Lögrétta - 12.12.1922, Blaðsíða 2

2
LÖGRJETTA
ganga úr skugga meS slík ágrein- vetrarlagi. Hann á ekki langvinn-
ingseefni, eru gerSar áburSartil- um jarðbönnum að venjast og
raunir. Þriðja áburðarspursmálið hugsar sem svo, að þeir gripir,
f jallar um notkun og gildi verslun-
aráburSar fyrir tún, garSa og ef til
vill engi. Hjer ræðir aðallega um
3 tegundir: kofnunarefnis- fos-
forsýru- og kaliáburð; eru þær lítt
kunnar enn meðal sveitabænda, en
mikiS notaSar vio allskonar jarð-
yrkju erlendis, og því er sennilegt,
aö notkun þeirra alment hjer á
landi gæti orðið túnrækt og garð-
yrkjurmi til mikilla bóta.
3. Heyverkunartilraunir. Þær
er mundu jeta slíkt braknings-
hey, gætu þá eins vel lifað á
beitinni.
Þó sagan sje ekki merkileg, þá
má samt nokkuð af henni læra.
Hún bregður ljósi yfir það, hve
v&ndlátur þessi maður muni hafa
ver'ð með heyverkunina, hversu
mikið vel þurt hey getur tapað
sjer við einn rigningarskvett og
hve mikinn skaða maðurinn beið
við, að hey'ð skyldi rigna flatt.
eru hjer síðast taldar, en þó erj Hversu mörg dæmi þessu lík eru
ekki þar með sagt, að þær sjeujekki algeng meðal bænda vorra
sístar, því að hvergi er oss brýnni
tilrauna þörf en á því sviði, og
tii þess liggja margar og gildar
ástæður. í fyrsta lagi er það, að
heyskapurinn er aðal uppskera
sveitabænda og á honum lifir að
í óþurkasumrum, og hve mikinn
skaða bíður svo landbúnaðurinn
í heild sinni, árlega, þegar svo
vill til?Því er ekki hægt að svara
af órannsökuðu máli, en hitt má
telja víst, að væru hinar rjettu
m'klu leytj búpeningur þeirra á tölur í ljós dregnar, þá mundu
veturna. En fóðurgildi heyjannajþær þykja ískyggilegar.
byggjast ekki einvörðungu á hey-
Til þess að koma í veg fyrir
fallinu (grasgæðum) heldur og slíkt efnatjón, þarf fyrst og fremst
á heyverkuninni, og hafi hún mis-
tekist getur hún dregið Ijótan dilk
á eítir sjer. Bóndinn hefir fyrst
og fremst eytt dýrmætum tíma
að leiða bændum það skýrt fyrir
sjónir (helst með tilraunum) hve
nær heyjum er hættast við skemd-
um í rigningatíð og hve lítið fóð
og miklu fje til heyskapar, er urgildi einatt er í hrakningshey
skemmist eða eyðist; hann setur skap. Þar næst þarf ítarlega til-
e? til vill á hestatöluna að haust-
ii:u t:l, sem um óskemt eða holt
.gripafóður væri að ræða, en þar
skjátlast honum einatt herfilega;
því skemt hey hefir tapað meira
raunastarfsemi, til að taka málið
ti; meðferðar og sýna það í Verk-
inu, hvernig sneiða megi hjá mikl-
um heyskemdum, og til að leita
nýrra heyverkunaraðferða, er grípa
eða minna af næringargildi; það megi til, þegar verst gegnir. Tals
hleyp!r oft einhvers kyns ótjálgri; verð reynsla er hjer á landi þegar
fengin í votheysgerðinni, en sem
e/ til vill getur tekið einhverjum
endurbótum, og eftir á að breiðast
Til þess að gera mönnum ljóst(um land alt, að svo miklu leyti
hvað hjer um' ræðir og hversu sem nauðsyn krefur. En lítt reynd
í skepnurnar, er hefir afurða-
rýrnun í för með sjer og leiðir
þær ef til vill í danðann.
mikið er í húfi fyrir bændur,
e£ illa tekst til með heyverk-
ai eru hjer enn t. d. brunahey-
gerð, vjelþurkunaraðferð og margs
unina, ætla jeg að birta hjer dá-jkonar heybólstra- eða heystökkun-
litla sögu, er fyrir mig bar á araðferðir, sem hentugar eru til
bóndabýli einu á Englandi, sum- j ac verja heyið skemdum og bjarga
arið 1917, og mjer hefir orðið því í óþurkasumrum.
lærdómsríkari en mörg bókvís-1
indin í þessum efnum.
