Lögrétta - 22.04.1924, Blaðsíða 3

LÖGRJETTA
8
ganga í gegn um á liðnum öldum,
þá er þjóðin þó svo, að hún stend-
ur ekki nágrannaþjóðunum okkar
að baki, hvorki að andlegu nje lík-
amlegu atgerfi. Jeg efast um, að
öðrum atvinnugreinum hefði tekist
eins vel að leysa þetta hlutverk af
hendi.
þegar málið er athugað frá
þessari hlið, horfir það nokkuð
öðruvísi við.
Landbúnaðurinn hefir hjer, eins
og annarsstaðar, betri skilyrði en
aðrir atvinnuvegir til þess að
vemda þjóðerni og tungu.
Borgarlíf og borgarfólk er líkt 1
flestum löndum. það er ekki fyr en
út í sveitirnar kemur, að þjóðar-
einkennin skýrast til muna. Hjer
hefir sveitamenningin haft meiri
þýðingu en í nokkru öðru landi á
síðari öldum. Hjer hefir orðið
bóndi jafnan verið virðingarheiti,
þvert á móti því, sem víða annars-
staðar hefir þekst.
Og hvað er sjálfstæðisviðurkenn
ing vor annað en viðurkenning á
því hlutverki, sem landbúnaðurinn
hefir leyst af hendi?
Eða halda menn máske að sjálf-
stæðisviðurkenningin hafi fengist
vegna togaranna, bíóanna og bíl-
anna?
Efling landbúnaðarins, efling
sveitalífsins, er efling þjóðemis
vors og tungu. En þjóðemið og
tungan era hyrningarsteinar sjálf-
stæðis vors. Efling landbúnaðarins
er því ævarandi sjálfstæðismál.
Nú er svo komið, að þessi afc-
vinnuvegur er í stórhættu. Honum
hnignar ár frá ári og flestir bænd-
ur eru að komast í fátækt. Jeg hefi
heyrt menn furða sig á því, að
samúð ætti sjer stað milii bænda
og verkamanna í kaupstöðum. Satt
er það líka, að ekki falla hagsmun-
ir þeirra saman. Aðrir era vinnu-
veitendur, en hinir vinnuþiggjend-
ur. Hjer er því ekki um hagsmuna-
samúð að ræða. þetta er samúð fá-
tæklingsins með manni, sem líkt
stendur á fyrir. Eftir því sem
bændastjettinni hnignar, vex þessi
samúð. Og þjóðfjelagi voru stafar
ekki eins mikil hætta af nokkru
eins og því, að bændur lentu í svo
miklum kröggum, að þeir gleymdu
sínum foma metnaði, að í stað
stjettartilfinningar hinnar öraggu
bændastjettar með þeirri ríku
ábyrgðartilfinningu, sem hún hefir
jafnan haft, kæmi stjettartilfinn-
ing öreiganna með öllu því ábyrgð-
arleysi og allri þeirri úlfúð, sem
henni fylgir.
anna. Að ytra útliti er hún orðin
líkust skotvígi. En jafnframt er þá
þetta æfagamla kirkjulega vígi
orðið að sannri táknmynd safnað-
arins, sem um er sagt, að „hlið
Heljar skuli eigi verða honum yf-
irsterkari“.
Ef vér stöndum í miðkirkjunni
og lítum upp á litla krossinn („en
creux“), sem settur er ofan við
hvert súluhöfuð, þá er sem oss ber-
ist þar sýnileg kveðja frá þeim
tímum, er krossinn sigraði hinn
gamla heim. — Og síðan það gerð-
ist, hefir þessi kirkja ekki aðeins
sætt óvina-árásum, heldur hefir og
ótölulegur fjöldi guðhræddra
manna lifað hinar sælustu stundir
lífs síns innan hennar veggja.
Næst Jesú-nafni er annað nafn,
sem er nátengdara þessari kirkju
en nokkurt annað. það er nafn
Hierónýmusar, hins mikla kirkju-
föður.
