Lögrétta - 31.08.1926, Blaðsíða 4

4
LOGRJETTA
Ennfremur voru þeír allir sam-
mála um það, að þess vegna ætti
búnaðarmálastjórastaðan að vera
laus, annaðhvort nú þegar, eða
á Búnaðarþiingi". Var S. S. bún-
aðarmálastjóra svo sagt upp stöð-
unni, og skyidi hann láta af henni
þá þegar, en halda fullum launum -
í hálft ár.
-----o----
Kaupfjelag Eyfirðinga. Það átti
40 ára afmæli í vor, isem leið, og
til minningar um það hefur það
gefið út vandað og fróðlegt rit,
sem lýsitr tildrögunum að stofnun
þess og segir <sögu þes)s á um-
liðnum 40 árum. Jónas Þorbergs-
son ritstjóri á Akureyri hefur
samið ritið. Það er 59 bls. í stóru
broti, auk fylgiskjala: Starfs-
mannatals, ýmsra skýrslna um
hagi fjelagsins og svo mynda af
öllu starfsfólki þesis og- húsum
þess á Akureyri. Höf. segir í nið-
urlagi ritsins: „Auk þess að vera
40 ára minning Kaupfjelags Ey-
firðinga, er riti þessu ætlað að
vera einn þáttur í samvinnu-
fræðslu fjelagsinis. FræðsJa um
upptök og þróun samvinnunnar
innan lands er frumatriði nauð-
synlegrar þekkingar á málefni því,
sem er og verður eitt hið mesta
menningar- og þrifnaðarmál þessa
hjeraðs og landsims alls“. — Til
fróðleiks má geta hjer nokkurra
höfuðatriða úr starfsemi fjelags-
ins. Frá 1886—1905 flutti það inn
vörur fyrir um 392 þúis. kr., en út
fyrir um 279 þús. kr. En frá 1906
til 1925 seldi það vörur til við-
skiftamanna fyrir rúml. 12Í/2
milj. kr., og varð hreinn arður af
þessari vörusölu um 741 þús. kr.
Á sama tíma keypti fjelagið inn-
lendar vörur fyrir um 9 milj. 720
þús. kr., með áætluðu reiknings-
verði, að viðbættum uppbótum,
eða alls um 10 milj. kr. Vöruvelta
þessa tímabils verður því samtals
rúml. 221/á miilj. kr., eða um 34
sinnum meiri en fyrra tímabils-
ins, sem nefnt var. I skatta hefur
fjelagið greitt um 87 þús. kr. —
Fasteignir fjelagsins voru 1906
reiknaðar á rúml. 4 þús. kr., en
1925 á tæpl. 253 þús. kr. Ymsir
sjóðiir tilheyra fjelaginu og eru
þeir í ritinu taldir í tveimur flokk
um, sjereignar- og sameignarsjóð-
ir. Sjereignarsjóðir eru: stofn-
sjóðir, tæpl. 432 þús., og innláns-
deild tæpl. 349 þús. kr. Sameiign-
arsjóðir eru: varasjóður, trygging
arisjóður, verðbreytingasjóður,
f yrningas j óður, skuldtryggingar-
sjóður og sambandsstofnssjóður.
Þeir nema samtals (1925) rúml.
2221/2 þús. kr., en námu 1906 rúm-
lega 4400 kr. Framkvæmdastjórar
fjelagsins hafa verið Hallgr. Hall-
grímsson, Friðrik Kristj ánsson,
Davíð Ketiilsson, Hallgrímur Krist-
insson, Sig. Kristinsson og nú
Vilhjálmur Þór.
---o----
Hinning.
Það hefur dregist lengur en
iskyldi að geta fráfalls merkis-
bóndans Lárusar Skúlasonar, og
valda því ýmsar ástæður; en nú
skulu lítil iskil á því gerð, þótt
hann að vísu væri einn þeirra
manna, sem verkin geyma best.
Lárus Skúlason var fæddur 23.
ágúet 1844, í Gvendareyjum á
Skógarströnd. — Á 1. aldursári
fluttist hann með foreldrum sín-
um til Fagureyjar í Stykkis-
hólmshreppi, og dvaldist þar á-
samt þeim til ársinsl882, en þaðan
fluttust foreldrar hans búferlum
að Hallsbæ á Landi; en um haust-
ið druknaði faðir hans, frá 6
bömum, og var hið elsta 10 ára
að aldri.
