Lögrétta - 26.01.1926, Qupperneq 3

LÖGRJETTA
8
fyrirgefningunni er haldið að
mönnunum, hvort sem það er gert
af mjer eða öðrum, þá er það
Jesús frá Nazaret. Jeg geri ráð
fyrir, að hann sje fær um að rísa
undir þeirri ábyrgð — hvað þung-
an áfellisdóm sem hann fær fyrir
það hjá Sigurði Nordal. Og svo
fjarri er það mjer sem austrið
er vestrinu að fallast á þá skoð-
un S. N., að þessi kenning Jesú
sje tímabundin, að á sumum ára-
tugum geti hún verið góð, en á
öðrum skaðvæn. Jeg sje enga
ástæðu til að ætla annað, en að
hún gildi í alheiminum og um
tíma og eilífð.
S. N. sjer það — sem vitan-
lega er rjett — að í þessari kenn-
ing Jesú frá Nazaret er fólgið
meira en fyrirgefningin í
þrengstu merkingu. „Síðustu 50
árin“, segir hann, „hefir heimur-
inn sífelt stefnt að meira frelsi,
skilningi, mannúð“. Hann telur
mig fulltrúa fyrir þessari stefnu
— og það vil jeg líka vera, þótt
af veikum mætti sje það. þessari
stefnu andmælir hann harðlega,
Hún er farin að gera heiminum
tjón, segir hann.
Svo að það er þá burt frá frels-
inu, skilningnum og mannúðinni,
sem vjer eigum að stefna, eftir
hans kenningu. það fer að hafa
sína kosti að vera orðinn gamall,
ef þetta á að verða stefnan, sem
sú kynslóð viðurkennir, er nú er
að taka við, eins og S. N. fullyrð-
ir. í mínum augum, og jeg geri
ráð fyrir æði margra, mundi lífið
verða að samfeldri andstygð, ef
slíkar skoðanir yrðu ofan á.
Hvert er tákmarkið, sem S. N.
vill keppa að, í staðinn fyrir
„frelsi, skilning og mannúð“?
Mjer skilst það vera rjettlæti.
Um rjettlætis-óskina er, mjer vit-
anlega, enginn ágreiningur. Allir
viljum við rjettlæti. En við, sem
eftir skiftingu S. N. heyrum
gamla tímanum til, og erum að
„gera heiminum tjón“, höfum
enga trú á öðru rjettlæti en því,
sem styðst við skilning og mann-
úð. Og sama held jeg megi segja
um alla heilvita menn. Skilning-
urinn og mannúðin eru í þeirra
augum skilyrði fyrir öllu rjett-
læti mannanna.
S. N. hygst að fá rjettlætinu
framgengt með refsingum. Á Is-
landi telur hann orðna svo marga
lögbrjóta og illræðismenn, að að-
alnauðsyn þjóðarinnar sje sú, að
fá tekið í lurginn á þeim. þar
standi jeg og mínir líkar aðallega
sem þrándar í götu. Við höfum
fengið lífsskoðun almennings til
þess að stefna allá að vorkunn-
semi. 1 þessu skálkaskjóli fremji
menn sínar illgerðir. Og að þessu
sjeu meiri brögð hjer en nokk-
ursstaðar annarstaðar. Hjer sje
ekki hróflað við því, sem annar-
staðar mundi valda þungri hegn-
ingu.
Jeg held ekki, að þetta sje
„dj úphugsaðra“ en annað í rit-
gerð prófessorsins. Jeg veit ekki,
hve mikil brögð eru að lagabrot-
um hjer á landi. Jeg hefi ekki
átt kost á, eða þá lagst undir
höfuð, að rannsaka það mál. Jeg
hefi haft annað fyrir stafni. Og
hviksögur um það efni met jeg
einskis. En þó að jeg vissi, að
mikið væri um lagabrot, þá væri
jeg ekki að sjálfsögðu sannfærð-
ur um, að það stafaði af refs-
ingaskorti. Jeg hugsa til Banda-
ríkjanna. þar er nú svo mikið af
glæpum, að þjóðina hryllir við.
