Lögrétta

Ataaseq assigiiaat ilaat

Lögrétta - 16.03.1924, Qupperneq 3

Lögrétta - 16.03.1924, Qupperneq 3
LÖGRJETTA 9 ' Aðalfundur 1 o Búnaðarfjelags fslands verður haldinn að Svignaskarði í Mýrasýslu föstudaginn 4. apríl 1924, og hefst klukkan 2 síðdegis. Verkefni fundarins: Skýrt frá störfum og fjárhag fjelagsins. Fluttir fyrirlestrar um búnaðarmál, sem verða nánar aug- lýst síðar. 3. Bornar frarn og ræddar tillögur, til bendingar fyrir bún- aðarþing. — 4. Kosinn einn fulltrúi og varafnlltrúi á búnaðarþing fyrir V estf irðingaf jórðung. Kosningarjett hafa allir meðlimir Búnaðarfjelags íslands í Vestfirðingafjórðungi. Allir eru velkomnir á fundinn! Reykjavík, 13. mars 1924. Fyrir hönd Búnaðarf jelags íslands. S. SIGURÐSSON. (tónaðannálast jóri). Hjartanlega þakka jeg öllum þeim hjeraðsbúum Hofsósshjeraðsí sem sýndu minningu mannsins míns, Magnúsar E. Jóhannssonarl læknis, vinsemdar- og virðingarhug og sjálfri mjer samúð og mikils-f verða aðstoð við fráfall hans. Rannveig Tómasdóttir. •ans, sem mörgum virðist að þjóðin sje nú að verða altof fátæk af. — pað er engum efa undirorpið, áð unglingaskóli, sem er trúr liugsjón ainni er ein hin besto og hollasta stofnun, sem hjeruðin geta eignast. Slíkur skóli er sann- nefndur vermireitur æskulýðsins. Og ætti hver hugsandi maður að elska hann og láta sjer vera ant um hann. Mjer er kunnugt um, að víða er þegar farið að hefjast handa í hreppunum með undirbúning máls- ins. Nefndir hafa verið kosnar og eru sumstaðar þegar teknar til starfa. Eins og við er að bú- ast hafa nefndirnar mætt ljósum skilningi alþýðu á málinu. þetta astti líka að vera hjartans málefni hvers alþýðumanns, ekki síst for- eldranna. í stöku hreppum hafa nefndirnar ekki verið kosnar enn, og stafar það eflaust af einhverj- um misskilningi, sem væntanlega hvei’fur, þegar menn fara að at- liuga málið betur. Jeg get ekki búist við að nokkur hreppsnefnd finnist á Vestfjörðum, er skerist úr leik að lokum í þessu þýðingar- mikla velferðarmáli alþýðu. II. Margir hafa um það spurt, hvar menn hugsuðu sjer að ungmenna- skólinn yrði hygður. petta er mjög eðlileg spurning, því þótt >uð skifti mestu, að skólinn sje : góður, þá er það engan veginn þýðingarlanst atriði, hvar skólinn verður settur. pótt skiftar kunni að verða skoðanir manna um það ’hvar skólinn verði best settur, þá hljót allir að koma sjer saman um það, er til þess kemur að velja * skólastaðinn, að eingöngu beri að hafa hag almennings fyrir augum við valið. Jeg hygg að nefndin, sem starfaði að undirbúningi málsins í sumar, hafi í þessu efni bent á mjög heppilega leið, þá að fela nefnd, kosinni af öll- um sýslunefndum’ á skólasvæðinu, að ráða fram úr þessn. Má gera :ráð fyrir, að slík nefnd kynni sjer ýmsa staði og skilyrðin á þeim. Takist henná að finna stað, sem ■er sjerlega vel i sveit kominn til aðsóknar, þar sem byggingarefni, möl og ■sandur, er alveg við hendina, þar sem nota má hveri til þvotta, brauðabaksturs og ef til vill til upphitunar, þar -sem sundlaug er rjett hjá, þar sem aðstaða er ágæt til að afla sjávar og landafnrða, þar sem örskamt er til læknis, þar sem ísar hamla vart nokkurn tíma sa.mgöngum og þar -sem örskamt er til símalínu, þá hygg jeg að slíkur staður h'yti að verða fyrir valinu. Á þeim stað, er sameinar alla þessa kosti, hlyti rekstnr skólans að verða xniklu ódýrari en annarstaðar. — Slíkan stað er hægt að finna á skólasvæðinu. Öll þessi sömu atriði. þarf