Lögrétta - 16.11.1926, Blaðsíða 3

LÖGRJETTA
8
Síðar um daginn, um kl. 3, fór
mcinnum aö þykja undaiieg burt-
vera Hafliða og- var h.afin leit
eftir honum, að hvötum konu
hans, er einnig var með í för-
inni. Kl. 4 fanst hann hggjandi
í blóði sínu, með htlu líísmarki.
Var hann óðara íluttur heim og
andaðist hann tveimur tímum eft-
ir heimkomu. — Hafði biætt til
ólífis. — Til læknis náðist ekki
fyr en um seinan. Skotið hafði
hlaupið 1 annað lærið framan-
vert.
Jarðarför Hafliða heitins hófst
frá heimili hans, með húskveðju,
þann 27. október, en jarðaður var
hann að Stað á Reykjanesi dag-
inn eítir. Þar eru áður jarðsett
móðir hans og ungur sonur. Fjöl-
menni úr nærliggjandi sveitum
var viðstatt jarðarförina og fór
athöfnin fram mjög virðulega og
hátíðlega. Sjera Sigurður Einars-
son, prestur að Flatey, hjelt hús-
kveðjuna og jarðsöng hinn iátna,
ennfremur talaði í kirkjunni sjera
Jón Þorvaldsson að Stað, mágur
Hafliða heitins. Sigvaldi Kalda-
lóns hjeraðslæknir og tónsnilhng-
ur ljek á hljóðfæri við sorgar-
athöfnina, bæði á heimih hins
látna og eins í kirkjunni. Snæ-
björn Kristjánsson, hreppstjóri í
Hergilsey, faðir hins látna, mælti
nokkur orð áður en kistan var
hafin út af heimilinu og undruð-
ust þeir, er viðstaddir voru, ró-
semi og sálarþrek hhns, 72 ára.
Aldrei sást honum bregða, hvorki
við andlátsfregnina nje síðar, er
þetta þó annar sonur hans upp-
kominn, sem ferst með voveif-
legum hætti. En þeir, sem eru
honum nákunnugastir, vissu, að
. undir brosi og gleði sægarpsins
fólst niðurbæld viðkvæmni og
söknuður. I gegnum lífshættur og
þrekraunir, andlegar og líkam-
legar, hefur hann tamið sjer það,
að koma ávalt fram sem sigur-
vegarinn. Því sagði hann, skömmu
eftir andlátsfregn Hafliða, er
einn kunningi hans heilsar hon-
um, hnugginn í bragði og spyr
almennra frjetta: „Jeg hef ekk-
ert að segja þjer, nema sólin
skín í heiði“. En þetta leika ekki
allir eftir 'Snæbirni.
Hafliði heitinn var inaður á
besta aldri, um fertugt, búhöld-
ur góður og atorkumaður fram-
úrskarandi, einkum við alt það,
er að sjómensku laut, — og brá
honum þar til beggja ætta, enda
var hann talinn einn með bestu
stjórnurum opinn báta á Breiða-
ÆíikvöJd Hjálmars í beitarhúsunum.
Hefur lengi Hjálmars andi,
háð óvægan rammaslag,
livasseggjuðum hragabrandi
brá hann fram á sólariag.
Hví vakir hjer kvalinn af kulda og nekt
ninn kraítþrungni skáidmæringsandi ?
Hvort er hann nú dæmcfur að aípiána sekt
jeg undrast í siðuðu landi,
að slikt skyldi nefnast á nítjánu öid;
tókst neyðinm’ ei mannúö að glæða?
Hvort átti’ liann að sjá hjer það örlagakvöld,
sem endurgjald þjóðfrægra kvæða.
En þú sem til Hjálmars komst einhverntíma’ inn
og eymd hans og böl máttir þekkja,
iivort fanst þjer ei nógu sar neyð hans það sinn,
sem nu væri þörf á að hnekkja.
Paö viroist sem fátt væri fengist um hvað
var íramboðið svoleiðis manni,
en sjáifsagt gat örbygöin sætt hann við það
að sitja’ í því útlagaranni.
Pað var ekki ylur nje ilmurinn þar
í aumingjans dvalarstað köldum;
á kolunni snarkaði skuggalegt skar,
er skást dugði’ á vetrarins kvöldum.
Þar sat hann þá skjálíandi’ að skrifa sín ljóð,
sá skáldfrægðargarpurinn slyngi,
hann var þá að auðga vors ættarlands þjóð
að andríku málsnildarkyngi.
