Lögrétta - 25.06.1923, Page 2

2
LÖGRJBITA
í ríki sitt. Þessi bjarta trú og 2500 km.? með iy2 milj. íbúum.
biðlund listamannsins var annað Svo að þessi Bábýlon við Tames-
sem þurfti til. Hitt var, að þjóð- j fljótið er að víðáttu 75—150 sinn-
in kannaðist við son simi og j um meiri en Babýlon við Kolla-
rjetti honum hjálparhönd meðan
tími var til. Og hún gerði það-
Því að þjóð vor hefir í fátækt
sinni aldrei verið svo fátæk, að'
hún seldi frumburðarrjett sinn,
ástina á „landeign í hugsjóna-
heimi“. Og heiður og þökk sje
þeim mönnum, innan þings og
ntan, er átt hafa sinn þátt í því,
að listasafn Einars Jónssonar er
komið svo langt, sem raun gefur
vitni.
23. þ. m. var safnið í fyrsta sinn
opnað fyrir almenning. Þeir, sem
þangað ganga, munu gleðjast yf-
ir þessum nýja marksteini á menn
íngarbraut vorri, gleðjast vfir
þeim andans krafti, frumleik og
fegurðarviti, er þarna liirtist., hvar
sem liti'ð er, gleðjast yfir því, að
listamaðurinn, sem orpið hefir og
verpa mun um óikominn aldur
frægðarljóma á land vort, hann
er enn á besta aldri mitt á meðal
vor, bjartur og brosandi. Og allir
munu þaðan fara með þeirri ósk
og von, að þjóð vor lati hann
aldrei skorta það, sem hann þarf
til að njóta sín og hún má veita.
Það, sem hún gerir honum, hefir
hún sjálfri sjer gert.
Guðnrundur Finnbogason.
góður, jeg vona að þú virðir: borginni með því að flytja þegj-
tjl vorkunnar, þó að jeg hafi ekki' ajjdi og möglunarlalust allaa þann
fjörð með , ca. 400 sinnum fleiri
íbúa. Annars skal jeg reyna að
gefa þjer svolitla hugmynd um
víðáttu borgarinnar í rýmstu merk
ingu, en skal þó taka það fram,
fcð jeg fjekk sjálfur enga glögga
hugmynd um þetta, því að hvergi
er auðið að komast svo hátt í
borginni, að maður sjái yfir hana
alla í einu; af Hampstead Heath,
sem er 400 m. há, sá jeg aðeins
yfir norðvesturf jórðunginn, eða
þar um bil og var þó vel heið-
skírt. Meira eða minna hverfur
í blárri móðu; ytstu línur verða
því húsþakalínur. Svo fór jeg
mest alt akandi, oft langar leiðir
r.ðanjarðar, og með ýmsum hraða.
Skýrasta hugmynd um vegalengd-
irnar fengi maður gangandi; þá
mætti gera samanbUrð við ýmsar
vegalengdir í og í kring um
Reykjavík.
orðið „alstaðar útsmoginn“ í
I cndon á þessum átta dögum, sem
jeg dvaldi þar.
Ekki ep svo að skilja, að alt
svæði það, sem London tekur yfir,
sje eintóm hús, stræti og gatna-
niót. Nei, það er síður en svo!
Allmikill hluti þess er skemti-
garðar, (Parks), „lungu“ borgar-
innar, og sumir þeirra eru engir
smáblettir ; nokkrir þeirra eru víð-
áttu meiri en öll Reykjavík, 1—2
(eða jafnvel 3) ikm. á hvern veg,
svo víðir um sig, að hús borg-
arinnar og skarkali hverfa manni
alveg, þegar komið er inn í þá
miðja. Þar skiftast á eggsljett,
græn engi, "stór vötn, þar sem
nargt er af bátum og sundfuglum
(og allmikið synt í einum þeirra,
í Hyde Park), hreiðir gangstigar
eða trjágöng og mikið af einstök-
um trjám og trjá þyrpingum, mest
stórvaxnir álmar og platanviður,
m ð hvítskellóttan bolinn, þegar
Ferðapistlar.
Eftir Bjarna Sæmundsson.
Y.
