Lögrétta - 15.08.1923, Page 1

Stærsta
íflonska íanás-
blaCiS.
LÖGRJETTA
Árg. kostai
10 kr. iananJ.ards
erl. kr. 12,60.
Skrifst. og afgr. Austurstr. 5.
BæJarbSað itflopgunKilaðið.
XVIIL ápg. 46. tbl.
Reykjavik, Midvikudagimi 15. ágúst 1923.
MussolinL
ítalinin Mussolini er sjálfsagt sá
uf stjÓTnmátemönnum Evrópu, er
dregið 'hefir að sjer íwesta athygli
alls almennings á síðustu tímum.
Hann ihefir að ýmsu leyti komið
eins og :nýr, gustmikilíl kraftur
inn í stjórnmálalíf álfunnar, geng
ið inn á brautir, sem sumar voru
áður ófamar, og komiS af stað
þjóðarfireyfmgu, sem er einstök og
framkvæm't 'hana með viljafestu
og þrautseigju, sem heldur er ekki
4 h verju strái. Auðvit'að má deila
og er deilt um manninin og mál-
efni hans. Og hann hefir heldur
ekki kornið óundirbúinn, Óánægj-
an og aðfinslumar við þingræði
nútímans höffðu látið allm.ikið til
sín heyra áður. Og Mussolini tók
í taumana á rjettum tíma og á
rjettum stað. Pólkið flest taldi, að
hann hefði komið eins og helli-
skúr yfir þurlendi þingræðisins
og vakið nýjan gróður í stjórn-
málalífi þjóðarinnar.
Mussolini hefir nú verið ráð-
herra í um tíu mlánuði og í raun
rjettri einráður maður í ftalíu. Á
þessum tíma hefir hann gert ýms-
ar breytingar á málum landsins
og stjórn, embættaskipun, atvinnu
vegnni o. fl. Og margir þeir, sem
ferðast ihafa í Ítalíu nú á síðkast-
ið, segjia, að f a sei s ta-h reyf ingiu
hafi komið þar á mikilli og djúp-
tækri hreytingu, eða aið hún sje
heinn ytri vottur um þessa hreyt-
ingu, eða endurfæðingu ítalsbs
þjóðareðlis. Annars verður tím-
inn að sjálfsögðú að skera úr því
smásaman hvert fratmtíðargildi
þessi hreyffin/g hefir yfirleitt. —
Tlinu má ekki gleyma, að þó að
þetta geti blessast vel á ftalíu, er
f-kki þar með sa.gt, að þa,ð geri
það alsta&ar. Slíkar hreytingar
ierða að koma innan að, úr eðli
og niauðsyn þjóðanna sjálfra fyrst
og fremst, og þéss vegna er a1t af
hæpið, a® ætla að fœra slíka
steffnu frá einni þ.jóð til annarar,
hvort sem xim er að ræða. bolsje-
visma, fascisma. eða annað.
Síðasti stjórnmálasigur Musso-
lini eru hin nýjp kosningalög, sem
hann hefir komið í gegn. Með
þeim eru völd hans og áhrif
styrkt og trj^gð enn þá meira en
áður. að því er senuilegast þykir.
Meginkjarni þessara laiga er í því
fólginn, að sá flökkurinn, sem
meiri hluta fœr við kösningar,
sbuli hljóta þrjá f.fórðu hluta allra
þingsætaxma. en hinum fjóriðungn-
um skuli allir aðrir flokkar skifta
á milli sín, eftir ákveðnum hlut-
fallstölum. Við atkvæðagreiðsluna
um þetta greiddi eiún stærsti
flokkúrinn, sem áðui- var kaþólski
þ.ióðemisflokkuriun. ekki atkvæði
og er talið, að Mussolini hafi nú
lamað þann flokk mjög mikið,
eins oig hann hafði áður gert svo
aíð segja a.lveg út af við jafnaðar-
mamnaflokkinn.
Um miðjan síðastliðinn mánuð
■hjelt Mussolini mikla ræðu í þing
inu, ræddi þar um afstöðu sína til
I ýmsra flokka og frauitíðarhotfur.
! Faseistar hafa nú völdin í hönd-
j um og sleppa þeim ekbi. Jeg get
j ekki slegið alf í stjórnmálitm, sagði
j bann og mjer 'leiðast öll sm'áskref.
Okkur er borið það .á hrýn, að við
fikerðum frelsið. Eil hvað erfrelsi?