Og elli sem kæhr í æðunum blóð,
hiaut oft iíka að verða til meina,
hvort skyldu ekki flestir sem mist hefðu móð
svo meinþrungin lífskjör að reyna.
En öldunginn hára það hugstyrkti best
að hefja sinn þróttmikla anda
til ódáins heima og hugsa sig gerst,
er hjer ætti skamt við að standa.
En ekki’ hefur heiðunnn aukist þeim hjá,
er átti þar hreppstjórnarvöldin,
sem Hjálmar af eymd sinni lamaður lá
og leit á hve vel mátti íjöldinn
hans neyðarhag bæta þó byðu þeir smátt
í brjóstum ef glædd væri hlýja,
en það kom nu ekki úr þessari átt
og. því hlaut hann annað að fiýja.
En þó að á stundum hann gripi það geð,
ei gremju hann mátti’ ekki leyna,
mjer íinst að þess orsök þar fijótt verði sjeð,
sem flest hlaut hann óblítt að reyna.
Og hann var þess verður hjá þessari þjóð,
að þurfa’ ei siík ókjör að líða, •
sem þreyttist þó aldrei að yrkja þau ijóð,
er íslenskar bókmentir prýða.
i útlagans hrörlega hreysinu söng
sá hijómsterki skáldjöfurs andi.
Par hófu’ ekki bergmál nein hásalagöng,
þó heyrðist á gjörvöllu landi,
til gýgju sem hijómaði’ í áttatíu ár,
það endast víst fáir hjer betur,
er hlaut þó að óma um sorgir og sár
og sólvana næðingavetur.
Og lengi þar heyrast mun hljómurinn sá,
sein heiðruð var móðurlandstungu,
þvi oítast þar meira á metunum lá
en mioast við aimennan þunga.
Við játum nú fiestir, en seint er það sjeð
bve sæmir það þjóðinni illa,
að styggja og særa siíkt stórmennisgeð
og starfsþreki göfugu spilla .
Þeir nutu þess fæstir þó andlegan auð
af öriæti gæfu þeir hinum.
Þeir reyndu það ilestir ef fá þurfti brauð,
aó fækkaði drenglyndum vinum,
og víst fór hann Hjálmar ei varhluta’ af því,
sem vopn eggjar best fyrir elli,
og dró fyrir kvöidsól hans skuggalegt ský,
þó skáidgáfan iengst hjeldi velli.
Jón Þórðarson.
firði, bráðlaginn og harðger í sjó-
ferðum.
Atkvæðamaður var hann í
opinberum málum, stefnufastur
og harðfylginn skoðunum sínum.
Hann var trygglyndur að eðlis-
fari, hlýr í viðmóti, glaðlyndur
og gjöfull fátækum. Mun sveit-
ungum hans finnast skarð fyrir
skildi, er vandasamt mun að bæta
nú, þegar hann er horfinn.
Heimili hans var víðfrægt
rausnarheimili og var gestkvæmt
þar mjög, enda voru þau hjón
mjög samhent í gestrisnisstarf-
seminni.
Hafliði var giftur Matthildi
Jónsdóttur, ættaðri úr Stranda-
sýslu, mestu myndarkonu; er hún
sköruleg húsfreyja, ágæt eigin-
kona og móðir.
Börn eiga þau 3 hfandi og eitt
fósturbarn, öll í æsku.
Uppkominn sonur Hafliða heit-
ins, er Hafliði þriðji vjelstjóri á
Gullfoss.
Nágranni hins látna.
r-—0-----
Á Bergþórshvoli er verið að
reisa nýtt íbúðarhús og hefur
verið grafið dýpra en áður í hól-
inn, sem bærinn stendur á. Á
þriggja metra dýpi komu menn
niður á brunarústir, sem ætlað er,
að sjeu leifar frá Njálsbrennu.
ístenskur saiíiaðsrsönoir.
Erindi flutt á sóknanefndafundi í
Reykjavík, 19. okt. 1926
af Halldóri Jónssyni, sóknarpresti
að Reynivöllum.
------ - Frh.
Eitt af því, sem ætti að geta
gert íslensk sveitaheimili sjer-
staklega og íslensk heimili yfir-
leitt vistlegri og ánægjulegri, er
meiri íðkun sönghstarinnar.
Flestir hafa yndi af fögrum
söng. Og þó hann sje fátækleg-
ur, flytur hann með sjer aukna
ánægju.