1 helli, sem er undir kirkjunni,
við hliðina á fæðingarhellinum,
dvaldi hann allan seinni hluta æfi
sinnar, 34 ár. Hellirinn var „lestr-
arstofu-helgidómur“ hans. þar
sat hann í grófgerða mórauða ein-
setumannskyrtlinum sínum, fast-
andi til sólarlags, umkringdur bók-
um og handritum, rituram og fræði
mönnum. þar reit hann eldheit
Vjer megum ekki telja fje eftir
þessum atvinnuvegi, landbúnaðin-
um. það er helg skylda vor að
vernda hann eftir föngum og að
gera honum að minsta kosti jafn-
hátt undir höfði og öðram atvinnu-
vegum. Vjer eigum að gera þær
kröfur til landbúnaðarins, að hann
viðhaldi þjóðemi vora og þjóðar-
einkennum og því, sem er best í
fari vora og jafnframt að gera
honum kleift að fullnægja þeim
kröfum, með því að veita honum
fje til nauðsynlegra framkvæmda
og endurbóta. Vjer eigum að gera
þessar kröfur. En við megum þá
heldur ekki segja: Mixm góði land-
búnaður, við höfum ekkert handa
þjer, þú getur lifað eins og Magn-
ús sálarháski, á munnvatni þínu
og guðs blessun“.
Um ullarverkun.
þar sem allmikið af ull er sent
út hjeðan af Suðurlandi sem versl-
unarvara, en lítið hefir verið gert
að því að bæta verkun ullarinnar
á sumum heimilum, einkum þvott
og þurk, vildi jeg fara þar um
nokkrum orðum, jafnvel þótt regl-
ur fyrir verkun og þvotti ullar sjeu
víðast kunnar.
Áríðandi er að þurka ull vel og
hrista, ef sandur er í henni, áður
en hún er þvegin, og til að flýta
fyrir mati á ullinni, að skilja frá
alla skarnklepra og mislita lagða
og annan óþverra, sem hægt væri.
Ofhitun á þvæli (suða) hefir kom-
ið fyrir á nokkrum stöðum. það
gerir ullina harða og blæljóta; það
ætti að varast eftirleiðis.
Sjáanlega fer margt fje til fjalls
á vorum í ull og kemur í tveimur
reifum á haustin af afrjettum,
nokkuð af þvi f je er sett á vetur og
gamla ullin ekki tekin af því, og
koma tvö reifin saman í vorullinni
og er þá gamla ullin stundum orð-
in mjög ljeleg, stundum ekki betri
en tuskur og óbrúkleg vara sem ull.
Fyrir 20 áram var jeg við sekkj-
un og undirbúning á mikilli ull, sem
fór til útlanda, og sáust ekki tvö
reifi saman í þeirri ull.
I þau 7 ár, sem jeg hefi verið
við mat á ull, hefir mjer virtst
verkun ullan lítið batna, en síðast-
liðið sumar var hún yfirleitt í besta
lagi þur, en því miður frá nokkr-
um heimilum illa þvegin og illa
hreinsuð.
sóknar- og vamargögn í guðfræði-
leg deilumál þeirra tíma, og bréf
svo hundruðum skifti, full af íróð-
leik og djúptækri kristilegri
reynslu, til þeirra, er spurðu hann
ráða, bæði frá Ítalíu og Spáni,
þýskalandi, Gallíu, Asíu og Afriku.
Og það sem mest var um vert: þar
sneri hann biblíunni af frammál-
inu á latínu og gaf oss hina ómet-
anlegu Vulgata-útgáfu biblíunnar,
sem rómverska kirkjan notar enn
þann dag í dag.
þótt undarlegt sje, minnist
Hierónýmus afarsjaldan á Fæð-
ingarkirkjuna sjálfa, þó að hann
byggi svo lengi í skjóli hennar. Jeg
veit ekki til, að hennar finnist getið
nema á einum stað í ritum hans.
Hann segir um jarðarför konu
sinnar: „Biskupar bára hana til
Paulu ..., en aðrir tignir prelátar
báru vaxljós og stjómuðu kór-
söngnum. Hún var borin í Frels-
arahelliskirkjuna ... og stóð þar
þrjá daga, uns hún var jörðuð und-
ir kirkjunni, við hliðina á Frelsara-
hellinum“.
Á sama stað var Hierónýmus
sjálfur lagður til hinstu hvíldar, og
er gröf hans þar til sýnis enn í dag.
