Lögrétta - 15.01.1924, Page 4

LÖGRJETTa !
Erl. simftegnir
Jafnaðav*maðurinn.
Kliöfn, 8. jan.
Kosningar í Frakklandi- '«•
Fré París er símað, að við ný-
afstaðnar kosningár til öldnnga-
deiidarinnar (senatsins) hafi ver-
ið kosnir 37 vinstri-lýðveldismenn,
16 íhaldsmenn, 20 lýðveldis-demo-
fcratar, 36 radikal-socialistar, 6
lýíyeldis republikanskir) social-
ístar. Poincaré var kosinn í einu
Itljóði með fögnuði miklum.
íforegur, ísland og Færeyjar,
Prá Kristjaníu er símað, að árs-
þing norskra málmanna hafi skor
að á stjórnina að stuðla að and-
iegri og efnalegri samvinnu milli
Noregs annarsvegar og íslands
og Pæreyja hins vegar. Búist er
við því, að vinstri manna flokkur-
inn taki þessa áskorun á kosninga-
vtefnuskrá sína.
Banatilræði.
Prá Aþenu er símað, að Kemal
Pasha hafi verið sýnt banatil-
ræði í Smyrna, með sprengikúlu,
■er. albppið óskaddaður, en kona
hans særst allmikið.
, Khöfn, 9. jan.
Af enska þinginu.
Símað er frá London, að þing
ið hafi komið saman í gær til for-
setakosninga og eiðspjalla. Há-
aætisræðan verður lesin 15. þ. m.
Þar á' eftir hefjast svo meginiim-
T'æðumar um stjórnarskiftin. Það
er altalað að Mae Donald hafi
reiðubúna menn í öll ráðherra-
iaeti.
Fjárfar Frakka.
Prá París er símað, að stjómin
iiafi skorist í leikinn til að hefta
kauphallarbrask þeirra, sem vinna
*ð því að fella gengi frankans.
Hofir hún þégar vísað nökkrum
þeirra úr lándi.
Leifur heppní-
Prá Kristjaníu er símað. að
flugforinginn Tancred Ibsen hafi
skrifað sögulegan kvikmvndaleik
um Yínlandsfund Leifs Eiríksson-
a.r. Yesturheimsfjelagið Wathv
Picturcd ætlar að leika hann í
Noregi óg Ameríkn.
Grænlandsmálin.
Dansk-norsku samningarnir nm
Grænlandsmálin hefjast aftnr í
ræstn vikn.
Khöf'n, 10. jan.
Mac Donald.
Prá London er símað. að á sig-
urhátíð mikilli, sem verkamanna-
flokknrinn þar hafi lialdið í gær,
frafi leiðtogi flokksins, Mae Don-
ald m. a. sagt: Við stöndum á
þröskuldi þess að þnrfa að taka
við stjórninni, og ýið munum ekki
.vkorast undan ábyrgðinni, því við
■ ram engir heiglar. ,Teg álít, sagði
hann ennfremur, að stjórnarfor-
usta verkamannaflokksins sje ein-
mitt það, sem nauðsynlegt eT
til þess að auka forvígismönnum
friðarins og siðmenningarinnar afl
a^staðar í Evrópu. — Blöð allra
f'okka viðurkenna það annars að
ræðan hafi verið hógvær. Sum
þeirra líkja þó Mac Donald við
Kerenski, sem leitt hafi Rússland
í glötnnina.
Franska gengishrunið.
Prá Rerlín er símað. að franski
fjármáiaráðherrami hafi látið svo
tim mælt, að skaðabótavanskil
P.lóðverja, ættu sinn drjúga þátt
í því, hvernig gengi frankans
hftfi fallið. Ummæli þessi hafa
vokið óhemju athygli meðal
«tjúrnmálamanna.
Skáldsaga eftir Jón Bjömsson.
Eftir nokkra stund spurði ritstjórinn:
-— Hvað á alt þetta tal Preyju um Þorbjöm
að þýða t
Hildur fekk hjártslátt.
— Jeg skil ekki, áð það hafi neitt annáð að
þýða en að híín sjer eftir Þorbirai frá Höfn —-
úr kunningjahópnum. Hildur fann, að hún
roðnaði.
— Þú heldur það !
Ritstjórinn hugsaði um stund.
— Tókstu ekki eftir varfæmi Þorbjarnar, þeg-
ar viS mintumst á Freyju við hann ?
— Nei — ekki tók jeg, svo jeg muni, eftir
henhi. •/
— Þaií gerði jeg* Það var því líkast, að hann
væri hræddur við að á hana væri minst. Hvað
á það að þýða?