Jeg las í einu merku Bandaríkja-
blaði rjett áður en jeg fór úr
Vesturheimi í haust, að ekki verði
með rjettu sagt, að nú gangi
glæpaalda yfir Bandaríkin; það
sje flóð (inundation). Morðin ein
samsvara 10 morðum á Islandi á
ári, eftir því sem jeg sá einhver-
staðar. Ekki er þetta fyrir vor-
kunnsemi eða refingaskort.
Glæpamennimir eru líflátnir, ef í
þá næst. Og almenningur manna
stendur á öndinni eftir því að fá
illræðismönnunum refsað. . . .
Jeg hefi furðað mig á mörgu 1
ritgerð S. N., en á engu jafn-mik-
ið og daðri hans við kristindóm-
inn. það sem hann finnur mest
að mjer, þegar öllu er á botninn
hvolft, er það, að jeg hafi hafnað
„kristninni“ með hugsun minni.
Jeg geri ráð fyrir að með
„kristni“ eigi hann við hugsjónir
kristninnar. Mjer hefir skilist svo,
sem aðalhugsjónir kristninnar
sjeu þær kenningar, sem Jesús
Kristur hefir flutt mönnunum.
Mjer er það ekki kunnugt, að jeg
hafi hafnað þeim.
En þó að jeg hefði hafnað
þeim, þá situr það síst á S. N.
af öllum mönnum, sem á íslensku
hafa ritað, að finna mjer það til
foráttu.
S. N. reynir að gylla hefndar-
hugann, sem er það, er Jesús
Kristur varar sjerstaklega við.
Hann ófrægir fyrirgefningar-hug-
arfarið, sem Jesús Kristur sjer-
staklega heimtar.
S. N. boðar tvíveldiskenning-
una, eilífan mátt og eilíft eðli hins
illa alveg eins og hins góða. það
er gersamlega ókristin hugsun.
Að minsta kosti er hún þveröfug
við kenningar Jesú og hins mikla
rithöíundar frumkristninnar, Páls
postula.
S. N. boðar guð „sem unga
hetju, sem berst blóðugur og víg-
móður við dreka hins illa“ og
fyrirgefur ekki. þroski hans er
ekki óendanlegri en „myrkravöld-
in sem hann berst við“.
það er áreiðanlegt, að þessi
blóðugi guð, sem aldrei vinnur
sigur á því illa, er ekki sá faðir
vor á himnum, sem Jesús Kristur
boðaði mönnunum, nje heldur sá
guð, sem nýja testamentið talar
um, að sje „yfir öllum og með
öllum og í öllum“. þessi kenning
er ekki kristin. Hún er heiðni.
þessi guð S. N. er þór. Ofurlítið
fægður og litaður þór.
S. N. fræðir oss um það, að
einhverjir jafnaldrar hans líti líkt
á þessi mál eins og hann, „þótt
fáir hafi gert öðrum það ljóst og
sumir ekki sjálfum sjer“. Jeg skal
ekkert um það segja. Jeg þekki
ekki þessa menn. Jeg veit ekki,
hvað gáfaðir þeir kunna að vera,
sem aðhyllast í meira lagi við-
sjárverðar kenningar, án þess að
hafa gert sjálfum sjer það ljóst
— og þar af leiðandi fráleitt nein-
um öðrum, nema S. N. Allra síst
veit jeg, hver afreksverk eða af-
glöp þeir eiga eftir að fremja i
veröldinni.
En hinu mótmæli jeg afdrátt-
arlaust, að af nokkru verði ráðið,
að þeir sjeu fulltrúar þess tíma-
bils, sem nú er að renna upp. Ver-
öld vor hefir, einmitt á þessari
öld, fengið nokkuð greypilega
reynslu þess, hvað það kostar, að
leggjast alveg undir höfuð að
fara eftir kenningum Jesú Krists.
það hefir kostað hana miljónir af
mannslífum, óumræðilegar líkam-
legar og andlegar þjáningar og
bot-nlaus ógrynni af auðæfum.
Bestu og vitrustu menn veráldar-
innar eru nú að reyna að verja
vitsmunum sínum til þess að
græða hin djúpu sár þjóðanna.
Og þeir sjá engin önnur ráð en
niðurfall saka, að svo miklu leyti,
sem unt er. þeir sjá engin önnur
ráð en reyna að uppræta ofbeld-
isviljann og hefndarhugann. þeir
sjá engin önnur ráð en að kenna
mönnunum að fyrirgefa.
