Lögrétta - 24.08.1926, Side 1

Innheimta og afgreiðsla
í Þingholtsstræti l
Sími 185.
LOGRJETTA
Útgefandi og ritstjóri
ÞorBteinn Gíslason
Þingholtsstræti 17.
Sími 178.
XXI. ár.
Hejkjavík, þriðjudaginn 24. ágúst 1926.
35. tbl.
Um víða veröiti.
Síðustu fregnir.
Samningar hafa undaníarið stað
ið milii Þjóðverja og Beiga um
það, að Þjóðverjar fái Eupen og
Malmedy, gegn því að veita Belg-
um fjárhagsiega aðstoð tii við-
reisnar frankanum. Frakkar eru
þesisu þó andvígir og telja það
brot á Versalafriðnum. Buðu Þjóð-
verjar Belgum 120 milj. marka
fyrir landaukann, en fá víst ekki
vegna mótspyrnu Poimcaré.
Sáttatilraunimar í bresku verk-
fallsmálunum hafa reynst árang-
urslausar.
h'regn frá Moskva segir, að
stjórnin ha.fi í huga ýmisai' ráð-
stafanir tii þess að spara stjórnai-
koistnað og ætli að reyna að út-
vega fje til þess að styrkja iðnað
í landinu. Allmiklar deilur virð-
ast vera í kommúnistaflokknum
rússneska, en fregnirnar um upp-
reisn þar, eru nú sagðar ósannar.
f Mexicó er sagt að nýlega hafi
verið undirbúim uppreisn, og hafa
margir verið handteknir, en blóð-
ugar óeirðir hafa verið þar út af
kirkjudeilunum.
Rivera, einræðismaður á Spáni,
ætiar að innlima Tangier í Ma-
rokkóland Spánverja.
Franska stjórnitn hefir gefið
strangar iskipanir, sem eiga að
hindra verðhækkun á nauðsynja-
vörum, og skipar öllum að gæta
hinnar mestu sparsemi. Matsölu-
hús mega t. d. aðeins selja tvo
rjetti matar í einu. Brauðát á að
takmarka mikið, til þess að minka
hveiti-innflutning.
Mussolini er að gefa út skipun
um nýjan þjóðbúning, sem ailar
ítalskar konur eiga að klæðast,
hverrar stjettar sem þær eru, og
á búningurinn að vera einfaldur og
óbrotinn.
Enska greifafrúin Warwick,
hefur gefið óðalshöll sína „Eauston
lodge“ undir verkamannaháskóla.
Danska istjórnin er að láta byrja
á miklum rannsóknum á orsökum
gin- og klaufnaveikinnar, sem gert
hefir allmikinn uisla í Danmörku.
Á að veita upp undir 300 þús. kr.
til þessa, og láta rannsóknitrnar
fara fram í einangraðri ey einni.
----o----
Lántaka. Jón Þorláksson for-
sætis- og fjármálaráðherra kvað
nýlega hafa fengið 2 milj. kr.
lán í Danmörku, til þess að kaupa
fyrir bankavaxtabrjef veðdeildar-
innar, eða nýju flokkanna sem
samþyktir voru á síðasta þingi.
Tekur deildin þá til starfa um
miðjan næsta mánuð. Lánið hvað
vera fengið hjá lífsábyrgðarfje-
lagi danska ríkisins, með 5%
vöxtum og 93 kr. gengi. Forsætis-
ráðherra er nú í London.
Verðlag. Vísitala smásöluverðs-
ins fyrir júlímánuð er 250, sam-
kvæmt Hagtíðindum. Er það
áþekt því sem var í júlí 1917, en
um 150% hærra en var fyrir
stríð.
Sigurður Skagfeldt söngvari
lauk prófi við óperuskólann í
Khöfn á síðastl. vori. Er hann
ráðinn til þess að syngja í söng-
leikahúsi í Rostoch í Þýskalandi
næsta vetur.
Bjarni Guðmundsson settur
læknir í Fljótsdalshjeraði hefur
verið skipaður þar hj eraðslæknir
frá 1. þ. m. Hann hefur dvalið
erlendis undanfarið.
Helgi Hálfdánarson
1826 — 19. ágúst — 1926.
Síðastli'ðiinn sunnudag var minst
í kirkjum landsins aldarafmælis
Helga lektors Hálfdánarsonar.
Var það gert samkvæmt Presta-
stefnusamþykt, en sr. Eggert sál.

1" •' ......
