Lögrétta - 27.07.1926, Blaðsíða 4

4
LÖGRJETTA
jeg þar ágætan greiða, og fór
bóndi með mjer suður að Deildar-
ánni, sem rennur ofan í voginn.
Þar er laxveiði lítilsháttar, en
ágætur staður til að geta komið
þar upp mikilli veiði, því stutt
er ofan að sjónum, og vatnið gott
í ánni og vogurinn líkur þeim,
sem Elliðaárnar renna í við
Reykjavík. — En svo þarf endi-
lega að ryðja árfarveginn, svo
að vatnið geti runnið alt ofan
með öðrum bakkanum. Það ríður
á því, og það þurfa að myndast
hyljir fyrir laxinn, til að hvíla
sig í, og þá mun laxinum ganga
betur að komast upp í ána til að
hrygna þar.
Svo fór jeg austur að Hóli, en
kom þar ekki, því jeg mætti þeim
bændum. þar stutt fyrir utan, og
sagði þeim, að jeg ætlaði að skoða
Ormars-ána; hún er stór og fall-
eg; talsverður lax var áður í
henni, en er nú 'lítill, og gæti
hann þó gengið langt upp eftir
henni. En silungur er þar tals-
verður. Jeg fór svo nokkuð
langt upp með ánni og þeir báð-
ir bændur með mjer, og Þorgrím-
ur gamli, bóndinn í Ormalóni,
líka. Hann hafði einnig mikinn á-
huga á því, að koma þama upp
laxveiði, og vildi gjöra alt, sem
hann gæti, til þess. Áin er bæði
ströng og stórgrýtt. Jeg sýndi
þeim öllum, hvemig væri farið að
byggja laxalátur.
Jeg var daginn um kyrt í Orma
lóni, og fór þá austur að Svein-
ungavík. Það er mikill bær. Skoð-
aði jeg þar ána, og má þar koma
til veiði í henni, ef ánni er veitt
beint til sjávar úr króknum, sem
er stutt utan vð bæinn. Þetta er
nú ekki mikið verk, en ekki veit
jeg hvort það verður gjört.
Kristján Benediktsson gullsmið-
ur var með mjer, og fómm við
upp með ánni að háum fossi. Þar
fer enginn fiskur upp, og engin
tök eru á að lækka fossinn, enda
ekki tilvinnandi að eiga nokkuð
við það, því skilyrðin em lítil þar
fyrir ofan.
Svo fór jeg suður hálsinn, sem
er á milli Sveinungavíkur og
Ormalóns, og kom að Borg. Þar
býr fátæk ekkja með bömum
sínum. Þar er geysistórt vatn, sem
talsverður silungsafli er í. En
veiðiaðferðin þar skildist mjer að
væri ekki upp á það besta. Sil-
ungurinn er góður og stór, frá 4
til 5 pd.
Svo fór jeg að Sjávarlandi. Þar
er tvíbýli, og fóm þeir bændur
með mjer ofan að Svalbarðsánni.
Er ósinn mjög fallegur og álitleg-
ur til þess, að bæði lax og silung-
ur gæti gengið þar uppeftir. —
Þeir bændur báðir, Kristdór og
Guðjón, fóru með mjer þar nokk-
uð uppeftir, og sýndi jeg þeim
alla aðferð að byggja laxalátur.
Svo fór jeg að Svalbarði. Þar
býr prófastur, sjera Páll Hjalta-
lín; hann var ekki heima; var út
á Ásmundarstöðum að messa; en
sonur hans, Árni, tók á móti mjer,
og frúin; þar var jeg nóttina í
besta yfirlæti. Jeg fór svo um
kvöldið þar meðfram áxmi og Ámi
sonur prófasts, og sýndi jeg hon-
um alla aðferð við að byggja
laxalátur og þá veiðiaðferð, sem
þar á við. En laxinn gengur þama
lengst fram á afrjett, því enginn
foss er á leiðinni, og engin hindr-
un.
Svo um morguninn fór jeg
austur að Flögu. Þar býr Jóhann-
es, og fór hann með mjer austur
að Sandá. Þar er mikill lax, en
mjög erfitt að veiða hann, því
áin er bæði ströng, stórgrýtt og
vatnsmikil. Við riðum þar langt
upp með henni, og sýndi jeg hon-
um hvemig hann ætti að fara að
því að veiða laxinn og byggja
laxalátur, og tel jeg svo, að jeg
hafi hvergi sjeð jafn góða og mikla
laxa-átu, nema í Laxá við Laxa-
mýri í Þingeyjarsýslu. — Jóhann-
es fylgdi mjer austur alt að
Hölkná. En hún er ómöguleg, bæði
fyrir strengi og grjót.