Má getum að leiða að þröngt
muni hafa verið í búi ékkjunnar,
en næsta vorið, árið 1853, tóku
þauBrokeyjarhjón, Jón Bergsson
og Hldur Vigfúsdóttir, Lárus: litla
til fósturs, og hjá þeim góðu
hjónum ólst hann upp, þar til
hann giftist fyrri konu sinni, Guð
rúnu Oddsdóttur, árið 1878.
Fluttist hann þá um vorið þetta
sama ár að eignarjörð sinni Hálsi
á Skógarströnd, og bjó þar til árs-
ims 1883, en þá fluttist hann til
Sands, og þar dvaldi hann, uns
hann andaðist 27. mars 1925.
Fyrri konu sína misti Láruis eft-
ir 17 ára sambúð, og áttu þau ekki
böm saman, en tvö fósturbörn
tóku þau og ólu upp sem sín eig-
in.
Árið 1911 giftist hann síðari
konu sinni, Ilólmfríði Sigurðar-
dóttur, ættaðri af Landi, og lifðu
þau 9 ár saman; en árið 1920
misti hann hana, — þau eignuð-
ust tvö börn, sem tekin voru af
fósturbörnum hans, er hann dó.
Lárus heitinn var hinn mesti
nytsemdarmaður sveit sinni og í
ýmsu á undan samtíð sinni. Var
hann maður prýðilega að sjer í
forníslenskum fræðum og unni al-
þýðufróðleik. Stofnandi var hann
barnaskólans á Sandi, og um 13
ára skeið var hann hreppsstjóri
í Neshreppi utan Ennis, og
sýslunefndarmaður var hann
lengi. — Gegndi hann þessum
störfum með alúð og trúmensku?
Orðlagður dugnaðarmaður var
Lárus heitinn, og þótti æ með
bestu formönnum á Sandi.
Lárus var alvörumaður, etefnu-
fastur í iskoðunum og athugull um
alt, en gleðimaður var hann í
kunningjahóp, enda vel látinn af
öllum, er best þektu hann.
Hjer hefur í stuttu máli og
mjög ófullkomið verið rakinn ytri
æfiferill þesisa merkismanns, en
með því er í raun og veru minst
sagt um hvem og einn sem vel
hefir lifað. — Og það gerði þessi
maður. — Hann var trúr sjálfum
sjer og vann ættjörð sinni eftir
því, sem efni og kraftar leyfðu.
Kunnugur.
----o----
Þingmenskuframboð. Ennþá er
ekki ákveðið hvenær aukakosning
arnar eigi að fara fram. Meðal
lögfræðinga mun einnig vera nokk
ur ágreiningur um það, hvort
landskjör eigi að fara fram eða
ekki, í sæti það, er autt varð
við fráfall Jóns Magnússonar. —
Fleiri munu þeir lögfræðingar
þó vera, sem telja, að kosning
verði að fara fram, en annars
ætti Sveinn Benediktsison á Búð-
um að taka þingsætið; ýmsir
telja að vísu, að löggjöfin muni
ekki hafa ætlast til þess, að
kosið yrði í tilfellum einis og því,
sem nú liggur fyrir, en farist á-
kvæðin um það svo óhöndugleg,
að lagabókstafsinis vegna verði
þó ekki hjá því komist. En hvað
sem um það er, er nokkuð farið
að tala um landskjörsframboð.
Einkum mun það ( vera á döf-
inni, að andstöðuflokkar stjómar-
innar reyni að bræða sig saman
um einn frambjóðanda. En sam-
komulag mun ekki vera fengið
um það enn. Annars er það kunn-
ugt um framboð, að í Dalasýslu
bjóða isig fram sjera Jón Guðna-
son á Kvennabrekku (Framsókn)
og Sig. Eggerz bankastjóri. Jón
Sívertsen Verslunarskólastjóri og
Jóhannes L. L. Jóhannesson
munu einnig hafa framboð þar í
huga. 1 Rangárvallasýslu verður
Einar á Geldingalæk frambjóðandi
íhaldsflokksins, en óvíst um aðra
enn. í Reykjavík er talað um Jón
Ólafisson framkvstj. af hálfu I-
haldsflokksins, en Hjeðinn Valdi-
marsson framkvstj. frá Jafnaðar-
mönnum.