Þessari saklausu gleðilind þarf
að veita inn tii allra íslenskra
iieinnia. iYlarga sKemtun, sem
loikiö er vant ao sækja írá heim-
ih sínu, gæti það haft af söngn-
um heima fyrir, eigi aðeins af
hijóöfærasöng, heidur einnig af
raddsöng þeirra, sem völ er á á
hverjum staö. Og hvarvetna verð-
ur að tjalda því, sem til er.
1 kjölfar aukinnar ræktar við
aiþýðusönginn fer margt íagurt
og gott: Aukin saklaus ánægja
og giædd fegurðartilfinning, sem
jafnan hlýtur að vera afarmikils
virði. Eiimig ætti meiri og al-
mennari rækt við sönginn að
tengja einhverjar ræktunartaug-
ar við heimilin, sem eru stoðir og
styttur þjóðfjelagsins. Þegár
söngur er um hönd hafður, er
einnig íarið með mörg fögur er-
indi, er má gera sjer von um, að
sái mörgu hoilu sæði í akur þjóð-
íjelagsins.
i ivleð iðkun húslestra með söng
verður þannig eigi aðeins söngur-
inn, sem lyptir og göfgar, heldur
einnig sálmarnir, sem þannig
| verða að sambæn og sameiginiegri
iofgerð og syndajátning. Og svo
sannarlega sem heimihsguðsþjón-
usta (húsiestrarnir), er þjóðfje-
iaginu stór fengur, gætu húslestr-
arnir alment tekist aftur upp, þá
er söngurinn við þá athöfn eigi
sistur til blessunar.
Ahnennur safnaðarsöngur ætti
að laða fólkið að kirkjunum. Á
því er enginn efi, yfirleitt.
Að kirkjurnar þyrftu að verða
| vistlegri, bæði fegri og hlýjari, er
1 engum vaía bundið. Er efalaust,
að einmitt þetta, hvað íslenskar
sveitakirkjur eru margar bæði
kaldar og fátæklegar á allan hátt
og fátt gert til að prýða þær, fæl-
ir margan frá að koma þangað.
En það sem á að gera ánægju-
legt og vistlegt í kirkjunni er ekki
sist þetta, er fólkið hefur með
sjer sálmabækur og tekur alment
• undir söng safnaðarins, bæði
sálmana og svörin. Hin sameigin-
iega þátttaka varpar einskonar
hlýju yfir samkomuna. Með henni
fer eftir ósýnilegri leið straumur
samhugs og sáttar yfir söfnuð-
inn. Og þetta út af fynr sig er
svo afarmikilsvert atriði til þess
að gera komuna í guðs hús á-
nægjulega og arðberandi fyrir
söfnuðinn.
í sameiginlegum söng safnað-
arins felst eins og óbein játning
um, að þangað hafi allir komið
sem vinir og í sömu erindum, til
að sækja þrótt og gleði, áminn-
um önnum kafnar að njósna hver um aðra, þá er það
áreiðanlegt, að þær tóku ekki eftir neinu. Það var annars
rnjög skynsamlegt af Jean Valjean að halda sem mest
kyrru fyrir, því að Javert var sífelt á vakki í þessum
borgarhluta í heilan mánuð.
Klaustrið var eins og eyja, sem rastir leika um á
alla vegu, fyrir Jean Valjean. Heimur hans átti framvegis
að vera innan þessara fjögra veggja. Hann sá nóg af
himninum til þess að geta verið hugrakkur, og hann sá
Cosettu nógu mikið til að geta verið ánægður. Þetta líf,
sem hann nú bjó við, var friðsamlegt og skemtilegt. Hann
bjó með Fauchelevent gamla í kofanum inst í garðinum.
1 honum voru þrjú herbergi, og hafði Fauvhelevent neytt
Jean Valjean til að taka það besta þrátt fyrir öll mótmæli.
A veggnum í þessu herbergi var, auk naglanna tveggja,
sem bjölluólarnar og karfan hjekk á, tíu franka seðill frá
konungatímunum til skrauts fyrir ofan arininn, garð-
yrkjumaðurinn, sem hafði verið þar næstur á undan,
Chonau að nafni, er dáið hafði í klaustrinu og Fauche-
levent hafði tekið við af, hafði klínt honum þarna upp.