Miðstöð Lundúua (Lækjartorg börkurinn er að flagna af, hall-
Liundúna) er Trafalgar Square,1 c.ndi miðju sumri. í þessum görð-
þar sem Nelson er hafinn hálfa' um, ef garða skal kalla, geta
leið til himna á súlu,( eins og raenn alveg gleymt borginni, enda
Shells-kúlan á Lækjartorginu, eða ^ líka notar fólkið sjer það óspart,
Charing Cross. Þaðan eru 10— } egar gott er veður og tóm-
20 km. út til vStu úthverfa borg- stundir, ekki síst þeir, sem ekki
arinnar, eða eins og til Hafnar- hafa efni á að fara langt út fvrir
fjarðar eða Yatnsleysu, Baldurs-
haga eða Lækjarbotna, upp að
Kjalarnesi eða Akranesi úr miðri
Eeykjavík; þetta yrði 2—4 tíma
gangur í ýmsar áttir, en alt að
því 8 tíma tæki það að fara gang-
andi yfir borgina þvera, því að það
geta orðið 30—40 km., eða eins
Já, lesari góður. Þú munt nú «,g úr Revkjavík upn að Kolviðar-
víst búast við ítarlegri lýsingu hóli eða austur á Hellisheiði. Tök-
á þessari borgaþyrpingu og alls-
lconar kynjasögum þaðan, en jeg
skal strax segja þjer það, að þú
fær hvorugt, og jeg skal segja
þjer hversvegna. „Rómaborg var
ekki bygð á einum degi“ og menn
kynnast ekkf1 míkið London á
einni viku. Hún er nefnlega tölu-
vert stærrí en höfuðborg íslands.
Þegar hún er tekin í þrengri
im við svo álíka langan veg frá
Esju og Hengli út eftir skag-
ai.um, þá mundi það verða soður
■í Keylisnes og að Krísnvík. Flat-
armálið er áður gefið til kynna.
íbúðarhús eru talin nál. 1 milj.,
svo að í hverju húsi búa að jafn-
aði 8 manns, það er lág tala
og ekki að furða, þó að borgin
s.ie víðáttumikil. Götur eru taldar
óþverra, sem í það streymir, alla
leið til sjávar, og lengi tekur
lmnn við!
Jeg nefndi London borgaþyrp-
ingu. Hún er orðin til löngu fyrir
Krists burð. Jeg sá í hinu sögu-
lega safni borgarinnar í Guildhall
(ráðhúsinu) margar menjar frá
þeim tímum, er Rómverjar ríktu
þar. Svo hefir gamla borgin, City,
smám saman vaxið saman við
ýmsar smáar og stórar nágranna-
borgir, Westminster, Hampstead,
Islington, Kew, Lambeth, Green-
Avich o. m. fl. Nöfnin á mörgum
lengstu götúnum enda á „road“
(c: vegur), það eru sennilega
gömlu vegirnir milli borganna;
en styttri göturnar heita oft
„street* (c: stræti). Svona er Lon-
cíon safn af borgum, sem hver
hefir sitt sjerkenni.
Sumir segja að auðratað sje um
London. Ekki fansf mjer það, og
er jeg þó ekki óratvísari en fólk
ílest. Að vísu er auðvelt að fara
íjettar leiðir milli borgarhluta,
ef menn kunna að velja rjett
sambönd, og hinir miklu garðar
og sum stórhýsin eru oft góð
leiðbeining, en göturnar í einstök-
um borgarhlutum eru víða, eink-
um í City og öðrum gömlum
borgina. Sumir eru með veiði-1 hverfum, mjög óreglulegar og fátt
stengur, ef eitthvert síli mætti 11-1 leiðbeiningar ókunnugum og
krækja upp úr gulu vatninu, og
ekki er Jón Boli gamall, þegar
þar er æði villugjarnt, ef menn
ekki brúka kortið rækilega, og
hann fer að bera það við og verður stundum að leit á náð-
snemma fer að bera á hinni al-1 it lögregluþjónanna; það varð
þektu þolinmæði hans við þetta dóttir mín jafnvel oft að gera, og
göfuga starf. Það sá jeg á smá-
krökkunum, sem voru að veiða
í lænum frá sjálfu Thames-fljót-
inu úti í Kew.
var hún þó orðin nokkuð kunn-
ug sumstaðar, eftir þriggja vetra
dvöl í borginni.
Ætla mætti að maður, sem kem-
merkingunni: greifadæmið London lO þús. og lengd þeirra allra sam-
(nndir stjórn Country Couneil),
þá er hún 250 km.? með 4y2
rnilj. íbúa; en í rýmstu merkingu
anlögð 14 þús. km., eða nálega
af ummáli jarðarinnar! Það
riunu líklega ekki margir geta
lögreglu- og póstumdæmið Lon-' st.ært sig af því, að hafa farið þær
don (Greater London), er hún allar. En öll nöfnin! Jæja. lesari
Já, Thames er einn liðurinn í ur í fyrsta sinn til London, mundi
l ondon; fljótið bugðar sig nokk-1 brátt verða þess var, að hann væri
i'ð breiðara en Reykjavíkurtjörn kominn í stærstu borg heimsins.
