Lögrétta - 01.05.1923, Blaðsíða 3

landsins. Nefndin, senx haft hafði
til meðferðar frv. um vaxtakjör
htndbúnaðarins klofnaði og lagði
meirihlnti (Sig. Jónss., Guðm. Ól.
og K. Ein.) til að samþ. frv.,
en minnihlutinn (Sig. H. Kvar-
an og Bj. Kr.) lagðist á móti
því, þar sem það mundi ekki
1 oma að tilætluðum notum. Eftir
nokkrar umr. var málinu vísað til
3. umr. Prá frv. um byggingar-
nefnd landsins hefir áður verið
sixýrt, en því máli var vísað til
síjórnarinnar, samkvæmt tillögu
nefndarinnar, sem haft hafði það
tii meðferðar og er þar enn nýtt
mál frá Jónasi frá Hriflu, sem
ekki náði fram að ganga. Og
daginn eftir, eða 25. apríl, fór
á svipaðan hátt um annað mái
hans, um prestsþjónustu í Mos-
fellsprestakalli, eða þannig, að
hann tók till. sína sjálfur aftur
cg er stjórninni ætlað að ráð-
■stafa því máli eftir bestu sam-
visku. En hr. J. J. vildi láta setja
þetta prestakall, uns brauða-
samsteypa yrði, einhvern gamlan
uppgjafaprest úr Reykjavík og
láta hann jafnframt messa á
Kleppi, en söfnuðurinn sjálfur
hafði æskst þess, að fá að halda
st.erstökum prest. Eru mál þau,
sem á einn eða annan hátt verða
uti fyrir hr. J. J. í þinginu, nú
orðin svo mörg og það svo al-
gengt að frv. hans falli, að menn
eru hættir að hafa tölu á þeim.
I:að mun nærri einsdæmi, að þm.,
sem svo mörg mál hefir flutt,
hafi komið jafn fáum þeirra fram,
euda er sagt að áhrif hans í þing-
iuu fari fremur þverrandi, og
voru þó aldrei mikil. Jafnvel innan
ílokks hans sjálfs er fylgið sagt
adtakmarkað og hefir það komið
fram í atkvæðagreiðslunum um
sum málin, sem feld hafa verið
fyrir honum og í umræðunum
um islandsbanka fór forsætisráð-
herra (S. E.) allþungum orðum
um J. J. og mintist meðal ann-
ars á fylgisleysi hans innan Fram-
sóknarflokksins og varð enginn
f Lok'ksmanna hans til að mót-
mæla því. fslandsbankamálið
sýndi líka allgreinilega fylgisleysi
hans í þinginu og væri þó synd
að segja, að það væri af því, að
hann hefði ekki talað nóg um
inálið, því hann talaði samtals
í 7—8 klukkutíma og sagði
einn ræðumanna (H- Steinnsson)
um aðalræðu hans þar, eitthvað
á þá leið, að hún hefði verið
bæði óviðeigandi og vanhugsuð,
löng og leiðinleg og mun það hafa
■',erið skoðun allflestra áheyrenda.
Meðan J. J. flutti fyrstu ræðu
sína í íslandsbankamálinu (24.
þessa mánaðar), en hún hófst
á laugardag og endaði á mánu-
dag, því þingmenn treysth sjer'
ekki til þess, að hlusta á hana
alla í einu, voru afgreidd í Nd.
um 10 mál og urðu talsverðar um-
ræður um sum þeirra. Yfirleitt
fær J. J- orð fyrir það, að vera
einn t í tölu þeirra þingmanna,
sem mest tefja tímann með mála-
hngingum, og hefir forseti stund-
um orðið að gefa honum áminn-
ingu, þegar harm hefir farið alt
of mikið út fyrir efnið, eins og
honum hættir við. Annars ber all-
mikið á þessum málalengingum,
ekki síst í Nd., eins og áður
hefir verið vikið að hjer, og mætti
vafalaust komist af með miklu
minni tima en gert er til margra
málanna. Hefir forseti einnig á-
málgað þetta, en lítið stoðað þeg-
ar til lengdar lætur og kvarta
LÖGRIETTA
þó þingmenn sjálfir um það, að
þessar umr. tefji fyrir framgangi
nauðsynlegra mála í nefndum.