þeir trúa áreiðanlega ekki á
blóðugan guð.
----o——
Annað svar
til Jóns Gauta Pjeturssonar.
Jeg verð að biðja Lögrjettu
fyrir fáein orð til J. G. Pjeturs-
sonar, í annað sinn. Jeg skal
reyna að vera ekki langorður og
ætti ekki að þurfa þess. J. G. P.
hefur lítið sagt annað en það,
sem hann var áður búinn að segja
og fullhrakið er, frá mínu sjónar-
miði. Og hann hefur gert mjer
þann hægðarauka, að draga aðal-
atriði framsögu sinnar saman í 4
tölulið, sem auðvelt er að ganga
að og afgreiða.
Fyrsti töluliður J. G. er um það,
að jeg telji eignamismun, þ. e.
fjárhagshnignun K. þ. 1919—22
60 þús. kr. meiri en undirstöðu-
tölur mínar bendi til. Jeg hef áð-
tekið það fram, að þarna er að-
Mismunur á eignum umfram
skuldir út á við 1919 og 1920
er því 922635.81 --- 3350.01 — kr.
919285.80 — og að það sje nálægt
920 þús. kr., ætla jeg að verði
erfitt að vefengja.
Annað aðalatriði J. G. er það,
að jeg hafi talað svo um þetta
eignatap, að öllum ókunnugum
eins um prentvillu að ræða, sem
þannig er vaxin, að 60 þús. kr. hafa
víxlast milli ára — ef til vill fyr-
ir mislestur — svo að á fyrri
staðnum verður „nál. 200 þús.
kr.“ (vöruforði) fyrir „nál. 260
þús. kr.“, og á síðari staðnum
„160 þús. kr.“ (innstæður utan-
’fjel. — útistandandi skuldir) fyr-
ir (tæpar) 100 þús kr. Hefði þess-
ar tölur verið rjett eftir mjer
hafðar, hefði jeg aftalið mismun
áranna 1919 og 1922, ekk um 60
þús kr., heldur 2 X 60 þús.
þ. e. 120 þús. kr. En að svo var
ekki og niðurstöðutölurnar rjett-
ar — sem sýnir að þarna var
um prentvillu að ræða — skal nú
sýnt og sannað með því, að taka
undirstöðutölumar hjer upp ná-
kvæmlega tilgreindar og sundur-
liðaðar — eins og þær standa í
prentuðu ársriti kaupfjelagsins.
hafi skilist og hlotið að skiljast
það þannig, að K. þ. sjálft, einka-
stofnunin, sem hann kallar (sam-
eignarþátturinn) hefði tapað þess-
ari upphæð. En þetta er nokkuð,
sem hann veit ekkert um og
getur, eftir hlutarins eðli, ekkert
vitað um. Hann sjer ekki gegn
um holt og hæðir og hugi manna
I.
árslok 1919.
Eignir:
Fasteignir virtar
Vöruforði — 257990.62
Hjá erlendum viðskiftamönnum. . . — 23665.30
Hjá innlendum viðskiftamönnum . . — 580622.56
í verðbrjefum — 10177.66
Peningar i sjóði — 11813.64 = kr. 964269.78
Skuldir (út á við).
Við banka og opinbera sjóði. . . . kr. 13267.73
Við ríkissjóð — 5400.00
Við innlenda utanfjelagsmenn . . — 22966.24 = kr. 41633.97
Eignir umfram skuldir (út á við) kr. 922635.81
II. íárslokl922.
Eignir:
Fasteignir virtar .
Verðbrjef — 10100.00
Vörubirgðir og óinnh. verð seldra vara Utistandandi skuldir — 233114.40
hjá öðrum kaupfjelögum kr. 13845.43 hjá ým8um viðskiftam. . — 85347.00 - 99192.43
Peningar í sjóði — 24073.55 = kr. 501480.38
Skuldir (út á við).
