Lögrétta - 28.03.1924, Blaðsíða 1

Skrifst. og afgr. Austurstr. 5. Bðe|38*blað MOPgiinblaðÍði Ritstjóri: Þorst. Gíslason.
XIX. ðrg. 25. tbl.
Reykjavik, föstudaginn 28. mars 1924.
ísafoldarprentsmiCja h.f.
Kjöttollsmáliö.^
■______
Stutt yfirlit.
KjöttolIsmáliS svo kallaða er
oiðið löngn landsfrægt. Ber margt
tik en það helst, að mál þetta
suertir svo tilfinnanlega hag
bifnda. að hvef Islendingur hlýt-
TU’ að fylgja með athygli öllum
gangí þesg þar til yfir líkur. Málið
er í fersku minni. Kjaminn er
sá, að um 90% af útfluttu ís-
lensku saltkjöti hefir verið seit til
Noregs undanfarin ár, og er ís-
lenska kjötið ódýrara en annað
kjöt er Nprðmenn kaupa að.
Árið 1922 hækkuðu Norðmenn
mikið toll á aðfluttu kjöti, og'var
hækkunin miðuð við þyngd, en
ekki verðgildi, Síðan hefir eiin
tcllurinn verið stóraukiun, og mun
nú um 70 aur. á kílóið.
Hjer skal ekki um það rætt,
hver áhrif tollhækkunin í neytslu-
landinu hefir á hagsmuni fram-
leiðslulandanna jrfirleitt), en hitt
er bert, að þessi tollhækkun, er
miðast við þyngd en ekki verð-
gildi, hlýtur að koma harðast nið-
nr á framleiðanda ódýru vörunn-
ar: íslendingum. Yersnar þá 511
aðstaða vor til að keppa við aðra
uiii kjötsöluna í Noregi, og er
eðlilegt, að íslenskir bændur gerð-
ust áhyggjufullir er hjer var
komið.
Ríkisstjórn vor hefir að sjálf-
sögðu unnið að því, að rjetta hag
vorn, en því miður árangurslaust
td þessa. Er nú verið að gera úr-
slitatilraun til að kippa málinu í
lag, og mætir sendiherra vor í
Kaupmanuahöfn fvrir vora hönd,
rn mjög þykir tvísýnt um úrslítin.
Fiskiveiðalöggjöfin.
Nú er að segja frá því, að 1922
hreyttum vjer Islendingar fiski-
vc:ðalöggjöf vorri. Var þ«ð gert
sakir þess, að sýnt þótti að oss
væri sá einn kostur nauðugur að/
styrkja aðstöðu sjávarútvegsins á
þennan hátt, ella mundi hann
verða undir í viðureigninni við
erlenda keppinauta. í hinni nýju
fiskiveiðalöggjöf voru dregin
saman eldri ákvæði, en því bætt
við er þurfa þótti oss til verndar,
og voru nýmælin sniðin eftir lÖg-
um annara þjóða, í þeim efnum,
einkum Norðmanna. Er það sönn-
nn þess að stærri þjóðir og vold-
ugri en vjer hafa þótst þurfa að
A crnda þegna sína og geyma þeim
sjerrjettindi, og jafnframt að vjer
höfnm þar eigi gengið lengra su
aðrir höfðu gert á undan oss Af
þessu leiðir aftur. að þ„ss L-tti
að mega. vænta að þeir; sem að
emhverju leyti hafa orðið fyrir
barðinu á þessari löggjöf. tæku
henni með jafnaðargeði, að minsta
kosti þær þjóðir er áður hafa
hreiðrað um sig heima fyrir a
sama hátt, og er hjer einkum
átt við Norðmenn.
Happ þeim hlýtur.
pví hefir verið haldið fram af
hálfu ísleadinga, að tollhækkun
Nortmanna á kjötinn hafi verið
gerð í heiftarhug og hefndav-
skyni við íslendinga vegna fiski-
veiðalöggjafarinnar. — Norska
stjómin hefir þvegið hendur sínar
og hreinsað sig af þeim áburði.
Tollhækkunin hafi verið gerð
vegna norskra bænda. og þurfi
þeir slíka lagavernd fyrir atvinnu
sína. petta er ofur skiljanlegt. og
á engan hátt láandi.