Af öðrum málum, sem rædd
hafa verið þessa daga, má nefna
nafnafrumvarp Bjarna frá Vogi
cg var því vísað til nefndar, um
tilbúning og verslun með smjör-
líki o. fl.
Fjáraukalögin 1923.
Eins og áður er getið um,
rafði nokkurt þóf orðið um það,
hvort lögð skyldu fram nú fjár-
aukalög fyrir 1923 og vildu ýms-
ir þingmenn svo og ætlaði einn
Ej. J.) að flytja siíkt írv., en
t’j dinn varð sá, að stjórnin flutti
það, eins og venja -jc til og er
fyr sagt frá þeim upphæðum,
sem þar var fariðr fram á, en
þær voru aðeins til þriggja verk-
iegra framkvæmda. En eins og
við var búist bættust við ýmsar
aðrar upphæðir og var allmikið
um þær deilt sumar hverjar á
iundi Nd. 25. þessa mánaðar.
hrá fjárveitinganefnd komu fram
um 10 breytkigartillögur og um
30 frá einstökum þingmönnum og
ráðherrum. Hjer verður getið
helstu veitinganna sem samþyktar^
voru: Til sjúkrahúss og læknis-
‘bústaðar á Blönduósi, alt að 7
þús. ltr. Til nýrra tækja í geisla-
stofu ríkisins 4800 kr. Til geitna-
iækninga 3 þús. kr. Sjúkrastyrkur
til Sigvalda Kaldalóns 1500 kr.
x ukast’yrkur til Breiðafjarðarbáts-
ins „Svans“ 10 þús. kr. Til
uppbótar á launum starfsmanna
landssímans og talsímakvenna í
Eeykjavík, 17700 kr. Lokaveiting
til orðabókar Sigf. Blöndal 15
þús. kr. Til dr. Helga Pjeturss.
1600 kr. Til hjóðfæraskóla í R.-
vík 1 þús. kr. Launabót handa
yfirfiskimatsmanni í Reykjavík
.1000 kr., til sama starfsinanns
á ísafirði 600 kr. Sjúkrastyrkur
1921, til Gísla sýslumanns Sveins-
sonar 3 þús kr. Til bneytingar
é. Röntgentækjum Akureyrar 5
þús. kr. Til Ben. Björnssonar
^Björns Austræna) til að leita
jækninga við sjóndepru 2500 kr.
.Til að gera eirsteypu af minnis-
merki Einars Jónssonar af Hall-
grími Pjeturssyni 4 þús. kr. Til
að dýpka siglingaleið að Stokks-
evri alt að 8 þús. Lánsheimild,
alt að 16 þús. kr. til 20 ára,
til Skeiðaáveitufjelagsins. Til að
kaupa handrit Jóns J. Aðils,
fyrsta afborgun, 2500 kr.
Meðal þess, sem felt var, voru
námsstyrkir ýmsir, og gengisupp-
bætur handa íslenskum stúdent-
um í Kaupmannahöfn, hærri
styrkur til dr. Helga Pjeturss.
(2 þús.), utanfararstyrkir o. fi.
Meðal þeirra till. sem feldar voru,
var einnig till. frá Pjetri Ottesen
um það, sem áður er frá sagt
og allmiklar umræður urðu um
a sínum tíma, sem sje að fela
síjórninni að innheimta hjá M.
Jónssyni fyrv. fjármálaráðherra,
„fjárhæð þá, er ávísað hefir verið
að hans tilhlutun úr ríkissjóði fyr-
ir húsaleigu á Hótel ísland“. —
Pessi tillaga var feld með 16:12
átkvæðum. — Talið er að hækkan-
iinar sem samþyktar voru nemi
alls upp undir 250 þús. kr.
Tryggingar.