Síðan fór jeg austur að Holti.
Þar búa tveir bræður, synir Þó-
rarins sál., sem lengi bjó í Efri-
hólum í Núpasveit. Þeir báðu mig
að fara með sjer í Laxárdal til
að skoða þar dálítið vatn, sem
er stutt vestan við bæinn, og
fórum við þangað. Þar var sil-
ungsátan í röstum meðfram land-
inu í vatnsbámnni. Jeg var hrædd
ur um að vatnið væri of gmnt, en
hjelt að það mætti dýpkva það.
Svo fórum við að leita að vatns-
lind, og fundum hana þar stutt
frá, og ætla þeir bræður víst að
reyna að koma þar upp klakhúsi.
Svo fylgdi Kristján, bóndinn í
Holti, mjer austuryfir Hafralóns-
á; hún er vatnsmikil og lygn, og
ber mikinn sand, og þar heyrði
jeg ekki getið um lax, enda vill
hann alls ekki ganga upp í þær
ár, sem bera mikinn sand út í
sjóinn. — Um kvöldið fór jeg út
að Syðra-Lóni. Þar býr Guðmund-
ur Vilhjálmsson kaupfjelagsstjóri
frá Ytri-Brekkum, og er þar með
umsögn minni lokið um Norður-
Þingeyjarsýslu.
Þórður Flóventsson
frá Svartárkoti.
----o-----
„Af austunregum11.
Svo heitir fyrirsögn á grein,
sem birtist í Lögrjetu 23. tbl. þ.
á. eftir Helga Hannesson. Verður
greinarhöf. þar sLrafdrjúgt mjög
um ferðalag sitt um Suðurlands-
undirlendið og skal jeg leiða hjá
mjer mælgi hans að öðru leyti
en því er viðkemur sögu hans um
bændumar á Stóra og MinnarHofi,
en hún er á þessa leið:
„Mjer kom í hug saga svolítil,
sem jeg fyrir skömmu hafði heyrt
um nábúa tvo. Þeir bjuggu þar
sem hjet að HofL Það var haust
eitt eftir vetumætur að bóndiim á
Hofi hinu meira var að láta grafa
skurð einn og lagði kapp á, svo
sem flest er hann gera ljet. Fjell
þá snjór nokkuð mikilL En bónda
þótti þetta leitt, að láta snjóinn
stöðva verkið því þítt var undir.
Ljet hann því moka snjóinn frá
og svo stungu þeir skurðinn eins
og ekkert hefði í skorist. En á
Hofi hinu minna stóð bóndinn um
stund undir bæjarvegg, og synir
hans, og hentu gaman að verki
granna sinna. Gengu sáðan inn og
hvíldu sig á ný. En svo sagði mæl-
ingamaður jarðabótanna frá, að
um vorið eftir þurfti hann ekki
að koma í Hof hið minna, til að
mæla jarðabætur, því þær vom
þar engar
Þar sem mjer er þetta mál
svo skylt, isem er sonur bónda þess
sem þarna er verið að óvirða,
leyfi jeg mjer að lýsa höfundinn
ósannindamann og sögu hans stað-
lausan rógburð, og vil jeg gefa
honum það ráð að hlaupa ekkl
með slíkar gróusögur sem þessa í
blöðin, ef hann vill framvegis
heita og vera álitinn heiðarlegur
maður. Til dæmis vil jeg benda
honum á að frá Hofi hinu minna,
eins og hann kallar það, var alls
ekki hægt að sjá, er menn voru
að verki við skurðgröft þenna,
það hefði hann átt að geta sjeð
sjálfur og þar með, ef athugull
hefði verið, sannfært sjálfan sig
um það að hjer mundi ekki alt
með feldu. Jeg ætla ekki í neinn
maxmjöfnuð um föður minn og
Guðmund bónda á Stóra-Hofi, en
það er víst, að ef dæma á þessa
tvo menn eftir elju þeirra og
dugnaði, þá mundi faðir miim ekki
bera skemri hlut frá borði.
Það er broslegt og mjer hefði
síst dottið í hug að Ingvari bónda
á Minna-Hofi yrði í opinberu
blaði borið á bxýn leti og ómenska,
enda hefði okkur sonum hans
þótt það fyiirsögn, er hann var
að hvetja okkur til starfa, með
því að benda okkur á iðjusemi
granna sinna og vildi síst af öllu
standa þeim, að baki. Læt jeg
Helga það vita, að jeg mun ekki
framvegis elta ólar við gróusögur
hans, en það hygg jeg, að þrátt
fyrir alt hafi nú þessi mánudagur,
sem hann lagði ferð sína upp á,
orðið honum til mæðu, eða að
minsta kosti til óvirðu í þessu til-
felli.
