Lögrétta - 24.08.1926, Blaðsíða 2

LÖGBJETTA
a
Ferð i Noregí.
Mót Sambands norrænna iand-
búnaðarkönnuða í Osló.
Mót þetta var haldið dagana
29. júní til 1. júlí, að meðtöldum
báðum dögum, í háskólanum í
Osló.
Að mótinu loknu fóru menn
ýmsar ferðir til að kynnast
norsku landi og þjóð. Farið var
til Rjúkan, til Raumaríkis, norður
í Sogn — upp í Sikkilsdal. Jeg
fór til Rjúkan og mun jeg ef til
vill geta þeirrar ferðar nánar síð-
ar..
Jeg hafði lengi hugsað mjer,
að sækja slíkt mót sem þetta, og
mjer þótti bera vel í veiði, að
geta sótt mótið í Osló.
Að líkindum verður mótið hald-
ið næst í Finnlandi og svo í Dan-
mörku, og ef íslendingar stofna
deild innan Sambandsins, þá verð-
ur mótið haldið þar á eftir á Is-
landi, eða árið 1935. Mót er hald-
ið 3. hvert ár.
Það er í undirbúningi að stofna
íslenska deild, og má það síst drag
ast lengi. Geta skal jeg þess, að
íslenski fáninn blakti við hlið
hixma Norðurlandafánanna, og
einnig fjekk jeg sjerstakt ís-
lenskt merki með íslensku litun-
um.
Þessi fjelagsskapur er samband
flestra búnaðarsjerfræðinga á
Norðurlöndum, og má segja að
hann sje einn liður í því sam-
starfi, sem nú er hafið meðal
Norðurlandaþjóðanna, er miðar til
þess að vekja samúð og rjettan
skilning meðal frændþjóðanna. —
Eru slík mót aíls ekki þýðingar-
lítil í því efni. Þama kynnast
menn líka persónulega, og hefir
það ekki minsta þýðingu. Var
mjög leitt að ekki skyldu fleiri
Islendingar sækja mótið — því
jeg var sá eini. — Mótinu stýrði
bústjóri E. Lungnig frá Dan-
mörku, og gerði það með miklum
sóma — Alt var vel í haginn
búið; sjeð um verustaði og mat-
staði fyrirfram, og var veran til
tölulega ódýr, enda þótt dýrt sje
að dvelja og ferðast í Noregi nú
sem stendur. Flestir dvöldu á
„Statens Læreránneskole í Hus-
stell“ á Stabek um nætursakir.
Sá skóli er nýbygður og er sönn
fyrirmynd að sjá þar alla um-
gengni. Ef íslenskar stúlkur hefðu
hug á að stunda framhaldsnám er-
lendis, get jeg mælt með þess-
um skóla. Annars er auðvelt að
leita sjer upplýsinga frá skólan-
um, fá senda skólaskýrslu.
Einnig mættum við frábærri
gestrisni frá Norsk Hydro. Bauð
það öllum fundarmönnum — um
400 manns — til veislu á Grand
Hotel, og síðan voru allir, er til
Rjúkan fóru, gestir þess þar.
Voru allar verksmiðjumar sýnd-
ar.
Setningarræðuna hjelt prófess-
or S. Hasund. Hjet sá fyrirlestur
Áhrif ýmsra tíma á norskt
bændalíf og bændastörf. Fjall-
aði fyrirlesturinn um lifnaðar-
hætti norskra bænda og ræktun
á ýmsum tímum, en sjerstaklega
þó á hinum síðustu erfiðu tímum
— stríðsárunum. Voru það erfið-
ir tímar í Noregi og sýndu bænd-
ur þá frábærlegan dugnað og
framtakssemi.
Annan almennan fyrirlestur
hjelt prófessor E. Kosmo, er hann
nefndi „Ugressspörgsmalet" —
illgresismálið. Fyrirlesturinn var
um það á hvem hátt bændur gætu
best útrýmt illgresinu í ökrum og
túnum, eða að minsta kosti haldið
því í skefjum. Mæltist honum vel,
sem vænta mátti, enda er prófess-
orinn löngu orðinn frægur fyrir
rit og ritgerðir um illgresismálið.
Var honum að loknum fyrirlestr-
inum þakkað með lófataki og í
þakkarávarpi gefið auknefnið, ill-
gresispostulinn! — í spaugi að
vísu. *
Ekki væri vanþörf á að eignast
illgresispostula heima — nóg er
verkef nið!