27. apríl var í Ed. meðal annars
rætt um breyting á lögunum frá
1919 (nr. 17), um almennan elli-
slyrk. Er þar ákveðið, að leggja
skuli fram úr ríkissjóði til elli-
styrlrtarsjóðanna 2 krónur árlega
fyrir hvern mann gjaldskyldan,
en hver gjaldskyldur karlmaður
greiði í sjóðinn 4 kr. en konur
2 kr. árlega. Var það allsherj-
arnefnd sem hafði borið þetta
fram, en annars höfðu legið fyr-
ir nefndinni 2 frv. um trygg-
i’.gar. Annað þeirra var frá fyrv.
fjármálaráðherra Magnúsi Jóns-
syni og hljóðaði um almennar
tryggingar fyrir allan landslýð
gegn slysum, veikindum, ennfr.
öryrkja og ellitrygging; skyldi
iðjöld frá fæðingu og innast af
hendi af framfæring, ríkissjóði
eg sveitarsjóði, að þriðjungi hvert.
Nefndin treysti sjer ekki að bera
frv. þetta fram, þar sem hana
vantaði alla útreikninga til þess
að geta ákveðið iðgjöldrn, og vit-
anlega ekki unt að fá þá, nema
raeð mikilli og nákvæmri rann-
sókn. Hitt frv. var frá Guðm.
Guðfinnssyni, 2. þm. Rangæinga,
og hljóðaði einungis um ellitrygg-
ingar; var þar öllum körlum gert
að skyldu að tryggja sjer elli-
ellistyrk frá 65 ára aldri, 600
lcr. á ári, en konum 400 kr., og
voru iðgjöldin ákveðin 24 kr. og
36 kr. frá 18 ára aldri; það var
bygt á útreikningum dr. Ólafs
Dan. Daníelssonar Nefndin áleit
frv. ganga í rietta áít, en virtist
það mundi leggja nokkuð há gjöJd
á landslýð fyrir svo takmarkaða
tryggingu, og margskonar vand-
ræði mundu verða á að innheimtu
S'V’O hárra gjalda. Hinsvegar er
til nokkur vísir til ellitrygginga,
þar sem eru ellistyrktarsjóðir
handa þurfandi gamalmennum;
varð það þá að ráði í nefndinni
að auka þennan vísi og bera
fiam frv. til oreytinga á lögunum
um alm. ellistyrk frá 9. júlí 1909
cg löguin nr. 33, 26. okt. 1917,
i þá átt að hækka bæði ríkissjóðs-
tillag og iðgjöld um helming. —
Nefndin átti tal um þetta mál .við
piófessor Eirík Briem, og ljet
hann nefndinni í tje skýrslu um
vöxt ellistyrktarsjóðanna, ef ið-
g.'öld. væru tvöfölduð og ríkis-
sjóðstillagið hækkað úr 1 kr.
r.pp í 1,50 kr. fyrir hvern gjald-
anda. Kemst hann að þeirri nið-
urstöðu, að eftir 40 ár verði upp-
i æð sú, sem kemur til úthluit-
unar árlega, rúmlega þreföld, og
n ætti þá að talsverðu gagni koma.
Ennfremur var á dagskrá fyrir-
spurn J. J. um skiftingu á veltu-
fje, tapi og uppgjöfum bankanna
milli atvinnuvega og hjeraða. —
Lerði flm. fyrst grein fyrirspurn-
arinnar og þess, að hann ætlaðist
ti. þe.ss að svörin yrðu grundvöll-
ur undir kröfum um það, að land-
búnaðurinn fengi meiri lán en
verið hefði, enda nauðsynlegt að
svo yrði og' heldur ekki víst að
þær framkvæmdir, sem talið væri
að orðið hefðu við sjáfarsíðuna
undanfarið, mundu reynast heilla-
vænlegar í framtíðinni. Fjármála-
láðherra (Kl. J.) gaf þau svör,
að bankarnir hefðu ennþá ekki
t tað annað því, að semja skýrsl-
ur um þetta, enda væri það mik-
ið verk, en niúndi verða unnið
þegar uni lui’gðist og ljet fyrir-
spyrjandi sjer það vel líka.