Stöðugir óþurkar hjeldust í hálfa ’
aðra viku, á túnaslættinum, og
tver teigurinn á fætur öðrum var
sleginn, með sláttuvjel, sem dag-
arnir unnust til. Að þeim tíma;
l'ðnum kom glansandi þerrir, og
hjeltst hann í rúma þrjá sólar-
hringa. Taðan skrælþomaði og
heim var ekið, sem yfir varð kom-
ist.
Niðurl.
I 00 iflPÍIB.
London 18. nóv.
Mussolini hjelt fyrstu ræðusína
, þinginu í fyrradag. Hún var
með öðru sniði en ræður forsætis-
En svo kom stórrigning í ráðherra eru vanar að vera og
tvö dægur, og rennbleytti heyið hefir vakið afarmikla athygl:.
sem eftir lág flatt og numið hefir j Við Faseistabyltinguna hefir
nálægt 100 hestburðum. Eftir | mikil breyting orðið á þ:nginu.
þessa dembu kom þurkatíð, og Gömlu flokkarnir eru í raun og
taðan þornaði á ný; en mjer til! veru hættir að vera til, að minsta
mikillrar undrunar var ekkert um' kosti um stundarsakir. Og Musso-
hana hirt annað en það, að henni j lini lætur sem hann viti ekki hvað
var skarað saman í garða til. fiokkaskifting sje. Annaðhvort eru
bráðabrigðar, og síðan ekið saman: menn með honum eða móti, og
í einn haug í túnjaðrinum til þess, hann hefir látið þingmenn skilja
uð rotna þar sundur til áburðar., á sjer, að ef þingið verði á móti
Þessi taða er hjer um ræðir, ■ honum, þá geri það ekkert til.
var slegin fáum dögum áður eniHann geti stjórnað án þingsins.
þurkurinn kom og var því að j Stjórnin hafi ekki feng’ð völdin
hcita má alveg óskemd áður en hjá þinginu, heldur hjá þjóðinni
hún rigndi; enda sýndist mjer j sjálfri, og sjer hefði verið í lófa
hún ekki vera ver útleikin, eftir.lagíð að mynda ráðuneyti skipað
rigninguna, en vjer eigum hrakn-
ingstöðu að venjast í óþurka-
sumrum. Því er jeg sannfærður
um það, að bændur vorir, sum-
ir hverjir,' hefðu haft lítið út á
hana að setja — jafnvel sem
kúgæft hey — þó enski bóndinn
T'ascistum eingöngu. En hann
kv'eðst fremur hafa kosið, að taka
inn í ráðuneytið menn utan Fas-
cista-flokksins, til þess að gefa
Öðrum nýtum mönmim kðst á að
taka þátt í stjórn landsins. Á
sama hátt vill hann lofa þinginu
vildi ekki nýta hana, nema til! að leggja orð í belg. Fara hjer
áburðar. Og orsökin var þessi:.já eftir nokkur atriði úr ræðunni:
Yið hrakninginn tapaðist svo ( „í annað skifti á tíu árum hefir
mikill kraftur úr töðunni, að bóndi þjóðin gengið fram hjá þinginuj
þessi álítur hana ekki meira virði og sett þá stjóm til valda, er hún,
sem fóður, en sinuna þar að vildj hafa. Jeg staðhæfi að bylt-
ingin eigi rjett á sjer. Jeg kem
1 hjer fram sem fulltrúi Fascista,
og ætla mjer að halda uppi vörn-
um fyrir byltingu þeirra. Jeg
vildi ekki nota sigur okkar eins
og hægt var. Jeg hafði 300.000
unga og vel vopnaða menn, sem
hlýða öllum skipunum mínum, og
ie'.' jeg hefði viljað, hefði jeg getað
siegið upp herbúðum í þessum sal.