Viðlagasjóðslán.......................kr. 3651.79
Skuld við ísl.banka.....................— 49303.99
Samþ. víxlar............................— 20000.00
Skuld við S. í. S.......................— 369874'45
Skuld við L. Z........................ — 53110.94
Skuld við ýmsa viðskiftamenn ... — 2189.20 = kr. 498130.37
Eignir umfram_skuldir (út á við) kr) 3350.01
Alt, sem fór fram í huga þessa manns, kom fram á and-
liti hans. Honum hætti við mörgum snöggum breytingum,
eins og öllum skapstórum mönnum. Andlitssvipur hans
hafði aldrei verið einkennilegri eða undarlegri. Hann hafði
hneigt sig fyrir Madeleine, þegar hann kom inn, með
þeim svip er hvorki bar vott um óvild, reiði eða van-
traust, og hafði staðnæmst að baki honum, nokkur skref
frá stólnum, og stóð nú eins og undirmaður fyrir yfir-
manni, með uppgerðarlausri og kaldri rósemi, sem eigin-
leg er þeim manni, sem aldrei hefir verið mildur en ávalt
þolinmóður; hann beið þegjandi, hreyfingarlaus, í sannri
auðmýkt og undirgefni undir forlögin, kyrlátlegur, alvar-
legur, með hattinn í hendinni og augun starandi á gólfið,
og var svipurinn mitt á milli þess, er hermaðurinn hefir,
er hann stendur gagnvart foringja sínum, og glæpamað-
urinn, sem stendur gagnvart dómara sínum; hann beið
þess að borgarstjóranum þóknaðist að snúa sjer við. All-
ar tilfinningarnar, allar endurminningamar, sem búasc
hefði mátt við að hann væri fullur af, voru horfnar. það
var ekki annað en skuggaleg mæða í þessu óskiljanlega
og harðlega andliti. Framkoma hans bar vott um undir-
gefni, ákvörðun og ólán þrekmannsins.
Borgarstjórinn lagði pennan loksins frá sjer og sneri
sjer við til hálfs. „Jæja, hvað er um að vera, Javert?“
Javert þagði eitt augnablik, eins og hann væri að hugsa
sig um, en sagði með raunalegum hátíðleik: „Glæpur hef-
ir verið framinn, herra borgarstjóri“. — „Hvaða glæpur
er það?“ — „Lágt settur embættismaður hefir brotið
skammarlega gegn þeirri virðingu, sem honum bar að sýna
yfirboðara sínum. Jeg kem, það er skylda mín, til þess að
segja frá þessu“. — „Hvaða embættismaður er þetta?“
spurði Madeleine. — „það er jeg“, svaraði Javert. —
„þjer?“ — »Já“- — „Og hver er sá yfirboðari, sem þjer
hafið gefið ástæðu til þess að kvarta yfir yður?“ — „það
eruð þjer, herra borgarstjóri“. Madeleine stóð nærri því
upp úr hægindastólnum sínum. Javert hjelt áfram, strang-
ur á svipinn og horfði altaf til jarðar: „Jeg kem, herra
borgarstjóri til þess að biðja yður að krefjast þess að mjer
verði sagt upp“. Madeleine opnaði undrandi munninn, eins
og hann ætlaði að segja eitthvað. Javert varð fyrri til:
„þjer munuð segja, að jeg geti þá beðið um lausn, en það
er ekki nóg. það er engin vansæmd í því fólgin, að biðja
um lausn. Mjer hefir orðið á, það á að hegna mjer, það á
að reka mig burt“. Hann bætti við eftir litla þögn: „Herra
borgarstjóri, þjer voruð strangur við mig um daginn með
röngu, verið það nú í dag með rjettu“. — „En hvers-
vegna?“ mælti Madeleine; „hvaða endaleysa er þetta?
Hvað á þetta að þýða? Hvaða glæpur er það, sem þjer
hafið framið gegn mjer? þjer ákærið yður sjálfur, þjer
viljið láti segja yður upp . . .“ — „Reka mig burt“, sagði
Javert. — „Jæja, reka yður burt. Jeg skil ekki vitund í
þessu“. — „þjer munuð brátt skilja það, herra borgar-
stjóri“, sagði Javert. Hann stundi þungan og mælti, altaf
rólegur og þunglyndislegur: „Jeg var reiður við yður fyrir
sex vikum, eftir atvikið út af þessari stúlku, og jeg ákærði
yður“ — „Ákærðuð mig ?“ — „Já, fyrir lögreglustjóranum
í París“. Madeleine, sem ekki var hættara við hlátri en
Javert, fór að hlæja. „Fyrir það að grípa fram í störf
lögreglunnar sem borgarstjóri?“ mælti hann. — „Nei, jeg
ákærði yður sem fyrverandi galeiðuþræl“. Borgarstjórinn
fölnaði upp. Javert, sem ekki hafði litið upp, hjelt áfram.