á Breiðabólstað bar þai' fram til-
lögu um það. Er það í rauninni
góður siður, að nhnst sje þannig
merkismanna kirkjunnar. En um
það mun öllum koma isaman,
hvaða trúarskoðanir, sem þeir
annars hafa, að Helgi Hálfdánar-
sionn hafi 'verið einhver hilnn mæt-
asti starfsmaður kirkju og krist-
indóms hjer á landi, á síðustu tím-
um. Hafðd hann rnikil áhrif með
predi'kunarstarfsemi siinni, kenslu
og ritstörfum og loks með barna-
lærdómsbók sinni, eða kverinu,
sem mikill hluti íslendinga hefur
um langan tíma lært af undiir-
stöðuatriði trúar sinnar og sið-
fræðii, þó nú sje allmikið um hana
deilt,.
H. H. var fæddur 19. ágúst
1826 á Rúgsstöðum í Öngulstaða-
hreppi í Eyjafirði, góðra hanna.
Er ætt Helga lektors prestaætt
mikil. Faðir hans, er var prestur á
Kvennabrekku, var Einarsson
kapelán^ í Múla Tómassonar
prests á Grenjaðarstað Skúlason-
ar. En sonur Helga lektors er,
sem kunnugt er, • dr. theol Jón
biskup og elsti sonur hans, Hálf-
dán, er einnig þjónandi prestur.
H. H. útskrifaðist úr skóla 1848
og las síðan guðfræði við Hafnar-
háskóla og lauk embættisprófi í
henni 1854. Var hann ágætur
námsmaður. Hvarf hann heim
aftur að prófi loknu og stofnaði
drengjaskóla í Reykjavík, en
annar barnasikólii var hjer þá eng-
inn. En árið eftir 1855 varð hann
prestur á Kjalamesi1 og kvæntist
um líkt leyti frændkonu sinni,
Þórhildi Tómasdóttur í Viðey. —
1858 fjekk hann Garða á Álfta-
nesi eftdjr Áma Helgason og
gegndi því embætti í 10 ár. En
þá (1867) vai-ð hann preS'taskóla-
kennari, er Pjetur Pjetursson
varð biskup. Var Prestaskóla-
kenslan höfuðstarf hans síðar og
fyrir hana, og ýms störf sín,
eftir að hann kom til Reykjavíkur,
liefur hann orðið kunnastur.
Af slíkum isitörfum H. H. er
þáttui' hans í sálmabókinni, sem
nú er notuð, helstur og merkast-
ur. Vann hanm manna mest í
sálmabókarnefndimm og á sjálfur
í bókini 145 þýðingar og 66 sálma
frumsamda. Annars á dr. Valdi-
mar Briem vígslubiskup næst-
flesta sálma í bókinni, eða 106
frumkveðna og 36 þýdda og átti
hann einnig sæti í nefndinni. Af
annari bókmentastarfsemi H. H.
er helst að geta kversiins, sem fyr
segir, en það hefur verið prentað
11 sinnum í um 50 þúsund ein-
tökum, og kirkjusögunnar, sem
hann lauk þó aldrei við.
Hjer er ekki færi á því, að
rekja nákvæmlega líf eiða störf
H. H. En biskupinn, sonur hans,
hefur riitað um hann í Prestafje-
lagsritið í ár og verður að vísa
til þess. Er þar t. d. nákvæmlega
sagt frá sálmabókarstarfseminni.
Iljer átti aðeins: að minnast stutt-
lega hins mæta og iðjusama
manns, sem með lífi sínu og starf:,
rtxeö lær'dómi sínum og trúaxiund
hefur meira sett mark siitt á
ktrkiu og kristni íslendinga á síð-
ari tímum en flestir aðrir.
----o——-
Hljómlist. Ýmislegt erlent
hljómlistarfólk er hjer á ferð um
þessar mundir, eins og tíðkanlegt
er á sumrum. Hefur það oft
fengið mikla aðsókn að samkom-
um sínum, bæði í Reykjavík og
annarsstaðar þar sem það hefur
komið, enda er margt af þessu
gott fólk og snjalt í sinni ment,
þó miðlungsmenn slæðist með.