Hitt er verra, að nú sýnist
svo, sem . Norðmenn ætli að nota
kjöttollsmálið til að hnekkja fiski
veiðalöggjöf A’orri, því það mun
vera rjett frá sagt, að Norðmenn
h&fa nú neitað að semja um kjöt-
to’linn nema vjer um leið veitum
þeim ívilnanir í fiskiveiðalöggjöf-
inni. Ætla þá Norðmenn að hag-
nýta til liins ítrasta vopnið sem
tilfellið hefir lagt þeirn í hendur,
og á þann hátt að rvðja skarð í
þsnn skjólgarð er vjer. að þeirra
fordæmi höfnm talið þjóð vorri
nauðsyn, svo vjer mættur þrosk-
ast og dafna þótt vjer sjeum fá-
tækir og smáir.
Skal nú að því vikið. hver sann-
girni fylgi Norðmönnum í .þessu
máli, og hagsmunahlið heggja að-
ila borin saman.
Mikið er þar á mununum.
Líklega var það af vangá
norskra löggjafa að Islendingar
urðu ver úti en aðrir við hækkun
kjöttollsins. íslendingar fara nú
fram á það eitt að þetta misrjetti
sje lagað svo vjer fáum að njóta
jatnrjettis við aðrar þjóðir, jafn-
rjettis ekki einungis í orði heldur
og á borði. Yjer beiðumst þess að
kjöttollinum sje breytt þannig
að hann lendi hlutfallslega jafnt
á öllum og sje liann miðaður við
ve-rðgildi en ekki þyngd. Ekki er
nú til mikils mælst. og mmidi
Norðmönnum lítið muna um að
bregðast vel við, euda má fullyrða
að svo hefði fyrir löngu orðið, ef
ofhygnin - hefði ekki hvíslað að
þeim. að hjer A-æri leikur á borði,
og nú mundi ráð að neyta, afls-
uiimar og hagnýta nevð bændanna
til að hnekkja sjálfsvöm vorri,
þeirri, er felst í fiskiveiðalöggjöf-
inni, og mættu þá Norðmenn njóta
góðs af.
pað er nú í sjálfu sjer undar-
legt. að Norðmenn skuli leggja
kapp á að þröngva oss til að
víkja frá grundvallarreglum er
þeir viður í eigin löggjöf liafa við-
urkent. en þó er hitt furðulegra
að þeir kerfjist sjerrjettinda af
os.s til þess eins að veita oss jafn-
rjr-tti við aðra.
Hjer sýni«t sanngirnin lítil fyr-
irferðar, en er þó minni þegar að-
gætt er hvað af mundi hljótast
ef kröfur Norðmanna næðu fram
að ganga.
Á knje.
Til þessa hafa síldveiðar Islend-
inga aðallega verið reknar með
það fyrir augum að salta síldina
t'i sölu á erlendum markaði, en
þaf er á vitorði þeirra er skvn
bera á, að markaðurinn er mjög
takmarkaður. og má telja fullvíst
að því að eins er von til að vjer
gctum hagnýtt oss þennan at-
vínnuveg, að vjer búum einir að
honum.
pað skal fúslega játað, að nokk-
ur áhætta mnn altaf fvlgja þt'ss-
i:m atvinnurekstri, og þó skal það
sannast. að mikið mun draga úr
áhættunni, ef framleiðslan er t.ak-
mörkuð og vöruvöndun aukin. Um
hitt þarf ekki að fjölyrða, að síld-
veiðar geta verið arðvænlegar í
betra lagi þegar vel gengur.
Enn er of snemt að spá um
væntanlegan hag íslendinga af
sílclinni, úr henni verður nnn-
ið mjöl og lýjsi í verksmiðjum,
eu þó skal á það bent, að vel
mætti svo fara að þar aittum vjer
þá gullnámu er drýgst reynist.
Væri því alt rjettinda-afsal á
þessu sviði hið mesta glapræði.
Fa>ri nú svo, áð vjer íslendingar
afhentum Norðmönnum jafnrjetti
við oss til síldveiða, munu margir
segja að einu gildi þótt þeim væri
fenginn einkarjettur, og má til
sarns ve’gar færa að því ey síld-
arsöltunina snertir. Yæri þá högg-
ixm strengur úr fáþættu atviímu-
líf’ þjóðarinnar. Er þá nærri geng-
ið en mætti þó A’ið una ef eigi
færi það á eftir er’nieiru vkrðar.
Brotnir á bak aftur.
