Lögrétta - 25.11.1924, Qupperneq 1

Innbeimtaog afgreiðsla
í Veltuðundi 3
Sími 17S.
IJtgefandi og ritatjóri
Þorsteinu tííslasou
Þinglioltsstræti 17.
XIX. ár. Reykjavík, þriðjudaginu 25. nóv. 1924. 61. tbl.
Guðmundur Magnússon, prófessor
fiuðmundur Magnússon, prófessor.
Lögrjetta.
Kaupendur Lögrjettu, sem ekki
liafa enn greitt andvirði blaðsins,
eru vinsamlega mintir á, að gera
það sem fyrst, ekki síst þeir, sem
skulda fyrir fieiri ár.
Lögr. hefir áður gefið skilvísum
kaupendum kaupbætir fimta hvert
ár, og hafa það þá verið verð-
mætar og góðar bækur. Nú verð-
ur liún 20 ára í lok næsta árs,
og mega þá skuldlausir kaupend-
ur hennar vænta kaupbætis, er
þeir borga næsta árgang. Verður
það nánar auglýst á sínum tíma.
Innan skams mun byrja í bláð-
inu mjög góð saga'.
Loftfarir.
J>að atriði í samgöngumálum
þjóðanna, sem nú er lögð einna
mest áhersla á, eru flugvjelamar.
Eru loftsiglingar nú allvíða komn-
ar á, jafnframt skipaferðum og
járnbrautaferðum, þó ennþá verði
þær að ýmsu leyti að teljast á til-
raunastigi. En stórfje og mikilli
vinnu og hugviti er nú til þess
eytt að fullkomna þetta. Langar
reynsluferðir eru farnar, eru hjer
t. d. alkunnir tveir þeir leiðangr-
ar, flugvjelaferðalög Bandaríkja-
hersins og ítalans Locatelli, sem
hjer höfðu viðkomustaði s. 1. sum-
ar. En einna mesta athygli hefir
þó dregið að sjer flugferð Zeppe-
líns-skips yíir Atlantáhafið, sem
fyr hefir verið drepið hjer á.
Skip þetta er smíðað í Zeppelíns-
smiðju við Bodenvatn og var látið
fara í langt reynsluflug um Ev-
rópu, áður en það fór til Ameríku.
En Bandaríkjamenn ljetu smíða
það fyrir sig og tóku sem borgun
upp í skaðabæturnar. Hafa ferðir
þess til þessa tekist mjög vel og
þykir skipið hin mesta gersemi og
undramíði. Skipstjórarnir heita
dr. Eckener og Klein. Skipið er
stærsta loftfar, sem smíðað hefir
verið, en hið 126. í röðinni frá
Zeppelín-smiðjunum. það er 200
metra langt (eða um 6 sinnum
lengra en Landsbankahúsið nýja
hjer í Rvík), og um 30 m. að þver-
máli (eða rúmum tvisvar sinnum
meira en hæð bankans) og rúmar
um 70 þús. teningsmetra. 1
skrokknum er aluminium-grind
og innan í nokkrir belgir fyltir
kolefni. Burðarmagnið er 46 þús.
kg. Neðan úr skrokknum hanga 6
hús eða skýli fyrir vjelarnar, og
hafa þær hver um sig 600 hesta
afl. Einnig er hús fyrir skip-
stjórnina og annað fyrir farþega,
með svipuðum útbúnaði og í bestu
járnbrautarvögnum. 1 langferðir
getur skipið tekið 20 farþega, en
30 í stuttar ferðir. Einnig eru í
því loftskeytastöð, rafmagns-
eld'hús, þvottahús o. sl., og skipið
getur farið 130 km. á klukku-
stundinni, og komist 12500 km. í
lotunni, en það er álíka lengt og
þvermál jarðarinnar um miðjarð-
arlínu. Var skipinu hvarvetna
tekið með miklum virktum og
fögnuði þar sem það fór um. þeg-
ar á áfangastaðinn kom, tók Coo-
lidge forseti fyrstur manna á móti
því, mjög hátíðlega.
