Lögrétta - 19.02.1924, Blaðsíða 1

Stærsta
íslenská lands-
blaCið.
LOGRJETTA
Árg. kostar
10 kr. innanlande
erl. kr. 12.50
Skrifst. og afgr. Austurstr. 5,
Bæjarblað Nlorgunblaðið.
Ritstjóri: Þorst. Gíslason.
XIX. ðrg. 13. tbl. Reykjavik,Þriðjudaginn 19. febr. 1924. ísafoldarprentsmiCja h.f.
Frá og með deginum í dag eru forvextir af vixlum og útlánsvextir 8 % Frá sama tima eru sparisjóðsvextir 5% Alþingi. pingEetniug. Alþingi var sett, eins og til stóð, föstudaginn 15. þ. m. Á und- rjárstiárn íslands. 1874«1922.
Reykjavík 15. februar 1924.
+
II. IlDmllllllIDII
kaupmaður.
Hann Ijetst 16. þ. m. laust eft-
ir miðnætti á lieimili sínu hjer í
t'ænurn. Yeiktist hann í síðari
hiuta fyrri viku af lnngnabólgu
og varð þungt haldinn strnx eftir
helgina — oftast með óráði. —
pessi veiki varð banamein hans.
Th. Thorsteinsson var fæddur
á pingeyri við Dýrafjörð 1856.
I’oreldrar hans voru porsteinn
porsteinsson kanpmaður og bóndi
í Æðey í ísafjarðarsýslu og Hild-
ur Cruðmundsdóttir, Schevings
sýslumanns Bjarnasonar í Haga.
porsteinn faðir Th. Th. druknaði
á ísafjarðardjúpi árið 1864. Var
þá syni hans, Th. Th., komið í
fóstur til Rudkjöbings í Ðan-
mörku hjá Petersen skipstjóra,
er síðar varð alþektur hjer á
landi. í Rudkjöbing ólst Th. Th.
upp, naut skólamentunar, en
gerðist síðan sjómaður og var í
forum um nokkur. ár. Bn hugur
hans stóð til annara starfa. Gerð-
irt hann verslunarnemi í Khöfn
nokkru síðar og aflaði sjer bók-
legrar verslunarmentunar þar, og
starfaði jafnframt í nýlendu- og
skipabirgðaversiuimm.
Hingað til Rvíkur kom Tb. Th.
fyrsta sinni eftir þessa dvöl í Dan-
n'örkn árið 1879, og var þá sjó-
hði á dönsku varðskipi. En fyrir
fnlt og alt fluttist hann hingað til
Hallur Hallsson
tannlæknir
hefir opnað tannlækningastofu í
Kirkjustræti 10, niðr. Sími 1503.
Viðtalstími kl. 10—4.
Sími heima, Thorvaldsensstræti 4,
Nr. 866.
sviðinu. Jafn mikið far gerðihann
sjer nm að hrynda í framkvæmd
ýmsum umbótum á sjávarútveg-
i/ram. Hann lagði kapp á að gera.
skip sín sem best úr gnrði og sem
vistlegust. Hann varð og
þeirra fyrstu hjer, er byrjaði á
botnvörpuskipaútgerð. Stór og
mikil fiskverknnarhús bygði hann
á Kirkjusandi hjér innan við bæ-
inn, og í sambandi við þau fisk-
geymsluhús, íveruhús fyrir verka-
fólk, þurkhús o.fl. pá má ognefna
veiðarfæra- og netagerð, er Th. Th.
kom hjqr á stofn fyrstur manna.
Af þessu stutta yfirliti sjest, að
Th. Th. hefir verið hinn nytsam-
asti og athafnamesti borgari. —
Hann hefir lagt svo dvjúgan skerf
til þeirra framfara, sem átt hafa
sjer stað hjer í bænum. síðustu
áratugina, að ekki verður fram
hjá honum gengið í þróunarsögu
bæjarins. Hann hefir skapað at-
vinnu fjölda manna, hrotið nýjum
atvinnuvegum braut, hætt þær
gömlu- á margan hátt og verið
bænum eitt af lyftistöngunum nm
langt áraskeið.