— Jeg skil ekki, vinur ininn, að það hafi nokk-
urn hlut að þýða. Þorbimi er ekki .svo„telgjarnt
um kvenfólk.
— Það s-kyldi nú bætast ofan á, sagði ritstjór-
inn og andvarpaði um ieið.
— Hvað áttu við, Egill?
— Það Var — ekkert — sjerstakt, Hildur. En
jeg hefi þá trú, að sjaldan sje ein báran stök.
Þau voru fátölnð það sem eftir var kvöldsins.
0"g bæði vöktu langt fram á nótt og hugsuðu um
það sama.
V.
Ef einhver hefði spurt um það, hvað væri
almennasta umtalsefnið í bænum þessa dagana,
hefði því verið fljótsvarað. Það var ekki om
annað rætt en Þorbjöm. Og það sem einkendi
það umtal var undrunm.
Verliamenn voru jafn forviða og aðrir. Þeir
gátu ekki fullkomlega áttað sig á því, að angur,
mentaður maður, sem alinn var upp meðal efn-
uðustn manna bæjarins, skvldi alt í einu vera
orðinn ritstjóri blaðs þeirra. Og ekki nóg með
það, heldur vera sá allra kröfuharðasti fyrir
hönd verkamanna og mestur fullhuginn í bar-
áttunni. Þeir gátn ekki um annað talað við
vinnu sína og á heimilunum. Mörg kjallara-
líytran varð bjártari og rýmri í ljósi þeirra
drauma, sem Þorbjörn flutti inn í tilveru þeirra.
Og þegar mesta undrunin var um garð gengin,
komst ekki snefill af vafa að í liug þeirra um
það, að sigurinn væri auðtekinn með slíkum for-
ingja. Hjeðan af skyldu þeir ráða en anðvaldið
hlýða — og hverfa úr sögunni. Og inn í þessa
dýrðardmuma blandaðist fögnuðurinn við að
finna, að þeir stefndu fram til glæsilegra tíma.
Þeir gengu í sæluvímu allan daginn, þá dreymdi
nýja draumá meðan þeir hvíldust eftir hvert
erfitt dagsverk, þeim fanst á hverjum morgni
að þeir vakna til nýs lífs.
Sköinmu eftir, -að Þorbjörn tók við ritstjórn
„Þjóðarinnar“, hittnst þeir á götu, Thordarsen
kaupmaður og hann. Kaupmaður heilsaði hon-
nm vingjarnlega, því þeir þektust af viðkynn-
ingu á heimili ritstjórarts.
— Jcg óslía yður til hamingju með ritstjóra-
tignina, sagði kaupmaðurinn.
— Þjer eigið eftir að fá ástæðu til að óska
mjer til hamingju með enn meiri tign, TJiord-
arsen, sagði Þorbjörn og konist strax í bardaga-
hug.
— Það væri þá lielst sú tign. að yður tajk
ist að eyðileggja þetta úlfúðar- og æsingablað
Jeg get að minsta kosti ekki hugsað mjer aðra
eftir þeirri stefnu, sem þjer hafið tekið.
— Jeg átti við það, að jeg mundi gera verka-
mannablaðið að því stórveldi, að þið yrðuð að
lúta í lægra haldi með alla' ykkar frekju, yfir-
gang og kúgun.
— Við hverjir?
—- Þið auðmennirnir. atvinnurekendurnir.
yfirgangsseggirnir. Það ei*u mörg á ykkur nöfn-
in og ekkert fagnrt.
— En hvaða nafn hahiið þjer að væri hægt
að velja vður — svo að það væri rjéttnefni?
— Jeg get ekki hugsað mjer neitt nógu veg-
legt. ef injer tckst að rjetta hlnta alþýðunnar.
— Mjer dettur strax í hug Júdasar-nafnið.
Þorbjörn kiptist við ósjálfrátt en sagði ekki
neitt. Kaupmaðurinn hjelt áfraan :
— Júdas er þektastur fyrir svik sín við
Krist. Það hefir þótt hörmulegasta ilJvirkið,
sem sögur fara af. En nú virðist allmörgum, að
þjer fetið dyggilega í fótspor Júdasar. Enginn
hafði verið honum þvílíkur sem Kristur. Iing-
inn hefir reynst ySur jafnmikill drengur og
Egill ritstjóri. En þjer svíkið Jiann alveg á
sama hátt og Júdas Krist. Og þjer svíkið fleiri,
Þorbjörn! Þjer svíkið þjóð yðar, sem á heimt
ingu á bestu starfskröftum yðar og hæfileikum.