Ekkert „ahsolut“ frelsi er til,
heldur ýms einstök r jettindi.Prelsi
jafniaðarmenskunnar byrj'aði altaf
með frelsi vinnunniar, en hefti
frelsi vinmimannanna, eða frjálsa
vinnumenn. Er nokkurt fjelaga-
frelsi til í Riísslaudi — er nokk-
urt blaðafrelsi, dða, (>nnur rjett-
iii'di, sem við njótum? Hann sagð-
is.t vera fús til samvinmu við hinn
mikla fjölda verkamauna og
gjarnan vilja láta þá fá einn ráð-
herra, en hann væri móti jaffnað-
arsteffnuimi; það væri ekki nóg að
eyðileggja alt og ráðast á alt, það
þyrfti líka að byggja, upp, það
sem eyðilagt hefiði verið. Við vilj-
i'm frelsi, en ekki taumleysi,
sagði hann hárri raust, við meg-
um ekki fara inn á forboðna vegi.
Loks sagði hann, að þingmenn-
iinir miættu ekki húgsa, of mikið
urn það, 'afÖ' streitast við að halda
í gamla filokka. Þingið og þjóðin
gætu sætst enn þá, en á rnorgnn
gæti það orðið of seint. Þið eigið
aðeins, siagði hann, að hlusta á
rödd samvisku ykkar og raust
þjóðarinnar.
o
Eftir Björn Kristjánsson alþm
-Niðurl.
Þýðing ritlinganna.
í „Tímanu* ‘ í vetur fóru r’rt-
stjórarnir að ^efa það í skyn, ið
jeg hefði þýtt .,Verslunarólagið“
á útlend mál í því skyni að skaða
Sambandið. Prá þessu var sagt
alveg á sarna hátt og Gróa á Leiti
sagði frá. Einhver maður hefði átt
að segja öðrum manni, að ritling-
urinn hefði verið þýddur á
dönsku. Og þessu var almenn-
ingi ætlað að trúa, enda var þjón-
ustufólki Sambandsins úti um
land ætlað að fullkomna söguna.
Og enn er alið á Gróu sögunni í
þessum kaflla til þess að afsaka
málshöfðimarflanið. Er þar sagt •
„En um það leyti komst upp,
að ritlingar þessir höfðu verið
þýddir á dönsku og ensku. og til-
raunir gerðar til að koma þeim
inn hjá þeim bönkum,, sem Sam-
bandið skifti við í Englandi og á
Norðurlöndum. — Umboðsmaður
emnar af dönsku verslunum við-
m kendi, að húshóndi hans og yf-
irmaður hefði verið heðinn að
þýða ritið á dönsku. En hann
taldi þetta níðrit, ðg vildi ekki
við það fást“.
Og loksins klikkir ritstjórinn frá
Hriflu út- með því að segja.:
„En víst má telja það næsta 6-
tírengilega bardagaaðferð, þegar
Jslendingurt lætur reiði við landa
; sína valda því, að deilumálin komi
! á torgin utan landssteinanna/‘
Jeg get í eitt skifti fyrir öll
j lýst því yfir, að jeg á engan þátt
I í því að þýða rit mitt á útlend
| mál, sem líka er alveg ósannað,
) að gert hafi verið, þó ritstjórinn
fleipri með það. Hafi það verið
þýtt, þá er ekkert annað líklegra,
en að ritstjóriim frá Hriflu hafi
sjálfur þýtt það og sent þýðing-
una samiböndum Sambandsins með
viðeigandi athugasemdum. Ekkert
I er líklegra. Jeg sje ekki hver
annar hefði átt að hafa nokkurn
hag af þýðingunni.
En hver var nú þessi umboðs-
maður dönsku verslunarinnar, sem
vitnað er til, og hver bað hann
að þýða ritlinginn? Jeg skora á
ritstjórann að segja til nafns hans
j og þess, sem bað um þýðinguna.
j Verði hann ekki við áskoruninni,
ætti mjer að vera heimilt að líta
svo á að saga þessi sje ein af
skáldsögum ritstjórans, enda ber
hún þess glögg merki. Ekki er
laust við að jeg fái velgju þegar
ritstjórinn frá Hriflu fer að fár-
íifit um þá ósvinnu, að láta ágrein-
ingsmál vor herast út fyrir lands-
steinana. Hvað hefir hann sjálfur
gert t. d. í íslandsbanka-offsókn
sinni o. fl., o. fl.
