Lögrétta - 07.09.1926, Blaðsíða 1

innhcimta og afgreiðsla
í Þingholtsstræti 1
Sími 185.
LOGRJETTA
Útgefandi og ritatjór>
borsteinn Oíslason
Þingholtsstræti 17.
Sími 178.
XXI. ár.
Reykjayík, þriðjudaginn 7. september 1926.
37. tbl.
Um víða veröld,
Síðustu fregnir.
Bretska kolaverkfallið stendur
enn yfir. En nú hefir Cook foringi
námumanna beðið Churchill fjár-
málaráðherra að reyna að miðla
málum.
Á Spáni eru sagðar nokkrar
viðsjár og Rivera talinn valtur í
sessi. Sagt er að konungurinn
styðji þann flokk, sem krefst
þess, að þjóðaratkvæðagreiðsla
verði látin fara fram um það,
hvort einræðisstjómin skuli vera
við völd áfram eða ekki. Sagt er
að hernaðarástand ríki í öllu
landinu og fjöldi hershöfðingja
hafi verið tekinn fastur.
Fundur þjöðabandalagsins er
nú settur í Genf, en fátt sögulegt
hefur skeð þar ennþá, nema það,
að Þýskaland er gengið inn í
sambandið. Spánn hefur ekki látið
fulltrúa sinn vera þar viðstaddan.
1 Grikklandi er talað um það,
að Pangalosi, sem síðast var þar
við völd, muni verða dæmdur til
dauða, ásamt ráðherrum sínum,
með því að einræðisstjórnin hafi
verið landráð. Þó er sagt, að einn-
ig ríki megn óánægja með stjórn
Kondylis. En honum mistókst
myndun samsteypustjómar þeirr-
ar, sem fyr er frá sagt, og telja
ýmsir helstu flokksforingjamir
stjórn hans hervaldsstjórn og
hóta byltingu, ef ekki verði tekið
fult tillit til þings og flokka.
Deilur er ennþá og viðsjár út
af Tanger-málinu, og er sagt, að
Mussólíni ætli að boða til ráð-
stefnu út af því, að þjóðabanda-
lagsfundinum loknum.
Jámbrautarslys hefur nýlega
orðið á Spáni og biðu 40 menn
bana. —
Sjúkrahúsíð
í Hafnarfirði vígt.
Það var fjöiment í Hafnarfirði
ísiðastl. siunnudag, en þá fór þar
fram vígsla hins nýja sjúkrahúss,
sem Snct. Jóseps-systur hafa lát-
ið reisa þar, en þær hafa, svo
sem kunnugt er, einnig reist og
rekið Landakotsspítalann hjer í
bænum. Hafnarfjarðarspítalinn
stendur ofarlega í hæðinni í aust-
anverðum bænum, nálægt Jófríð-
arstöðum, en þá jörð hefur ka-
þólska kirkjan í Landakoti átt nú
um nokkur ár og er spítalinn
reistur á hennar landi.. Spítalinn
er stórt steinhús og mjög vandað.
Hefur húsameistari ríkisins gert
uppdrátt af því og haft yfirum-
sjón með byggingunni. Við spí-
talann er dálítil kirkja, einnig úr
steini, en hún er ekki fullgerð
enn. Spítalinn hefur rúm fyrir um
50 sjúklinga og er útbúinn með
öllum nýtísku þægindum, sem
sjúkrahús þarf að hafa. Allur út-
búnaður,' bæði á húsinu sjálfu og
umhverfis það, er hinn haganleg-
asti og smekklegt og snyrtilegt
fyrirkomulag á öllu.
* Kl. 3 var spítalinn opnaður
fyrir gesti, sem boðnir voru til
þess að skoða hann, og var það
fjöldi manns. Var gestunum boð-
ið kaffi og istúkkulaði. En kl. 4
hófst vígsluathöfnin og var hún
viðhafnarmikil og fór vel fram.
