Lögrétta - 07.12.1922, Síða 3

LÖGRJETTA
fólki til skemtunar og skýringar
á J. J., ofurlítil drög til lýsingar
á honum og starfi hans við Tím-
ann, og nefndi til sönnunar um-
mæli sjera Amórs Arnasonar í
Hvammi, er hann hafði haft á
eíðasta Sambandsfundi um nyt-
semi Tímans og þá um leið starfs
þeirra, sem í hann skrifa. Ritstj.
Tímans svaraði þessari mannlýs-
ingu í fjarveru J. J. mjög of-
látungslega og hafði í heitingum
ium það, að jeg „yrði látinn jeta
ofan í mig ummælin, sem jeg<
hefði eftir sjera Arnóri, sem
hann hafði verið látinn jeta ofan
í sig á Sambandsfundinum11. Og
tim eitthvert annað „ofan-í-át‘ ‘
ræddi hann. Með þessu lauk deil-
unni. En jeg beið eftir því, að
þetta yrði meira en málæðið tómt
hjá ritstj. Tímans.
Þau rök liggja til þess að þetta
er rifjað hjer upp, að nú mjög
nýlega hafa birtst lijer í blað-
inu tvær greinar eftir sjera Arnór
í Hvammi. Onnur þeirra tekur
svo greinilega öll tvímæli af um
það, að jeg hafi ekki farið með
neitt fle:pur um sjera Arnór og
að hann hafi ekki tekið eitt orð
aftur, af því, sem hann sagði á
Sambandsfundinum, að það er nú
bert orðið, að Tíminn stendur
eftir gersamlega berstrípaður í
ósannmdahjúpnum einum. Og er
það vitanlega ekki í fyrsta sinni,
að hann hefir ekki annað í að
fara en þá skykkju.
Sjera Arnór neitar því, að hann
hafi tekið eitt orð aftur á Sam-
bandsfundinum. Það vissu menn
raunar áður, þeir, er manninn
þekkja. En Tíminn hefir sagt,
að m'g minnir, oft, og með mikl-
um fjálgleik og prestlegum al-
vörusvip, að hið gagnstæða hafi
átt sjer stað. Nú er það mjög
lærdómsríkt að taka eftir því,
hvað í þessu felst: Svo gersam-
lega er blaðinu sama um hvað
það segir,, að það hikar ekki við
að endurtaka sömu ósannindin
upp aftur og aftur um þjóðkunn-
an mann andlegu stjettarinnar
íslensku, og svo töm eru því ó-
sannindin, að það notar þau sem
vopn í ritdeilu við mann, sem
ekkert hafði gert því, annað en
að segja því satt. Það mun vera
einsdæmi að nokkurt blað hafi
eins oft reynt að nota þá aðferð,
-sem þarna er höfð: að ætla að
slá sannleikann' til jarðar með
því, sem er mótsetning hans. Og
þegar það er ennfremur athugað,
að Tíminn lætur reiði sína bitna
á þeim, sem einn margra manna
hafði hreinskilni og djörfung til
að segja aðstandendum hans til
syndanna og finna að því, sem
aðfinsluvert var, þá verður sök-
in enn þyngri hjá blaðinu, óheil-
indin me:ri, skortur ábyrgðartil-
finningarinnar enn augljósari.
Þetta, sem nú hefr verið sagt
hjer, er ekki skrifað í neinni
sigurvímu, þó jeg hafi í grein
sjera Arnórs fengið sönnun fyrir
rjettmæti máls míns en jafn gilda
og góða sönnun fyrir rangmæli
og ósannindum Tímans, heldur af
hmu, að velgerningur er og skylda
að benda mönnum á, að varlega
skuli þeir trúa því, er Tíminn
gæðir þeim á. Vitanlega hefir
það oft verið brýnt fyrir mönn-
um og rök fætíð fyrir. En sjald-
ar mun hafa boðist ágætara tæki-
færi en þetta til þess að sýna
nmnnum og sanna hve afskap-
Jtga blað’nu er ósýnt um að segja
‘satt og ógeðfelt að kannast við
þann löst. Er þetta hið lærdóms-
ríkasta dæmi fyrir þá, sem ekki
eru því kunnugri áður afstöðu
Tímans til sannleikans.