Vestmannaeyjum í júlí 1926.
ól. Ingvarsson
frá Hofi.
Aths. Lögr. lítur svo á, að í
grein hr. Helga Hannessonar, sem
hjer er um að ræða, sje ekki
beinst að neinum ákveðnum mönn-
um, heldur noti hann Hof hið
meira og Hof hið minna af handa-
hófi„ til þess að gefa bæjunum í
sögu sinni einhver heiti. Annars
er Lögr. þetta mál ókunnugt. En
þess vill hún láta getið, að hennt
þykir mjög vænt um greinar þær,
sem hún hefur fengið frá Helga
Hannessyni, því að þar lýsir sjer
óvenjulegur áhugi á ræktunar-
málum landsins.
----o----
S. í. S. Aðalfundur Sambands
ísi. samvinnufjelaga var haldinn
á Akureyri 19.—23. f. m., og átti
Kaupfjelag Eyfirðinga 40 ára af-
mæli daginn, sem fundurinn var
settur. Forstjóri Samb. og fram-
kv.stj. innflutnings- og útflutnings
deilda gáfu sikýrslu um starfið
síðastl. ár. Helstu samþ. fundar-
ins voru þessar: að beita sjer
fyrir því, að lögskipað verði mat
á æðardún fyrir alt landið; —
að bæta skipulag á sialtkjötssölu
innanlands, stilla svo í hóf verði á
kjötinu, að fylgt sje sem mest
markaðsverði á því erlendis, og
gera nægan verðmun á kjötinu,
svo að sem mest verði notað af
hinum ódýrari kjöttegundum inn-
an lands, koma á mati á salt-
kjöti og reyna að samræma verð-
ið, syo að eitt fjelag selji ekki
samskonar kjöt miklu hærra
verði en annað; — að vinna að
því, að sambandsdeildirnar færi
skuldir sínar við l.S.l.. niður, og
gæta varúðar við því, að ekki
myndist nýjar viðskiftaskuldir
hjá fjelagsmönnum, og taldi
fundurinn eðlilegt, að deildixnar
flyttu óhjákvæmileg skuldavið-
skifti sín frá Sambandinu til
lánsstofnananna; en fundurinn
varaði Sambandsdeildimar við
að kaupa innlendar vöiur á á-
KEN SLUBÆKUR
Steingr. Arasonar: Landafræði,
Reikningsbók, Litla skrifbókin,
Lesbók fyrir byrjendur og Sam-
lestrarbókin nýja. Afgreiðsla hjá
Sveinabókbandinu Laugaveg 17B
Reykjavík.
kveðnu verði á sína ábyrgð; —
að skifta ársarði frá 192ö sivo:
færa í tryggingarsjóð 100 þús.
kr., í stofnsjóð 40 þús. og 600
kr., í meimingarsjóð 14 þús. kr.,
í varasjóð 15 þús. kr. og í sjó-
vátryggingarsjóð rúml. 10 þús.
kr.; — að taka ullariðnaðarmál-
ið til rækilegrar athugunar fyrir
næsta aðalfund, svo ,sem það,
að koma upp kembivjelum til
stuðnings heimilisiðnaði, og ef
fært reynist fullkominni dúka-
verksmiðju; — að leggja fram
alt að helmingi kostnaðar til
þess að reisa sýsiubókasafn á
Húsavík, í minningu Pjeturs á
Gautlöndum og Benedikts á Auðn
um, þó ekki yfir 10 þús. kr.; —
að íhuga til næsta fundar, hvort
ekki væri rjett að koma á innan
fjelagsins ellitryggingum og
slyysatryggingum; — að styrkja
samvinnublöðin á siama hátt og
að undanförnu.
Um kjötsölumálið og trygging-
armálið talaði Jón Ámason fram-
kv.stj., en Einar alþm. á Eyrar-
landi um ullariðnaðarmálið.
Kosnir í sltjórn Samb. til 3ja
ára: Jón Jónsson í Stóradal og
Einar alþm. á Eýrarlandi. —
Varam. til eins árs sjera Þor-
steinn Briem, og í varastjórn til
eins árs Tr. Þórhallsson ritstj. og
Sig. Jónsson á Arnarvatni, en
endurskoðandi Metúsalem Stefáns
son ráðunautur. Að lokum samþ.
traustsyfirlýsing til A. I. S.