Jarðarför sjera Eggerts Páls-
sonar fór fram að Breiðabólsstað
26. ágúst, að viðstöddu miklu fjöl
menni, um 450 manns, þar á með-
al var Magnús Guðmundsson ráð-
herra og Jóh. Jóhannesson for-
seti sameinaðs þinigs og ellefu
menn pretetsvígðir. I kirkjunni
töluðu sjera Erlendur Þórðarson
í Odda, sjera Ófeigur Vigfússon
á Fellsmúla og sjera Skúli Skúla-
son præp. hon.
Björn Þórðarson fyrv. hæsta-
rjettarritari hefur verið tilnefndur
sáttasemjari í vinnudeilum, í stað
Georgs Ólafssonar.
Síldveiðarnar hafa gengið frem-
ur treglega nyrðra í sumar, og fá
skip verið gerð þar út. En síldar-
verðið fer hækkandi og var síðast
komin upp í 42 krónur málið.
Reknetaveiði var þó góð á Siglu-
firði um síðustu helgi og fengu
ekipin að meðaltali um 3 tunnur
í net, eða uppundir 200 tunnur. Á
Húnaflóa fjekk herpinótaskip um
sama leyti 200 tn. Á ísafirði
fengu reknetaskip um sama leyti
100 tn. — Fjöldi verkafólks hef-
ur orðið að hverfa aftur frá Siglu
firði avo að segja atvinnulaust, og
er sagt að norðan að margt af
því hafi ekki einusinni átt fyrir
fargjaldinu heim.
Taugaveiki. Sagt er að enn á
ný hafi orðið vart við taugaveiki
á ísafirði, og er óvíst um upptök
hennar að þessu sinni.
Símskeytagjöld lækka frá 1.
september um 16—22%. Til Dan-
merkur og Englands kostar þá 42
aura íyrir orðið, til Noregs 48
aura, til Svíþjóðar, Frakklands og
Hollands 54 aura, til Ítalíu 63 au.,
til Póllands 65 aura, til Spánar 61
eyri, til Belgíu 52 aura, til Þýska-
lands 59 aura.
Þórunn Magnúsdóttir, móðir
Magnúsar Jónssonar prófessors,
var áttræð í gær.
Ásigling. 28. þ. m. rákust á í
Siglufirði vjelbátarnir Trausti frá
Siglufirði og Fram frá Sandgerði.
Trausti sökk samstundis og drukn
uðu á honum tveir menn, en hin-
um varð bjargað.
Dánarfregn. Nýlega er látinn á
Akureyri Jóhann Jónsson, sem
lengi var póstur úr Geiradal til
Patreksfjarðar, fæddur 1840.
Hallgrímur Jónsison kennari hef
ur nýlega gefið út annað hefti
Sagnaþátta sinna. Eru það mann-
kynssöguþættir, sniðnir eftir
Þáttabók dr. A. Ræders aðallega,
liðlega og læsilega skrifaðir. —
Sama höf. hefur einnig, ekki alls
fyrir löngu þýtt bók eftir Kristna-
murti og heitir Leiðsögn, uppeldi
Hin heimsfræga
„DIOBOLO“-skilvinda,
synlegum varahlutum, fyrirliggj-
syynlegum varahlutum, fyrirliggj-
andi.
Verslunin VAÐNES.
Símii 228. Sími 228.
og skólalíf. Eftir Kr. eða Alcyone
hefur áður birst á íslensku bæk-
lingurinn Við fótskör meistarans.
Bókarkaflarnir í Leiðsögu heita:
Kærleikur, Dómgreind, Lausn frá
girndum og Góð hegðun. Bókin er
vönduð að frágangi og vel þýdd.
Black Sunlight, eða Svart sól-
skin heitir bók, sem nýkomin er
út, eftir Earl Rossmann. En út-
gefandinn er Ameríkudeild Ox-
ford University Press. Vilhjálm-
ur Stefánsson hefur skrifað for-
mála fyrir bókinni. Eru í henni
ferðaminningar og lýsingar frá Al-
aska, fróðlegar að mörgu leyti,
fjörlega og skemtilega skrifaðar
og fylgja margar myndir.
Tímarit Þjóðræknisfjelags ís-
lendinga, 7. árgangurinn, er ný-
lega kominn hingað. Það er mynd-
arlegt og vandað rit að öllum
frágangi, eins og áður, og ýmis-
legt í því fróðlegt og gott. Rit-
stjórinn er sjera Rögnvaldur Pjet-
ursson, og er hann hjer vel kunn-
ur. I litið skrifa bæði Vestur- og
Austur-lslendingar, og er í því
kveðskapur — og að vísu miss
jafn — sögufróðleikur og ýmis-
legt af honum gott og skemtilegt,
og ýmsar aðrar greinir, og svo
f j elagsskýrslur. Af austur-Islend-
ingum skrifa í ritið: Guðm. Frið-
jónsson og Steingr. ' Matthíasson,
en af vestur-lsl. t. d. Stephan G.