Klerkar og kórdrengir gengu í
skrautklæðum úr kirkjunni, en
síðan flutti prefect Meulenberg
vígsluræðuna, lýsti byggingunni
og tilgangi hennar. Var það hin
skörulegasta ræða. Þar næst gekk
fram Bistrup sjóliðsforingi, yfir-
maður strandvarnarskipsins Fyllu
og afhenti spítalanum að gjöf
fiaggstöng, sem reist hafði verið
framan við spítalann og stórt ís-
lenskt flagg, sem dregið, var upp
á stönginni um leið og gjöfin var
afhent. Var þetta gjöf frá flota-
deild varnarmálaráðuneytisins
danska til Snct. Jóseís-systra til
þakklætis fyrir hjúkrun þá, sem
danskir sjóliðsmenn höfðu notið
frá þeirra hálfu, og sagði hr.
Bistrup að stöngin væri smíðuð
úti á Fyllu. Þakkaði prefectinn
gjöfina og taldi hana vel og
smekklega valda, en sagði ís-
lenska flaggið sjerstætt meðal
flagga heimsins að því leyti, að
það væri ekki blóði atað í neinum
ófriði. Var þá sunginn íslenski
þjóðsöngurinn: „ó, guð vors
lands“, og konungssöngur Dana:
„Kong Kristian“. Þá gekk fram
bæjarfógeti Hafnarfjarðar, Magn-
ús Jónsson, og þakkaði Snct. Jós-
efs-systrum spítalann í nafni
bæjarfjelags Hafnarfj arðar og
sýslufjelagsins. Sagði hann m. a.,
að þess mundu fá dæmi, að ekki
stærri bær en Hafnarfjörður væri,
fengi svo stórt og veglegt
sjúkrahús. Loks talaði Guðmund—
ur landlæknir Björnson og þakk-
aði systrunum spítalann í nafni
heilbrigðisstjómar landsins, en
mintist um leið Landakotsspítal-
ans, er þennan dag átti 24 ára af-
mæli, og isagði að frá stofnun hans
og fram til þessa mætti hann
teljast landsspítali Islands, lýsti
starfseminni þar og þróun henn-
ar og sagði, að alls hefðu um
15000 sjúklingar notið þar hjúkr-
unar á umliðnum 24 árum. Þá
var Íatneskur sálmur sunginn og
prefectinn stökti vígðu vatni á
húsið. Þar með var vígsluathöfn-
inni lokið og húsið opnað fyrir
almenning.
Fyrsti sjúklingurinn var þennan
dag fluttur inn á spítalann, en það
var drengur, úr Gullbringusýslu,
sem árum saman hefur notið
ókeypis hjúkrunar á Landakots-
spítala.
Síldin. Mikil síld er enn sögð
á Austfjörðum og hefur aflast
ágætlega og er í góðu verði og
hefur mjög orðið til þess að rjetta
við efnahag ýmsra austur þar,
því þar hefur verið kreppa undan-
farið, eins og víða annarsstaðar.
Nyrðra eru flest skip hætt veið-
um og hefur gengið treglega,
hafa flest fengið um 1000, en fá
um 1200 tn., og er það talinn ein-
hver lakasti afli frá því síldveiðar
hófust við Norðurland. í síldar-
verksmiðjuna á Flateyri hafa ver-
ið lögð um 5000 mál.
Laveiði í Elliðaánum er nýlokið
á þessu sumri, en silungsveiði
heldur áfram þennan mánuð. Alls
veiddust 1787 laxar, um 3900 kg.
alls. Þyngsti laxinn, sem veiddist
var 16 pund. Bærinn leigði veiði-
rjettinn fjelagi einu fyrir 7200 kr.
og 600 kr. í vörslu, og er sagt að
það hafi tapað á. Mest dagsveiði
á eina stöng var 48 laxar og
munu þeir, sem mest veiddu, hafa
sloppið skaðlausir, eða hagnast
eitthvað, hinir tapað.