Pað er alkunna að Englend-
ingar hafa mikinn hug á að
stimda saltfiskveiðar við strend-
ur íslands. en er að því hinn mesti
bagi að mega eigi leggja aflann
á« land hjer. Hitt er og kunnugt
að íslensku togararnir stunda ís-
fiskveiðar meiri hluta ársins. og
selja aflann í Englandi, og mundu
fslendingar nauðuglega staddir ef
fyrir þá sölu tæki. Hitt er þó
síður á allra vitund. að það er
alveg á valdi ensbu togaraeigend-
anna að loka ísfisksöluhöfnunum
fyrir oss. og hafa þeir sýnt það
vald. og beitt því gegn þýskum
togurum. Og loks er þess að geta
er fæstir vita, að eugir erum vjer
aufúsugestir í augum enskra út-
gerðarmanna. Telja þeir sölu á
fiski vorum stórspilla fyrir skip-
um sínum, og mundu þeirri stundu
fegnastir er vjer hyrfurn ,af þeim
vettvang.
Pó hafa þeir til þessa eigi am-
ast við oss. Má sín hje'r meira
sanngirni Englendinga en hags-
munir þeirra, þvú þótt þeir kunni
Íi;a fiskiveiðalöggjöf vorri, virðist
sem þeim hafi skilist að hún er
skjöldur lítillar þjóðar í lífsins
bardaga og viðureigninni við þá
sem eru stærri og sterkari. peir
hafa því litið mildum augum á
þessa sjálfsvörn vora. og gera
vonandi. meðan þeir sæta hjer
sömn kjörum og aðrir útl'endinga.r.
En að hinu þarf að sjálfsögðu
ekki að spyrja, að fái Norðmenu
eða aðrir hjer tilslökun. munu
Englendingar krefjasthins sama:
enda mundi sanngirnin öll og
mikið vald fylgja þeirri kröfu.
Mörgum hefði þótt eðlilegra að
Englendingar en Norðmenn yrðu
t'l að reyna að hnekkja. fiskiveiða-
löggjöf vorri. Englendingar veita
oss tollfrelsi og jafnrjetti við sig,
en sjerrjettindi umfram suma aðra.
Enskir útgerðarmenn geta einir
ráðið í þessnm efiram. Yið neit-
uin bón þeirra um afnot hlunn-
iuda vorra, en sköðum þá jafn-
framt heimafyrir. pó láta þeir
gott heita. Norðmenn leggja ákaf-
lega háan toll á kjöt vort, en ank
þess varna þeir oss raunverulegs
jainrjettis, en hafa þó fulla þörf
fyrir vöru vora.
Ofan á alt eru það svo Norð-
menn, sem ætla að knýja oss til
að opna borgarhliðin. og skal þá
Englendingum eigi láð, þött þeir
fvlgdu á eftir.
Afleiðiugin af jafnrjetti Eag-
lcndinga við oss til fiskiveiða er
auðsæ. peir. sem þekkja til sölu
á íslensknm fiski, vita, að það
skiftir ákaflega miklu máli að
fiskmagnið sje takmarkað, og getl.
ur hlutfallslega lítil aukning haft
hin skaðlegustu áhrif á verðlag-
ií. parf þá eigi að að spyrja, ef
ensk skip fengjn hjer rjettindi
ti’. jafns við oss, og liggur það í
auguin uppi. að af því mundi
stafa verðíall á þeim fiski, er
vjer sjálfir framleiðum, er vel
getUr numið mörgum miljónuiu
króna árlega. Verðnr þá eigi um
deilt, að þessi þjóð er í valinn
hnigin; en einhverjum kynni að
vera huggun að vita, að vjer
hefðum náð jafnrjetti við aðra
íitlendinga í Noregi um toli á
kjöti.
1 þessu sambandi er rjett að
benda Norðmönnum á, að afverð-
falli ísl. fiskjar íuundi óhjákvæmi-
lega leiða verðfall á norskum
fiski, og gæti það auðveldlega
nnraað margfaldlega þeim hagn-
aði. er þeir hefðu af því að öðl-
ast full rjettindi til fiskiveiða hjer
við land. Yæri þá A'er farið en
heima setið; en rjettlæti er það,
ef skriðan fellur á þann. er kom
henni á stað.