J. Magnús Bjarnason, Jónas J.
Húnfjörð, Jóhannes J. Pálsison,
sjera Sk. Skúlason, E. Jóhannes-
son og Páll Bjarnason. Hefur sá
síðastn. á síðustu árum skrifað eft
irtektarverðar greinar í þetta
tímarit og í Blöndu um sögu og
málfræði. Merkilegt er ýmislegt
það, isem Vestur-Islendingar hafa
skrásett um landnámssögu Is-
lendinga vestra, og er nokkuð
þessháttar einnig í þessu hefti.
Lögr. hefur oft áður vikið að
Þjóðræknisfjelaginu og starfi þess
og kvatt til styrktar því og aukins
samstarfs með Vestur- og Austur-
Islendingum og má svo enn gera.
Prentsm. Acta 1926.
ir sjálfum sjer, að andlitið, sem hann hjelt sig hafa sjeð,
værí andlitiði á Javert. Hann sá eftir því um nóttima, er
hann lá vakandi og var að hugsa um þetta, að hann hafði
ekki spurt manninn að einhverju til þess að fá hann til
þess að líta upp aftur. Hann fór þangað næsta dag í
ljósaskiftunum. Betlarinn var á sínum stað. „Góðan dag-
inn, -vinur minn“, sagði Jean Valjean rösklega og gaf hon-
um eina súu. Betlarinn leit upp og svaraði aumingjalega:
„Þakka yður fyrir, góði herra“. Jú, það var áreiðanlega
kirkjuþjónninn gamli. Jean Valjean varð alveg rólegur
aftur. Hann fór að hlæja. „Hvernig fór jeg að geta ímynd-
að mjer að þetta væri Javert, sem jeg sæi?“ hugsaðí hann
með sjálfum sjer; „er jeg farinn að sjá sýnir?" Og hann
hugsaði ekki meira um þetta. Nokkrum dögum síðar,klukk-
an hefir víst verið nálægt átta, sat hann í herbergi sínu
og ljet Cosettu stafa upphátt, heyrði hann þá að hliðinu
var lokið upp og því læst aftur. Honum þótti þetta kyn-
legt, því að gamla konan ein bjó í húsinu auk hans, og
hún var ávalt vön að hátta snemma til þess að spara
ljósmeti. Jean Valjean gaf Cosettu bendingu um að hún
skyldi þegja. Hann heyrði einhvern koma upp stigann.
Þetta gat ekki verið kerlingin, þó að hún væri: lasirn og
hefði farið í lyfjabúðina. Jean Valjean hlustaði. Fótatak-
ið var þungt eins og fótatak karlmanns, en kerling gekk
á þungum skóm. Jean Valjean þóttii það ráðlegast að
slökkva ljósið. Hann ljet Cosettu fara í rúmið og hvísl-
aði að henni: „Ligðu nú grafkyr", og nú hætti fótatakið
er hann var að kyssa hana. Jean Valjean var alveg kyr,
sat hreyfingarlaus á stólnum, sem hann hafðii alt af set-
ið á, sneri baki að dyrunum og hjelt niðri í sjer andan-
um í myrkrinu. Er hann hafði setið nokkra stund og
ekkert heyrt, sneri hann sjer við á stólnum, án þess að
heyrðist til hans, og sá þá birtu leggja inn um skráargat-
ið. Einhver stóð bersýnilega á hleri fyrir utan og var
með ljós. Nokkrar mínútur liðu og ljósið hvarf, en hann
heyrði ekkert fótatak, og virtist það benda á það, að
maðurinn, sem á hleri hefði staðið, hefði tekið af sjer
skóna. Jean Valjean kastaði sjer alklæddum í rúmið og
kom honum ekki dúr á auga alla nóttina. Og er hann ætl-
aði að fara að festa blundinn við sólarkomu, úrvinda af
þreytu, hrökk hann upp við marr í hurð og heyrði aftur
sama karlmannsfótatakið, sem verið hafði í stiganum um
kvöldið. Það færðiist nær. Hann flýtti sjer út úr rúminu og
lagðist á skráargatið, sem var fremur stórt, í von um að
geta sjeð, hver það hefði verið, sem komið hefði inn í
húsið: um kvöldið og lagst á hleri við dyr hans. Þetta var
karlmaður. Þetta skifti fór hann framhjá herbergi Jeans
Valjean, án þess að nema staðar. Það var enn of dimt í
göngunum til þess að hægt værii að sjá andlit hans greini-
lega, en þegar maðurinn kom að stiganum, teiknaði ljós-
geisli skuggamynd hans á vegginn, og Jean Valjean sá
alveg á bakið á honum. Hann var hávaxinn, í síðum
í'rakka og með gildan staf í hendinni. Það var hræðilleg
mynd Javerts. Jean Valjean hefði getað gert tilraun til
þess að fá að sjá hann igegnum gluggann út að strætinu,
en þá hefði hann orðið að ljúka glugganum upp og það
þorðii hann ekki. Bersýnilegt var, að maðurinn hafði kom-
ist inn með lykli, eins og hann ætti heima húsinu. Hver
hafði fengið honum þann lykil? Hvað var um að> vera?
