Lögrétta - 07.04.1923, Side 3

LÖGRJETTA
3 '
sem þjóðarheildunnm, hinu bróð-
■arlega hjartalagi og tilfinning-
unni um hina æðstu mannúð. —
'KirkjaiL ein heldur uppi vörn
fyrir persónulegu gildi mannsins;
já, hún hefur það til himins, alla
feið til Drottins sjálfs. Að lok-
getur kirkjan komið því til
leiðar með betrun — svo á hátt-
semi hins opinbera, sem á fram-
ferði einsaklinganna, að alt gefi
sig á vald guði, „þess, er hjörtun
les“, og að allir hagi sjer eftir
kenningu hans og boðum. Hún
hefir jafnmikinn mátt til að
gagntaka samviskur þjóðarein-
st.aklinganna sem ríkjastjórnend-
anna, já, jafnvel heilar stofnanir
hins borgaralega þjóðfjelags, fylla
alla hinni heilögu skyldurækni,
Sagntaka alt og alla með vitund-
inni um, „að Kristur sje alt í
«Hu“ (Kóloss.. 3, 11.).
Vegna kraftar og sannleika
Krists, sem í henni býr, getur
kirkjan ein mótað sálirnar rjett.
Þess vegna getur hún ein flutt
hinni yfirstandandi tíð frið, og
trygt framtíðina, þar eð hún, eins
°g vjer þegar höfum sagt, byrgir
hverja nýja stríðshættu úti. I
nafni æöri slcipunar og fyrir til-
verknað guðlegrar opinberunar,
kennir hiín, að öll verk mann-
anna, svo í einkaefnum sem opin-
berum málum, verði að vera sam-
næm boðum guðs.
Ef þannig allar þjóðir og allir
'ríkja.stjórnendur gera sjer það að
heilagri skyldu og föstum vana,
jafnt á hinu þrengra verksviði
sem í millilandamálum, að starfa
í samræmi við kenningar Krists,
þá mun þeim gefast kostur á að
fagna ftiði og hagsæld í löndum
sínum.
Það er til á jörðunni ein guð-
leg stofnun, og enginn nema hún
getur verndað helgidóm þjóðrjett-
anna. Þessi stofnun er sameign
allra þjóða og þó æðri öllum
Þjóðum. Henni er stjórnað af
hinum æsta forverði (autorité)
og hún verðskuldar hina dýpstu
lotningu, vegna sinnar hábornu
sýslu, vegna hátignar sinnar og
nuikilleiks, sem staðið hefir öld
fram af öld og aldrei getur firnst.
Þetta er kirkja Krists.
Af þessu ofanritaða leiðir, að
sannur friður, þ. e. hinn eftirþráði
friður Krists, gurðsfriðurinn, kemst
aldrei á, og fær aldrei staðist,
nema því að eins að kenningu Krists,
boðum og eftirdæmi, verði fylgt.
Hlíti manufjelagið rjettri reglu, þá
.getur kirkjan fyrst rekið liiö guð-
lega erindi sitt: hlúð að og lialdið
uppi vörn fyrir rjetti guðs, svo
meðal einstaklinganna, sem hjá
Þjóðfjelögunum.
Hu í þessu felst, í einu orði sagt,
líki Krists. Þá er kenning Krists
ríkjandi í skynsemi einstaklinganna.
Kærleikur lians ríkir í hjörtunum.
Bann ríkir í lífernissháttunum um
leið og maðurinn gætir þess stöð-
Ugt, að fylgja boðum hans, fylgja
eftirdæmi hans og lærisveina hans.