Hierónýmus kom sem pílagrím-
ur til Betlehem og var þar upp frá
því. En flestir pílagrímar, er þang-
Hingað til borgarinnar hefir
komið ull frá Norður- og Vestur-
landi ómetin, og hefir verið betri
þvottur á þeirri ull, en sendin og
flókin frá sumum stöðum, en ull-
argæðin að öðra leyti lík og sunn-
anlands.
Á haustin kemur talsvert af ull
til borgarinnar, sem vantar oftast
fullan þurk, og í sumu af henni
era blóðskorpur, skinnsneplar,
tjara, litur og annar óþverri, sem
ekki er boðleg verslunarvara, líka
eru í haustullinni tvö reifi saman,
sem halda í sjer meiri raka og for
en í venjulegri ull. Ættu þau að að-
skiljast áður en til kaupstaðar
kemur.
það skal tekið fram, að hjer á
Suðurlandi eru margar heiðarleg-
ar undantekningar, og ull frá þeim
heimilum þolir alla samkepni að
gæðum við norðlenska og vest-
firðska ull, og eiga þeir menn heið-
ur skilinn fyrir verkun á ull sinni.
Að endingu óska jeg að línur
þessar verði til þess, að verkun og
þvottur á ull mætti lagast, þar sem
því er ábótavant, og þau atriði,
sem jeg hefi nefnt, falli úr sög-
unni, og orðlengi jeg þessa grein
ekki meir að sinni.
Reykjavík 4. apríl 1924.
Gísli Magnússon
ullarmatsmaður.
----o---
Fjárhagurínn,
Fátt verður möhnum nú tíð-
ræddara en fjárhagurinn, eins og
að líkindum lætur. þó líta menn
nokkuð misjafnlega á hann — mis-
jafnlega bjart eða svart. Og þó
auðvitað sje of mikil svartsýni og
barlómur ekki til bóta í þessum
efnum, er það þó mála sannast, að
það er óumflýjanleg nauðsyn að
þora að horfast í augu við sann-
leikann um ástandið, hversu bitur
sem hann kann að virðast í bráð-
ina. það er nauðsynlegt, að geta
gert reikningana upp hreint og
beint, með festu og djörfung, en
jafnframt með dug og hug til nýrr-
ar úrlausnar og endurreisnar. þó
ætti það ekki að vera efamál, að
með einbeittum vilja og samtaka
starfi er hægt að komast yfir örð-
ugleikana, sem nú steðja að okkur,
eins og flestum öðrum þjóðum,
sem orðið hafa fyrir barðinu á
bölvun ófriðarafleiðinganna.
Hjer í blaðinu hefir oft áður ver-
að komu, hurfu jafnskjótt aftur;
þeir komu með staf sinn og fóra
með hann aftur; og vjer þekkjum
ekki einu sinni nöfn þeirra.
það hreif mig mjög, er jeg nam
staðar við skírnarfont í annari hlið-
arkirkjunni og las þessa áletran á
grísku: „Settur til minningar um
og til hvíldar og syndafyrirgefn-
ingar fyrir — þá, sem Drottinn
einn veit nöfn á!“ það var guð-
rækniómur fimtíu kynslóða í þess-
ar litlu áletran.
Og allir þessir pílagrímar, „sem
Drottinn einn veit nöfn á“, þeir
komu til Betlehemskirkjunnar
vegna fæðingarhellisins. þangað
niður fýsti þá að koma; þeir vildu
krjúpa á knje og biðja þar sem
Jesús fæddist. Og það var þá líka
hellisins végna, að kirkjan var
reist þar.
Hellirinn er undir há-altarinu og
gengið niður í hann öðramegin við
altarið. Hann er 10 álna langur og
rúmlega 5 álna breiður. Hinir eig-
inlegu klettaveggir era fóðraðir
marmara og guðvef. 1 veggjar-
hvilft er stór silfurstjama fest í
gólfið, og áletran svo hljóðandi:
„Hic de virgine Maria Jesus Christ-
us natus est“ (Hjer er Jesús Krist-
ur fæddur af Maríu mey). Yftir
ið skýrt frá þessum málum og
þeim úrlausnum, sem helst væra
fyrir hendi og bent hafði verið á.