Ut yfir tekur, þegar ritstjóri
Tímaritsins fer að blanda nafni
Hallgríms Kristinssonar á dauða-
siundinni inii í málshöfðanina
gegn mjer, sem vitanlega var á
móti benni. Hefir ritstjórinn þetta
eftir Hallgrími:
„Mintist hann á fátt eitt af
því tagi (f jelagsmálum) nema það
eitt, að málinu við Björn Krist-
jánsson skyldi haldið áfram og til
fnllrar þrautar“ o. s. frv.
Enginn efi er á, að þetta er
breinn uppspuni. Hefði Hallgrím-
ur heitinn verið hvatamaður að
málssókninni, þá mundi hún hafa
verið hafin skömmu eftir að rit-
Imgurinn kom út. Og þar sem
Hallgrímur var vitanlega trúmað-
ur, gat það ekki verið hans síð-
asta ósk, að Sambandið stæði í
málaferlum við menn, sem ekkert
höfðu til unnið.
Ritstjórinn frá Hrifln virðist
ætla að nota nafn þessa látna
manns á líkan hátt, eins og nafn
Pjeturs heitins frá Gautlöndum,
■eftir að hann var látinn. En eins
eg það er fullvíst, að Pjetur heit-
inn var húinn .að fá nóg af sam-
vinnunni við göfugmeuni§ frá
Hrifhi, þá er eins áreiðanlegt, að
Hallgrímur var ekki síður húinn
að s'já hversu mikill gæfuvegur
það var. Hann sá áreiðanlega hvar
komið var. og hverir áttu sök-
ina. Þess vegna er líka enn ólík-
legra að Hallgrímur heitinn hafi
á síðustu stundinni, eins og gefið
er í skvn, látið neitt í Ijósi í þessu
efni við göfugmennið frá Hriflu,
er hann var þess fullviss að ekk-
'ert lá fyrir honum nema dauð-
inn. Þá kemur kafli. sem höf.
kallar:
Árás á Samvinnufjelögin
Er ritstjórinn að hnýta þar í
Borgfirðinga og Mýramenn, fyrir
að fara fram á sama skattfrelsi og
samhandsfjelögin nú njóta.— Það
mál kom aðeins fram í Neðri deild.
en jeg var í Efri deild. Eigi man
jeg til þess, að jeg mintist á það
iL'ál við nokkurn þingmann, mál-
ið var smámál, og mjer alveg ó-
viðkomandi. En hvað gerir göfug-
rnennið frá Hriflu? Hann finnur
upp á því, að segja í þesSum
kafla:
„B. Kr. lagði mikla vinnu í að
koma fram báðum þessum hreyt-
ingum og nær því alt kaupmanna-
liðið“. Hjer skrökvar ritstjórinn
enn alveg vísvitandi að því er mig
snertir, og jeg tel alveg víst að
eins sje, að því er kaupmenn
snertir, því síst hefðu þeir átt að
hafa áhuga á því, að skattfrelsið
yrði víðtækara fyrir kaupfjelög-
in en það er. Hjer er því mjög
ótrúlega skrökvað.
Þá kemur næsti kafli:
Sveitirnar og bankamálin.
Er ritstjórinn þar að fárast um,
að frmnvarp hans um stofnun
hankaráðs fyrir báða hankana var
felt, þessi fáránlega ómynd, sem
jnfnvel hans nánnstn fylgismenn
voru á múti. í fjárhagsnefnd Ed.,
sem máli þessu var vísað til, var
ekki neinn maður sem vildi sam-
þvkkja frumvarpið, og átti flutn-
iugsmaðurinn þar þó öruggan
meiri hluta. Og hvað segir svo
göfugmennið • um þetta ? — Það
segir:
„Kaupmannalliðið feldi þetta
irumvarp. Við umræður hjelt B.
Kr. því fram, að hófleysa va'ri að
ætila hændum jafngreiðan aðgang
að bönkunum eins og bæjarmönn-
um. Fjármagnið þyrfti ekki í
sveitirnar. og væri þeim jafnvel
ekki til góðs“, o. s. frv.
Þetta eru svo vísvitandi ósavm-
indi, að ekki þarf annað en fletta
upp í Þingtíðindunum til þess að
sanna það. Vísa jeg til ræðu minn-
sr um þetta effni í C-deild Þing-
tíðindanna, bls. 224—225. Sjá
nenn þá. að ekki er heil hríi í
þessum ummælum ritstjórans frá
Hriflu.
