Lögrétta - 08.07.1925, Qupperneq 3

LÖGRJETTA
8
senda þangað embættismenn og
Reykvíkinga, sem ekki hafa kom-
ið nærri landbúnaði frá því þeir
voru börn eða skilja ekki nándar
nærri hinar stórfeldu breytingar,
sem verða að komast áfram, at-
vinnuveginum til hagsbóta, ef
hann á að verða lífvænlegur. það
verður að hefja nýtt landnám í
nýyrkju á svipaðan hátt og þeg-
ar sjávarútvegurinn hóf mótor-
báta- og togaraútgerðina úr ára-
bátum og þilskipum.
En það verður aldrei hægt,
nema með viturri stjórn, vitru
þingi og framsækinni bænda-
stjett.
ölvesholti, 28. júní 1925.
Valdimar Bjarnason.
---o----
Jón Jacobson
fyrv. landsbókavörður.
Sólhvarfa silfri
sáir nú á jörðu
árborin gyðja, sem allir dá;
harmþrungnum huga
heillavættur mesta
og vitasgjafi von og þí’á.
Helstraumar harðir
hafa oft og lengi
þjóð vorri skapað þungan kost.
Lífstrauma leggur,
lindir geta frosið,
er hallar degi og herðir frost.
þó hefir þjóðin
þrautum staðið móti,
lagt á sig menningar-lagakvöð,
setið að sumbli
sólárgeisla og dagga
og drukkið fornan dverga mjöð.
Vel sikyldi vanda
vinakveðjur hinstu
öllum, sem bentu á óttu lönd,
öllum, sem unnu
okkar göfgu tungu
og rjettu styrka hjálpar hönd.
Einfalt líf eflir,
öðrum þannig bendir,
ráðsvinna glögg, er rata vill.
Lögrjettu lífsins
dálæti okkar á fjölbreytninni
gleymum ágæti þeirra.
Við þessi störf hafði Jesús
verið í uppvexti sínum og fyrsta
samband hans við mannlífið var
nátengt þeim nytjahlutum, sem
smíðaðir voru á heimili hans. Af
handverkmu lærði hann, að það,
að lifa, er að umskapa með vinnu
sinni dautt og ónýtt efni og gera
úr því nytsamlega hluti, að hið
ómerkilegasta efni getur orðið
mönnunum að góðum og gagn-
legum hlutum, ef það er barið
eða skorið, ummyndað með hamr-
inum eða hnífnum, — að frels-
unin er yfirleitt fólgin í umsköp-
un. Á sama hátt og hægt sje að
gera úr vanhirtri, kræklótti og
óhreinni trjágreininni rúmstæði
handa konunni og vöggu handa
barninu, svo megi og umskapa
hinn svívirðilegasta okurkarl og
hina aumustu skækju og gera úr
þeim himinsins börn.
Faðirinn. 1 náttúrunni, þar
sem sólin skín á rjettláta og
rangláta, þar sem kornið þrosk-
ast og verður að brauði á borði
gyðingsins og heiðingjans, þar
sem stjörnurnar lýsa yfir kofa
hjarðmannsins og fangelsi bróð-
urmorðingjans, þar sem vínberið
vex til þess að gleðja í brúðkaup-
um og til að fylla ofdrykkjumenn
og glæpamenn, þar sem fuglarnir
syngja frjálsir í loftinu og fá
fæðu sína án vinnu, en hinn læ-
vísi refur liggur líka í leyni, þar
sem liljurnar eru skrýddar feg-
urri skrúða en konungamir —
þar fann Jesús jarðneska sönnun
fyrir eilífri vissu sinni, að guð er
ekki húsbóndi, sem í þúsund ár
telur eftir eins dags veitslu og
velgerðir, að hann er ekki ægileg-
Bændur!