Annars var ræðunum skipað 1
deildir (seksjoner) eftir efni, því
flestir voru þama sjerfræðingar,
hver á sínu sviði.
Deildirnar hirði jeg ekki um að
telja upp allar. Þær voru alls 11.
Þeir, sem vilja kynna sjer mál-
ið nánar, ættu að fá sjer ársrit
sambandsins, í því eru birtir allir
fyrirlestramir.
Jeg sótti fyrirlestra í deildirn-
ar um landbúnaðarhagfræði, jarð-
vegsrannsóknir og nýrækt og upp-
þurkun. Sjerstaklega voru fyrir-
lestramir um nýrækt og upp-
þurkun lærdómsríkir, og mun jeg
minnast þeirra síðar.
Annars fjölluðu fyrirlestrarnir
yfirleitt um vísindalegar nýjung-
ar á búnaðarsviðinu, og yrði of
langt mál að tala nánar um efni
þeirra.
Jeg vil því snúa mjer að ferð,
er margir íundarmanna fóru að
Ási, til að skoða landbúnaðarhá-
skóla Norðmanna. Veðrið var in-
dælt, — skínandi sólskin og hiti,
en andvarinn kældi mann, því bíl-
unum var ekið hart. Útsýni var
fagurt yfir Víkina; skógi vaxnar
eyjar spegluðust í sijettum haf-
fletinum. En brátt var ekið inn í
skógivaxna ása og lokaðist þá
útsýriið lengra frá. Brátt komum
við á höfuðbólið.
Þegar þangað kom, skiftu menn
sjer í flokka, og fylgdi hverjum
flokki leiðsögumaður — einn pró-
fessoranna.
Fyrst voru söfn skólans skoð-
uð og síðan gengið upp á útsjón-
arpall á þaki eins skólahússins, til
að fá yfirlit yfir legu landsins. —
Var óviðjafnanleg sjón að líta yf-
ir, hvað mannshöndin megnar, sje
henni stjórarað með viti og ,skyn-
semi. Ekki er hægt að segja að
búnaðarháskóli Norðmanna sje
eins mikil vísindastofnun og bún-
aðarháskóli Dana, en hann hefir
það fram yfir, að þama er rekið
fyrirmyndar bú og tilraunabú, er
hlýtur að hafa góð og göfgandi
áhrif á nemenduma.
Síðan var aftur stígið í bíl-
ana og ekið um allan staðinn. Var
margtí að sjá; en á svona stuttum
tíma fær maður ekki nema lítils-
háttar yfirlit; en jeg hafði þó
betri aðstöðu, þar sem jeg hafði
dvalið í skólanum í rúma 2 mán-
uði fyrir nokkmm áram.
Alls er ræktaðir 182 ha, en af
því svæði eru 47 ha ræktað beiti-
land. Tíðkast það nú mjög í Nor-
egi að bera tilbúinn áburð á beiti-
löndin. Hitt er akur og tún, eða
133 ha. Af því svæði eru 57.7%
akrar, en 42.3% tún. Auk þess
eru 2 ha ræktað með rabarbara.
Þá er einnig gróðrarstöð, til-
raunastöð og skógræktarstöð.
Búinu stjómar fulltrúi (full-
mægtig), en skólastofnuninni
stjómar sjerstakur rektor.
I gróðrarstöðinni kyntist jeg lít-
ið eitt tilraunum, sem gerðar hafa
verið með upphitun í vermireit-
um með rafmagni. Mjer þóttu
þessar tilraunir mjög eftirtektar-
verðar af ýmsum ástæðum. I
fyrsta lagi getum vjer Islending-
ar framleitt mikið af rafmagni
og erum þegar byrjaðir. Það hef-
ir nú þegar vaknað áhugi fyrir
því, hvort ekki væri hægt að nota
rafmagnið á einhvern hátt til að
auka jarðarvöxtinn. Hafa ýmsar
tilraunir verið gerðar þessu að
lútandi. En nú virðast menn vera
komnir að heppilegri niðurstöðu.
I öðru lagi er notkun raímagns
aðallega miðuð við vetrarmánuð-
ina, þegar rafmagnið er notað til
ljósa og upphitunar. En á vorin
er rafmagnið lítið notað, eða jafn-
vel alls ekki. Má því fá rafmagn
ódýrt þann tíma árs. Alt öðra
máli er að gegna þegar um verk-
smiðjuiðnað er að ræða. Þar er
rafmagnið notað alt árið.