Jeg kaus fremur að skipa stjórn-
ina ekki Fascistum eingöngu. Jeg
rayndaði stjórnina sem líkasta
samsteypuráðuneyti, ekki vegna
þess að jeg sje að reyna að afla
mjer meiri hluta í þinginu, er
jeg geti ráðið yfir, heldur til þess
að geta notað þjóðinni í hag starfs
krafta færustu manna hennar.
Þakka jeg samverkamönnum mín-
um kærlega fyrir, að þeir þáðu
samvinnuna. Jeg tala einnig fyrir
raunn mikils meiri hluta þjóðar-
innar, er jeg flyt konunginum
hlýjustu þakkir, fyrir að neita að
styðja afturhaldstilraunir fyrri
stjórnarinnar, sem vitanlega hefðu
orðið árangurslausar og kostað
blóðsúthellingar. (Hjer er átt við
það, að konungur neitaði að und-
irskrifa úrskurð um, að herlög
skyldu sett1 í ítalíu).
Jeg er spurður um stefnuskrá
stjórnarinnar, en stefnuskrár hef-
ir aldrei vantað í ítalíu. Öllum
málum ítala hefir verið ráðið til
lykta fyrir löngu — á pappírnum.
En það hefir altaf vantað ein-
hvern til að framkvæma skrif-
finskuna. Stjómin, sem jeg tala
fyrir, hefir vilja á að framkvæma,
en vi'll sem fæst tala.
Utanríkismálin kalla mest að í
augnablikinu. Stefna stjómarinn-
ar er einföld og blátt áfram, að
allir milliríkjasammngar, hvort
sem þeir em góði.1 eða 'sondir,
sjeu haldnir. Ríki sem virðingu
hefir fyrir sjálfu sjer getur ekki
haft aðra stefnu. Ef gerðir samn-
'ngar reynast flónskulegir, þegar
til framkvæmdanna kemur, þá
hiýtur að draga til þess að þeim
verði breytt. Annað grundvallar-
atriði í stefnuskrá okkar er að
afneita í eitt skifti fyrir öll hug-
sjónakenningunum um viðreisn
Evrópu. Við játum að fjárhagsmál
Evrópumanna sjeu saman tvinn-
uð og að lag verði að komast
a fjárhag og viðskifti ríkjanna,
en við álítum gagnslausar að-
ferðir þær, sem hingað til hafa
verið notaðar, ráðstefnurnar, sem
ekkert hafa gagnað og all'r
þekkja. En við munum standa í
flokki með bandamönnum okkar,
Frökkum og Bretum. ítalir hafa,
vegna þess að þeir hafa haft ó-
nýta stjórn, verið hafðir útund-
an síðan ófriðnum lauk, og mist
það sem þeir áttu við Adríahaf
og Miðjarðarhaf. ítalir fengu eng-
ar nýlendur við friðarsamning-
ana — engin hráefni, það eina
sem þeir hafa fengið fyrir að
berjast til sigurs eru skuldir, sem
hafa vaxið þeim yfir höfuð.
•Sú stjórnmálastefna út á við,
að hafa hag þjóðarinnar fyrst
og fremst fyrir augum, og skýra
afstöðu ítala til bandamanna
þeirra getur hvorki talist glæfra-
leg nje sprottin af valdafíkn. Yið
verðum að hafa vinsamlegt sam-
baúd við Sviss, koma rjett fram
við Jugó-slavíu og Grikkland, ná
vinfengi við Spán, Tjekkóslóvak-
íu, Pólland og Rúmeníu. ítalía
mun halda trygð við Austurríki,
TJngverjaland og Búlgaríu, og
hvað Tyrki snertir, þá mun það
verða sýnt í Lausanne að Italir
] halda fram frelsi sundanna og
að tryggingar sjeu gefnar af hálfu
Tyrkja fyrir því, að kristnir menn
fái að lifa óáreittir undir stjórn
þeirra. En þegar Tyrkir hafa
feng:ð það sem þeir eiga rjett
á, mega þeir ekki heimta meira.