Við leyfum okkur að beina athygli yðar, að hínum afar hagkvæmu
kjörum sem við getum boðið yður á allskonar vatnsleiðslu—
tækjum, svo sem: Galv. pípum, dælum, vatnshrútum, krönum o.
s. frv. — Vörurnar sendast gegn póstkröfu hvert á land sem er. Not-
færið yður 18 ára reynslu okkar og þekkingu um fyrirkomulag og
uppsetningu á þessum tækjum.
Leitið upplýsinga til okkar um alt er þér þurfið vitneskju um í
þessu efni. og við munum svara fyrirspurnum yðar um liæl.
Virðingarfyllst
Helgi Magnússon & Co
lýtur spekimaður,
en hinna. bíða örlög ill.
Manndáðin mæta,
megingöfga dísin,
yrðir með brosi á einkavin;
þrefaldar þakkir
þessum manni geldur,
sem liðið hefir skúr og skin.
Málsnildar manni
morgunverkin góðu
ljúft er að þakka, að lokum dags,
er fellur á framnes
foi’vaðans hinsta
’in síð’sta kveðja sólarlags.
Manndáð, er miðlar
málsnildar greinum,
ótila móti reisir rönd.
Árniður alda
yfir höfði Jóni,
er fagur-dreymi, er fer í hönd.
Guðmundur Friðjónsson.
----o----
Barnafræðslan.
Skrifað út af grein
Árna læknis Árnasonar.
Síðla vetrar kom neðanmáls í
„Lögrjettu“ löng grein um barna
fræðsluna, eftir Árna lækni Áma
son í Dölum vestur. I þeirri
grein voru sjerstaklega fvær setn
ingar, sem furðulegar mega telj-
ast. þar segir svo: „þeir foreldr-
ar eru margir, sem vilja sjálfirsjá
um fræðslu barroa sinna og telja
sjer ekki annað vansalaust,*) m
þeir hafa efni á því“. Og: „þeir
(bændurnir) vilja ekki fara á
sveitina eða ríkið þegar að kensl-
unni kemur,*) þótt þeir hafi ann-
ast alt hitt sómasamlega og eigi
sæmileg efni“.
Læknirinn tekur í sama streng
og gerir þessi ummæli að sínum.
Furðulegt má það kallast, að
telja það óvirðu nokkrum manni,
hvort sem hann er ríkur eða fá-
tækur, að vera í fjárhagsfjelagi
við aðra landsmenn, sem veitir
sameiginleg rjettindi, án þess að
*) Leturbr. hjer.
ur og strangur rjettarkröfuvald-
hafi, sem heimtar óvinina eyði-
lagða og afmáða, og að hann er
ekki heldur einskonar keisari eða
soldán, sem þarf ættstóra menn
í þjónustu sína ög vakir yfir því,
að allir hirðsiðir í höllum og
kirkjum sjeu haldnir út í æsar.
Jesús vissi að guð er faðirinn
— ekki aðeins Abrahams ættar,
heldur allra manna. Ást eigin-
mannsins er heit, en hún er hold-
leg og afbrýðissöm. Bróðurástin
er oft eitruð af öfund. Sonarást-
in af mótþróa. Vinaástin af svik-
semi og blekkingum. Húsbóndans
velvild oft full af drambi og lít-
ilsvirðingu. En ást föðursins til
barnanna er ein hin fullkomna
ást, Faðirinn gerir það fyrir son
sinn, sem hann mundi ekki gera
fyrir neinn annan. Sonurinn er
hold af hans holdi og bein af
hans beinum, eins og hluti af
sjálfum honum, sem dag eftit
dag hefir vaxið við hlið hans.
Hann er framhald og fullkomnun
af sjálfum honum, viðbót við
sjálfan hann. Sá eldri endurlifir
í þeim yngri. Fortíðin speglar sig
í framtíðinni. Sá, sem lifað hefir,
fórnar sjer fyrir þann, sem eftir
á að lifa. Faðirinn lifir fyrir som
inn, gleðst yfir honum og sjer
sjálfan sig í honum. þessi sonur
er líka fæddur af konu, sem hann
hefir elskað, og hann hefir síðan
kostað hann tár og erfiði.........