Þjer svíkið þá mest, sem þjer þykist vera að
vinna fyrir. Þjer getið ekki gert þeim meira
ógagn en að vera að ala upp í þeim heimtu-
frekju og dugleysi og stjettaríg og öfund á
þeim, sem liafa sjeð sjer farborða með dugn-
aði og dirfsku. En þjer komið og kyssið, alveg
eins og Júdas, á varir alþýðunnar á sama tíma
og þjer eruð að svíkja hana lít á kviksyndiö,
út á botnleysið. Verið þjer sælir!
Kaupmaðurinn var horfinn inn i hliðargötu
áður en Þorbjörn gat svarað nokkru orði. En
hann bafði ætlað sjer að svara svo nm mun-
aði — og ef orð dygðu ekki, hafði hann hugsað
sjer að lemja það svar inn í haus kaupinanns-
irts svo honum ýrði það óglevmanlegt og jafn-
vel óafmáanlegt. En nú væri hann horfinn.
Meðan reiðin svall Þorbirni í skapi, hugsaði
hann sjer, að svar sitt gæti komið fram á marga
vegn — meðal annars í kaupkröfnm verka-
tnannanna íslensku. Hjeðan af skyldi hann verða
svarinn óvinur kaupmannastjettariimar. Hann
skyldi siga kúguðuni verkamönnum á hana eins
og glefsandi úlfum.
Daginn eftir var fundur haldinn í verka-
mannafjelaginu. Sviðinn undan orðum Thord-
arsens var ebki horfinn úr sál Þorbjarnar. —
Þess vegna eggjaði liann nú verkamenn meira en
nokkrn sinni áður. Allir verkamenn íslands, á
sjó og landi, yrðu að sameinast. Án þess væri
baráttan kák. Og þá bar hann fyrst fram þá
hugsun, að verkamenn gæfu xít dagblaö. Þeir
gætu aldrei fylgt málum sínum fram með full-
komnu afli í vikublaði.
Yerkamönnum þótti þetta mikilfengleg uppá-
stunga. Vikublað var ofnrlítil ljóstýra. Dag-
blað — það var sjálf sólin. Á hverjum degi
skini ljómi hennar yfir stjett þeirra. Á hverj-
um degi þíddi hún klaka auðvaldsins utan af
þeim. Það var lokkandi tilhugsun.
Tveim diiguiu eftir fundinn kom Jón gamli
Árnason til Egils ritstjóra með auglýsingu í
„Dögun“ frá kaupmanni í bænum. Jón gamli
var málkunnugur ritstjóranum og staldraði því
við inni í skrifstofunni. Auðsjeð var, að hænn
hafði óumræðilega löngun til að hefj'a máls á
einhverjn öðrn efni. Eitstjórinn bauð honvur.
því sæti.
— Hvað er að frjetta úr bænum, Jón?
— Það er nú ehkert smáræði.
— Eruð þið ekki nýlega búnir a.ð halda fund
í verbamannafjelaginn ?
— Jú — og það var nví fnndur í lagi. skal
jeg segja yður, ritstjóri.
— Tlvað gerðist þar?
Jón tók upp pontuna sína og raðaði löngum
tóbaksbrygg á handarbakið með stakri ná-
kvæmni og vandvirkni. Þegar hann hafði lokið
því, rjetti Jiann vir sjer eins og það sem hann
ætlaði að segja, væri frábærlega mikilsvert
— Yið erum búnir að fá nýjan ritstjóra fyrir
blaöið okkar.
— Jeg heyri svo sagt.
— Sá er nú ekki ískaldur. Jeg gteti trúað, að
Jtann kveikti í einhverjum hjer í bæ — áður
en lýkur. Jón savvg tóbaldð upp í nefið svo sem
til árjettingar þessu íkveikjvvmáli.
— Verst væri, ef kvikna skyldi í ybkur verka-
mönnvim sjálfum.
— Það er ekki hætt við því. Við erum famir
aö líólna.
— Ilvaða samþyktir voru gerðar á fundiu-
vvm? spurði ritstjórinn eins og af tilviljun.
Jón gamli rifjaði upp fyrir sjer allan fund-
inn. Ilonum fanst liann allur svo merkilegur.
að engu atriði rnætti sleppa. En hann vissi ekki
ltvar ætti að byrja.
— Þ;jer munið það ef til vill ekki? spurði
ritstjéííinn eins o,g það skifti ekki miklu máli.
— Það var samþykt að stofna sjóð.
— Til livers á að nota þann sjóð?
— Mjer sbildist, að ætti að veita styrk til
okbar úr lionum, þegar við gerum verbföll.
— Verkföll!
— Já — verkföll! Auðvitað gervun við verk-
föll fyr eða síðar. Það getur verið, að þess verði
ekk-i langt að báða, að við velgjum ykkur undir
rtggum.