Nýlega er kominn hingað einn af
kunnari orgaleikurum Dana, Raa-
sted organleikari við Dómkirkjuna
í Kaupmannahöfn. Norskur leik-
ari, Rasmus Rasmussen hefur
einnig verið hjer, og sungið norsk-
ar þjóðvísur og leikið brot úr
norrænum leikritum. Danski leik-
arinn Adam Poulsen er einnig á
ferð hjer, leikur fyrst á Akureyri
og les upp, en kemur síðan snögga
ferð til Reykjavíkur. Þá hefur
sænsk-finska söngkonan Hanna
Granfelt einnig verið hjer á ferð,
og hefur hún komið hilngað áður,
og er ágæt söngkona. Eitt söng-
kvöld hennar hjer, í fríkirkjunni,
fór þó allmjög út um þúfur, en
annars hefur hún sungið hjer
margt vel og við góðan oröstír. Þö
allmikið sjeu þesisar sikemtanir
sóttar, er það þó nokkuð minna
en oft hefur verið áður og sjer
á, að fjárþröng er nokkur hjá
fólki, og aðgangseyriir er stund-
um fullhár. — Þó íslendingar hafi
oft ánægju af því að fá islíka gesti
og sjálfsagt sje að taka þeim vel,
þegar þeir hafa það að bjóða,
sem listaukii er í, er þó rjett að
minna á það, að gefnu tilefni, að
þei'r mega ekki ætla að Islending-
um verði alt boðið, isvo sem það að
jaska á hálfæfðum lögum eða að
syngja svo di’ukknir, að til stórra
lýta er á söngnum.
Gi’ænland. Allmikill áhugi er nú
að vakna hjá ísl. útgerðarmönnum
á því, að stunda fiskiveiðar við
Grænland. Tilraunir, sem gerðar
hafa verið þar af öðrum hafa
hepnast mjög vel og danska ný-
lendustjómin hefur heimilað Isi-
lendingum sjei’staka höfn þar, en
hún þykir óheppileg. Einar Mik-
kelsen gx’ænlandfari hefur bent á
aðra höfn, sem betur liggi við
miðum og munu ísl. útgerðar-
menn hafa hug á að byrja veiðar
þaðan næsta sumar.
Bi-ynleifur Tóbíasson stór-
templar og sagnfræðakennari á
Akui’eyri er nýkomilnn frá útlönd-
um. Sat hann bindindismálaþmg
sem haldin voru í háskólaborginni
Dorphat seinnii hluta síðastl. mán-
aðar. Fyrx*a þmgið var fyrir Norð-
urlönd og Baltnesku lönditn og
sátu það 183 fulltrúar frá 7 lönd-
Hognestad Björgvinjarbiskup
sem fyr er fx-á sagt hjer í blað-
inu, er nú á förum heimleiðis
aftur. Hefur hann predikað einu
sinni hjer í dómkirkjunni, talað
í K. F. U. M. húsinu og kynt
sjer ýmsa kitrkjulega starfisemi
hjer. Einnig hefur hann ferðast
til Þingvalla í boði karlakórs K.
F. U. M., — en hann greiddi mjög
götu flokksinsi í Noregsförinni —.
og með bilskupinum, herra Jóni,
fór hann í vísitasíuferð auistur í
sýslur.
um. Síðara þingið var alheimsþing
og isátu það 430 fulltrúar frá 26
löndum í 4 heimsálfum. Voru þar
einkum fulltx-úar kirkjufjelaga,
lækna, herfoi'ingj a, stúdenta og
kennara. Br. T. var eini Íslend-
ingurinn á báðum fundunum. —
Flutti hann erindi um ferð sína
hjer í gærkvöldi.
Hjúskapur. 21. þ. m. voru gef-
in saman í Viðeyjarkirkju ung-
frú Gyða Briem Eggertsdóttir
og Hjeðinn Valdimarsison fram-
kvæmdarstjóri.
Vegagerðir hafa verið með
mesta móti í ár. Voru veittar um
500 þús. kr. til vegamála í ár og
um 940 þús. kr. fyrir næsta ár,
og hefur aldrei fyr verið veitt
jafnmikið til vegagerða. Nokkuð
af fjárveitingunni til næsta árs
hefur stjórnin látið nota þegar á
þessu ári til þesis að koma vinnu-
jöfnuði milli áranna. 1 júní unnu
uppundir 800 manns við vegabæt-
ur og síðan í sláttax-byrjun hafa
að jafnaðii unnið við þær um 250
menn.
„Vitfirringar eða Islendingar“.
Um miðjan síðastl. mánuð var
reynt að fremja bankarán í
Winnipeg. Komu þrír menn vopn-
aðir inn í útbú banka einsi um
miðjan afgreiðslutíma. Óð einn
þeirra að gjaldkeranum og skip-
aði honum að rjetta upp hendurn-
ar og snúa sjer til veggjar með-
an þeir Ijetu greipar sópa, en
hinir tveir gerðu útbússtjóra og
bókai-a sömu skil, og þeir hlýddu
allir af ótta við vopnin, og öðru
fólki, sem í bankanum var fjell-
ust einnig hendur. Þó var þar
staddur Islendingur einn, Jón
Matheson málari og rjeðst hann
á einn ræningjann, en hann
- hleypti úr byssu sinni á hann og
kom í smáþarmana og varð af sár
allmikið. En bófanum varð laus
byssan í ryskingunum og kom
fát á hann og fjelaga hansi við
mótspynxuna og fengu þeir ekki
komið fram ráninu, en urðu að
flýja. Hed'mskringla hefur það1 eft-
ir manni einum þarlendum, að
hann hafi isagt, er hann frjetti
um tiltækið og það að Jón væri
íslendingur: „Það lá að, svo
óskelfdir eru ekki aðrir en vit-
firringar og íslendingar“.