Bæta má því við þessa fræðslu,
S( m er hjer gefin, að e'ns og
menn muna, beindi sjera Arnór
þeim tihnælum til J. J. að hann
ljeti uppskátt um það, hvað af
Menningarsjóði S. f. S. hefði
orð'ð. Því hann er, svo sem
mörgum er kunnugt, horfinn
— því líkt sem Tímamennimir
hefðu „jetið hann ofan í sig“.
Siðan þessum tilmælum var beint
t'l J.J. hefir Tíminn komið út —
er ekki nokkurt orð um menn-
ingarsjóðinn. En í stað þess er
enn hamrað á sjera Araóri með
afturgengnum ósannindum. Jeg vil
r.ú styðja þessi tilmæli sjera Am-
órs. Má það ekki minna vera
♦
en J. J. geri kaupfjelagsmönnum
alt ljóst um það í blaði þeirra
hvað af 40,000 kr. hefir orðið.
Er það kunnugt, að þeim mun
leika mikill hugur á að vita sem
gerst um afdrif þeirra.
J. B.
Kveðjur.
Sumarið er að kveðja. Nokkrir
dagar hafa þegar verið á ferð
með þann boðskap, áð veturinn
væri í nánd. Það er líka eins og
nú haf: alt klætt sig í sorglátan
saknaðarbúning í minningu um
horfna bjarta og fagra sumardaga.
Kuldagusturinn gnauðar við og
við á húsaþaki, hlakkandi yfir
valdi vetrarins. Sölnuðu stráin
drúpa höfði og fjöllin hafa sett
upp hvítar nátthúfur. Skýin þjóta
úfin og dökk, ryðjast hvert á ann-
i að og mynda stóra dökka fláka.
Samt er eins og sumardagarnir
| sjeu enn ekki tilbún'r að kveðja.
, Þeim er ekki um það gefið að
láta vdtrarvaldið hrekja sig út í
hafsauga. Margir dagar koma nú
í röð hver á eftir öðrum, bjartir
og brosandi. Pjöllin hafa tekið of-
an hvítu nátthúfurnar og söln-
uðu stráin eru að rjetta við aftur.
Og mennirnir eru líka orðnir von-
betri og hressari í bragði, því að
þeir óska ekki eftir löngum vetr-
um.
Sjálfsagt eiga margir kærar
endurminningar frá fallegu björtu
sumardögunum útlíðandi sumars,
þó að margir væru svo önnum
kafnir að búa sig undir veturinn,
að þeir tóku ekki eftir ljómalofts
og líðandi stundar. Marga daga
með ljómandi fallegt skýjaskrúð
á þetta útlíðandi sumar í skauti
sínu.
Mig langar að minnast hjer á
eina dagstund um háeumarsleytið.
Þungbúin ský höfðu grúft í lofti
siðustu dagana, en nú voru þau
að þynnaat og mikil birta skein
á bak þeim, svo að skýjabrúnim-
ar urðu mjallabjartar. Jeg hafði
farið þriggja klukkutíma ferð, til
þess að vera viðstaddur jaxðarför
vmar míns. Skýin eru full af
breytingum og geta orðið guð-
dómlega falleg ef við viljum veita
fegurð þeirra eftirtekt. Húskveðj-
ml fór fram á hlaðvarpanum fram-
an undir litla kotbænum græna,
sem stóð sunnan xmdir hárri
brekku, sem skýldi honum fyrir
aðköstum og norðan næðingum.