Dáinn er nýlega Jón Jónsson
fyrrum bóndi á Seylu í Skaga-
firði, faðir ISigurjóns alþm. á Isa-
firði, 82 ára. Síðustu árin dvaldi
hann á Reykjum í Hrútafirði, hjá
Þorsteini tengdasyni sínum.
og br
Þegar jeg hóf máls á Grænlands
málinu á skólaárum mínum
nyrðra, var á Island litið af Dön-
um sem hluta úr ríki þeirra, og
þannig var rjettarstaða Islands
gagnvart Danaveldi eftir dómi
þeirra sjálfra fram til 1918. Ein-
asta framkvæmanlega leiðin í
Grænlandsmálinu fram til 1918
var því að komast inn í Græn-
land sem danskir þegnar og með
leyfi Dana, endurreisa þar ný-
lendur okkar hinait fornu með
nýju landnámi og beita þessari
aðstöðu síðar, eftir því sem tímar
og kringumstæður leyfðu. Eftir
1918, þegar Danir viðurkendu full
veldi Islands, gerbreyttist aðstaða
okkar Islendinga í Grænlandsmál-
inu. Eftir fullveldisda,ginn getur
íslenska ríkið, hvort heldur sem
er, gert kröfur um eignarjett sinn
yfir Grænlandi, eða krafist rjett-
inda þar fyrir borgara sína, ef
Grænland væri danskt land, sam-
kvæmt hinum almenna hluta
þjóðarjettarins og sambandslög-
unum. Við getum nú fengið þessi
mál útkljáð með þeim úrræðum,
sem þjóðarrjetturinn heimilar til
úrskurðar slíkra deilumála milli
fullvalda siðjnenningarríkja. En
þessum miklu úrræðum, sem ís-
lenska ríkinu hafa hlotnast til
úrlausnar Grænlandsmálsins
fylgja slíkar skyldur, er íslenska
ríkið verður að gæta, vilji það
varðveita eignarrjett sinn til
Grænlands.
Meðan Danir litu á Island sem
hluta úr ríki sínu, gat íslenska
stjórnin komið til. stjómarinnar í
Kaupmannahöfn og beðið hana
um leyfi og forrjettindi fyrir ís-
lenska menn á Grænlandi án þess,
að Island misti þar með neitt af
sínum sögulega rjetti til Græn-
lands. En nú, eftir að fullveldi Is-
lands er viðurkent af Dönum, get-
ur íslenska stj órnin ekki, eins og
málið liggur fyrir nú, komið fram
með svona beiðni til dönsku stjóm
arinnar án þess, að íslenska stjóm
in hafi með því viðurkent, að
Grænland tilheyri danska ríkinu,
og þar með afsalað sjer hinum
sögulega rjetti íslenska ríkisins til
Grænlands.
Sá, er rannsakað hefur rjettar-
sögu Grænlands, frá því fyrsta og
fram á þennan dag, veit, að ísr
lendingar eiga Grænland de jure.
Jeg get ekki að svo stöddu kraf-
ist þess af neinum, að hann sam-
þykki- þetta með mjer, fyr en
rökin og sannanimar eru lagðar
á borðið.
En Það v&rður þar á móti að
krefjast þess af hverjum heilvita
Islending, að hann sjái og viður-
kenni, að afskifti Islendinga af
Grænlandi í fornöld hafa verið
svo mikil, að sá möguleiki geti
ef til vill verið til, að Grænland
tilheyri íslenska ríkinu að rjett-
um lögum. Og það verður að
krefjast svo mikils siðferðis-
þroska af hverjum íslenskum
manni, að hann álíti það vera
glæp að glata þessum rjetti vor-
um, væri hann til.