Það hlýtur að draga að því, að
stórveldin verði að herða upp
hugann og segja v'ð Tyrki:
„Hingað og ekki lengra“. Við
megum ekki gleyma því, að í
Rúmeníu eru 44,000 Múhameðs-
trúarmenn, í Búlgaríu 600,000, í
Albaíu 400,000 og 1,500,000 í
Jugóslavíu, — heill heimur, sem
komist hefir í uppnám við
sigurinn.
Við viljum hafa viðskifti við
Rússa en ekki skifta okkur af
irnanríkismálum þeirra, og á sama
hátt viljum við ekki hafa, að
þe'r skifti sjer af innanríkismál-
um okkar. Á fjármálaráðstefnunni
í Bryssel munum við halda því
fram, að skaðabótamálið og her-
lánin sje eitt og sama málið.
I innanríkismálum er liægt að
gera grein fyrir stefnu stjómar-
innar með þremur orðum — hag-
sýni, vinna og stjórnsemi. Allir
borgarar skulu njóta frelsis. Við
skulum sjá til þess, að allir verði
að hlýða lögunum, hvað sem öðru
líður. Ríkið er sterkt, og er boðið
og búið til að sýna það hverjum
sem vera skal, Fascistunum eigi
síður en öðrum, ef þeir fara ekki
að lögum. Hver sá sem rís upp
gegn ríkinu mun fá hegningu.
Þessi grundvallarkenning ætti
ekki síst að vera- skiljanleg Fas-
c:stunum sem börðust og unnu
sigur, til þess að koma á fót
ríki, Sem vill láta alla bera, virð-
ingu fyrir lögum sínum. Að öðra
leyti munu ráðherramir gera grein
fyrir stefnu stjórnarinnar, hver
á sínu sviði. Mótstöðumenn okkar
þurfa ekki að halda að við munum
sitja stutt að völdum. En við
sitjum hjer í umboði þjóðarinnar,
Meiri hluti þingmanna ljet sjer
ræðuna vel líka og frá áheyr-
endum hvað við lófaklapp hvað
eftir annað. Yfir 50 þingmenn
höfðu beðið sjer hljóðs að lok-
inni ræðu Mussolini, en hann
beiddist þess, að þeir „geymdu
speki sína“ þangað til síðar, svo
að ekki urðu nema 6 til að tala.
Að því loknu var traustsyfirlýs-
ing samþykt til stjórnarinnar með
306 atkvæðum gegn 116.
Mii I
I.
London 15. nóv.
Wirth kanslari Þjóðverja
hefir síðustu daga verið a<5 gera til-
raunir til þess, aS fá Þjóðræðisflokk-
inn þýska til þess, að ganga inn í
samsteypustjórnina, til þess að
stjórain yrði sterkari í þinginu og
gæti tekið álrveðna afstöðu í samn-
ingamálinu við skaðabótanefnd
bandamanna. Þessi hugmynd var
upprunalega komin frá miðflokkn-
um þýska, er stjórnin styðst við
ásamt jafnaðarmönnum, en af hálfu
jafnaðarmannaflokksins andaði frem
ur köldu til þéssarar ný breytni.
í fyrradag sendi jafnaðarmanna-
flokkurinn í þinginu kanslaranum
brjef, og segir þar, að flokkurinn á-
líti, að það, sem mestu varði nú, sje
aö koma gcngisfestu á markið, og að
flokkurinn vilji aðeins taka þátt í
myndun þeirrar stjómar, sem geri
þetta að helsta stefnumáli sínu. En
þjóSræðisflokkurinn þýski hafi sýnt
það, að honum sje þetta ekkert á-
hugamál. Þess vegna neiti jafnaðar-
menn aS eiga nokkurn þátt í stjórn-
armyndun í bandalagi við þjóðræð-
isflokkinn (Volkspartei).