þegar þetta skip er athugað og
svo saga loftsiglinganna um leið,
sjást þær miklu framfarir, sem
orðið hafa, mest fyrir hugvit og
orku þjóðverja, og ekki að undra
þó menn geri sjer miklar vonir
um þessi samgöngutæki, þó enn
sjeu þau ótryggari en þau, sem al-
mennust eru nú. því ýms stórslys
hafa orðið við loftfaratilraunirn-
ar. þess má geta, að fyrsta Zeppe-
lin-skipið, sem smíðað var fyrir
25 árum, var sjö sinnum minna
en þefta nýjasta er. — En tilraun-
irnar með loftfarir eru annars
eldgamlar, eins og kunnugt er, og
jafnvel getið um þær þegar í forn-
öld hjá Grikkjum, þar sem sagt
er, að einn af lærisveinum Pytho-
gorasar, Arctytos, á 4. öld f. Kr.
hafi gert dúfu litla og fylt hana
anda, svo að hún gat liðið í loft upp
um stund. Á miðöldunum fenguts
ýmsir við þetta, munkar og lær-
dómsmenn aðrir. Og undir lok 18.
aldar fór fyrir alvöru að komast
skriður á málið, með tilraunum
Montgolfier-bræðra í Frakklandi
o. fl. En loftskip, sem hægt var að
stýra, var ekki smíðað fyr en
undir 1880, af Renard og Krebs í
Frakklandi, en um 1883 smíðuðu
2 þjóðverjar, Baumgarten og Wöl-
fert, í fyrsta sinn loftskip með
bensínvjel í. þóttu það hin mestu
tíðindi, þegar Brasilíu-manni ein-
um, Santos Dumaret, tókst það
1901 að fljúga í kringum Eiffel-
turninn, og vinna þannig 100 þús.
franka verðlaun. Hafa tilraunirn-
ar síðan aldrei fallið niður og loft-
skipin þó mest verið bætt fyrir til-
raunir Zeppelins greifa.
Jafnframt þessu voru svo gerð-
ar tilraunir með flugvjelar. Undir
eins kringum 1500 skrifaði hinn
frægi listamaður Lionardo, allmik-
ið um fluglist og ítali var það,
Veranzio, sem fyrst eru til sann-
ar sögur af, að reynt hafi að
fljúga, 1617. það var þó ekki fyr
en á 19. öld, að slíkar tilraunir
tókust að ráði og urðu alkunnar,
t. d. tilraunir Fahrmanns í Frakk-
landi og Wright-bræðra í Ameríku.
Síðan er saga þessara mála alkunn
úr blaðafregnum og öðrum frá-
sögnum. Og þykir svo mörgum,
sem mál þessi hafi náð hámarki
sínu enn sem komið er, í fyr-
nefndri för Zeppelins-skipsins yfir
Atlantshafið.
Síðustu símfregnir.
Viðsjár nokkrar eru með Bret-
um og Egyptum út af því, að myrt
ur var þar bretskur herforingi,
Sir Stack. — Lík Jaures, franska
stjórnmálamannsins, sem myrtur
var á stríðsárunum, var s. 1.
sunnudag flutt í Pentheon í Par-
ís, með miklum hátíðahöldum, en
i Pantheon hvíla helstu menn
.
Frakklands. — Bretska ' stjómin
hefir farið fram á það, að frest-
að yrði um stund umræðum um
friðartillögurnar frá Genf, þar
sem hún vilji ræða málin við ný-
lendur sínar áður. — Bretska
stjórnin hefir lýst því yfir, að hún
muni ekki fallast á samninga við
Rússland, sem Mac Donald hafði
ákveðið.
• ---- ö-----
Bækur. Nýútkomin er Glæsi-
menska, skáldsaga eftir Sigurjón
Jónsson. Einnig Kveðjur, kvæði
eftir Davíð í Fagraskógi og Is-
lensk þjóðfræði eftir Vilhjálm þ.
Gíslason, að mestu eins og þau
hafa birtst hjer í blaðinu. Innan
skamms kemur m. a. út rit um
fjármál eftir Jón þorláksson og
Sólskinsdagar eftir Jón Sveins-
son. Ennfremur á nýtt skólamála-
blað að fara að koma út.
-----o----
t
liiiis Sájarnn láiir.
22. þ. m. andaðist á heimili sínu
í Flatey Magnús Sæbjarnarson
læknir. Ilann var tæpra 53 ára,
fæddur á Hrafnkelsstöðum i
Suður-Múlasýslu 9. des. 1871,
stúdent 1892 og lauk læknaprófi
1903. Frá þeim tíma hefir hann
verið læknir í Flateyjarhjeraði.