Sá maður, sem reynt hefir að rann-
saka þetta alt rækilegast, að því er
til ríkissjóðsins kemur sjerstaklega
og reksturs þjóðarbúsins, er Jón
þorláksson, sem nú er orðinn fjár-
málaráðherra, og hvílir því á hans
herðum fyrst og fremst sá vandi að
hafa forgöngu í þeim málum, sem
að fjárhagsendurreisn komandi
ára lúta. það tjáir ekki nú að reyna
að spá neinu um framtíðina, og
síst rjett að spá illa eða bregða fæti
tortrygni og úlfúðar að óreyndu
fyrir viðleitni þeirra manna, sem
tekið hafa að sjer þetta erfiða
hlutverk, enda mun það alment
viðurkent, hvað sem öðrum skoð-
anaskiftum líður, og hversu sem til
tekst, að til forustu fjármálanna
hafi nú ráðist dugandi maður og
ötull og einarður.
En fyrst og fremst er um það að
ræða, að reyna að gera sjer sem
ljósast það ástand, sem nú er.
I nd. fór 3. umr. fjárlaganna
fram 1. apríl. Hafði fjármálaráð-
herra Jón þorláksson getið þess
áður í þinginu, að hann mundi þá
tala allítarlega um fjárhagsástand
landsins, og m. a. gera nokkrar at-
hugasemdir við skýrslu þá, sem
fyrv. fjármálaráðherra Klemens
Jónsson hafði flutt við 1. umr.
fjárlaganna, og fyr er frá sagt
hjer í blaðinu. Hann hefði þar
reiknað tekjuhalla síðustu ára c. 4
milljónir króna, þegar dregnir
höfðu verið frá ýmsir liðir, sem
honum fanst sanngjarnt að draga
mætti frá. En annars hefði hon-
um talist svo til, að tekjuhalli ár-
anna (1920—22) væri milljón.
En hinsvegar hafi hann sagt, að
J. þorl. hafi reiknað hallann 71/2
milljón kr., þannig, að að viðbætt-
\un hallanum frá 1923 mætti gera
ráð fyrir því, að allur halli þess-
ara ára væri frá 5i/2 til 8/2 millj.,
eftir því hvaða tölur væru teknar.
En þar sem tölur þessar eru
mjög á reiki, sagði ráðherrann (J.
þ.), að nauðsyn bæri til að fá í
þessu efni fastan grundvöll til að
hyggja á. Vísaði ráðh. í því sam-
bandi í fyrirlestur sinn um fjár-
hagsstjórnina, sem áður hefir
birtst hjer í blaðinu. Telst honum
þar svo til, að tekjuhalli áranna
1917—1922 sje upp undir 12 millj.
(11.931.682,11), eða um 10i/2
milljón þegar frá er dreginn
tekjuafgangurinn 1919, sem var
um 11/2 milljón. En við það bætist
stjörnunni loga 15 dýrindis lamp-
ar. Sex af þeim á gríska kirkjan,
hin armenska fimm og rómverska
kirkjan fjóra. Tala lampanna, sem
hinar einstöku kirkjudeildir hafa
á slíkum helgum stöðum, segir til
um vald þeirra þar. Fáeinir her-
menn Múhameðstrúar eru stöðugt
á verði í hellinum, til að sjá um,
að pílagrímar hnupli þar ekki helg-
um menjum og að munkar hinna
ýmsu kirkjudeilda lendi ekki í hár
saman! þesskonar „kirkjudeilda-
rígur“ er viðloðandi hneyksli í
Landinu helga.