Til þess að skerða ekki þennan
rjett vom, má íslenska stjórnin
ekki taka sjer neitt fyrir hendur
í Grænlandsmálinu, fyr en hún
er búin að heima af Danastjóm,
að hún afhendi íslenska ríkinu
Grænland, og verði danska stjóm
in ekki við því, þá að mótmæla
yfirráðum Dana á__ Grænlandi,
og færa full rök fyrir þeirri
kröfu vorri. Að þessu gerðu, get-
ur íslenska stjómin tekið að
semja við dönsku stjómina um
„modus vivendi“ á Grænlandi,
tekið að semja um sambúðarskil-
mála Islendinga og danskra borg-
ara þar, án þess að glata voram
sögulega rjetti.
Islenska þjóðin verður því að
krefjast þess af stjórn þessa rík-
is, að hún aðhafist ekkert í
Grænlandsmálinu, er geti glatað
vorum sögulega rjetti til Græn-
lands, eða neitt er megi leggja
út á þann veg, að íslenska stjórn-
in viðurkenni Danastjóm sem
rjettan valdhafa á Grænlandi.
Jafnframt verður að krefjast
þess af ísl. stjórninni, að hún
láti þegar í stað rannsaka rjett-
arstöðu Grænlands og birta þær
rannsóknir íslenskri alþjóð, og
gera síðan rjettarkröfur vorar til
Grænlands á þeim grundvelli, eft-
ir fyrirmælum alþingis. Mál þetta
þolir nú enga bið þar sem það
er fyrirsjáanlegt, að á næsta vori
verði hafin mikil íslensk útgerð
við Grænland, og stjórn og þing
verða innan þess tíma að hafa
gert svo hreint fyrir sínum dyr-
um, að stjórnin viti á hvaða
rjettargrundvelli hún getur stað-
ið og á að standa, svo að hún
geti á komandi vori veitt íslensk-
um fiskimönnum fulla rjettar-
vemd við Grænland.
Ef það er satt, að landsstjóm-
in mýli Grænlandsnefndina með
því að synja henni um fje, til
þess að birta rannsóknir sínar á
Grænlandsmálinu, er það óhæfa,
sem alls ekki má þolast.
Þar sem íslendingar eiga Græn-
land — eða ef þeir eiga það —
eins og þú vilt ef til vill heldur
komast að orði, lesandi minn, þá
eiga Islenskir þegnar að fara
eftir íslenskum lögum á Græn-
landi í feinu og öllu, en öll dönsk
lög, þar með talin lögin um lok-
un Grænlands, eru íslenskum
mönnum óviðkomandi í einu og
öllu. Alþingi eitt á þá að ráða lög-
um á Grænlandi, og einungis boði
þess og banni ber þar að hlýða.
En væri Grænland danskt land,
hvemig væri þá rjettarstaða ís-
lenskra fiskimanna við Græn-
land ?
Landhelgin við Grænland eru^
mílufjórðungar á breidd, eins og
við ísland og Færeyjar. 1 land-
helginni við Grænland höfðu eft-
ir dönskum lögum allir danskir
þegnar — svo og íslenskir borg
arar — rjett til fiskiveiða þang-
að til síðastliðinn vetur, að fiski-
veiðar í landhelgi Grænlands
voru með dönskum lögum bann-
aðar öllum öðrum en Grænlend-
ingum. Var þetta vitanlega brot
á sambandslögunum, ef Græn
land væri danskt land.
Núgildandi dönsk lög um lokun
Grænlands eru „Anordning“ dag-
sett 18. mars 1776. Lög þessi
banna öllum að .sigla inn á hafnir
á Grænlandi með vömr og banna
að versla þar. Það er og bannað
að ræna Skrælingja eða flytja þá
burt úr landinu.
-Ekki er bannað að reka neina
atvinnu á Grænlandi nema versl-
un.
