús í Garði við Mývatn og leámr °g svívirðilegur, að menn ( þingsins sem fulltrúi fyrir Suður-
voru þar klakin út á næst liðn-; lelia aldir aftur i tímann til þess Cork, en sótti ekki þingfundi frem
um vetri um 3 hundr. þúsund að fiima samanburö, og hefir þó1 Ur en aðrir fulltrúar Sinn-Feina.
síli silungs og á 3 eða 4 bæjum J ekki verið skortur hryðjuverka' Þegar Sinn-Peinar mynduðu ráðu-
við vatnið voru kassar með klaki, síðustu árin. i neyti sitt í írlandi varð hann f jár-
i 0g lánaðist ágætlega vel. | Michael Collins, yfirhershöfðingi' niálaráðherra. Eftir að lögin höfðu
Silunss aflinn við Mvvatn hefir írska stjómarhersins, var fyrir ’ veriö sett um tvö þing í írlandi,
aldréHeriS | Corthje,-1 var ha„„ kosi„„ . einu hlj68i j.i„g
síðastliðið vor. Má til dæmis nefna aðinu trl þess aS líta eftir her-, ma'Sur fyrir Cork 1 suður-írska
Reykjahlíð, þar sem alla tíö hefir | deil Junum’ sem voru Þar um «loð- ’ þinginu og ennfremur meðlimur
verið lítið um nema 'lagneta afla,.ir’ Ók hann r °Pinni bifreið , norður-írska þingsins, sem fulltrúi
þar fengu þeir fengu þeir í fyrsta!voru með honum 1 vagninum tveir' fyrir Armagh. Griffith var einn-
drætti 150 af mjög stómm SU-1 háttsettir hermenn, Dalton hers-|ig kosinn í bæði þingin viö þess-
ungi Drógu þeir kvöld eftir hofðingi °g c°nr°y kaPteinn. — | ar kosningar, 1921.
kvöld þetta 8, 10, 12 hundr. og -^nnar vagn með varðliði ok skamt■: Síðastliðið ár reyndi enska
e'tt kvöldið fengu þeir í drætti a eftir‘ Var ferðmm beitið frá stjórnin þrásinnis að komast að
22 hundruð af vænum silungi. Bandon trl Macroom, sem era tvö' sairmingum við íra, en þetta varð
Þegar jeg fór að heiman 6. júlí smá>orP 1 Cork-greifadæmi. - | aitaf árangurslaust, meöan de
frá Grænavatni, var sagt að þeir' Þe^ar kifreiðarnar vora komnar . Valera var formaður írsku nefnd- , _
væru búnir aö veiða á þessu vori hálfa ieiðmiUiþessaiastaða.dundi, arinnar. pyrir tæpu ári var gerð, anlega ijafa menn ástæðu til að
skömmum og svívirðilegasta róg-
burði og þeim látum hefir ekki
lint síðan. En Collins ljet þaö
ekkert á sig fá. Hann var kappi
og mótstaðan jók honum þor, og
ofurhugi var hann svo mikill að
lengi mun verða við brugðið. Er
fjöldi sagna um það, hversu cft
kaldlyndi hans og ró varð til þess
að bjarga honum úr greipum Eng-
lendinga meðan hann átti i höggi
við þá, og hið sama einkendi hann
einnig eftir að hann var komi.in í
andstöðu við de Valera.
Ekkert morð hefir vakið eins
mikla gremju í frlandi um ára-
tugi eins og morð Collins. Hann
var foringinn, sem síst mátti án
vera. Her hans hafði undanfarnar
vikur farið sigurför gegn uppreisn
arhernum og tekið síðustu aðal-
stöðvar hans. Þegar Griffith dó,
tók Collins viö forsetastöðunni
af honum, en hans naut ekki lengi
við þar.
Hver taka muni við stjórn lands
ins eftir Collins er óvíst. Duggan
er sá eini af samninganefndar-
mönnunum sem undirskrifaði fyr-
irvaralaust samningana og má vel
vera að hann taki nú við. Hinir
tveir nefndarmennimir, Duffy og
Barton skrifuðu undir með fyrir-
vara og hinn síðarnefndi gekk í
lið með de Valera eftir að hann
hafði greitt atkvæði með samn-
ingunum í írska þinginu. Duffy
var utanríkisráðherra stjómarinn-
ar en sagði nýlega af sjer út af
ágreiningi við stjórnina.
Má segja að írlands óhamingju
veröi alt að vopni. En vera má að
morðið sje lokaþáttur hörmung-
anna írsku og að nú sje bikarinn
fullur. 'Sama daginn sem sagt var
frá morði Collins flytja blöðin
ensku fregnir um, að de Valera
hafi lýst yfir því, að mótstaða sín
gegn samningunum hafi mishepn-
ast meö öllu og að hann hafi skor-
að á fylgismenn sína að leggja
niður vopn. Skal eigi neinu spáð
um, hvort þetta sje satt, en óneit-
um 8 þúsund silunga skothríð á þær úr leyni einu við úrsþtatilraun og voru þá í nefnd-
Af þessum 3 hundr. þús. sílum !**”• ®ttu eng“ *[*** af íra hálfu Arthur Griffith,
sem ræktuð voru í Garði, yoru fyrStU hnSmnl- °?Ums og fonu Collms, Duggan, Duffy og Barton.
seld um eða yfir 60 þúsund síli UaUtar haUs skutU a motl °g hofst Criffith var formaður nefndarinn-
, .. , , *. „ m regluleg orusta, sem stóð í nær
ut í onnur votn, og kostaði 7
kr. þúsundið.