Berklavarnir.
í Nd. var 27. apríl 2. umræða
um jarðræktarlögin og hefir áð-
ur verið sagt frá því máli, og
sömuleiðis birt, hjer í blaðinu í
heild sinni, aðalræðan um málið,
eftir Þór. Jónsson og má vísa
til þess. Ennfremur var rætt um
breytingar á berklavarnarlögun-
um frá 1921. Segir svo í greinar-
gerð: Ennþá er eigi full reynsla
fengin um áhrif laganna um vam-
ir gegn verklaveiki frá 1921, þar
sem þau aðeins hafa gilt árlangt.
Samt er það í ljós komið, að
byrðar þær, sem þau leggja á
sýkstu hjeruðin eru orðnar þeim
nær óbærilegar og þó fyrirsjáan-
iegur mikill byrðarauki. Virðist
■því ,úig)ákvæmilegt að ákveða há-
iríárksgjald hjeraðanna, svo sem
J^jer er lagt til. Nú þegar eru
nokkur hjeruð landsins komin upp
ívrir hámarksgjald það, sem vjer
leggjum til að sett verði, jafnvel
eitt í 3,20 kr. fyrir mann hvein
í lögsagnarumdæminu, eftir mann-
talinu 1920, en auk þess er kunn-
ugt um mikla aukningu á þessu
ári sumstaðar.
Eftir nokkrar umræður var það
samþykt, að ef gjöld sýslufjelaga
færu fram úr 2 kr. á hvern heim-
ilisfastan mann, skuli endurgreiða
mismuninn úr ríkissjóði. Við umr.
upplýsti atvinnumálaráðherra (Kl.
í.) það, að á síðastliðnu ári hefði
ríkissjóður greitt vegna þessara
laga um 100 þús. og um 60 þús.
það sem af væri þessu ári. —
Töldu ýmsir (Magn. Pjetursson,
Bjarni frá Vogi) þetta gleðileg-
an vott þess, að áhugi lands-
manna á berklavörnunum væri
að aulcast, en þó var því einnig
hreift (Björn á Rangá), að at-
i uga þyrfti hvort lögin væru ekki
misbrúkuð og fleirum greitt en
[: yrftu.
-------o------
Silfurbrúökaiipiö.
Ræöa forsætisráðherra Sigurðar
Eggerz fyrir minni konungshjón-
anna, í veislu hjá honum silfur-
brúðkaupsdaginn.
Nú er fáni við hún á hverri
siöng í þessu landi. Samúð hinn-
í i' íslensku þjóðar andar í hinum
blaktandi fánum á móti konungi
vorum og drotningu. Hennar há-
lign, drotningin, var nýlega sjúk.
Oss er það gleði, að drotning vor
cr aftur heil heilsu á þessum
merldsdegi. 25 ár er langur tími.
En þeim, sem giftunnar sterka
hönd hefir leitt, finst liann stutt-
ur. Svo mun konungshjónunum.
Heimilishamingja þeirra hefir ver
ið mikil. Þeir viðburðir hafa og
gtrst í heimi þjóðmálanna, er kon-
ungur vor hlýtur að horfa á með
fögnufu. Með undirskrift sinni
undir sáttmálann hefir konungur
vor ritað nafn sitt með gullnum
stöfum í sögu hins íslenska kon-
ungsríkis. Og draumar bræðra-
þjóðar vorrar hafa einnig ræst.
Svo mikil er gifta lconungs vors.
Hjer heima hafa konungshjónin
verið fyrir stuttu. Góðar endur-
minningar skyldu þau eftir hvar
sem þau fóru í borg og bæ. Hinir
góðu vættir lands vors fögnuðu
þeim með sól og sumri. 1 dag skín
sí'lin enn yfir fegursta fjallahring
iun. Og ósjálfrátt koma mjer í
hug orð skáldsins:
Landið cr fagurt og frítt
og fannhvítir jöklanna tindar,
himininn heiður og blár,
hafið er skínandi bjart,
Á þessu augnabliki sje jeg sýn-
ir: Mjer virðist svo sem gifta
1 mds vors og þjóðar vorrar muni
jafnan fylgja konungi vorum og
drotningu á hinum óförnu árum,
scm jeg óska að verði sem flest.