Slökum til í eng-u.
pað er eðlileg ályktun af þvi
or að framan greinir. að vjer eig-
um livergi að víkja fyrir Norð-
mömium í þessu máli. En jafn-
framt vcrðum vjer aö gera oss Ijóst,
að af muni hljótast örðugleikar um
kjötsöluna, og er þá að gera Aið
þeim tafarlaust. Það. sem mest á
ríður er. að ryðja kjötinu nýjar
brautir. og hefir A'erið bent á þörf-
ina fyrir kæliskip í þvf augnamiði.
Yerður mi að flýta því máli eftir
föngum, og þó meira. og margt. að
gera í senn. er að liði megi verða;
en rjett er að þeir hafi þar forustu,
er best þekkja, og skal því eigi nán-
ar á það minst hjer.
Einhverjir bynnu að vilja láta
bændur eina um þessa hlið máls-
ins; en slíkt er hin mest kón*illa;
því þó eigi væri annað, þá er hagur
bænda svo nátengdur hagsmunum
framleiðenda til sjávar. að með
engu móti verður aðskilið. Vel
má líkja þessum tveimur stjettuin,
er til samans mynda hóp ísl. fram-
leiðenda. við tvo hesta. er dáglega
er beitt fvrir sama vagninn. Dragi
á einhvern hátt úr mætti annars
kemur það strax niður á hinum í
auknu erfiði. Alveg á sarna hútt
rnundi fara um þessa tvo hópa
framleiðenda. Magnleysi annars er
þrælkun hins.
Er þessu beint til þeirra, er
k\-nnu að vilja láta bændur eina
um tollliækkunina, en hins þó vænst
að þeir sjeu flestir, er sjálfsagt
telji. að vjer
berum hvor annars byrði.
pví svo mæla bæði sann-
girnin og nyggindin í þessu máli.
En bændur mega illa við
tapi; og þótt því megi treysta að
þa? verði oss, til láns í framtíð-
inni, að vjer nfi ef til vill neyð-
umst til að stíga stærri fram-
farasporin, en ella hefði orðið, og
varlegt þætti, þá gr það hinsveg-
ar ekki ólíklegt, að í bili hljótnm
vjer skaða af.
Nú vill svo A*el til, að ekki horf-
ir óvænlega um afkomu sjáA*arút-
Aegsins, og mætti því við una,
pi' á hann sjeu nú logð ný gjold,
er falli í sjerstakan sjóð, er var-
íð sje til að bæta bændum hall-
ann af kjöttollinum. Ætti sá sjóð-
ur að renna aftur til gjaldenda,
ef reynslan sýndi, að eigi þyrfti
til að taka.
pegar á þessu þingi er siálf-
sagt að semja lög um þetta, og
komi þau strax til framkvæmda.:
cd sanngjarnt væri að fulltníar
framleiðenda til lands og sjávar
ákvæðu sín á milli um upphæð þá,
er eðlileg og nauðsynleg teldist,
og tim alt fyrirkomnlag tollanna.
Eftirmáli.
Fari nú öllu fram um mál þetta
svo sem hjer er ráð fyrir gert,
má með sanni segja.’ að vjer sje-
um lausir allra mála við Norð-
ruenn í bráð og lengd. og er þá
óvandari eftirleikurinn. Auðvitað
viljum vjer smælingjarnir halda
frið við alla menn, en þó skal nú
varið fátæka mannsins einasta
lamb, og heldur látið skeyka að
sköpuðu, en kúgaðir verða. Spinn-
ist af þessu illdeilur \úð Norðmenn.
er óþarfi að stóryrða um. hvað
gera skuli, enda meira um vert
að eitthvað verði úr framkvæmd-
um. Eigum vjer Islendingar nokk-
urn varasjóð, ef til kemur, þar
sem eru mikil hlunnindi Norð-
manna hjer: verslnn í stóram stíl,
flutningar miklir til landsins, en
nær allir á fiski frá landinu: ije-
leg strandgætsla nyrðra, sem vafa-
kust er þeim mikils virði, og ó-
hæfilega slælegt eftirlit aieð ýms-
um fyrirtækjum norðanlands, er
grunur leikur á, að meir sjeu ís-
len6k í sjón en. reynd.
Norðmenn eiga ekki annað
keyri á oss en kjötið: sje það
brotið, er ekkert að óttast. Græti
þá svo farið, að þeim vrði lítill
hagur að tiltækinn, og er þá npp-
skorið, eins og sáð var.
ólafur Thóri.