Veðráttan hefur verið mjög vot
viðrasöm í þessum mánuði. Síðari
hluta síðastl. viku komu þó þrír
góðir þurkdagar, og munu bænd-
ur hjer siyðra alment hafa náð
inn heyjum þeim, sem fyrir lágu.
En um helgina fór aftur að rigna.
Slys. 14. þ. m. varð það slys á
vjelbátnum Gylfa, að formanninn,
Jónasi S. Húnfjörð, tók út, og
drukknaði h^nn. Vita skipverjar
ekki, hvernig þetta gerðist, með
því að enginn var áhorfandi, er
slysið vildi til. J. S. H. lætur eft-
ir sig konu og tvö börn.
Landskjörið. — Atkvæðakassar
eru enn ókomnir úr iSkaftafells-
sýslum og Barðastrandarsýslu. —
Gert er ráð fyrir atkvæðataln-
ingu í byrjun, næsta mánaðar.
til einhvers, í brjósti sjer, sem líktist von og gleði og steig'
upp til himins. Þegar nokkurar mínútur voru liðnar, sagði
maðurinn: „Hefur madama Thenardier enga vinnu-
stúlku?“ — „Nei“. — „Ertu þá alveg einsömul?“ —
„Já. Reyndar“, bætti hún við eftir dálitla þögn, „eru
líka tvær telpur“. — „Hvaða telpur eru það ?“ — „Ponine
og Zelma“. — „Hverjar eru Ponine og Zelma?“ — „Það
eru dætur madömu Thenardier“. — „Og hvað starfa
þær?“ — „Þær“, sagði banxið, „eiga fallegar brúður og
leikföng með' gullskrauti, svo að þæjr hafa nóg að gera.
Þær leika sjer og skemta sjer“. — „Allan daginn?“ —
„Já“. — „Og þú?“ — „Jeg vinn“. — „Allan daginn?“
Bamið leit framan í hann stórum augum sínum, og blik-
aði á tár í þeim, sem ekki sáust í myrkrinu, en hún svar-
aði stillilega: „Já“. Eftir litla þögn bætti hún við:
„Stundum, þegar jeg hefi lokið við verk mitt, og mjer er
leyft það, leik jeg mjer líka“. — „Og hvemig leikur þú
þjer?“ — „Eins og jeg best get; jeg fæ að ráða því sjálf.
En jeg á ekki mikil leikföng, og Ponine og Zelma vilja
ekki að jeg leiki mjer að brúðunum iþeirra. Jeg á ekkert
nema blýsverð, sem ekki er lengra en eins og þetta“. Hún
rjetti fram litlafingurinn. — „Jæja, og það er víst ekki
hægt að skera með því?“ — „Jú“, svaraði telpan, „jeg
get skorið salat og höfuðið af flugum með því“.
Þau fóru inn í þorpið. Cosetta leiddi ókunna manninn
um götumar. Þau fóru fram hjá bakaranum, en Cosetta
mundi ekki eftir brauðinu, sem hún átti að sækja. Maður-
inn spurði hana ekki um fleira, hann var nú þungbúinn og
þögull. Þegar þau voru komin fram hjá kirkjunni, og mað-
urinn sá allar opnu búðimar, sagði hann við Cosettu:
„Er hjer markaður?“ — „Nei, það sem er aðfangadags-
kvöld“. Þegar þau voru rjett komin að veitingahúsinu,
tók Cosetta skelkuð í handlegginn á honum. „Nú erum
við rjett komin að húsinu“, sagði hún. — „Já, og hvað
um það?“ — „Viljið þjer ekki láta mig fá fötuna aftur?“
— „Hvers vegna?“ — „Vegna þess að madama Thenar-
dier ber mig, ef hún sjer að einhver hefur borið hana
fyrir mig“. Maðurinn rjetti henni fötuna. Augnabliki síð-
ar voru þau komin að veitingahúsinu.
Cosetta barði að dyrum. Dymar opnuðust og ma-
dama Thenardier kom fram með ljós í hendi. „Jæja, það
ert þá þú, betlarastelpan þín! Þú hefur svei mjer farið
þjer hægt. Þú hefur auðvitað farið að leika þjer, þjófur-
inn þinn?“ — „Madama“, sagði Cosetta, og skalf frá
hvirfli til ilja, „hjer er maður, sem vill fá gistingu".