Itölsk útgerð í Færeyjum. Þrír
Italir eru nú sagðir staddir í Þórs-
höfn í Færeyjum til þess að
semja um ítalska togaraútgerð
þaðan. Kváðu ítalir vilja fá leyfi
til þess að gera þaðan út 18 tog-
ara og gera ýms mannvirki í
Skálafirði. Kváðu Færeyingar
vera hlyntir því, að leyfið verði
veitt, því atvinnuleysi og kreppa
sje í Eyjum, en fjelagið örugt,
þar sem það hafi ríflegan stjórn-
arstyrk. Hjer á landi hafa útgerð-
armenn hinsvegar tekið þessu illa,
og þykir íslensku útgerðinni og
markaðshorfum hennar stefnt í
beinan voða og sje það ósann-
gjöm framkoma gagnvart Islend-
ingum verði þetta leyft. Verður
nánar skýrt frá þessu síðar.
Síldveiðarnar. Á Vestfjörðum
höfðu 20. þ. m. veriið saltaðar og
kryddaðar um 3400 tunnur síldar
og flestar fluttar út. Á Sólbakka
höfðu á sama tíma verið tekin til
bræðsilu um 6000 mál. Á öllum
veiðistöðvum norðanlands er tal-
ið, að veiðst hafi á sama tíma
um 50. þús. tunnur, í salt eða
krydd, og er það um 70 þús.
tunnum minna en í fyrra. Á Aust-
fjörðum hefur verið mikil síld.
Frá Vestmannaeyjum er iskrif-
að: „Hvalir hafa sjest hjer við
eyjarnar öðru hvoru í sumar,
mest nýlega, miklu meira en tíðk-
ast hefur núna lengi. Líkast því
sem var fyrir 30 árum, og þar
áður, segja fullorðnir menn. Þeir
fóru hjer nærri landi, og voru af
ýmsu kyni. Sjómaður sagði mjer,
að hann hefði! sjeð 3 teg. einn dag-
inn. Menn telja ekki hnýsur og
aðx-a smáhvali með hvölum hjer;
það verða að vera „stórlaxar“ til
að fá hina virðulegu nafnbót. —
Aflalaust hjer sem stendur. —
Fýlaferðir standa yfir“.
Bankarnir. Reikningar bank-
anna fyrir árið 1925 sýna það,
að umsetning íslandsbanka hefur
numið 479 miljónum 255 þús og
190 kr. og 15 au. Þar af við höf-
uðbankann í Reykjavík ca. 361
milj. 985 þús., kr., en við útibúin
um 117 milj. 269 þús. kr. Málm-
forði bankans í árslok (í norræn-
um og amerískum gullpeningum)
um 1 milj. 683 þús. kr. og inneign
hjá bönkum ca. 225 þús kr. eða
samtals um 1 milj. 900 þús. kr.
Seðlaumferðin var mest í júní, 5
milj. 941 þús. kr, minst í nóvem-
ber, 4 milj. 547 þús. kr. Tekjur
bankans voru um 1 milj. 809 þús.
kr., en gjöldin um 983 þús. kr.,
og ágóði af bankarekstrinum því
um 826 þús. kr.
Á Landsbankareikningnum eru
tekjumegin um 3 milj. 874 þús.
kr. (að frádregnum um 223 þús.
kr., er fluttar voru frá fyyrra
ári), en vaxtagreiðslur og rekst-
urskostnaður nam um 2 milj. 597
þús, kr., og munurinn því um
hálf önnur milj. kr. Af rekstri út-
búanna varð samtals um 86 þús,
kr. gróði; verðhækkun verðbrjefa
nam um 90 þús, kr og gengishagn-
aður vegna bresku lánanna um
700 þús. kr. Á gjaldeyi’isverslunum
varð annars um^ 919 þús, kr.
tap. Afskrifuð töp bankans sjálfs
á lánum og vöxtum námu um
hálfri annari miljón kr. og þar að
auki um 970 þús. kr. hjá útibú-
inu á Eskifirði og um, 100 þús.
kr. hjá útibúinu á Selfoasi.