Faðir hans hefir vermt hendur
hans, þegar þær voru smáar, í
lófum sínum, heyrt fyrstu orð
hans og sjeð hann skjögra fyrstu
sporin á gólfi sínu. Og hann hefir
tekið eftir, hvernig sál hans
þroskaðist. Meðan sonurmn var
lítill vænti hann alls, sem hann
sí og æ sje fyrst og fremst litið
á það, hvort þessi eða hinn er
ríkur eða fátækur. Hugsandi
menn ættu að vera farnir að s'já,
hve fráleit firra það er, að gjald
sje nokkru svívirðilegra fyrir
það, að sveitarfjelag greiðir það,
heidur en ef einhver einstakling-
ur eða þá ríkið geldur það. Á
hitt ættu menn jafnan að líta,
hvað hagkvæmast er heildinni og
sanngjarnast. Hjer er um sam-
eiginleg rjettindi að ræða. þau
ættu því aldrei að geta talist
neinum manni ósæmileg.
Hinsvegar er það viðurkent að
sá greiði mest til almennra þarfa,
sem hægast á með það, — sá,
sem af mestum efnum hefir að
taka. Hin eina sanngjarna leið,
sem efnamennirnir geta farið, til
að draga úr greiðslu sinni til al-
mennra þarfa, er sú, að þeir beiti
sjer fyrir stofnun atvinnufyrir-
tækja eða verslunar, sem gefi
tekjur í hina sameiginlegu sjóði,
sveitar, sýslu og ríkis.
Hyggjum að, hvor fjölskyldan
hefði fremur ástæðu til að
kveinka sjer, sú, sem samkvæmt
tillögum Árna læknis yrði skrif-
uð í sveitarskuld, vegna þess að
börnin hefðu notið almennrar
kenslu, en heimilisfaðirinn ekki
haft fje til að greiða kostnaðinn
með, — eða hin, sem að eins
tekur á móti sameiginlegum, lög-
festum hlunnindum, sem hún á
jafnan rjett til, eins og t. d. út-
borgunar lífsábyrgðar, enda þótt
húsbóndinn sje svo efnum búinn,
þarfnaðist, frá föður sínum,
hann treysti föður sínum og
þóttist því að eins óhultur, að
hann væri nálægt honum. Faðir-
inn veit, að hann á að vinna fyr-
ir hann og lifa fyrir hann. Ást
föðursins er hin hreina, sanna
ást; hún er gleði yfir því, að
fórna sjer fyrir annara ham-
ingju.
Hugsunin um guð sem föður
er ein af hinum stóru nýjungum
í kenningu Krists, — þessi djúp-
viturlega, fagra og friðandi
hugsun, að guð elski okkur eins
og faðirinn elskar börn sín,
en ekki með konungsins umönn-
un fyrir þrælum sínum, að
hann gefi öllum börnum sínum
daglegt brauð og opni glaður
faðm sinn, eins fyrir þeim, sem
misgert hafa, þegar þau koma og
leggja höfuð sitt við brjóst hans.
þessa hugsun, sem bindur enda á
gamla sáttmálann og byrjar hinn
nýja, hefir Jesús endurfundið í
náttúrunni. Hann, sem var sonur
guðs og frá honum kominn, hafði
ætíð verið meðvitandi um þessa
afstöðu mannanna til guðs, þótt
hinir gáfuðustu meðal spámann-
anna hefðu tæplega komið auga
á neitt, sem á hana benti. En nú,
þegar hann átti þátt í kjörum og
reynslu mannanna, sá hann þessa
hugsun opinberaða, eins og
skuggsjá, í allri tilverunni, og
með hinum fegurstu myndum úr
ríki náttúrunnar flutti hann
mönnunum fyrsta gleðiboðskap
sinn.