hálftíma. Leit að lokum svo út,
sem flugumennirnir væru ofurliði
Og nú er Gísli á Laxamýri að . bornir) En \ Sama bili hitti kúla
ar. Þessir menn undirskrifuðu
samningana um stofnun írska frí-
ríkisins 7. desember í fyrra, og
var það þegar þakkað Collins að-
byggja þar klakhus bæði fynr, Collins í höfuðið rjett fyrir aftan auega ag samningamir komust í.
silnng og lax; 18 álnir á lengd! 0g dó 'hann eftir fáeinar
og 10 álnir á breidd. Þegar á mínútur. Síðustu orð hans voru:
það er litið, að 25 silungsvötn1 i;pyrirgefig þeim“.
em í Suður-Þingeyjarsýslu, þá ” Þremur dögum áður hafði til.
veitir ekki af að hafa emn færan rpun verið gerg tii þess að myrða
mann til að framleiða nóg klak Collinfh Var sprengju kastað 4
í þau, fyrst ein ^5 árin. En;vagn hang á laugardaginll! en af
þetta nauösynjamál þjóðarmnar tilviljim var hann ekki j vagnin.
má alls ekki dragast lengi, því ym
hjer ræðir um lítinn kostnað, en i Éllefu dögum áður en Collins
þekkingu og áhuga á framkvæmd«var myrtur d6 Arthur Gpiffith úr
tortryggja de Valera eftir fram-
komu hans á þessu ári, og stórum
hafa minkað vinsældir hans meðal
þeirra, sem samhygð hafa með
frum í sjálfstæðisbaráttu þeirra,
síðan hann gerðist höfundur borg-
arastyrjaldar og ægilegra ástands
en verið hafði áður í landinu.
með samtökum.
hjartaslagi. Hefir nýja sjálfstjóm-
Á norðurlandi eru margar ár,; arríkig irska þannig mist tvo mæt-
sem era mjög góðar til að koma ; Ustu menn sína á rúmri viku, ein-
laxi í; aö vísu er lax í þeim mitt á þeim tima, sem það mátti
mörgum, dálítill, en mætti auka ( sist 4n þeirra Vera. En ekki er
hann mikið, ef hægt væri, sem | ólíklegt að þetta morð verði til
jeg efast alls ekki um, að vekja ■ þess að vekja svo sterkan óhug á
þjóðaráhuga á þessu máli. j athæfi de Valera, að hann sje bú-
Það eru mörg vötn í norð- j inn að fyrirgera öllum ítökum
urlandi, sem liggja innan sveit- sínum hjá þjóðinni og aö nú verði
anna og eins mun hjer á suður- j friður eftir langan og ljótan hild-
og vesturlandi, sem jeg hefi litla \ arleik.
þekkingu á. Borgarfjarðarsýsla j Collins hefir látið lífið fyrir
mun vera einna ríkust bæði af ^ baráttu sína fyrir samningunum,
vötnum og ám til aö klekja í, sem gerðir voru við ensku stjórn-
bæði silungi og laxi og þar er ina 7. desember í fyrra. Hann
hin gullfallega Hvítá, þar sem Iax hefir verið drepinn vegna þess að
n ætti vera svo mikill að undran hinum æöisgengna flokki de Val-
sætti, því hreina vatnið, sem í era þótti hann of taumliðugur við
Var honum þó ljóst, aö það mundi
kosta mikla fyrirhöfn að fram-
fylgja. samningunum og sagði hann
fyrir, að hörð barátta mundi verða
um þá í Irlandi. Var skoðun hans
önnur en flestra manna um þær
mundir, því yfirleitt hjeldu menn
að fullar sættir væru fengnar með
samningunum. Reynslan sýndi að
Collins sá betur en aðrir hvað
verða vildi og að eftir var fer-
legasti þátturinn í langri bar-
áttu.
Mikill meiri hluti Breta var því
fylgjandi að samningamir frá 7.
des. kæmust í framkvæmd. Ástand
ið var orðið óþolandi og allir
þráöu frið. Collins reyndist at-
kvæðamesti fylgismaður samning-
anna í írlandi, og þessi maður,
sem áður hafði verið hataður svo
ffijög í Englandi óx stórum í áliti
báðum megin írlandshafs. En aö
sama skapi magnaðist fjandskap-
nrinn í hans garð af hálfu de
Valera og hinna svæsnustu fylgis-
manna hans. Undir eins og samn-
ingamir urðu heyram kunnir í
írlandi snerist de Valera gegn
Einar Arnason
í Miðey.
Svo sem getið hefir verið hjer
í blaðinu andaðist 4. júlí að
heimili sínu Miðey í Austur-Land-
eyjum í Rangárvallasýslu merkis-
bóndinn Einar Árnagon. Hann var
fæddur að Kirkjulæk í Pljóts-
hlíð áriö 1857, og voru foreldr-
ar hans Ámi Einarsson bóndi þar
og kona hans Þórunn Ólafsdóttir.
Hjá þeim ólst Einar upp og
dvaldi á Kirkjulæk til ársins 1882
að hann að hann fór vinnu-
maður að Breiðabólsstað til Skúla
prófasts Gíslasonar. Að nokkrum
áram liönum fór hann ráðsmaður
að Miðey til ekkjunnar Sesselju
Hreinsdóttur, sem þar bjó, og
kvæntist henni. Eignuðust þau
eina dóttur er Þórunn heitir, og
lifir hún föður sinn, en Sesselju
misti hann eftir fárra ára sam-
búð. Að nokkrum árum liönum
k-væntist hann í annað sinn Helgu
Michael Collins með miklum óbóta- 1-leifsdóttur, Magnússonar frá