Ilann var greindur maður og vel
að sjer, en var heilsulítill á síðari
árum. Hann var kvæntur danskri
konu, Önnu Friðriku, f. Nielsen,
og eignuðust þau nokkur börn, en
einnig ólust upp hjá þeim börn
hennar af fyrra hjónabandi.
---o--
Bókmentir.
Frá prófessor Halldóri Her-
mannssyni, við Cornell háskólann,
er nýútkomið 15. bindið af Is-
landica-safninu, og heitir Jón
Guðmundsson and his Natural
Ilistory of Iceland. Er þar gefin út
í fyrsta sinn ritgerð Jóns lærða,
„Ein stutt undirrietting um Is-
lands adskilianlegar náttúrur“,
ásamt teikningunum (23 myndir á
9 spjöldum). Jón lærði er ein hin
sjerkennilegasta og undarlegasta
persónan úr sögu andlegs lífs hjer
á 16. og 17. öldinni og mikill feng-
ur fyrir ísl. menningarsögu að
hann og rit hans sjeu meir en áð-
ur dregin fram og skýrð. En eitt-
hvei*t merkasta rit hans er einmitt
þetta, sem próf. H. H. hefir nú gef-
ið út (áður hafði próf. P. E. öla-
son gefið út Fjölmóð, æfikvæðið,
í Safni V. og litla ritgerð hans um
ættir hafði H. þorsteinss. gefið
út s. r. III., og dr. Jón þorkels-
son Snjáfjallavísur hans í Huld
V., og ólafur Davíðsson um
Spánverjadrápið 1615, Fjallkonu
1892 o. fl., og þ. Thoroddsen
skrifað um hann í Landfræðissög-
unni). Almenningi hefir Jón lærði
annars verið einna kunnastur sem
höfundur Krukkspár, sem honum
hefir verið eignuð. En H. H. tel-
ur hann ekki höfund hennar, stíll
hennar sje annar en stíll Jóns,
enda sje það handrit hennar (AM.
409 a, 4to.), sem þetta hafi verið
bygt á, ekki skrifað af Jóni.
Framan við útgáfuna hefir próf.
II. H. skrifað all-langan og skýran
og skemtilegan formála, um æfi
Jóns og verk og afstöðu í sögunni,
og aftan við eru ýtarlegar skýring
ar og virðist þetta alt unnið með
vandvirkni og fróðleik.
Er það orðið mikið verk, sem
próf. H. H. hefir nú unnið með
Islandica-safninu, en hann hefir
einn skrifað öll bindin og þar að
auki samið bókaskrár og skrifað
ýmisl. í blöð og tímarit.
þeir sem áhuga hafa á þessum
fræðum, ættu að eignast safnið
alt, enda eru sum ritin ómissandi
handbækur í ísl. bókfræði, sem t.
d. söfn og lestrarfjelög ættu öll að
eiga.
----o-----
Bókmentafjelagið hefir gefið út
á þessu ári 3 arkir af fornbrjefa-
safninu (1545—49), 7 arkir af
annálunum, þar í endir Skarðsár-
annáls, Seiluannál og upphaf
Vallholtsannáls, og svo sjerstakt
I rit eftir Einar Amórsson um
Síðastl. sunnudag, 23. þ. m.,
andaðist prófessor Guðmundur
Magnússon, varð bráðkvaddur á
heimili sínu, og mun heilablóðfall
hafa valdið. íslenska þjóðin á þar
á bak að sjá einum sínum nýt-
asta manni. Hann varð aðeins lið-
lega 61 árs, var húnvetnskur að
ætt, stúdent 1883, lauk læknaprófi
1890, var hjeraðslæknir í Skaga-
firði 1892—94, en varð þá kenn-
ari við læknaskólann, og frá 1911
prófessór við háskólann. Læri-
sveinar hans telja hann verið
hafa afbragðs kennara og fyrir
skurðlækningar sínar hafði hann
getið sjer mikinn orðstír og lengi
þjóðrjettarsamband Islands og
Danmerkur. Er það rit í 5 köflum,
1. sögudrög og um sambandslögin,
2. eðli sambands íslands og Dan-
merkur, 3. sambandsskipulagið, 4.