Þetta ódýra rafmagn um vor-
mánuðina era garðyrkjumenn í
Noregi, og jafnvel í Svíþjóð, byrj-
aðir að nota til upphitunar í
vermireitum, og jafnvel einnig til
ljóss, til þess að lýsa upp vermi-
reiti að nóttunni.
Verðið á kw. tíma var í Ási
2 aurar, og sagði tilraunastjóri, að
ef (koks) sindurkolaverðið lækk-
aði niður fyrir 3 kr. 100 kg. þá
borgaði sig betur að hita með
sindurkolum (koksi).
Hr. garðyrkjumaður Lindback
Marienfryd, við Oslo, sagð-
ist fá kw. tíma fyrir 0,8 aura, og
er það mjög ódýrt. En á „Experi-
mentalfeltet“við Stokkholm koistar
kw. t. 3,5 aura. En eigi að síður
var tilraunastjórinn að leggja raf-
magnsleiðslur í alla vermireitina
í tilraunastöðinni, og einnig í
veimihúsin.
Kostnaður við uppsetningu hit-
unartækjanna er mjög lítill, þegar
ekki er tekið tillit til byggingar
sjálfrar aflstöðvarinnar, enda er
það tæpast rjett, þar sem þetta er
aukanotkun rafmagnsins á þeim
tíma, sem það er minst notað.
Jeg vil leitast við að lýsa í fám
orðum hvernig rafmagninu er
veitt um vermireitina.
Spenna þess rafmagns, sem not-
að er til ljósa (og hitunar?) er
220 volt. En eigi að breyta raf-
magninu í hita, þarf að lækka
spennuna ofan í 15 volt. Þetta
var áður gert með umbreytara
(transformator), og var hann
dýr, en nú komast menn af án
hans. Þá er rafmagnið leitt frá
afl-leíðslunni eftir leiðslu, sem er
þannig að byggingu: Fyrst er
járnþráður 1 mm að gildleika.
Utan um hann liggur asbestlag 1
mm þykt, og þar utanyfir blý-
hólkur, rúmur millemeter að þykt.
Asbestlagið einangrar (isolerar)
járnþráðinn frá blýhólknum. Raf-
magnið leiðist eftir járniþræðin-
um, en verður fyrir mikilli straum
mótspymu og breytist því í hita.
Þráðurinn hitnar því og hitar blý-
hólkinn, og hitinn leiðist síðan út
í jarðveginn og hitar hann. Blý-
hólkurinn leiðir rafmagnið til
baka til aflleiðslunnar.
6—8 þræðir era lagðir eftir
vermireitnum; eru þeir grafnir 30
til 40 cm. ofan á moldina. Notaður
er sjerstakur straumskiftir til að
setja strauminn á og taka hann
af.
Hr. Lindback áleit að það kost-
aði um 5 kr., að leggja rafmagns-
leiðslur fyrir hvem glugga (ca.
1,5 m.), en þá er gert ráð fyrir
að leiðslur sjeu lagðar í stóran
vermireit. Tilraunastjóri A. H.
Bremen, Ási, taldi að þyrfti frá
50—60 wolt til að hita flatarmet-
er, miðað við 20 gráða hita, eða
um 1 hestafl til að hita 10 glugga.
Vilji menn kynnast þessari raf-
magnsupphitun nánar, er best að
snúa sjer til Forsöksleder A. H.,
Bremen, Aas, Landbrukshöiskole,
Norge, eða skrifa til Experi-
mentalfeltet pr. Stockholm. Raf-
magnstækin selur Lerwerts Kabel-
fabrik, Lundbyborg, Sverig.
Annars fæ jeg bráðlega sendar
bækur um þetta efni. —
Jarðyrkjan stendur á mjög lágu
stígi hjá oss Islendingum, og er
það að vissu leyti eðlilegt, þar
sem skilyrðin eru á margan hátt
mjög erfið. Að vísu eru skilyrðin
mjög góð þar sem um jarðhita er
að xæða, en hann er tiltölulega ó-
víða og lítið notaður þar sem hann
er. Og ef til vill er tiltölulega dýrt
að nota hann, sje nauðsynlegt að
leiða vatnið í pípum um svæðið.
Getur vel verið að rafmagn verði
þá eins ódýrt.
En það er alveg nauðsynlegt að
gerð 'sg'e tilraun sem fyrst með
rafmagnshitun í vermireitum, svo
að sjeð verði, hvort það borgi sig
eða ekki. Og liggur beinast við að
tilraunin sje gerð í Gróðrarstöð-
inni í Reykjavík.