í stórum bugðum gegn um endi-' Jeg fyrir mitt leyti varð það ekki,
langa borgina, með verulegum 1 cg svo býst jeg við, að fari fyrir
mun sjávarfalla, þó að 100 km. fleirum, og kemur það bæði af
sjeu frá efsta hluta borgarinnar því, hve víðáttumikil hún er, og
eftir því út að sjó. Fúl er hún1 if því, að húsin eru yfirleitt ekki
Olfusá Flóanum hjá, en fúlla er há. Þegar opinber stórhýsi og all-
Thamesfljótið, þar sem það liðast mikið af húsum í City og næsta
letilega gegnum borgina, gráskol- nágrenni, þar sem má sjá átt—tí-
ctt, eins og versta jökulvatn og ivft hús. eru undanskilin, eru hús-
er ekki að furða, þar sem öll in flest þrí—fjórlyft, en með tví-
skolpræsi borgarinnar liggja út í gólfa kjallara og í útborgunum
það, og mikinn greiða gerir það aðeins tví—þrílyft. Oft eru hú.ún
við sömu götuna svo tilbreytingar-
laus, að út lítur fvrir, að eitt ó-
slitið hús sje með allri götunni,
þótt löng sje; jafnvel svalirnar á
fyrstu hæð eru óslitnar líka.
Svona var þetta víða í Blooms-
, hnry, hverfinu þar sem jeg bjó.
, Og einu furðar maður sig á, og
(það eru allar þessar miljónir af
pípum, .sem standa margar í rðð
upp úr hverjum skorsteini, hátt
hafnar jTir flöt þökin. Svcna
er það í öllum bretskum bæjum.
Það, sem færir manni víst eiuk-
um heim sanninn um það, að hann
sje í miljónaborg, er umferðin-
in. Hún getur orðið svo mikil á
snmum tímum dagsins, á hinum
miklu gatnamótum, eins og í Pieca
dilly Circus, Oxford Circus, við
Englandsbanka og víðar, þar sem
sex til átta götur mætast, að ó-
i unnugum ofbýður. Úr öllum átt-
úm koma vagnarnir á fleygiferð,
allskonar vagnar, „busar“ (the
Buses þ. e. the Omnibuses), spor-
vagnar, bíiar af allri gerð, vöru
flutningsvagnar, mótorknúðir, eða
með tröllhestum fyrir, eða jafn-
\el gufuknúðir (lókómóbíl), ein-
staka ljettivagnar með hestum eða
csnum, (hinn gamalkunni „Han-
som Cab“ er hjerum bil úr sög-
unni; jeg sá aðeins einn), mótor
hjól og hjólhestar, og svo fólks-
straumurinn. Þegar nálgast gatna-
rn.ótin, hægir á ferðinni og öllu
lendir saman í bendu, sem eng-.
inn skyldi halda að greiðst gæti
lir aftur, og viðvaningurinn sjer
enga leið til þess að geta komist
áfram, nema með því að stofna
Lmnm eða lífi í háslka. En — svo
tekur maður eftir „Bob“, hinum
heimsfr. strætislögregluuþj. Lund-
úna, þar sem hann gnæfir í miðri
þvögunni, höfði hærri en fólkið,
rolegur og brosandi, bandandi með
höndunum í ýmsar áttir, jafn-
framt því að hann snýst um sjálf-
an sig, eins og um ás. Þegjandi
og hljóðalaust stjórnar hann
vagnastraumnum, og vei þem öku-
þór, er ekki gæfi nánar gætur að
bendingum hans eða dirfðist að
óh'lýðnast þeim. Það smá-greiðist
úr flækjunni, og gangandi menn
sæta lagi, augnabliksstöðvun
vagnastraumsins, til þess að kom-
ast vfir um götuna, eða að minsta
kosti yfir á, miðstjettina, og svo
48
ir altari eða í stólnum, og aðeins
lítill hluti þjóðarinnar sækir
kirkjur og sjaldan, heldur þola
prestar það, að þær sjeu hafðar
fyrir skemmur eðfc hjalla/ Þess
eru helst til víða dæmi, og ham
ingjan má vita hve langt er síð-
an að farið var að geyma ,sum-
staðar í þeim hvers konar skran,
t.d. reiðingstorfur. klyfbera, söðla,
reiptog, amboð, ullarpoka . og
þvott. Vera má að. upp mætti
telja fledra af slíku „kirkjugóssi“.
Heyrst hefir og, að prestur einn
á Norðurlandi hafi fyrir stuttu
hengt upp í kirkju sína nýskorna
kindarskrokka.
Slíkur skrælingjaháttur sæmir
ekki siðaðri þjóð. Og illa fer á
því að bannað sje að flytja í
kirkjum fræðandi fyrirlestra um
andlega mál, meðan slíkt. er látið
viðgangast. Kirk.jur mundu sífur
saurgast af fræðandi fyrirlestrum
og hverskyns guðsþjónustu, sem
vera, skal, en af þeim hirðuleysis-
hngsanahætti, er þolir aðra eins
andstygð.