Jeg hefi þá rakið helstu ósann-
indin og hilekkmgarnar, er mig
snerta heinlínis í þessum kafla, og
munu óvilhallir menn sjá. að hve
raíklu pólitísku foraði er húið að
gera Tímarit kaupfjelaganna. —
Ritstjúrinn talar mikið um hatur
og reiði. Jeg get fullvissað hann
um. að1 jeg ber ekkert hatur til
hans, og skrifa þetta miklu síður
mín vegna en vegna almennings,
sem verið er að hlelckja. Jeg get
miklú fremur kent í hrjósti um
ritstjórann, þroskaleysi hans. En
þó kenni jeg meira í hrjósti um
saklau'sa- alþýðu, og sjerstaklega
ungmenni þessa lands. sem verið
er að revna að móta í þessari ó-
sanninda og blekkingaverksmiðju
kommúnistans frá Hriflu.
--------o-------
Ritstjóri: Þorst. Gíslason.,
ÍsafoldarprentsmiSja h.f.
illí
meðal Vestuf-íslendinga.
2-1. júní síðastliðinn var nýtt
kirkjufjelag stofnað meðal Vest-
ur-íslendinga. og heitir það „Hið
sameinaða kirkjufjelag íslendinga,
í Norður-Ameríku“. Var stofn-
fnndur þess haldinu í kirliju Sam
handssafnaðarins í 'Wmnipeg, að
viðstöddum fjölda fulltrúa og
presta frá ýmsum söfnuðum.
Tildrög til stofnunar þessa
kirk.jufjelags voru þau meðai ann
ars, að á samtalsfundi fulltrúa
frá ýmsum frjálslyndum söfnuð-
um íslendinga í Ganada og Banda
ríkjunum, er haldinn var í des-
emhermánuði sl. að Wynyard, var
þeim prestunum Albert Kristjáns-
svni, Priðriki Friðrikssyni og
Ragmari Kvaran falið að kaTla til
fnnd'ar í Winnipeg á þessn sumri,
tii þess að rætt yrði um og sett
á stofn, ef tiltækilegt þætti,
kirkjufjelag milli frjálslyndrá og
óháðra safnaða íslendinga í Vest-
unheiimi. Fundur þessi kom svo
saman 24. júní og á honum var
kirkjufjelagið stofnað. Fund þenn
an sat m. a. prófessor Ágúst H.
BjarnáSon.
Átta fundir voru haldnir. En'
strax í hyrjun gerði stofnþingið ’
einróma yfirlýsingu um það. ajV
það teldi rjett og heppilegt, eins^
og salrir stæðu vestan hafs,
„mynda nýjan kirkjulegan jfö-
1,agtsskap“ með þeim frjálstruar- ^
söfnuðum Vestur-fslendinga. sem
fulltrúa sendu á stofnþingið. Öjr )
var með þeirri vffirTvsingu éje-
. 1 " ’ r 07
la ffsstofnunin fiastákveðin.
A samtalsfnndinum a@ Wynyara
haffði verið saniið frnmvarp ti'f
Ái-ng
grundvallarlaga. fyrir kirkjufre-
lagið. og aðhýltist þetta stoffn-
þjng það nær óhrevtt. ,
Ýms safnaða- og kirjumál voru ,
að sjálfsögðu rædd á þingiim, SV|Ó
sem sunnudagaskóla- og kenslu-^,,
mál, og helgisið^mál: en þó haí8i ‘
það-komið glögt fram á þinginu.
„að fjelagsskapnum lægi mest á
fvrst um sinn að stvrkja sig inn-
hiTðis, fulinægja þörfum sjálf|a
fjeiagsmanna. koma sunnudaga-
skólum í viðunandi. horf. miklu
fremur en að eflast út á við að
safmaða- eða fólksfjölda“, effíir^,
því sem Heimskringla segir £rá
sto'fnun kirkjufjelagsins, .. - ...[<(„
Forseti fin’ir næsta ár var ikp^- .j^
irn sjera Ragnar Évaran. sjjnýff-.-,,.f
ari sjera Friðrik Friðrikssou,, og. ^
f jehirðiv Hannes Pjetursson.„BrT
Auðheyrt er á v est a n b 1 ö ðunnni s0,
íslensku, að þeim þykir stofnuprs-(
þessa nýja kirkjufjelags jaikill
gleðiviðburður. Og er það .eff, til.
vill ekki undarlegt, því oft- hefir >■
verið all-ókyrt í triímáluiu meðal .,'yf
landa vestra. En hlöðin líta auð-’
sjáanlega svo á, að með stofnun
þessa. samieinaSa kirkjufjelags sje, r
stigið stórt og þýðiugarmikið .
spor í samvinuu og sanxehjúögar- -rI
áttina, og að af þessu leiði meiri
r