Nú gildir sú regla meðal allra
þjóða, að landslög hvers ríkis
verða að víkja, er þau ríða í bág
við þjóðarjettinn. Þetta er sjálf-
sögð skuldbinding, sem hvert
ríki í þjóðarjettarsamfjelaginu
f hefur tekist á herðar með því að
vilja vera í þjóðarrjettinum, og
það getur enginn verið meðlimur
í þjóðarjettinum, án þess að upp-
fylla hana.
Lokun Grænlands er í algerðri
mótsögn við hinn almenna hluta
þjóðarjettarins. Samkvæmt hon-
um eru öll siðmenningarríki
skyld að láta öll lönd sín standa
opin fyrir samgöngum, verslun
og siglingum allra þjóða, sem eru
í þjóðarjettinum.
Sjerhvert þjóðarjettarríki er
skylt til að halda uppi efnaleg-
um og andlegum viðskiftum við
allar aðrar þjóðarjettarþjóðir,
leyfa borgurum þeirra að fara
inn í landið og ferðast um það,
versla þar og reka aðra atvinnu,
veita þeim lagavernd og öll mann-
rjettindi.
Lokun Grænlands er hið hróp-
egasta brot á þessum ákvæðum,
sem er hinn upprunalegasti hluti
og eiginlegi kjami þjóðarjettar-
ins.
En hvernig hefur Dönum, jafn-
lítilli þjóð, liðist önnur eins
framkoma og þetta, og það öldum
saman, munu menn spyrja.
Meðan hvalaveiðin stóð yfir
við Grænland á| 17. og 18. öld,
voru lögin um lokun Grænlands
fótum troðin og að engu virt eins
og greinargerðin fyrir „Anord-
ningunni" ber með sjer, enda þótt
þau væra ekki í jafnbeinni mót-
sögn við þjóðarjettinn þá eins og
þau eru orðin nú. Þegar hvalur-
inn þvarr og hvalveiðarnar lögð-
ust niður, var enginn til við
Grænland til þess að brjóta lok-
unina. Danir tóku þá að fara
bónarveg til ríkjanna og biðja
þau um að mega hafa Grænland
lokað. Merkastir þessara samn-
inga eru samningar Dana og Eng-
lendinga um þetta 1824, og Dana
og Bandaríkjanna 1826. Merkur
er og samningur sá, er Svíar
gerðu við Dani um þetta, fyrir
sína hönd og Norðmanna, því
með þessum samningi hafa þær
þjóðir útilokað sig frá landgöngu-
rjetti á Grænlandi. Hollendingar,
sem voru mesta hvalveiðaþjóð-
in, hafa ætíð þvemeitað að gefa
Dönum leyfi til að hafa Græn-
land lokað, enda þótt Danir hafi
lagt fast að þeim með þetta í
hvert einasta skifti, er þessar
þjóðir hafa samið um verslunar-
viðskifti sín á milli. Grænland
stendur því Hollendingum opið.
— íslendingar hafa heldur ekki
gefið Dönum leyfi til að hafa
Grænland lokað og leyfa eflaust
aldrei, svo hróplegt sem þetta
hörmungarfyrirkomulag er, og
svo vel sem íslendingar þekkja
þetta mannúðarfyrirkomulag af
eigin reynd. Gagnvart íslenskum
borgurum og Öllum þeim ríkjum,
er ekki hafa gefið leyfið, er lok-
un Grænlands því algerlega ó-
merk og að engu hafandi. Islend-
ingum stendur því Grænland al-
gjörlega opið, samkvæmt al-
menna þjóðarjettinum. íslend-
ingar hafa sama rjett til að fara
og ferðast um Grænland eins og
sitt eigið Ind, og verslun og aðr-
ir atvinnuvegir era þeim þar
opnir og heimilir.
Sambandslögin era milliríkja-
samningur milli danska og ís-
lenska ríkisins, og verða því
landslög hvors landsins sem er
að víkja fyrir ákvæðum þeirra.
1 6. gr. þessara laga er svo að
orði komist, um hin gagnkvæmu
borgaralegu rjettindi íslenskra og
Frh. á 4. síðu.