49
Gerum ráð fyrir því, að kirkju-
völdin hefðu fengið tilkynningu
um það, eða pata af þvi, að kon-
ungur fslands og Danmerkur ætl-
aði að vera við kirkju einhvern
tiltekinn dag uppi í sveit, þar sem
venja hefði verið að geyma ,jiitt
og þetta“ í kirkjunni. Olíklegt er
það ekki að prestur, sá er þjón-
aði þeirri kirkju, hefði fengið orð-
‘•ending um það, að „dubba“ upp
kirkjuna. og sjá nm. að ekkert
skran va-ri iátið vera í henni.
Þetta Jaefðí verið ofureðlilegt og
ekki nema rjett að tefla því fram
sem til er( þegar svo tiginn mað-
ur yrði meðal kirkjugesta.
En þessi sömu kirkjuvöld munu
segjast trúa orðum Krists, þar sem
hann segist vera naitt á meðal
fylgismanna sinna, þótt þeir sjeu
ekki fleiri saman komnir en tveir
eða þrír. Það er því ekki alveg
óhugsandi, að hann sje einn
kirkjugesta og hann er ekki ótign-
ari en konungur íslands og
Danmerkur.
En meiri virðing er þó ekki
50
borin fyrir honum en það, að
bann má sjá ryk af reiðingum
og öð’rum þess konar m-unum.
Verst er þó, að hann sjer alt
eins vel rykið, sem fallið hefir á
hugarfar manna, óhreinindi þau,
■er lotningarskortur ieiðir af sjer.
Víða kennir lotningarskorts og
ræktarleysis við kinkju, af hálfu
safnaða. Þess eru dæmi, að messu-
gerðir hafa fallið niður, sökum
kulda í kirkju. Menn hafa annað
hvort ekki haft mannrænu í sjer
eða ekki tímt að kaupa ofn í
kirkju og eldsneyti, svo að þeim
yrði sjálfum lífvænt í henni á
vetrum. Kuldi í kirkjum ber ótví-
ræðan vott um kulda til kirkna.
Og hann er ekki sprottinn af lotn-
ingu. Sama er að segja um aðra
hirðing á kirkjum. Þær eru víða
miklu ófegri innan og utan en
þær ættu að vera.
Svo er hegðun manna helst til
ábótavant. Ýmsir koma ekki í
kirkju, fyr en messa ei byrjuð
og valda því truflun. Þess eru og
dæmi, að menn fara út úr kirkju,
51
áður en messugerð er lokið, Alt
þetta kemur til af því, að menn
gera sjer ekki verulega grein
fyrir því, til hvers þeir fara í
kirkju, eða eiga að fara í kirkju.
Mun það naumast rangt til getið,
sð flestir fari til hlýða á ræðu
prestsins. Og fari svo, að prestur
iiytji ekki fagra nje hugnæma
ræðu, eða sje ekki áheyrilegur
ræðumaður, er ekki óhugsandi, að
guðsþjónusta sumra kirkjugesta
suúist upp í allt annað e'n til var
ætlast. En væri lotningarskorti
eafnaðar ekki til að dreifa, væri
og engin slík hætta á ferðum.
Það er að vfcu skemtilegt, að hlýða
á góða og fróðlega ræðu vel flutta.
En aðalatriðið er það ekki. Eða
koma menn aðallega til fundar
við prestinn í kirkjuna, en ekki til
fundar við guð?
Hjálp trúar.
Kirkjurækni hlýtur að eiga mik-
inn þátt í andlegu lífi þjóðarinn-
ar. Fyrir því skal hjer minst á
hana. Vera má að ýmsir líti svo
52
á, að það sem hjer fer á eftir,
sje sjerkennilegur skáldskapur. —
Þeir um það. Það munu þeir þó
,láta, að flestar tegundir skáld-
skapar eigi rjett á sjer, nema
þær, er ljótar eru og sorakendar.
Trúin veitir mönnum margvís-
lega hjálp. Án • hennar mundi
mannkynið ekki ha.fa eignast það,
í m því er og verður dýrmætast.
Fngin heimspeki, engar listir nje
vísindi væru til, eð'a í einu orði
sagt: engin siðmenning, ef það
hefði ekki haft einhverja trú. —
Væri gert ráð fyrir því, að til
gæti verið siðmenning, en engin
siður eða trúarbrögð, ’þá væri það,
eins og að gera ráð fyrir því, að
jurtaríki hefði getað orðið til, án
þess að vaxa í nokkurum jarð-
veg. Þetta liggur svo í augum
uppi, að óþarft virðist að sanna
það. -Hver sem vill, getur rakið
sögú heimspeki, lista og vísinda
og hann mun þá verða að ganga
að lokum inn í launhelgar trúar.
Trúin er afl andans, sögðu
Rósarkrossreglubræður, Það er