Nokkur skref frá hvilftinni, „þar
sem Kristur fæddist“, stendur jat-
an, þar sem hann var lagður í reif-
um. Að því er rómverska kirkjan
segir, var sjálf jatan flutt á átt-
undu öld í St. Maria Maggiora
kirkjuna í Rómaborg, þar sem hún
er höfð til sýnis hvem jóladag,
undir umsjón sjálfs páfans. En
staðinn, þar sem jatan stóð, hafa
menn ekki getað flutt; hann er til
sýnis í fæðingarhellinum“.-------
það hefir verið vefengt — eins
og flest annað, að þessi hellir sje
hinn rjetti fæðingarstaður frelsar-
ans. En hin einstæða og undursam-
lega varðveitsla Fæðingarkirkj-
unnar hefir sannfært margan, sem
aftur tap Landsverslunar á kolum
og salti, sem var rúml. 1 millj. og
600 þús. kr., þannig að tekjuhall-
inn á samtaldri veltu þessara ára
er rúmar 12 milljónir eftir út-
reikningi ráðherrans (12.037.023,-
52). En ef tekin eru sjerstaklega
árin 1920—22, verður tekjuhall-
inn (að viðbættu kola- og salttap-
inu) rúmar 9 milljónir. Við þetta
bætist svo loks tekjuhalli ársins
1923, sem talið er að ekki muni
verða minni en c. 2 milljónir. Sam-
kvæmt þessu telur því núverandi
fjáimálaráðherra (J. þorl.) allan
tekjuhalla 4 síðustu áranna um 11
milljónir króna, og munar það all-
miklu frá fyrri skýrslum,sem töldu
hann 51/2—8i/2 milljón, eins og fyr
segir.
Um það, hvort unt væri að
draga hjer nokkuð frá, sagði ráð-
herrann m. a. í ræðu sinni: „Já
(það er hægt að vísu), ef menn
vilja svíkja sjálfa sig, og ekki horf-
ast í augu við svona óþægilegan
sannleika“. En það, sem hann
taldi, að menn vildu þá draga frá,
eru samningsbundnar afborganir
af lánum ríkissjóðs, sem era sam-
tals rúmar 2 milljón kr. „En“,
sagði ráðherrann ennfremur, „ef
þessi upphæð er tekin frá tekju-
hallanum, þá er það sama sem að
ímynda sjer, að ríkissjóður geti
komist af án þess að standa í skil-
um með samningsbundnar afborg-
anir. Og ennþá órjettmætari verð-
ur slíkur frádráttur, þegar þess er
gætt, að talsvert mikill hluti þess-
ara afborgana er greiðsla af skipa-
kaupalánum, en tapið á skipakaup-
unum er ekki meðtalið í þessum 9
milljónum“.
Af þessu yfirliti og öðru því, sem
frá hefir verið skýrt um þessi mál
hjer í blaðinu áður, geta menn gert
sjer nokkra grein fyrir meginatrið
um fjárhagsins, eins og hann er
nú, þó hinsvegar þurfi mikla vinnu
og þekkingu til þess að geta sett
sig inn í og dæmt um hann í ein-
stökum atriðum. En það er skylda
allra að gera sjer mál þessi sem
ljósust og reyna að skilja örðug-
leika þá, sem fyrir hendi era og
hjálpast í því að sigrast á þeim,
hvað sem líður skoðanamun á öðr-
j
um atriðum stjórnmálanna.Og yfir
leitt verður ekki annað sagt, en að
þingið hafi nú gætt þessa sæmi-
lega oftast nær, hvað svo sem úr
því verður, hvernig reynslan sýn-
ir, að stjóm og þingi tekst að ráða
fram úr erfiðleikunum. Er þar
ekki síst um að ræða gengismálið,
annars efaðist, — þetta, Guð virð-
ist hafa haldið alveg sjerstaklegri
verndarhendi yfir þessum háhelga
stað.
í raun og vera skiftir það ekki
miklu, hvar fæðingarstaðurinn er.
Hitt er kristnum mönnum aðalat-
riðið, að kjarni jólaboðskaparins:
fæðíng Guðs eingetins sonar af
Maríu mey, er óhagganleg stað-
reynd, sem um er vitnað í ritum
Nýjatestamentisins og sögulega
staðfest.
þessa ágæta bók sr. Sk.-Peter-
sen: „Landet, hvor Kildeme
sprang“, er alt í senn: mjög
skemtileg aflestrar, afar-fróðleg og
uppbyggileg. Hinir helgu atburðir,
sem biblían skýrir frá, verða oss
miklu minnisstæðari — já, ógleym-
anlegri, eftir að hafa fengið þau
kynni af Landinu helga, sem höf.
gefur oss. Við lesturinn verður
landið oss „heilög jörð, og það er
eins og „tími og eilífð renni sam-
an“ — líf og starf Krists færist oss
svo miklu nær, bæði í rúmi og
tíma. Ámi Jóhannsson.
-----0----
Stauning jafnaðarmannaforingi
á að verða stjómarformaður í
Danmörku, en óráðið enn um aðra
ráðherra.