Madama Thenardier flýtti sjer að bæla niður reiðisvipinn
og setti á sig vingjamlegan svip og athugaði gestinn vand-
lega. „Eruð það þjer?“ spurði hún. — „Já, madama“,
svaraði maðurinn, og tók ofan hattinn. Efnaðir ferðamenn
eru ekki svo kurteisir. Þessi kveðja og niðurstaðan af
rannsókninni, sem madama Thenardier hafði gert með
augunum, á fatnaði og farangri gestsins, olli því, að vin-
gjamlega grettan hvarf og reiðisvipurinn kom aftur.
„Gerið þjer svo vel að koma inn, maður góður“, sagði
hún þurlega. „Maður góður“ kom inn. Madama Thenar-
dier leit aftur á hann, athugaði sjerstaklega frakka hans,
sem að vís,u var mjög slitinn, og hatt hans, sem var orð-
inn æði ljelegur. Þvínæst ráðfærði hún sig við mann
sinn, sem sat við drykkju með ökumönnunum, með því að
hrista höfuðið, fitja upp á trýnið og depla augunum.
Maðurinn svaraði með því að hreyfa vísifingurinn, er
táknaði: „Á ekki grænan eyri“, og sagði þá madama
Thenardier: „Mjer þykir það leitt, maður góður, en við
höfum ekkert rúm“. — „Þjer getið látið mig vera þar
sem yður þóknast", sagði maðurinn, „uppi á hanabjálka-
lofti eða í hesthúsinu. Jeg skal borga fyrir það eins og
það væri herbergi“. — „Fjörutíu súur“. — „Já, fjörutíu
súur“. — „Jæja, við skulum þá gera það“. — „Fjörutíu
súur!“ hvíslaði ökumaðurinn að madömu Thenardier;
„það kostar þó ekki meira en tuttugu“. — „Fyrir hann
kostar það fjörutíu súur“, hvíslaði madama Thenardier
aftur; „jeg læt ekki flökkumenn fá húsaskjól fyrir minna“.
— „Það er alveg rjett“, bætti húsbóndinn blíðlega við;
„það skaðar veitingahúsið, ef það frjettist að svona menn
sjeu hýstir“.
Maðurinn hafði nú sett böggul sinn og staf á bekk
og tekið sjer sæti við borð, sem Cosetta hafði flýtt sjer
að setja vínflösku og glas á. Umferðasalinn, sem hafði
heimtað vatn handa hestinum sínum, hafði farið sjálfur
út með fötuna. Cosetta hafði aftur sietst að undir eldhús-
borðinu og var tekin til við prjónavinnu sína. Maðurinn,
sem hafði varla vætt varir sínar með víninu, sem hann
hafði helt í glasið, horfði með athyglissvip á bamið. Co-
setta var ljót. Hefði henni liðið vel, hefði hún ef til vill
orðið lagleg. Hún var mögur og guggin. Þótt hún væri
átta ára að aldri, virtist hún naumast vera sex ára. Stór
augu hennar, sem dökkar rákir voni umhverfis, voru
fjörlaus vegna þess hvað hún hafði grátið mikið. Munn-
vik hennar drógust niður á við, og leiðir það af sífeldri
angist, og sjest á dauðadæmdum mönnum og ólæknandi.
Eldurinn, sem brá birtu sinni yfir hana á þessari stundu,
olli því, að hún varð enn beinaberari en ella og sást þá
hvað hún var hræðilega mögur. Það var vani hennar, að
þrýsta saman hnjánum, vegna þess að hún var alt af
skjálfandi af kulda. Hún var ekki klædd í annað en ræfla,
sem hörmung hefði verið að horfa á að sumarlagi og
hryllilegt var að sjá um vetur — bætt ljereft, ekki ein
ullardula. Hjer og þar skein í beran líkamann, og alstað-
ar sáust svartir blettir eftir barsmíð madömu Thenardier.
Berir fætur hennar voru rauðir og grannir. Grátlegt var
að horfa á lautimar við viðbeinið á henni. Barnið í heild
sinni, göngulagið, látbragðið, málrómurinn, þagnimar á
eftir hverju orði, sem það sagði, augnaráðið, þögnin, hver
hreyfing bar vott um þetta eitt: ótta. Blærinn á augum
þessa átta ára bams var oftast svo skuggalegur og
stundum svo sorglegur, að hún var oft því líkust, að hún
væri á leiðinni að verða að fábjána eða djöfli.
Maðurinn í gula frakkanum misti ekki sjónar af
Cosettu eitt augnablik. Madama Thenardier hreytti alt í
einu úr sjer: „Hvar er brauðið?“ Cosetta kom eins og