Mitt álit er, að ef við aukum
ræktun garðávaxta, verðum við að
ngta meira vermireiti en við ger-
um — og rafmagnið verður þá
ódýrast til upphitunar.
Meira síðar.
St. í Khöfn, 1. ágúst 1926.
Vigfús Helgason.
-----o----
fiuðmuidir jdhanissui
stýrimaður,
frá Suðureyri, Súgandafirði.
F. 20. mars| 1907,
d. 6. mars 1926.
Ilefjast holskeflur
hvítfaldaðar,
hrannir bláar hrynja,
— hjörtu stynja.
Blika blásalir
bjartra sólhimna
yfir hafdjúpum
harmi veraldar.
Sölt era sævartár,
svalköld daggartár,
V. Hugo: VESALINGARNIR.
þrjá um leið og hann sagði þetta. „Hvað eigið þjer við?“
spurði maðurinn. — „Jeg á við það, að jeg vil fá Cosettu
aftur, herra“, sagði Thenardier kurteislega. Cosetta fór að
skjálfa og þrýsti sjer upp að manninum. Maðurinn leit
fast framan í Thenardier og mælti með áherslu á hvert
atkvæði: „Þjer vil-jið fá Co-settu aft-ur?“ — „Já, herra,
jeg tek hana með mjer. Jeg hefi sem sje hugsað betur
um máhð, get jeg sagt yður. Jeg hefi engan rjett til þess
að láta hana af hendi. Jeg er heiðarlegur maður, skal jeg
segja yður. Jeg á ekki þetta barn, móðir þess á það. Móðir
hennar fól mjer það, og jeg get ekki látið það af hendi
við neinn annan en móður þess. En þjer segið nú ef til viil:
Já, en móðir þess er dáin. Ef svo er get jeg einungis látið
bamið af hendi við þann mann, ,sem kemur með yfirlýs-
ingu með undirskrift móðurinnar um það, að jeg skuli af-
henda bamið handhafa skjalsins. Það er greinilegt". Mað-
urinn svaraði ekki, en hann tók vasabókina upp aftur.
Veitingamaðurinn fór blátt áfram að skjálfa af gleði.
„Ágætt“, hugsaði hann; „nú er mest um vert að sleppa
ekki tökunum. Hann ætlar að múta mjer“. Ókunni mað-
urinn leit í kringum sig áður en hann opnaði bókina. Eng-
inn maður var nálægt, hvorki í skóginum nje í dalnum.
Hann opnaði vasabókina en tók ekki úr henni handfylli
sína af seðlum, eins og Thenardier hafði búist við, heldur
pappírsmiða, sem hann fletti sundur og rjetti veitinga-
manninum, og sagði: „Þjer hafið rjett að mæla. Lesið
þjer“. Thenardier tók miðann og las:
Montreuil-sur-Mer, 25. mars 1823.
Herra Thenardier! Viljið þjer gera svo vel að af-
henda Cosettu handhafa brjefsins. Útgjöld yðar munu
verða greidd. Virðingarfylst
Fantina.
„Þjer þekkið þessa undirskrift?“ sagði maðurinn.
Þetta var eigin skrift Fantinu. Thenardier þekti hana vel.
Hann gat engu svarað. Honum gramdist feikilega, fyrst
og fremst það, að verða af peningunum, sem hann hafði
gert sjer vonir um að fá, og annarsvegar að bíða ósigur.
„Þjer megið gjarnan hafa þennan miða sem sönnunar-
gagn“, sagði maðurinn. Thenardier fór undan í flæmingi.
„Þessi undirskrift er vel stæld“, tautaði hann. „Jæja, það
verður að hafa það“. Þá gerði hann úrslita-alfraunina.
„Þetta er ágætt, herra“, mælti hann, „með því að þjer er-
uð handhafinn. En jeg verð að fá útgjöld mín goldin. Jeg
á mikið af peningum eftir ógreidda". Maðurinn stóð upp,
hristi dálítið ryk af slitinni ermi sinn og sagði: „Móður
Cosettu reiknaðist svo til í janúarmánuði, að hún skuld-
aði yður hundrað og tuttugu franka, herra Thenardier.