bandsins, og vitni um flekklausan
Einnig ríkir hann í heimilislífinu,
sje það bygt á sakramenti hjóna-
bandsnis og vitni um flekklausan
belgidóm......... Hann ríkir hjá
þcirn f jölskyldu, þar sembörnin fá
a.ð dafna í hlýðni og dygð, að dæmi
Jesúbai nsins, þar sem frá öllum líf-
ernisháttum andar hinum sama,
helga sætleikjSemfrá fjölskyldunni
í Nazaret. Að síðustu ríkir .Jesús
Kristur í hinu borgaralega þjóðfje-
lagi, ef boðum Drottins sjálfs er
boðiS þar heiðurssætið; — ef alt
forvígi (autorité) er grundvallað á
rjettlæti guðs; ef yfirboöarana ekki
skortir vitsku til að gefa hinar
rjettu skipanir, þegnana ekki skort-
ir virðingu fyrir hinni heilögu
skyldu hlýöninnar. Kristur ríkir í
liinu borgaralega þjóðfjelagi, ef
kirkjunni verður viðurkendur sá
mikilleikur, sem frömuður hennar
hefir látið henni í tje: nefnilega að
vera ríki fullkomnunarinnar, ríki
ríkjanna. Og kirkjan á heimtúigu á
að vera virt sem svo; — ekki svo
að sldlja, að hún vilji reyna að
draga úr valdi annara (sje vald
hennar óhaggað látið, svo fremi það
er rjettlátt og löglegt!), held-
ur vill hún veita því hina æðri full-
komnun á sama hátt og náðin full-
komnar náttúruna.* ....
4. Þetta er þá aðalefni hirðis-
brjefsins, — að villum þeim frá-
dregnum, sem, hjá mjer, kunna að
hafa slæðst inn í útlagninguna. —
(Óþjált viðfangsefni að steypa ís-
lenska þýðingu upp úr þessum áln-
arlöngu latnesku setningum, sem í
frönsku útgáfunni er haldið óbút-
uðum). —
Sem sagt: Kirkjan er hrópandans
rödd í eyðimörkinni. —
í brjefi þessu mun hinn postul-
legi þjónn tala út úr hjarta allra
hinna trúuðu barna móðurkirkj-
unnar. Og ekki að eins undan hjarta
rótum þeirra, sem bera gæfu til að
vera böm hins heilaga kristna sam-
fjelags, heldur einnig allra þeirra,
sem hafa hinn góúa vilja til aS
meta hinn frelsandi sannleik. Menn
með rjetttu ráði, geta ekki framar
deilt um það, að lausnin er að eins
ein, á öllum liinum lmýjandi spurn-
ingum, um viðreisnarmöguleika tíma
vorra, og hún er þessi: endurreisn
kirlcjunnar, þ. e.: endurreisa guðs-
ríkis á jörðinni. Svo framarlega
sem þjóðirnar ekki hlýSa kallinu
um að sameinast, innan vjebanda
liins heilaga samfjelags, innan rík-
is Krists og undir kórónu þans,
undir krossi hans, þá er mannkyn-
inu skjótt sagt, engin viiSreisnarvon
innan endimarka tilverunnar. Með-
an þjóðirnar ekki snúa við, krjúpa
1 auðmvkt við krossinn og lirópa:
Til komi þitt ríki! — þá er alt fram-
ferði þeirra ekkert annað en hróp
eftir örlögum Sódómu og Gómorru.
Opnist ekki au,gu þeirra fyrir þessu,
— ef þær halda áfram að þrjósk-
ast gegn guðsríki: halda áfram að
hata, halda áfram að hefna sín, að
keppa eftir veraldlegu valdi, að lifa
saurlifnaði, að svívirða helgidóm-
ana, að hrjá kirkjuna, að hauga
upp viðurstyggilegri heimspeki og
enn viðurstyggilegri „list“, — þá
verðskulda þær ekkert fremur, en
að vera sljettar út af yfirborði
jarðar, með eldi og brennisteini.
Eins og einstaldingurinn kemst
að eins þangað, og ekkert annað en
þangað, sem hans eigin vilji leiðir
hann, þannig mun siðlaus öld, sem
snúið hefir baki við drotni sínum
og ekki bætir ráö sitt, að eins getað
endað tilveru sína með skelfingu,
sem er lífi hennar og vilja sam-
boðin. — Svo fremi, sem sá guð er
rjettlátur, sem stjómar heiminum,
— sá guð, sem launar og ihegnir.