Presturinn var byrjaður á bús-
kveðjunni og allir mændu á hann
eða á líkkistuna, sem hixm látni
vinur þeirra hvíldi í. Hafi nokkur
tekið eftir mjer, hafa þeir víst
hugsað að jeg tæki ekki mikið
eftir því sem presturinn sagði,
því jeg starði upp í loftið eins
og annar skýjaglópur. Aldrei hefi
jeg sjeð eins margar, bjartar og
fallegar andlitsmyndir móta sig í
skýjunum eins og nú á þessari
stundu. Presturinn hafði líka orð
á því við mig á eftir, að hann
hefði sjeð einhverri undrabirtu
bregða yfir líkkistuna. Prestur
þessi var líka það þroskaður, að
haxm þorði að hafa orð á því ef
hann sá eitthvað fallegt eða datt
eitthvað fallegt í hug.
Bein.t á móti mjer í suðri sá
jeg fyrirferðarmikla skýbúlka
ífærða mismunandi mjallkembu-
hjúp. Nokkrir mjallabjartir brúsk-
kúfar myndast og lúta kollum
eaman, eins og þeir væru að ræða
um eitthvert dulkrmál, sem við
nennimir skiljum ekki. Svo kem-
ur breyting. Fimm alvöruþrungin
en góðlátleg andlit koma greini-
lega í ljós og öll horfa þau á at-
höfnina, sem fram fer á hlaðvarp-
anum sunnan undir kotbænum
græna. Að baki skýjabúlkanna
björtu sá inn í fagurbláan undra-
geim, sem virtist eins ómælilegur
og eilífðin sjálf. Þegar líkkistan
var borin burtu hurfu þessi dýrð-
legu andlit; það var eins og þau
kæmu til að vera viðstödd kveðju-
athöfnina.
Ó. í.
i mörg ár. Var hún jörðuð að
Stóra-Núpi, að viðstöddu fjölda
fólks. i D.
I. desembep.
Hinn 22. maí síðastliðinn and-
aðist í Skaftholti í Gnúpvei’ja-
hreppi, konan Guðrún Jónsdóttir
frá Minna-Núpi. Hún var dóttir
Jóns bónda á Minna-Núpi Bryn-
jólfssonar Jónssonar Thorlacíusar,
en alsystir Brynjólfs Jónssonar
fræðimanns frá M:nna-Núpi. —
Guðrún heitin ólst upp hjá fi>r-
eldrum sínum á Minna-Núpi til
fullorðinsára, en giftist þá Vig-
fúsi Asmundssyn: Benediktssonar
frá Haga. Bjuggu þau fyrst í
Haga, en síðar á Fjalli á Skeið-
um, og búnaðist vel. Eftir nokkur
ár brugðu þau búi, og skiftu
eigum sínum milli sín, með því
að þau áttn ekki böm. Eftir það
dvaldi Guðrún sál. í ýmsum stöð-
um, og stundaði einkum barna-
kenslu á vetrum, en gekk að hey-
vinnu að sumrum. Oft var hún
fengin til að hjúkra dauðvona
sjúklingum.Var híin til þess sjer-
lega vel fallin, hafði til að bera í rík
um mæli þann sálarkraft, sem
oft er hvað mest nauðsyn á und-
ir þeim kringumstæðum. Annars
var Guðrún sál. í mörgú mikil-
hæf kona. Sjerstök dugnaðarkona
til allrá verka og einstakur dýra-
vinur. Þá var hún og fróðleiks-
kona. Af kvæðum, sálmum og
vísum kunni hún sjerlega mikið.
Hafði hún um nokkurn tíma skrif-
að upp vísur þær, sem hún mundi
og kunni, einkum ferskeytlur. Er
það mikið safn og munu vera
þar í margar smellnar vísur, sem
sumpart eru gleymdar eða farnar
að fyrnast, en hafa flogið um á
sínum tíma. Þegar Guðrún lagð-
ist banaleguna var liún á Blesa-
stöðum á Skeiðum. En hjónin í
Skaftholti í Gnúpverjahreppi,
Magnús Þorláksson og Katrín
Magnúsdóttir, tóku hana til sín
dauðvona. Þar andaðist hún eft-
ir sjö vikna þunga legu úr krabba-
meini, sem hún hafðf fundið til
Fundurinn í Nýja Bíó.