Breytingar á sambandslögunum,
samibandsslit, 5. Ákvarðanir um
framkvæmdir sambandslaganna í
upphafi. Loks er svo Skímir, undir
stjórn Árna Pálssonar, með mörg-
um góðum og fróðlegum greinum.
Eiðaskóli hefir sent út skýrslu
sína íyrir árið 1923—24. Nemend-
ur voni 42, eða 17 í eldri deild en
25 í yngri. Kennarar voru fjórir,
að meðtöldum skólastjóra, sr. Ás-
mundi Guðmundssyni. Námsgrein
ir voru 14, og kenslustundir dagl.
6. Flestir tímar ( 6 á viku) fóra
til íslensku, því næst til stærðfræði
og náttúrufr. (4 til hvors). I ísl.
var lesin lestrarbók Wimmers og
Egla (því ekki öll?), ennfremur
Völuspá, Rígsþula, Sólarljóð og
Sonatorrek, ennfremur málfræði
(H. Briem og dr. Finnur) og bók-
nigj»tasaga (Sig. Guðm. og eftir
fyrirlestrum). Ennfremur kend Is-
landssaga (Jóns Aðils), stærðfr.
(Ólafs Dan.), náttúrufræði (með
fyrirlestrum og samtölum), nátt-
úrusaga (Plöntur Stefáns, jarðfr.
Guðm. Bárðarsonar og Heilsufr.
Steingríms. 1 eldri deild „lýst
kjarna breytiþróunar kenningar-
innar og sögð saga hennar. Yfir-
lit yfir ai’ffræði, þroska mannsins
á jörðunni og framtíðar horfur
frá ,,evgenistisku“ sjónarmiði (í
fyrl. og samtölum)). Landafræði
(Lýs. ísl., þorv. Thor. og landafr.
B. Sæm.). Mannkynssaga (þorl.
j verið talinn fremstur hjerlendi’a
lækna í þeirri list. í fyrra, þegar
hann varð sextugur, gaf lækna-
fjelagið hjer út afmælisrit til
beiðurs honum og rituðu þá einnig
ýmsir af stjettarbræðrum hans
um hann í blöð og tímarit. Nokk-
uð liggur eftir hann af ritgerðum,
bæði á íslensku og erlendum mál-
um. Hann var stórriddari Fálka-'
orðunnar og riddari af dbr. —
1891 kvæntist hann Katrínu
Skúladóttur Sívertsen frá Hrapps-
ey, mikilhæfri konu. Lifir hún
mann sinn og var jafnan að lækn-
isstörfum með honum.
H. Bjarnason og Páll Melsted).
Fjelagsfræði (fyrirlestrar og sam-
töl um framleiðslu, tekjuskiftingu,
atvinnufyrirtæki, verðlag, versl-
un, peninga, lán, eldri fjelagsmála-
skoðanir og mannfjölda, og í eldri
deild um þingræðissögu Breta og
um sögu jafnaðarstefnunnar, anar
kismans og syndikalismans). Loks
þjóðfjelagsfræði (Einars Amórs-
sonar). Einnig kend teikning, bók-
hald, enska, danska, leikfimi og
söngur. — Einnig hafði skólinn
búnaðarnámsskeið (aðeins 4 þátt-
takendur) og vefnaðarnámsskeið
(3 stúlkur). þar að auki voru
ýmsar skemtanir um hönd hafðar,
lestur um kvöldvökuna, sjónleik-
ur, knattleikar, glímur, sund. 37
1 nem. höfðu matarfjelag. Allur
j kostnaður fyrir fæði og þjónustu
I var kr. 2.50 á dag fyrir pilta, en
kr. 2.08 fyrir stúlkur. — Skóla-
tíminn er frá 20. okt. til c. 9. maí.
Vefnaðarnámskeið hefir Heimil-
isiðnaðarfjelagið haft hjer undan-
farið. Nemendur voru 14, flest
utanbæjarstúlkur. En kennarinn
er frk. Júlíana Sveinsdóttir list-
málari, sem mikið hefir unnið að
listvefnaði og lært hann sjerstak-
lega, og þykir hin snjallasta í
þeirri grein sjálf og góður kenn-
ari.
Kex- og kökugerð hefir Guðm.
R. Magnússon sett á stofn hjer í
bænum. Býr hann til blandaðar
kökur (biskuits), kremkökur,
skonrok, kringlur og tvíbökur, og
munu vörur hans þegar allmikið
notaðar.
----o-----