St. Maurice de Clervaux,
25. febr. 1923.
Halldór Kiljan Laxness.
------------------
* Teólógiskt.
Þingtiðindi.
Skólamál.
Síðasta málið á dagskránui 27.
rnars, var frv. um lærða -skólann
í Reykjavík frá Bjarna Jónssyni
frá Yogi og talaði hann með því.
Frv. hans er samið með hliðsjón
af frv. skólamálanefndarinnar, en
þó gerðar á því ýmsar breytingar.
íslensk tunga og latnesk eiga
að vera höfuð námsgreinar skól-
ans og verða þær báðar inn-
tökuskilyrði, bæði munnlega og
skriflega, ásamt stærðfræði, og
Islandssögu og einhverri hinna
annara þriggja höfuðtungna á
Norðurlöndum. Aldui;stakmark til
iungöngu er 12 ár. Annars er
gert ráð fyrir því, að kenna í
skólanum flestar sömu greinar og
nú og skólatíminn sami, 6 ár.
Er ætlast til þess að lögin komi
til framkvæmda, ef þau verða
samþykt „ í viðtöku nýsveina í 1.
bekk 1923 og færast með þeim
bekkjarsveinum smámsaman yfir
allan skólann jafnóðum sem þeir
útskrifast, sem nú eru í skól-
anum, síðastir þeir, er flytjast
upp í 2. bekk á vori komandi“.
Þess má annars geta í sambandi
við þessa grein, þó það sje senni-
lega óaðgætni ein, að í frv. er
ávalt miðað við nýsveina, bekkjar-
sveina, rjett eins og engar stúlk-
vr væru í skólanum, eða mættu
vera þar framvegis, þó er það lík-
lega ekki ætlunin að girða fyrir
það, að stúlkur sæki skólann. —
Annars segir flm. svo í greinar-
gerð sinni: Sú umbót á skól-
anum, sem hjer er farið fram
á, má eigi dragast, og verður
því þetta þing að minsta kosti
að koma fram þeirri höfuðbreyt-
iigu, að hann verði samfeldur sex
ára lærður skóli. Á það legg
jeg höfuðáhersluna, því að sam-
band hans við gagnfræðaskólana
er mjög svo skaðlegt. Hin önnur
atriði hefi jeg sett svo sem mjer
þykir vera eiga, en þótt eigi
gengi fram óbreytt, þætti mjer
vel fara, ef höfuðatriðið næst.
Samábyrgðin.
28. mars voru síðustu fundir
fyrir páska. í e. d. vóru rædd
3 mál, þar af ein umr. um eitt,
sem ekki hefir verið sagt frá
áður, um sameiningu ritsímastj,-
og póstmeistara starfanna á Ak-
ureyri, frá Einari á Eyrarlandi
eg Jónasi frá Hriflu. Á samein-
iugin að veröa, þegar póstmeistara-
embættið losnar.
1 n. d. var rætt um vörutollinn,
en þó mest um breytinguna eða
viðaukann við samvinnulögin,
sem áður er sagt frá, og þeir
flytja Pjetur Ottesen og Pjetur
Þórðarson. Allshn., sem málið
hafði til meðferðar klofnaði um
málið og lagöi meirihlutinn, Jón
Þorl., Magn. Guðm. og Magnús
•Jónsson, til að frv. væri samþykt,
en minnihlutinn, Björn á Rangá
og Gunnar á Selalæk, að það yrði
felt. Segir meirihl. svo í nefndar-
áliti sínu: Meirihl. telur sann-
gjarnt, að fjelagi því, (s. s. Kaup-
fjel. Borgfirðinga) sem hefir ósk-
áð umræddrar breytingar, verði
með lögum leyft að njóta þeirra
hlunninda, sem samvinnufjelögin
veita, og getur ekki sjeð neina
hættu samfara því, enda er það
vitaö, að fjölmennur hópur sam-
•vinnumanna í því hjeraði, sem
breytingarinnar hefir óskað, stend
ur á bak við frv., og ætti það
að vera næg trygging þess, að hin
ráðgerða breyting snertir eigi eða
er hættúleg grundvelli samvinnu-
s tefnunnar. En í álfti minnihlutans
segir aftur á móti :Minnihl. nefnd-
arinnar telur mjög varhugavert
að samþ. frv. þetta. Eins og sakir
standa nú, telur minnihl. þessa
breytingu geta orðið til þess að
veikja lánstraust kaupfjel. og sam
bandsins í heild sinni. Auk þess
telur minnihl. ábyrgöarhættu lítið
minka við þessa breytingu, þar
sem það mundi lenda á hverju
fjelagi í heild sinni, ef fjárþrot
yrði í einni eða fleiri deildum
fjélagsins. Hinsvegar telur minni-
hl„ að breyta þurfi á nálægum
tíma nokkrum atriðum í sam-
vinnulögunum, og virðist rjettast
að þær breytingar verði teknar
til meðferðar í einu lagi.