Fullveldisdagurinn heilsaði að
þessu sinni með þjettri rigningu,
lijelt henni áfram meðan öll há-
tíðahöldin stóður yfir ‘og kvaddi
með benni. Altaf rigning. En
líeykvíkingar eru vætunnf vanir,
og ljetu hana því ekki aftra sjer
frá því að sækja mjög vel fyrsta
þátt dagsins, hvatningafundinn,
er hófst í „Nýja Bíó“ kl. H4-
Mættu þar stúdentar flestir,
gamlir og nýir, auk afar mikils
fjölda annara, svo ekki fengu
nærri allir sæti.
Rektor háskólans, próf. Sigurð-
ur Nordal, flutti fyrst stutta
í-æðu og bauð stúdenta og gesti
velkomna, og skýrði síðan frá
því, hvað fyrir stúdentum vekti
með því að velja fullveldisdag-
inn til hátíðisdags fyrir háskól-
ann nú og framvegis. Taldi hann
annan dag í raun og vera standa
nær því að vera háskóladagur, t.
d. 17. júní. En þá væri þess að
gæta, að þann dag væru margir
stúdentar horfnir á burt úr bæn-
um. Hann tók það fraih, að lík-
lega hefðn menn búist við því, að
stúdentar veldu þessum degi ein-
hvern annan svip en nú yrði —
að á honum hefðu menn fengið að
heyra óm af hinu glaða lífi stú-
dentanna í stað þess að hann væri
helgaður framkvæmdum nauðsyn-
legs málefnis. Og skýrði hann
hvemig í því lægi.
Þá talaði próf. Guðm. Finnboga-
son af hálfu eldri stúdenta. Hóf
hann ræðu sína á því að sýna, að
ekk væri svo undarlegt, þó stú-
dentar veldu fullveldisdaginn sem
háskóladag, því úr hópi stúdenta
hefðu einmitt þeir foringjar og
fýlgismenn þeirra komið, sem unn-
:'ð hefðu að því að ísland yi'ði
fullvalda ríki. Þá mintist hanu á,
að áður hefðj þungamiðja stú-
dentalífs íslendinga verið í Khöfn,
en með fullveldinu hefði þunga-
miðjan flutst heim. En eins og
allir vissu, væru engin þau skil-
yrði hjer, að stúdentalíf gæti þró-
ast og blómgast, engin söfn, engin-
leikhús, litlar listir, enginn sam-
eiginlegur bústaður eða hæli og
síðast en ekki síst: enginn háskóli.
En alt væri þetta til erlend:s og
önnur skilyrði fyrir blómlegu og
heilbiúgðu stúdentalífi. Þá mint-
ist hann og á þá miklu örðug-
leika, sem yrðu 4 vegum íslensku
stúdentanna á mentabraut þeii-ra,
og dvaldi sjerstaklega við kostn-
aðinn, en sá 'kostnaður stafaði ein-
niitt af því, að stúdentar ættu
engan griðastað eða hæli. Kvað
hann nú stúdenta sjálfa ætla að
hefjast handa og sýna þjóðinni
það, að þeir vildu af alhug sinna
þessu máli, ef hún vildi sjá sóma
sinn og menningu í því að rjetta
þeim hjálparhönd með því að taka
happdrætti þe'rra tveim höndum
og styrkja málið á annan hátt.
Kvað stúdenta nú hjer í bæ víða
búa í þeim húsakynnum, að glugg-
ar sneru móti norðri. En nú ætti
þjóðin að koma upp björtum bú-
stað handa þeim og flytja glugg-
ana móti suðri og mundi hún þá
stuðla að því, að úr hópi stúdenta
kæmu foringjar, er leiddu þjóð-
ina móti sól og sumri.