Við opinher mál fjekst Th. Th.
ekki neitt. Hann helgaði sig ó-
’skiftan atvinnurekstri sínum, enda
bæjar árið 1882, og rjeðist þá var hann umfangsmikill og krafð-
sem bókari við Brydeverslun. En ist mikillar umhugsunar og orku.
árið 1889 Varð hann meðeigandi. En sjálfstæðar skoðanir hafði
í versluu 0g skipaútgerð Geirs
Zoega kaupmanns. En eftir nokk-
ttr ár byrjaði hann verslun og
skipaútgerð fyrir eigin reikning
S húseign sinni Liverpopl, og hefir
rekið þann atvinnurekstnr þar
síðan. >
Tli. Tli. varð st.rax einn með
allra athafnamestu og fram-
hvæmdasömustu borgurum þessa
tæjar, 0g hefir átt mikinn þátt
S >ví að móta atvinnu- og starfs-
Iif bæjarins. Hann jók brátt versl-
un sína svo. að hún varð með
stærstu og fjölbreyttustu verslun-
nm bæjarins, og sennilegast á öllu
landinu. Hann ruddi veginn að
ýmsu leyti í vöruvöndun og fjöl-
breytni Vara, lipnrri afgreiðslu
cg fleiri umbótum á verslunar
hann á bæjar- og landsmálum, þó
ekki kæmu þær opinberlega, fram.
Hann var frjálslyndur maðnr og
unni íslandi og íslenskri þjóð.
Árið 1889 kvæntist hánn Krist-
jöpu Zoega, einkadóttur Geirs
Eoega af fyrra hjónabandi. Börn
þeirra eru: Geir útgerðarmaður
og framkv.stjóri, Gnðrún, ekkja
Böðvars héitins Kristjánssonar
m.entaskólakennara; Hildur Sof-
fía, ógift; Sigríður Andresen
ekkja og Emilía, er ljetst í æsku.
Með Th. Thorsteinsson er fall-
inn í válinn einn af þeim borgur-
um þessa bæjar. sem lengi verður
minst.
an þingsetningu fór fram gnðs-
þjónusta í dómkirkjunni, og prje-
dikaði þar sjera. Eggert Pálsson
prófastur á Breiðabólsstað. Lagði
liann út af Efes 4, 1.—3.: Jeg
bandinginn vegna Drottins, á-
minni yður þess vegna um, að
hcgSa yður svo, sem samboðið er
kölluninni, sem þjer voruð kall-
aðir með, að sýna í hvívetna lítil-
læti og hógværð og langlyndi, svo
að þjer umberið hver annan í kær-
leika, og kappkostið að varðveita
einingp andans í bandi friðarins.
Að guðsþjónnstunni lokinni
gengu þingmeuu í Alþingishúsið
aftur. Viðstaddur í kirkjunni og í
þinghúsinu eftir að þingmenn
voru komnir inn, var mesti fjöldi
fólks. M. a. voru þar hinn nýi
sendiherra Dana, hr. le Sage de
Pontenáy og aðalræðismaður Norð-
manna. hr. Bay.
Forsætisráðherra Sig. Eggerz
flutti fyrst boðskap konungs um
emu setning þingsins og lýsti það sett,
er. aldursforseti bað þingmenn
hrópa húrra fyrir konunginum, og
var það gert skörulega. Að því
búnu kvaddi forsætisráðherra ald-
ursforseta þingsins, Sigurð Jóns-
son frá Ystafelli, til forsætis
Kvaddi hann sjer til aðstoðar þá
Jóh. Jóhannesson þm. Seyðfirð-
inga og porl. Jónsson þm. Austnr-
Skaftfellinga. Mintist forsetinn
fyrst þriggja gamalla þingmanna,
sem látist hqfðu á ármu.
En það voru þeir Hermann
Jónasson, f. 22. okt. 1858, d. 6.
des 1923, þingmaður Húnvetninga
á alls 5 þingum, frá 1901—1907.