Urðu nú um þetta allmiklar
umr. og tóku þátt í þeim Magn.
Guðm., Gunnar Sig., Pjetur Þórö-
arson, Pj. Ottesen, Ing. Bjarn-
arson, Sv. Ólafsson, Hák. Krist-
ófersson. G. S. sagði að þó frv.
rírtist máske meinlaust á yfir-
borðinu, væri það það þó eng-
anveginn þegar betur væri skoðað.
Hann sagði þó, að æskilegast væri
að engin samábyrgð væri og að
hana ætti að leysa svo fljótt sem
unt væri og þaö væri hættulaust,
en tími til þess væri alls ekki nú.
Og þó kaupfjel.-skapurinn væri
uú óneitanlega orðinn pólitískur
mætti ekki blanda því inn í þetta.
Annars sagðist hann vera á þeirri
skoðun, að kaupfjel. og kaup-
rnenn gætu og ættu að starfa
jafnhliða. Bjöm á Rangá tók
að ýmsu leyti í sama strenginn,
sagði að samábyrgðina þyrfti að
leysa á sínum tíma og mundi
verða gert, enda hefðu samvinnu-
menn sjálfir sjeö það, áður en
hafist hafi utanaðkomandi árásir
á fjelagsskap þeirra, sem líka
hafi mjög lagt áherslu á þetta. En
samvinnufjelagsskapurixm yrði að
fá að komast yfir þá erfiðleika
í friði, sem kreppa síðustu ára
hefði skapað, áður en farið væri
að breyta lögunum og ætti þá á
sínum tíma að endurskoða ýms
önnur atriði laganna. Ingólfur í
Pjósatungu sagði að það undraði
sig einna mest í málinu, að það
skyldi vera borið fram af samv.-
laönnum, að leysa upp samábyrgö-
ina, því það mundi verða til þess
að veikja lánstraust fjelaganna
og hággaði líka við þeim efna-
hagslega og siðferðilega grund-
velli, sem samvimiustefnan væri
bygð á, og væri tryggasta stoð
þess f jelagsskapar. Pjetur í
Iljörsey sagði hinsvegar að hjer
væri eiginlega ekki verið að
breyta samvinnulögunum, eöa
fyrirskipa einstökum fjelögum
neitt í þessum efnum, heldur að
íieimila þeim að ráða því sjálf,
hvort þau vildu búa undir þvi víð-
tæka samábyrgðarfyrirkomulagier
nú væri í sambandinu, eða öðru
þrengra, sem þau teldu tryggara.