Jesús elskaði náttúruna, eins
og allir þeir, sem eiga andans
auð. Syndarinn, sem þarf að
hreinsa sig, binn helgi maður,
sem vill biðja, skáldið, sem vill
að neyðin ræki hann ekki til að
hagnýta sjer hlunnindin. Ef nú
læknirinn eða einhver annar
kynni að halda því fram, að
þótt það væri að vísu satt, að
aðstaða fátæka mannsins væri
lakari að mun, þá sje hitt þó
minkun fyrir þann, sem á yfrið
nóg handa heimili sínu, að nota
sjer sömu hlunnindi og fátækl-
ingarnir, — þá myndi sú rök-
færsla leiða til þess, að jafn-
framt yrði að líta svo á, að alt,
sem styrkt er af opinberu fje,
sje „blettað“. þessvegna sje rík-
um manni óhæfa að saurga sig á
því, að hagnýta sjer t. d. læknis-
hjálp, sem hjeraðslæknir lætur i
tje, þar eð læknirinn fær laun sín
greidd úr sameiginlegum sjóði
landsmanna, ríkissjóðnum.
Sjúkrasamlög, lífsábyrgðir og
allar aðrar almennar tryggingar
á mönnum og eignum yrðu f>á
á sama hátt óhreinar hjálpar-
lindir, a. m. k. ef eitthvað er
lagt fram af almenningsfje þeim
til styrktar. Og þessir blessaðir
efnamenn, sem hr. Á. Á. lýsir,
— sem þykjast „fara á sveitina“
ef þeir láta börn sín ganga í
skóla, sem kostaður er af al-
manna fje, — þeir geta þá naum-
ast lítillækkað sig til að njóta
góðs af slíkum samfjelagsstofn-
unum.
Fáum mun raunar koma til
hugar að hafna almennum hlunn-
indum af þessum sökum, — að
þeir þykist upp yfir það hafnir,
að taka á móti þeim. Til þess
þyrfti líka meir en lítið stór-
hundageð, eins og það er stund-
um kallað á alþýðlegu máli. Hitt
kynni fremur að vera, að þeir
menn væru til sem sæju ofsjón-
um yfir annara hag. Á þeim
breyskleika ættu þeir síst að ala,
sem skilyrði hafa til meiri víð-
sýnis.
Alt annað mál er það, þó að
nokkrir, sem telja sig hafa efni á
því, fái sjer heimiliskennara, þó
að skóli sje til í þeirri sveit. það
getur verið tilraun til að afla
börnum sínum sem bestrar
kenslu, enda er hægara að jöfn-
um öðrum aðstæðum, að kenna
fáum börnum vel en mörgum,
einkum frumatriðin. Stundum er
kennari fenginn heim, eingöngu
til þess að losna við að senda
börnin að heiman. þeir, sem á
annað borð eiga aðgang að góð-
um almennum skóla, handa
börnum sínum, fá þó venjulega
því að eins heimiliskennara í þess
stað, að þeir sjeu allvel efnaðir.
þá hafa þeir líka betri ástæður
til að leggja nokkuð af mörkum
til kenslunnar alment, heldur en
margir hinna, sem þurfa skólans
með handa bömum sínum.
Annars ættu hrepparnir ekki
að vera látnir leggja fram
frtéðslukostnað að néinu leyti, a.
m. k. sem allra minstan hluta
hans. það er kunnugt, að sveit-
argjöld eru víða talin eftir og
oft nurluð um skör fram. Einnig
er óvíst, hvort þetta barnið eða
hitt ílengist í þeirri sveit sem
það er alið upp í. Ríkið á að
greiða fræðslukostnaðinn. Upp-
eldi æskulýðsins er fyrst og
fremst gagn heildarinnar.
Læknirinn tekur samanburðar-
dæmi af kenslu og kvikfjárrækt.
Út af því vil jeg spyrja: Hvort
er sá nokkur á vorum dögum,
sem vill halda því fram, að börn-
in sjeu eign foreldranna á sama
hátt og t. d. kindumar þeirra
eða önnur húsdýr, og að ríkið
varði því ekki meira um barna-
uppeldið, heldur en t. d. um það,
hvort einhver bóndi fóðrar fleira
af hvítu fje eða svörtu?