Sigurður Jensson, f. 15. jan. 1853,
d. 5. jan. 1924, þingmaður Barð
strendinga á 14 þingum, xrá
1886—1907, og dr. Jóu porkels-
son. f. 16. apríl 1849, d 10. febr.
1924, þingm. Snæfellinga 1893,
Reykvíkinga 1909—11 og konnng-
kjörinn 1915.
Sömuleiðis las forsetinn upp svo
hljóðandi símskeyti frá fyrverandi
sendiherra Dana hjer, hr. J. Bögg-
ild: Beder Altinget modtage mine
arbödigste hilse^ier med oprigtig
tak for mange indholdsrige og
lærerige timer tilbragt paa Is
lands Alting.
Að þessu loknu var þingmönn-
um skift í 3 kjördeildir, er rann-
saka skyldu kjörbrjef þingmanna
Öll kjörbrjefin liggja fyrir þing-
inu og jafnframt kærur eða kvart-
ánir úm kosningarnar á 3 stöð
uni: á ísafirði, Eyjafirði og Seyð-
isfirði. Kom sxi kæra ekki fyr en
á síðustu stundu. Kjörhrjefadeild-
irnar luku ekki störfum sínum
þennan dag.
Allir þingmenn eru komnir til
bæjarins, en þrjá vantaði við þing-
sctningu sökum veikinda, sem sje
frk. Ingibjörgu H Bjarnason, hr.
Benedilrt Sveinsson og hr. Hákon
Kristófersson.
Erindi eftir Jón Þorláksson alþm.
Viðvíkjandi tilhögun ágripanna
skal jeg taka örfá atriði fram.
Jtg hefi flokkað tekjurnar eftir
því sem mjer finst eðlileg skifting,
en hefi ekki treyst mjer til að
fella stimpilgjaldið 1918—1921 inn
í þá flokkun, af því að það hefir
i reyndinni verið að nokkru út-
flutningsgjald og að nokkru til-
heyrandi beinum sköttum og
gjöldum. En árið 1922 er stimpil-
gjaldið meðtalið í þessum síðast-
nefnda flokki. — Flokkun
teknanna fylgir ekki LR að öllu
leyti. Auðvitað eru hvorki tekin
lán nje innborganir frá skuldn-
nautum talin neinstaðar í þessum
tekjum. Margar slíkar npphæðir
hefi jeg orðið að tína út úr hin-
um prentuðu fylgiskjölum við LR.
Gjaldamegin hefi jeg tilfært
vexti af skuldum sjerstaklega, og
fylgi LR í því, að telja afföll á
nýjum lánum á þeim lið. Næst
tek jeg sjerstaklega þær afborg-
Niðurl.
Að öðru leyti eru á þessum lið
talin öll þau útgjöld landssjóðs á
árinu, sem eitthvert fje er ætlað
ti! í fjárlögunum, svo að allar um-
frameyðslur á gjaldaliðum fjár-
laganna ern innifólgnar í þessum
gjaldalið.
Loks eru á síðasta lið rekstrar-
reikningsins talin >,gjöld utan
fiárlaga“, þ. e. þeir útgjaldaliðir,
sem ekkert fje hefir verið áætiað
fyrir í fjárlögum ársins. Enginn
má skilja þetta svo, sem hlutað-
eigandi stjórnir hafi eytt fjenu án
heimilda frá þinginu. Heimildirn-
ar eru ýmist í sjerstökum lögum
eða í fjáraukalögum eða í þings-
ályktunum (jeg álít þær raunar
enga heimild). En af því, hve þess
ar upphæðir eru afskaplega há-
ai-, má sjá það ljóslega, sem lil a
er vitanlegt af öðru, að nauösyn-
lagum endurhótum á fjárhag
landsins verður ekki á komið með
lagfæringu fjárlaganna einna sam-
anir, sem jeg tel að með rjettu an-
heyri til rekstrargjöldum ársins.