einnig að taka til greina, þegar velja á stað handa væntanlegum húsmæðraskóla. Sjera porsteinn Kristjánsson í Sauðlauksdal hefir nýlega leitt skýr rök að því, í grein í „Lögrjettú4, hve Staðar- fell sje illa fallið fyrir skólasetur. Mætti þó ýmsu bæta við ástæður hans, svo sem því, að Staðarfell er langt frá síma. En sími er sú lífæð menningarinnar, sem slíkur skóli getur engau veginn verið án. Kona ein hjer á Yestfjörðum, sem er mjög áhugasöm um menta- mál, drap nýlega á það við mig ao það mundi ekki fara illa á því, að væntanlégur ungmeunaskóli og húsmæðraskóli yrði bygður á sama stað. Nefndi hún sjerstaklega sem ástæðu, hve hagkvæmt það væri, að húsmæðraskólinn seldi ung- mennaskólanum fæði. Jeg hygg, að tillaga þessi sje vel þess verð að hún sje vandlega athuguð. — Ýmsar fleiri ástæður má færa fyrir þessu. Fyrirkomulag þetta mundi spara ungmennaskólanum mikið, bæði af byggingar- og rekstnrskostnaði, t. d. þyrfti skól- inn hvorki eldhús nje borðsal. pá hlyti einnig að sparast töluvert af starfskröftum við rekstur skólans. Jeg get ekki hugsað annað en það hljóti að verða auðsótt mál við heiðurshjónin, sem gáfu Stað- arfell, að skólabyggingin verði ekki einvörðungu bundhi við þann stað. pau munu hafa svo víðan sjóndeildarhring í máli þessn, að þau sjá, að hagur almennings verður að ráða mestu í þessu efni. Jeg get vel skilið, að þau óski þess, að Staðarfell geti orðið fyrir valinu. En er það kernur í ljós við nálrvæmari athugun, að skólinn er ekki aðeins illa settur þar til að- sóknar, heldur hlýtur hæði hygg- ingar- og reksturskostnaður hans að verða miklú meiri þar en ann- arstaðar, þá get jeg ekki látið mjer annað koma til hugar en að þau verði fús að fallast á breyt- inguna, því Staðarfell veit jeg að þau hafa gefið málefninu til efl- ingar fyrst og fremst. • Ákvæðin í skipulagsskrá frú Herdísar eru svo rúm, að þau yíg- binda skólann alls ekki við neinn sjerstakan stað. þptt hún láti óskir í ljósi um þetta efni. Mjer er kunnugt um, að gömlu kon- unni var það vél ljóst að hagur almennings verður að ráða mestu í þessu efni. pingið tekur vætanlega bæði þessi málefni til athugunar í ':et- ur. Vjer Vestfirðingar vonum að það sjái sjer fært, að greiða sem best fyrir stofnun skóla þessara. Jeg er þess fullviss, að eklri mun lengi standa á framlögum Vest- firðinga til ungmennskólabygg- ingarinnar, þegar þingið hefir gengið frá lögimum. Jeg vona að Vestfirðingar verði allir eitt í aðalatriðum þessa mál. Og þar sem vilji er, þar er vegur. pótt nú sje dimt fram undan í efnalegu tilliti hjá þjóðinni, mundi það hið mesta óráð að vanrækja unglinga- fræðsluna. Mjög víða mun nú sú skoðun vera orðin ríkjandi, að það sje spor í rjetta átt, að di-aga nokkuð úr kostnaðinum við barna- fræðsluna. Mjög víða mun nú sú una. En um þetta atriði skal jeg ekki ræða að sinni. Böðvar Bjarnason. ------o------- Oliumálin. Hjer í blaðinu hefir áður verið sagt frá olíumálunum í Banda- ríkjunum og þeim yfirheyrslum sem kunnar eru. Málin eru altaf að verða víðtækari og víðtækari og fleiri og fleiri menn að dragast inn í þau. Bæði dómsmálaráðherr- ann Haugherty, rannsóknardómar- inn Walsh og fleiri. Einkum ber- ast þó böndin að fvrverandi inn- anríkisráðherra Fall, og er rann- sóknin á afstöðu hans mjög skörp. Til dærnis hefir rannsóknarnefnd- in gefið skipun um það, að öll símafjelög láti í tje afrit af öllum skejdum, sem farið hafa frá bon- um eða til hans á því tímahili, sem helst þykir grunsamlegt. — Annars er málunum engan veginn lokið ennþá. En til þess að skýra málin betur, má geta hjer örlitið um sögu þess. Upptök ríkisafskiftanna af olíu- málurium eru þau, að 30. jaaúar 1908 stakk Roosewélt forseti upp á því, að stjórnin legði hald á mikið olíuvinsluland til notkunar handa flotanum ef til ófriðar kæmi. 2. september árið eftir tók svo Taft forseti olíulindir þessar eignarnámi. 