Iíitstjórinn svaraði þessvv ekki neinu, heldur
gebk út að glugganum og horfði .út. Jón beið
í þeim vændum að leivgra yrði samtalið. Ilanii
hafði enn frá svo mörgu að segja — nýrri gleði,
djörfum draiuuum, glæsilegri fraíntið verka-
manna. En ritstjórinn þagði og horfði út. Jóm
gamli sbildi það þannig, að hann mnndi ekki
vilja tala fleira um þetta efni og fór.
Ritstjórinn. stóð lengi við gluggann í þungum
hugsunum. Prá sámtalinn við Jón gamla barst
Iiugur hans að því, livað vera mundi þessum
bæ fyrir bestu. Hann fann svarið strax. Hann.
þurfti siðbætandi, andlega menningu, listir, feg-
urð, ljós í sálirnar. Stjettabaráttan var að steypa
vfjr hann úlfúðarþoku og eitra andrúmsloftið.
(Jamlir menn, sem aldrei höfðu borið þungam
hng til öokkurs rnanns, voru farair að hata með -
borgara sína.
— — Meðan ritstjórinn atóð við gluggann
voru þau á leiðinni lieim að húsinu, Hildur og-
Þorbjöra. Hún hafði hitt liann suður á Melum.,
og fengið hann til að lofa sjer því að koma
heim með henni og drekka kaffi.
ITún fylgdi Þorbimi inn í skrifstofu til rit-.
stjórans. Hann stóð enn við gluggann.
— Jeg kem hjer með sjaldsjeðan gest, sagði
Hildur.
Egill kvað það vera og tók bveðju Þorbjamar
vingjarnlega.
Hildur yfirgaf þá —r sagðist ætla að koinat
vneð kaffið.
Hugsunin vun hinar nýju hreyfingar í bænnm
var svo ofarlega í buga. ritstjórans, að hann
hóf tafarlaust máls á því efni.
— Þið eruð nýbúnir að halda fund, sagðii
hann um leið og bann bauð Þorbirni vindil.
— Já — það erum við.
— Þið stéfnið ótravvðir í áttina — úlfúðar-
áttina.
Þorbjöm lagði vindilinn frá sjer á öskubik--
arinn án þess að kveikja í honum og sagði:
— Við stefnum ótrauðir að því að samein-
ast. Eftir skamina stund verðum við ykkur of-
jaríar. Vittu til!
— Þið eruð búnir að stofna verkfallssjóð..
Það eru tíðindi.
— Það er einn liðvirinn í viðreisnarbaráttvn
okkar.
— Ilvar ætlið þið að fá fje í þann sjóðV
Ekki geta verkamonn sjeð af miklu fjo, eftir
því sem ykkur spgist frá.
Ködd ritstjórans var þung og einhver hreim-
nr var í henni, sem minti á dyn í fjallstindum &
undan stórviðri. ÞoVbjörn bjóst við. að það stór
viður mundi brjótast út. En hann fann, að S
honum bjó líka stormur. Hann svaraði fremur
kuldalega:
— Jeg þykist ekki vera lmúður til að opin-
bera neitt um það.
— Nei — það skil jeg vel. Jeg þurfti raun-
ar ekki að spvrja. Jeg veit það. Þið munvið bú-
ast við, að þoir reynist ykknr dropasamir þeir
dönsku.
Hildur kom með kaffið til þeirra í þesuimt
svifnm. Hún sá þá standa Jjardagabvvna, óvægna
og eggjancli andspænis hvor öSrum. Hún bendi
til inst inni við hjartað. En hún brosti. Og nú
eins og fyr fylgdi þessu brosi sá máttur, að
stormurinn brantst elcki út.
Þorbjörn stóð stvvtt við.
VI.
Það var farið að havvsta. Sumardýrð Revkjn
víkurbæjar um garð gengin — sólsetrin óvið-
jafnaníegu, litirnir fögru, kvöldin, sem lyftvi’
sáliun mannanna upp í dularfvvlla dýrð, svo að-
missætti og öll úlfúð glejnmdist.
Nú steyptvv haustdægrin liverri rigningarskúr-
ínni eftir aðra vfir bæinn. Göturnar urðu að'
botnlausum forarvilpnm, og þar sem halli var„
streymdu ógeðslegar læbjarsitrur í allar áttir.
Ilúsin stóðu Jmipin dag eftir clag og sýndvist
Jirista af sjer regnið, þegar gusumar sópnSust
niður af þakskegigjunum og gerðu þann, sen*
fyrir varð, holdvotan og skapillan..