pað eru fj-rst og fremst umsamd-
ar greiðslur af lánum til laugs
tírna (afborgunarlánum), og að
öðru leyti hæri að taka á þennan
lið svo mikla upphæð að afborg-
unin sje hæfileg í samanburði við
alla upphæð skuldanna. pað getur
verið nokkuð álitamál, hvaða upp-
hæðir eigi að telja á þessum lið
scinni árin, en jeg þykist hvert ár
hafa tekið þá minstu upphæð, sem
með nokki’u leyti væri unt að for-
svara. T. d. hefi jeg ekki seinni
árin tekið 100,000 kr. árlega af-
borgun af láni xxr Islandsbanka
frá 1918. ,Og eftir því, sem skuld-
irnar eru nú oi'ðnar, líklega yfir
20 miljónir króna í íslenskum pen-
ixigum, má þessi liður ekki vera
minni en 1 miljón krónur árlega,
tii þess að afborgunaruppbæðin
sje forsvaranleg í samanburði við
í sjóðs- og viðskiftareikningun-
um hefi jeg talið fjeð til skipa-
kaupanna 1917 og vátryggingar-
upphæð Sterlings annars vegar, en
hins vegar það sem greitt var
fyrir Esjxxna í smíðnm 1922. Tap
hefir vitanlega orðið á skipakaup-
unum, en ekki unt að gera það
upp í árslok 1922. Einnig hefi
jeg á þessum reikningi talið tap
Landsverslxmar á kolum og salti,
eftirgefið henni og fært til út-
gjalda í L. R. 1920. Að vísn borg-
uðu landsmenn þetta tap1 í orði
roeð auknurn tolli á kolum og
salti árin 1919—1922, en sá toll-
ur rann í ríkissjóð, og er talinn
með tekjum í rekstursreikningum.
Ef tollinum hefði í raxrainni verið
varið til að borga Landsverslunar-
tapið, þá hefði tekjuhallinn 1919
tíl 1922 á rekstrarreikningxxnum
samtals orðið þeirri upphæð hærri,
upphæð skuldanna. í næsta liðn- eu ÍeS hefí ekki 8°gn í höndum til
um, önnur gjöld samkvæmt fjár- ^ skifta npphæðinni rjett niður
lögum, er meðtalið hið árlega a árin, og hef því kosið að telja
framlag til Landsbankans, 100.
000 krónur. pegar sú ákvörðun
var tekin, að leggja 2 miljónir
króna í Landsbankann á 20 ár-
um var vitanlega tilætlunin sú
að greiða þessar 100,000 krónur
árlega af tekjum landssjóðs, enda
nú áætlað fje til þess á hverjxxm
fjárlögum. petta er því rjettmæt-
ara, sem bankinn mun í raun og
xæru hafa fengið alt fjeð að láni
til 20 ára í upphafi, og framlag
landssjóðs >ví í raxra og veru
föst og umsamin afborgun á
skuld. En eyðsluf je er þessi árlega
upphæð vitanlega ekki, og er það
í fxxllu samræmi við fjármálastefn-
una 1876—1916 áð vilja verja
dálítilli upphæð af árlegum tekj-
um til þess að eignast eitthvað.
hana sjerstaka á þexman hátt.
Upphæðir þær, sem þessir reikn-
iugar telja í sjóði um hver ára-
mót, koma nákvæmlega heim við
tilsvarandi tölur á yfirlitum þeim,
sem fylgja landsreikningnnum. í
þessu, og í því að reikningxraum
ber saman við sjálfa sig, felst
trygging fyrir því, að hinir endnr-
sömdu reikningar ern yfir höfuð
rjett gerðir eftir landsreikningun-
um. Annað mál er það, að upp-
hæðir þær, sem L. R. þannig telnr
sem „sjóð“ á áramótum, eru >4
alls ekki í sjóði. Vegna ófullkom-
innar tilhögunar L. R. eru þessar
upphæðir' þar fengnar út með
ýmiskdnar viðbótum og frádrætti
á kröfu-xxpphæðum og skuldum.
pó eru mest brögð að þessu seim-