Þa talaði Jón Thoroddsen stucl:
jur. fyrir hönd yngri stúdenta og
hnje ræða hans í sömn átt og próf.
Guðm. Finnbogasonar; var hún
frumleg, full af fyndni og margt í
henni skarplega athugað, en hel^t
til fljótt flutt. Gerðu menn ágæi-
an róm að máli beggja.
Þá skýrði háskó'arektor frá því,
að stúdentar gengj x í skrúðgöi’gu
til Alþingishússins og væri ætlast
til þess að fundargestir fylgdu
þeim eins og Björnson hefði sagt:
„Sá sem elskar mig, hann fylgir
mjer“.
Skrúðgangan til Alþmgishússins.
Var þá haldið út í rigninguna
o|? gengu stúdentar í broddi fylk-
ingar og var íslenski fáninn bor-
inn fyrir þeim, en á eftir komu
aðrir fundarmenn og var það hin.
fríðasta fylking. Var staðnæmst
við Alþingishúsið, en þar var þ&
fyrir mikill mannfjöldi. Lúðra-
sveit Reykjavíkur ljek á meðan
gengið var til þinghússins, og spil-
aði síðan „Ó, guð vors lands“,
áður en háskólarektor kom fram
á svalir Alþingishússins og flutti
ræðu þá, er hjer blrtist fremst í
blaðinu, „Trúin á æfintýrin“. Þá
hófst sala happdrættismiðanna, og
mun hafa gengið vonum betur, þó
hellirigning væri.
Að þessu loknu var hlje til kl.
6. Þá hófst
almenn shemtun í Nýja Bíó.
Fyrsti liður hennar var erindi
Guðm. Björnson landlæknis, um
hvernig íslenska þjóðin varð til.
Er ógerningur að segja svo frá
erindi þessu, að það verði ekki
svipur hjá sjón. En svo ljet hanH
um mælt, að fæðing og svo bráð-
ur þroski hinnar íslensku þjóðar,
sem raun varð á, væri líkast æf-
intýri. Því eftir 60—70 ár frá því
að fyrstu Norðmenn hefðu num:ð
hjer land, hefði þjóðin verið orð-
in fullþroskuð og það þjóðskipu-
lag kornið á, er hvei'gi hefði átt
sinn líka í veröldinni á þeim tíma
— ekki konungsríki, eins og þá
htfði verið tíðast, heldur lýðveldi.
Hann taldi íslensku þjóðina svu
ólíka hinum þjóðunum í lundar-
fari og ýmsu öðru, að ekki væri
rjett að telja hana Norðurlanda-
þjóð; og eins væri tsland svo
landfræðislega sett, að það væri
heldur ekki rjett að telja það með
Norðurlöndunum. Nokkrum orðum
fór hann um ætterni okkar íslend-
ix:ga — vildi telja okkur runná
eins mikið af keltneskum upp-
runa eins og norskum, og kvað
htnn þar ef til vill vera að finna
crsökina til þess mentalífs og and-
legs blóma, er hjer varð, en ekkx
í því, að við værum af konunga-
ættum. Og enn nefndi hann til
lrndið, sem hefði fóstrað þjóðina.
Það hefði haft sín miklu áhrif.
Endaði hann mál sitt á því, að
þióðlnni mundi ekki verða hætt,
ef hún ti'eysti og tryði á landið.
Gerðu menn mikinn róm að máli
landlæknis.
Þá var annar liðurinn sögusögn
og söngur Guðm. Thorsteinsson.
Vakti hann mlkinn hlátur eins
og venjulega.
Næst sungu þeir Símon Þórðar-
^ son og Óskar Norðmann nokkur
I lög xxr „Gluntarne' * og fórst þáð
misfellulítið. Líkaði mönnum hið
besta, og vildu fá meira en söng-
mennirnir vildu veita, en fengu
j enga áheym.
Þá var síðasti þátturinn sá, að
1 stúdentar lásu upp framsamin