1912 var farið að nota þessar námur handa flotan- um. 4. jan. 1920 fjekk flotamála- ráðuneytið full yfirráS yfir nám- unum. 31. maí 1921, var yfirstjórn námasvæðisins færð frá flotamála- stjórninni í hendur innanríkis- ráðh. (Fall), samkv. ákvörð- un á ráðherrafundi, sem síðan var samþykt af Harding forseta. 7. apríl 1922, fjekk dlíukaupmaður- inn Sinelair allmikil sjerleyfi í ríkisnámasvæðinu í Wyoming. 24. apríl s. á., mótmælti öldungaráðs- maðurinn Kenduek frá Wyoming gildi þessara sjerleyfa. Daginn eftir fjekk þó olíukaupmaðurinn Doheny einnig sjerleyfi á rÍKÍs- námasvæðinu í Kaliforníu. 30. apríl s. á. krafðist öldungaráðs- maðurinn La Follette upplýsinga Um afstöðu stjórnarinnar til þess- ara sjerleyfa. Ýmsar upplýsingar um málið voru svo lagðar fram 7. júní s. á. Segir síðan ekki af málinu um hríð. En 4. mars 1923 sagði Fall af sjer. pá undir- árslokin er það. sem skriður fer að komast á málið og rannsóknir að hefjast meiri og meiri. 22. okt. 1923. tilkynti Fall rannsóknarnefndinni að hann hefði fengið 100 þúsund doilara að láni hjá hr. MacLean ristjóra stjórnarblaðsins — „Washington Post.“ — í janúar 1924 mótmælir MacLean þessu. En A’. Roosewelt, sonur forsetans, upplýsir í yfir- heyrslu, að Fall hafi fengið 68 þúsund dollara að láni hjá olíu- kaupmanninum Sinclaire, og annar olíukaupmaður, Doheny gefur þær upplýsingar, að það hafi verið hann, sem Iánað hafi Fall 100 þúsnnd dollara. Fall er þá kaliað- ur fyrir rannsóknarnefndina, en neitar að svara nokkurri spurn- ingu. Eftir þetta tókn svo rannsókn- irnar við, eins og fyr er frá sagt. pess má Ioks geta, að Doheny bauðst til þess, að afsala sjer sjerleyfunum til stjómarihnar, gegn skaðabótum. Hann hefir einnig hvað eftir annað látið þá skoðun í ljósi, að liann sjái ekkert saknæmt í þessnm málum — að- eins venjuleg viðskif.ti. En hitt hefir hann líka sagt, að ef rann- sókn’arnefndin eða dómstólarnir ætli að komast að annari niður- stöðu og koma sjer undir numna hendur, þá skuli hann ábyrgjast það, að sig skorti ekki samferða- menn í þann leiðangur, ,og þá ekki valda af verri endanum. -------o------- Byltingarmálin þysku. Eins og áður er frá sagt, hjer í blaðinu. liófust rjettarrannsókn- irnar í landráðakærumálunum gegn þeim Hitler, Ludendorff, von Kahr, von Lossow, og fleiri í Miinchen 26. f. m. Eins og kunnugt er, eru mála- ferli þessi sprottin af hinni mis- hepnuðu byltingartilraun þeirra fjelaga 8. nóvember s.l. og hefir áður verið sagt frá hennni hjer í blaðinu. Rætur þessa máls eru þó í raun- inni fleiri og liggja dýpra. Bylt- ingartilraunin 8. nóvember var einn liður í viðureign tveggja andstæðra stjórnmála og lífsskoð- ana í Bayern — baráttunni milli komjnúnismans og gamallrar þjóð- legrar þýskrar borgarastefnu. — Bayern er svo að segja hið eina Vestur-Evrópu ríki, þar sem veru- leg tilraun hafði verið gerð til þess að koma liinni rússnesku bolsjevíka kenningu í framkvæmd. ráðstjórnin komst þar þá að völdum, eins og kunnugt er. — pessi kommúnista hreifing og ráðsmenska leiðtoga