Hann sagði að ýms fjelög, og þ. á.
m. eitt hið stærsta >og besta,
Kaupfjel. Borgfirðinga, stæðu nú
utan sambandsins, meðal annars
af því, að þau vildu ekki samá-
byrgðarskipulag þess. Samv.hreyf-
ingunni í heild sinni mundi því
verða styrkur að því, að leyfa
þessa undanþágu þeim fjelögum,
sem hana vildu heldur, því á þann
hátt mundu samvinnumenn halda
betur saman, í stað þess að nú
fældust ýmsir frá fjelagsskapn-
um, eða sambandinu, aðeins vegna
samábyrgðarinnar, þó þeir væru
annars fylgjandi samvinnuhug-
myndinni í sjálfu sjer. Annars
sagði hann að það virtist ekki
bera vott um mikla trú á styrk-
leika sambandsins inn á við eða
trausts þess út á viö, ef sam-
bandsmenn þyrðu ekki að leyfa
þessa heimi'ld, þar sem til væri
þó reynsla fyrir því, að það, sem
í henni væri fólgið hefði gefist
mjög vel hjá Borgfirðingum.
Hákon í Haga sagði að hætta
gæti verið á því, ef frv. yrði
sarnþ. aS fjelögin liðuðust í
sundur, en annars væri í sjálfu
sjer mikil sanngirni í frv., eink-
um þar sem aðeins væri um heim-
ild að ræða fyrir fjelögin, en ekki
að fyrirskipa þeim neitt, og ætfu
þau sjálf að geta best dæmt mn
það hvort fyrir sig, hvað þeim
væri fyrir bestu. Annars mótmælti
hann því, að frv. væri borið
fram af nokkurri óvild til kaup-
fjelaganna eða sambandsins, enda
væru það góðir kaupfjelagsmenn
sem flyttu það og þessvegna væru
aðdróttanir sem hefðu verið bornar
á þá af G. S. alveg ástæðulausar.
Pj. Ottesen sagði að þessi brtt.
væri fram borin af því, að Borg-
firðingar og Mýramenn og mar ir
aðrir samvinnumenn með þeim,
álitu að það skipulag, sem þar
væri farið fram á, væri hagkvæm-
ari grundvöllur og gæti betur
eflt fjárhagslegt sjálfstæði fje-
laganna, en hin Víðtæka sam-
ábyrgð, sem nú væri farin að
tíðkast. Það væri meira og meira
að bera á þeirri stefnu, eða þeim
siðferðibrest að reyna að koma
ábyrgöinni sem mest yfir á annara
herðar eða dreifa henni. En með
því skipulagi, sem þarna væri
farið fram á, og fjöldi samvinnu-
manna fylgdi, væri nokkurnveg-
inn alveg girt fyrir það, að ein-
stakar deildir gætu komist í var:-
skil við fjelagsheildina og þess-
vegna væri kaupfjelagsskapnum
beinlínis styrkur að þessu, sið-
ferðilegur og efnalegur. Hann
sagði að þetta væri engan veg-
inn bygt í lausu lofti, heldur
þvert á móti á margra ára
reynslu, því Kaupfjel. Borgfirð-
inga hefði reynt hvort tveggja
skipulagiö. En öll sín blóma- og
uppgangsár hefði það lifað undir
því skipulagi, sem nú væri farið
fram á, eða með þrengri ábyrgð-
inni einni innan deildanna, og
hefði aldrei á því borið, að það
hefði ekki þrátt fyrir það fult
lánstraust og tiltrú innanlands
og utan. En þegar þaö hefði
búið undir hinu skipulaginu um
víðu samábyrgðina, hefði fremur
hallað undan fæti fyrir því. Hjer
væri líka aðeins um heimild að
ræða og væri hverju fjelagi það
í sjálfsvald sett, hvort sliipu-
lagið það vildi heldur. Loks talaði
Sveinn í Firði og sagði m. a. að
þetta frv. væri vitlausasta frv.
sem fram hefði komið í þinginu,
en fjekk það svar aftur frá P.
0. að ræða hans væri vitlausasta
•ræða, sem haldin hefði verið í
þinginu. Eftir þessar hnippingar
var svo gengið til atký. og var
frv. þeirra Pjetranna samþ. að
viðhöfðu nafnakalli meö 14:13
atkv. og vísað til 3. umr.
-----------o-----
Blóðtakan.
Einhver sem nefnir sig bónda,
hefir í 5*1. tbl. „Tímans“ f. á„
tekið sjer fyrir hendur að út-
skýra á „landsvisu“, hversu mikið