í febrúar senduð þjer henni reikning um fimm hundruð
franka. Síðast í febrúar fenguð þjer þrjú hundruð franka
og í marsbyrjun aftur þrjú hundruð. Nú era liðnir níu
mánuðir síðan. Umsamið gjald var fimtán frankar á mán-
uði, og það eru hundrað þrjátíu og fimm frankar. Þjer
höfðuð fengið hundrað frönkum of mikið. Þjer eigið þá
eftir þrjátíu og fimm franka, og jeg ljet yður síðan fá
fimtán hundruð“. Thenardier leið álíka og úlfinum, þeg-
ar úlfaboginn skellur á hann. „Hvaða manndjöfull er
þetta?“ hugsaði hann með sjálfum sjer. Hann gerði það,
sem úlfurinn gerir; hann reyndi að rykkja sjer burt. Það
hafði einu sinni áður borgað sig fyrir hann að vera óskam-
feilinn. „Herra — jeg veit ekki hvað“, sagði hann ákveð-
inn, og nú ljet hann alla kurteisi eiga sig, „annaðhvort tek
jeg Cosettu með mjer heim, eða þjer látið mig fá þrjú
þúsund franka“. — „Komdu, Cosetta“, sagði ókunni mað-
urinn alveg rólegur. Hann leiddi Cosettu við vinstri hönd
sjer og með hægri hendinni tók hann stafinn upp, sem lá
á jörðinni. Thenardier tók eftir því hvað þetta var gríðar-
legur lurkur og fór að hugsa um hvað hjer væri einmana-
legt. Maðurinn gekk inn í skóginn með barnið, og veit-
ingamaðurinn stóð eftir þegjandi og skömmustulegur.
Honum varð litið á, er þau voru að ganga burt, hvað gamli
maðurinn var herðibreiður, og hvað hnefarnir á honum
voru sterklegir, og þvínæist leit hann á sína mjóu
handleggi og mögru hendur. „Jeg var sannarlega mikill
asni“, hugsaði hann með sjálfum sjer, „að taka ekki byss-
una mína með mjer, fyrst jeg fór á annað borð á veiðar“.
En veitingamaðurinn gafst þó ekki þegar upp. „Jeg æftla
að sjá, hvert hann fer“, sagði hann og hjelt á eftir honum
álengdar. Maðurinn gekk með Cosettu áleiðis til Livry og
Bondy. Hann gekk hægt, laut höfði og virtist vera hugs-
andi og raunamæddur. Veturinn hafði opnað skógiim og
Thenardier misti ekki sjónar á þeim, þó að hann væri
langt á eftir. Maðurinn leit við og við aftur til þess að sjá
hvort nokkur væri að elta hann, og er hann alt í einu
kom auga á Thenardier, fór hann með Cosetu inn í þykni,
þaðan sem þau gátu ekki sjest. „Hver fjandinn! sagði
Thenardier og hraðaði göngunni. Þegar gamli maðurinn
var kominn þangað, er skógurinn var þjettastur, sneri
hann við. Thenardier reyndi að fela sig, en hann gat ekki
komist hjá því, að maðurinn sæi hann, Gamli maðurinn
horfði órólega á eftir honum, hristi höfuðið og hjelt á-
fram. Veitingamaðurinn hjelt áfram að elta hann. Þannig
gengu þeir tvö eða þrjú hundruð skref, þá sneri maðurinn
sjer alt í einu við og kom auga á veitingamanninn. 1 þetta
sinn var svipurinn svo þungbúinn, að Thenardier fanst
„ástæðulaust“ að elta hann lengra. Hann sneri við.
Jean Valjean var ekki dáinn. Þegar hann datt í sjó-
inn, eða öllu heldur fleygði sjer í hann, var hann hlekkja-
laus, eins og oss er kunnugt um. Hann synti í kafi að
skipi, sem lá við akkeri, og var bátur bundinn við það.
Honum tókst að leynast þangað til kvöldið kom. Hann
fleygði sjer aftur í sjóinn um nóttina og synti að strönd-
inn skamt frá Brunhöfða. Hann hafði nægilegt fje og gat
því náð sjer í fatnað. Veitingakona í nágrenni við Bala-
guier hafði um það leyti miklar tekjur af því að selja
strokuföngum fatnaði. Eftir það átti Jean Valjean skugga-
lega flökkuæfi um nokkurt skeið, eins og allir flóttamenn,
sem reyna að villa lögreglumönnum sýn. Loksins, komst
hann til París, og vjer höfum nú sjeð hann nýlega í Mont-
fermeil. Það fyrsta, sem hann gerði, þegar hann kom til
París, var að kaupa sorgarbúning handa lítilli telpu sjö