Þegar kerlingin kom inn til hans klukkan sjö um morg-
uninn til þess að taka til, leit Jean Valjean fast framan í
hana, en hann spurði einskis. Hún var alveg eims og hún
átti að sjer. Meðan hún var að sópa sagði hún: „Þjer haf-
ið ef til vill heyrt einhvem koma i|nn í húsið í nótt?“ Á
hennar aldri og í þessu stræti er komin hánótt klukkan
átta á kvöldin. „Já, það er satt“, sagði hann eims og ekk-
ert væri um að vera. „Hver var það ?“ — „Það er mýr leigj-
andi“, sagði kerling. — „Hvað heitiir hann?“ — „Jeg veit
það ekki upp á víst. Dumont eða Daumont eitthvað því-
líkt“. — „Hvað gerir hann ?“ Kerling starði á hann marð-
araugum sínum og svaraði: „Hann lifir af eignum isínum
eins og þjer“. Þegar kerling var farin, tók hann hundrað
franka úr skáp og stakk í vasa isimn. Þó að hann færi eins.
gætilega og honum var unt til þess að ekki heyrðist glamra
í peningunum, gat hann þó ekki að því gert að fimm-
frankapeningur datt niður, og hann valt eftir gólfinu.
Þegar rökkrið kom, fór hann út á strætið og horfði vand-
lega umhverfis sig. Þar sást enginn. Strætið virtist vera
algjörlega mannlaust. Það var vel hægt að fela isig að
baki trjánna. Hann fór upp aftur. „Komdu“, sagði hann
við Cosettu. Hann tók í hönd hennar og þau fóru bæðií út.
Fimta bók: Næturveiðar.
Jean Valjean hjelt þegar út úr strætinu og inn í
þvergötumar, og fór eins miklar krókaleiðir og honum
var unt og sneri stundum við til sömu staða og hann
hafði áður verið á, tiil þess að ganga úr skugga um, að
enginn væri að elta hann. Tunglið var fult. Það var lágt
á himninum og varpaði stórum flákum af ljósi og iskugga
inn um götumar. Jean Valjean gat læðst með fram hús-
unum þeim megin, sem dimt var, og haft gætur á þeirri
hliðinni, sem var björt. Hann þóttist mega vera viss um
að enginn vær á hælunum á honum í öllum smágötum í
námunda við Polivegötu. Cosetta gekk við hlið hans án
þess að spyrja hann nokkurs. Allar þjáningarnar, sem hún
hafði orðið að þola síðustu fimm eða sex árin, höfðu gert
hana nokkuð afskiftalausa; annars var hún orðin vön
við einkennilegt hátterni gamla mannsins og dutlunga for-
laganna, án þess að hún gerði sjer grein fyrir því, og
hún var örugg í huga, þegar hún var með honum.
Jean Valjean vissi ekkert betur en Cosetta, hvað þau
voru að fara. Hann treysti guði eins og hún treysti hon-
um. Annars hafði hann ekkert sjerstakt í huga, enga
fyrirætlun. Hann var ekki einu isinni viss um, að það
hefði verið Javert, sem hann sá, og auk þess gat það vel
hafa verið Javert, án þess isjálfsagt væri, að Javert vissi,
að hann væri Jean Valjean. Hann var dulklæddur og menn
hjeldu, að hann væri dáinn. En síðustu dagana hafði ým-
islegt gerst, isem honum hafði virtst grunsamlegt, og