Enga ósk á jeg betri en þessa
Og því skyldi jeg ekki á þessum

degi rjetta konungi vorum og
drotningu þær bestu óskir, sem
þjóðin á.
Hr. Sveini Björnssyni sendi-
herra var falið af landsstjórn-
inni hjer, að flytja konungshjón-
unum, sem gjöf frá Islandi á
silfurbrúðkaupsdeginum, málverk
af Hvítárvatni, eftir Ásgrím Jóns
son. Málverk þetta er stórt og
nijög vel gert; það var til sýnis
scðastl. haust, á sýningu Listvina-
l'jelagsins, er skáli þess var opn-
aður og vígður.
--------o-------
Er (sl. ueðráttajO Oreiitast?
i.
Menn eru undarlega minnisdauf
ir á fyrri ára veðráttu. Þegar góð
eða ill árstíð kemur, að veðráttu-
fari, þá man enginn aðra eins
tíð. Þegar kuldakastið kom síðast-
liðið haust, þá mundu sumir ekki
jafnmikinn kulda á þeim árs-
tíma. „Svona verður hann fram
á sólstöður* ‘, sagði einn. i -- En
margir spáðu hörðum vetri.
En þessi ágalli á mönnum -
minnisleysi um veðurfar — er allra
alda mein. Þegar harður vetur
var fyr á öldum, mundu ekki
„elstu menn annan jafn vondan“.
Nokkrum árum seinna mundi eng-
inn heldur jafn illan vetur. Þetta
gat svo gengið lengi. - Yfirstand-
andi tíminn var æfinlega hinn
versti í fornum annálum. Góðu
arunum gleyma menn fljótt. Það
er líka í fullu samræmi við það,
hve margir muna best það illa,
sem fram við þá kemur í lífinu.
Þeim finst sólskinsstundirnar fá-
ar, eða færri en ^þær í raun og
veru eru eða ættu að vera.
i
II.
Því er nú haldið fram af sum-
um, að ísl. veðurfar sje að breyt-
ast til bóta. Þessi liðni vetur er
talinn af mörgum sá allra besti,
sem komið hafi í manna minnum,
eða jafnvel nokkru sinni yfir
þetta land. En þetta er rangt.
Veturinn 1880 - á undan harða
vetrinum mikla - var eins góður.
Þá festi varla snjó á jörðu allan
veturinn, og tún voru algræn fyr-
ir sumarmál. Síðastl. vetur var 41
sinni frostdagur (vægt frost), og
41 sinni hefir snjóað eitthvað.
Á 19. öldinni komu samtals 7
\etrar líkir þessum síðastl. vetri
(1820, 1823, 1841, 1847, 1856 og
2880). Veturinn 1847 kom sauð-
fje óvíða í hús allan veturinn;
lömb lærðu þá ekki hey-át. En
1841 lagði glugga aðeins tvisvar
eða þrisvar á Suðurlandi o. s.
frv.
Slíkir vetrar komu 5 á 18. ö!u.
en 3 á hinni 17. Frá þessum ö’d-
um eru nokkurnvegin ábyggileg-
ar veðurfarssagnir, hvert einasta
ar. Þar á undan er alt slitrótt og
.afasamt, sem skrifað er um ár-
ferði. - Það. eru til ljósar sagnir
uin svo gott vetrarfar, að sóley
og baldursbrá voru komnar í
blóm á útmánuðum og tún slæg í
fardögum. En yfirleitt bendir þó
alt á, að harðir vetrar og mikil
ísa-ár hafi komið miklu oftar fy"
á öldum en á 19. öldinni. En þetta
má rannsaka betur en gert hefir
verið. Það er þó víst, að miklu
færri stórharðinda-vetrar og ísa-
ár voru á 19. öldinni en á tveim
systrum hennar næst á undan
(17. og 18.).
/