Bammörgu heimilin eru sjald-
an efnuð að sama skapi. Að til-
skapa, allir leita þeir ýmist upp
til fjalla, inn í skugga skóg-
nna, til hinna niðandi lækja, út
á ilmandi engin, eða inn í gróður-
laus hamragljúfrin. Jesús hefir
numið mál náttúrunnar. Hann
notar aldrei lærdómsmannanna
orð, engar hugsanaflækjur, og
ekki heldur almenn litlaus orð.
Mál hans er fjölskrúðugt; í því
er ilmur akra og blómgarða og
það er ríkt af myndum úr dýra-
lífinu. í Galíleu sá hann fíkjum-
ar þroskast undir dökkum blöð-
um, vínviðinn grænka og hlaðast
gulum og rauðum berjum, sem
voru uppskerumannsins ánægja.
Hann sá mustarðstrjeð vaxa upp
af nær ósýnilegu fræi. Hann
heyrði næturvindinn veina í reyr-
stráunum. Hann sá kornið
hverfa ofan í moldina og rísa upp
aftur í nýjum gróðri. Hann sá,
að meðal hinna fínu grænu
kornaxa risu upp hin fögru
rauðu, gulu og bláu blóm, er
fyrstu hitabylgurnar fóru um
loftið. Hann veitti eftirtekt glitr-
andi grængresinu, sem skreytir
jörðina í dag, en á morgun er
kastað visnu í eldinn. Og hann
veitti eftirtekt hinum góðu og
vondu dýrum; dúfunni, sem
kvakar ástleibin á þakinu og
tildrar fjaðraskrauti sínu; emin-
um, sem með þöndum vængjum
vofir yfir bráð sinni; titlingun-
um, sem ekki falla til jarðar,
fremur en keisaramir, nema það
sje guðs vilji; hrafninum, sem
atar nefið í hræum; hænunni,
sem safnar ungunum undir
vængi sína þegar þruman er í
nánd; hundinum.sem skríður und,
ir borð húsbónda síns til þess að
hirða þá mola og bein, sem niður
falla. Og hann tók eftir því,
hvernig nákurinn skreið í gras-
inu, og hvernig höggurinn faldi
sig í sprungum grafsteinanna.
Hann var fæddur meðal hirð-
ingja og átti að verða hirðir
mannanna. Og hann er sauðkind-
inni nákunnugur og þykir vænt
um hana: ána, sem leitar að
týndu lambi sínu; lambið, sem
jarmandi eltir móður sína og
hverfur undir kvið henni til að
sjúga; beitarfjeð í fjallahlíðum
— alt þetta er vafið inn í tal
hans. Og hann ber sömu velvild-
ina til sáðkomsins, sem er svo
lítið, að það er varla sýnilegt í
lófa manns, og til fíkjutrjesins
gamla, sem veitir bústað fátækl-
ingsins svalandi skugga. Og eins
er um fuglana í loftinu, sem
hvorki sá nje uppskera, og fisk-
ana, sem glitra í netum veiði-
mannanna. Og hann tók eftir
veðrabrigðunum á heitum ,kvöld-
um, þegar þruipan var að fæð-
ast í svörtum skýjunum.
En Jesús las ekki aðeins í nátt-
úrunnar opnu og myndaríku bók.
Uann vissi.það líka, að guð hafði
talað til mannanna fyrir munn
engla, ættarfeðra og spámanna.
Orð hans og lög voru skrifuð í
hinar helgu bækur. Jesús þekti
þau tákn, sem hinir dánu höfðu
notað til þess að flytja hinum
ófæddu minjar og reynslu eldri
tiða.Vart mun hann hafa lesið
önnur rit en sagnarit þjóðar
sinnar, en þau þekti hann og
skildi betur en hinir skriftlærðu
menn, og þau gáfu honum rjett
til þess að verða kennari úr læri-
sveini. Frh.
-----o----