Þegar kanslarinn hafði fengið
þetta brjef kallaði hann stjórnina á
fund og ákvað hún í einu hljóði að
segja af sjer. Afhenti Wirth Ebert
forseta lausnarbeiðni sína og ráðu-
neytisins í gær.
Atvinnurekendurnir þýsku, sem
teljast til þjóðræðisflokksins, hafa
farið mjög óvægum orðum umfram-
komu stjórnarinnar upp á síðkastið,
og hefir Stinnes staðið þar fremstur
í flokki. Sumir iðjuhöldar Þýska-
lands eru ekkert sólgnir í, að festa
marksgengið, þeir hafa undanfarið
selt framleiðslu sína fyrir gull er-
lendis, en borgað verkafólki sínu
með sífallandi seðlum og hefir það
verið gróðavegur.
Þjóðræknisflokkurinn er nú vold-
ugastur allra flokka í Þýskalandi og
kemur til hans kasta að mynda nýja
stjórn. Hefir forsetinn kvatt Cuno,
forseta Hamb.-Ameríkufjelagsins
til þess að mynda nýtt ráðunevti
„dugandi mann' og er það þýtt á
þann veg, að hann geri sjer far um
að ná í þá menn í stjórnina, sem
hafi hæfileika til þess að ráða fram
úr þeim málum, sem 'nú eru mestu
varðandi fyrir ríkið, án tillits til
hvaða stjórnmálaskoðanir þeir hafa
og láti það engu skifta hvort þeir
menn er hann velur sjeu kunnir
stjórnmálamenn frá fornu fari. Það
sem talið er fyrir mestu nú, er að
fá stjórn, sem geti gegnt nauðsyn-
legum störfum og njóti trausts meiri
hluta þingsins,‘þangað til flokka-,
skipunin breytist svo í þinginu, að
einn flokkur geti ráðið stjórnar-
myndun og um leið tekist á hendur
ábyrgðina af stjórninni.
Cuno var vel metinn maður í
fjármálaráðuneytinu þýska, áður
en hann tókst á hendur forstjóra-
starfið við Hamborg-Ameríkueim-
sk'pafjelagið, eftir fráfall Albert
Ballin árið 1917. Þegar Kapp-bylt-
ingin varð í Þýskalandi árið 1917
var hann i þjóðræðisflokknum, en
vegna sundurþykkju, sem spanst
milli hans og flokksins út af bylt-
ingatilrauninni, sagði hann sig úr
flo knum. En sem kaupsýslumaður
á hann þó enn mörg sameiginleg
áhugamál með þeim flokki. Þar við
bætist, að hann er kaþólskrar trú-
ar, og er þess vegna vel til þess fall-
irm að mynda stjóm, er njóti stuðn-
ings miðflokksins þýska, sem að
miklu leyti er kaþólskur. En það er
talið nægilegt til þess að stjórn hafi
ráðin í þýska þinginu nú, að mið-
flokkurinn (Centrum) og þjóðraið-
isflokkurinn (Volkspartei) fylgi
henni að málum.
-------0—
MMm Ö3
London 13. nóv.
Þjóðnýtingarkrafan hefir víða
komið fram á síðari árum og ver-
ið fylgt eftir með talsverðri ákefð
af róttækari jafnaðarmönnum. En
nú virðist svo, sem þeir er ákaf-
astir hafa verið með þessari kröfu
sjeu að breyta skoðun. Og ástæð-
an er engin önnur en sú, að þar
sem ríkisreksturinn hefir -verið
tekinn upp hefir hann gefist illa.
Robert Smillie, sem mest barðist,
fyrir þjóðnýtingu kolanámanna í
Bretlandi hefir nýlega látið í ljósi,
að hann vilji ekki mæla með því,