hennar varð hinsvegar líka til þess að magna annan flokk til andstöðu. Sú hreifing er venjulega kend við fascismann. Viðsjár miklar ogskær ur voru milli flokkanna. Víða um landið, bæði í sveitum og bæjum var komið upp, landvarnarliðum, sjálfboðasveitum til varnar borg- aralegu frelsi gegn ágangi kom- múnismans. Hreifing þessi varð hrátt allsterk og þó ekki svo að hún þyrði að láta til skarar skríða. Annars blandast einnig inn í hreifinguna ýms fleiri atriði — einkum þjóðernismál. Fascista- hreifihgin svo nefnda í Bayern er sem sje einnig ákveðin þýsk þjóðernishreifing og margir leið- togar hennar miklir andstæðingar skilnaðarhreifingarinnar, sem áð- ur er frá sagt hjer í blaðina. Forsögu málsins er annars óþarft að rekja nánar. Byltingin 8. nóv. átti að koma sem einn aðalliðnrinn í þessari viðureign, en mistókst, enda tvístruðust leið- togarnir eða urðu viðskila og ó- sammála á einhvern hátt sem í rauninni er ekki fyllilega ljóst ennþá, en rannsóknirnar nú ættu að gefa nánari upplýsingar um. En það eru forráðamenn þessarar byltingar, sem nu eru ákærðir um landráð. Málaferlum þessum hefir verið fylgt með mikilli athygli um alt pýskaland. Yfirheyrslumar fóru fram í gömlum herskóla í Munchen. Umferð um götuna, sem skólinn stendur við, var stöðvuð með gaddavírsgirðingu og húsi& sjálft rammlega varið. Yfirheyrsl- urnar fara þó fram opinberlega, nema sjerstaklega standi á, en áheyrendur eru fáir, sem aðgang fá, og mést blaðamenn. Allir á- heyrendur voru vandlega rannsak- aðir áður en þeim var hleypt inn, og einkum athugað, hvort ekki bæru þeir á sjer vopn. Alt kven- fólk var rannsakað í sjerstöku herbergi, leitað í hári þess og- fötum o. s. frv. Klukkan um 8y2 þ. 26. þ. m. voru sakbomingarnir leiddir inn í rjettarsalinn og gengu þeir fyrstir Ludendorff og Poener. pað sýnir nokkuð hug fólksins, að þeim var heilsað mjög vin- gjarnlega. og með fögnuði af á heyrendunum, þegar þeir komu inn í rjettarsalinn. pökkuðu þeir aftur fyrir mjög vingjarnlega, nema Ludendorff — hann skifti sjer ekki af neinu þessu, hann fór strangur og alvarlegur rak- leiðis í sæti sitt. Svona hefir þetta verið oftar í þessum málaferlnm, einnig út í frá, að sakbormng- arnir njóta mikillar samúðar, e'ða aðdáunar, ekki síst Ludendorff. Ymsir erlendir blaðamenn, eink- um enskir, hafa líka talið yfir- heyrslurnar allar einberan hje- góma, því ekki komi annað til mála, en sýknun. enda hafi allnr þorri landsbúa þegar sýknað sak- bomingana. En hinn opinberi ákærandi heimtar dóm fyrir fnll- komin landráð. Hitler kom fyrstur fyrir rjett- inn og flutti vamarræðu sína, lýsti uppvexti sínum í Vínarborg, þrórni stjórnmáláskoðaua sinna og nóvember byltingunni. Aðaláhersl- 'una lagði ha.nn á það, að framtíð ipýskalands væri undir því komin, að það tækist að útrýma marx- ismanum. Annars lýsti hann und- irbúningnum undir bvltinguna. og samvinnu #þeirra von Lossows. Seisser óherts, og von Kahr, og sín. Hitler er annars í ákærn- skjalinu talinn iippliafs og aðal- maður byltingarinnar. Mesta athygli vakti þó ræða Ludendorffs. þegar að henni kom, Hún var mjög löng — um 50 vjelritaðar síður. Jeg er orðinn gamall sagði hann, af því að bera þá miklu byrði sem á mjer hvíldi á ófriðaráranum og af áreynslu htigans og erfiðleikum. sem jeg ;°!

x

Lögrétta

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lögrétta
https://timarit.is/publication/196

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.