„Jeg hjelt að þjer væruð það. Jeg hefi lengi verið að velta
því fyrir mjer. Einhver líking, eftirgrenslanir, sem þjer
höfðuð gert í Faverolles, óvanalegt afl yðar, atvikið með
Fauchelevant, leikni yðar að skjóta, það, að þjer haltrið
dálítið á öðrum fætinum og meira af samskonar heimsku
hafði komið mjer til að halda, að þjer væruð maður, sem
heitir Jean Valjean“. — „Maður, sem heitir . . . hvað var
það, sem þjer sögðuð?“ — „Jean Valjean. það var galeiðu-
þræll, sem jeg sá fyrir tuttugu árum, þegai* jeg var við
dýflissuna í Toulon. Svo virtist sem hann hefði stolið frá
biskupi, þegar hann komst úr dýflissunni, og rænt síðan lít-
inn Savoyarddreng á þjóðveginum. Hann hefir leynt sjer
í átta ár, enginn veit hvemig, og menn hafa leitað að
honum. Og þá datt mjer í hug . . . Jæja, jeg gerði það
sem jeg hefi sagt; reiði mín kom mjer til þess. Jeg ákærði
yður fyrir lögreglustjóranum“. Madeleine, sem hafði tek-
ið málsskjölin upp aftur, sagði algjörlega blátt áfram:
„Jæja, og hverju var yður svarað?“ — „Að jeg væri vit-
laus“ — „Nú og hvað þá?“ — „Já, það er rjett“. — „það
er þó gott, að þjer skuluð viðurkenna það“. — „Jeg er
neyddur til þess, því sá rjetti Jean Valjean er fundinn“.
Madeleine misti niður blaðið, sem hann hjelt á; haxm leit
upp og beint framan í Javert og sagði með einkennilegum
rómi: „Einmitt það!“ Javert hjelt áfram: „Nú skal jeg
segja yður, hvernig þessu er varið, herra borgarstjóri.
í nágrenni við Atilly-le-Haut-Clocher var maður, sem
nefndur er Champmathieu gamli. Hann var mjög fátækur
og enginn skifti sjer neitt af honum. Enginn veit á hverju
þessháttar menn lifa. þessi Champmathieu var tekinn
fastur í haust fyrir að hafa stolið eplum hjá . . . jæja,
það skiftir engu máli. Hann hafði stolið, hafði klifrað yf-
ir steinvegg og brotið trjágreinar. Champmathieu var
handtekinn, hann hafði enn grein með eplum á í hendinni,
og náunginn var settur inn. þetta var í fyrstu ekki nema
algengt þjófnaðarmál, en þá tók forsjónin 1 taumana.
Fangelsið var í ólagi, og rannsóknardómaranum þótti því
hlýða að senda Champmathieu til Arras og láta geyma
hann í amtsfangelsinu. í fangelsinu í Arras var fyrverandi
galeiðuþi-æll, Brevet að nafni, sem hafði verið tekinn fast-
ur fyrir eitthvað og var notaður til þess að hafa umsjón
með hinum föngunum, vegna þess að hann hegðaði sjer
vel. En Champmathieu var ekki fyr kominn inn í fang-
elsið en Brevet 'kallaði upp yfir sig: „Nei, þennan mann
þekki jeg! Hann hefir verið á galeiðum. Líttu á mig, kunn-
ingi, þekkirðu mig ekki? þú ert Jean Valjean“. — „Jean
Valjean", sagði Champmathieu og ljetst verða forviða, „um
hvaða Jean Valjean ertu að tala?“ — „Láttu ekki svona
kunningi", sagði Brevet; „þú hefir verið í dýflissunni í
Toulon. það eru tuttugu ár liðin frá því, er við vorum
saman“. Champmathieu neitaði þessu, eins og þjer getið