Jean Valjean vann á hverjum degi í garðinum og
gerði mikið gagn. Hann hafði áður átt við þetta starf og
þótti mjög gaman að því. Eins og menn ef til vill minn-
ast þekti hann að fornu fari mörg brögð og margar að-
ferðir á þessu sviði, og nú hafði hann gagn af því. Aldin-
trjen voru nærri því öll vilt. Hann ræktaði þau að nýju
og þau báru ágætan ávöxt.
Cosetta fjekk að vera eina klukkustund með honum
daglega. Nunnumar voru þögular og leiðinlegar, hann
var góður og skemtilegur og barnið gat ekki annað gert
en borið þetta saman og elskað hann innilega. Hún hljóp
niður að kofanum á ákveðnum tíma og gerði hann að
paradís jafnskjótt og hún kom inn úr dyrunum. Jean Val-
jean var í sjöunda himni og gleði hans jókst enn meira
við það að hann fann að henni þótti ánægja í því að vera
með honum. Hann sá hana hlaupa fram og aftur og leika
sjer í frístundunum og hann þekti hlátur hennar frá hin-
um telpunum — Cosetta gat sem sje hlegið núna. Jafn-
vel andlit hennar hafði breytst að nokkru; skuggalegur
svipurinn, sem hafði verið á því áður, var horfinn. Hlát-
urinn hefir sömu áhrif og sólin; hann rekur veturinn úr
ásjónu mannsins. Þegar frístundunum var lokið og Cosetta
komin inn aftur starði Jean Valjean á gluggana í bekkn-
um sem hún var í, og hann fór oft á fætur á nóttunum
til.þess að horfa á gluggana í svefnsalnum.
Enginn fær áttað sig á vegum guðs. klaustrið átti
sinn þátt eins og Cosetta í því að halda við og fullkomna
það verk, sem biskupinn hafði hafið í sálu Jeans Valjean.
Það er áreiðanlegt, að skamt er frá dygðinni til stæri-
lætisins. Hjer hefur djöfullinn lagt brú. Jean Valjean hef-
ur ef til vill verið kominn fullnærri þessari brú, án þess
að vita af því, þegar forsjónin varpaði honum inn í Petit-
Picpus-klaustrið. Á meðan hann bar sig saman við bisk-
upinn, fanst honum hann vera lítilmótlegur og hann varð
auðmjúkur, en nú var hann farinn að bera sig saman við
aðra menn upp á síðkastið, Qg þá kom stærilætið fram í
huga hans. Ekkert er hægt um það að segja, hvort hann
hefði ekki að síðustu sogast inn.í hatrið aftur. Nú stöðv-
aði klaustrið hann á þeirri hálu braut.
Þetta var annarskonar fangelsi en hann hafði áður sjeð.
I æsku, á þeim tíma, sem var byrjun lífs hans, og einnig
síðar, já, jafnvel nú fyrir skömmu, hafði hann sjeð ann-
an hræðilegan, voðalegan stað, þar sem honum liafði
ávalt virtst grimdin, er þar var beitt, vera órjettlæti af
hálfu rjettvísinnar, glæpur, sem lögin drýgðu. Hann sá
klaustrið eftir að hafa sjeð dýflissuna, og hann bar þetta
tvent saman.
Hann mintist fyrri fjelaga sinna, hvað þeir voru
ógæfusamir. Þeir urðu að fara á fætur við dögun og vinna,
þangað til myrkrið skall á; þeir fengu varla að sofa; þeir
lágu á bekkjum, á dýnum, sem voru varla tveir þumlung-
•ar á þykt, í svefnskálum, sem ekki voru hitaðir nema
köldustu mánuði ársins; þeir voru klæddir í hræðilegar,
rauðar úlpur; af náð og fyrir miskunnarsakir fengu þeir
ljereftsbrækur, þegar heitast var, og ullarkyrtil, þegar
kaldast var. Þeir fengu ekki vín eða kjöt, nema þegar
vinnan var sjerstaklega erfið. Þeir voru nafnlausir, nema
merktir með tölum og voru í raun og veru lítið annað en
tölur. Þeir horfðu niður fyrir sig i smán og óvirðing, urðu
að tala lágt, voru nauðrakaðir á höfðinu og áttu prikið
yfir höfði sjer.
Þá hugsaði hann um verurnar, sem hann sá nú dag-
lega. Þær voru rakaðar, horfðu niður fyrir sig og töl-
uðu lágt. Þær lifðu ekki í smán og óvirðing, en heimurinn
gerði gys að þeim. Á bökum þeirra voru eklci rákir eftir
stafahögg, en axlir þeirra báru blóðugar menjar eftir
svipur. Nöfn þeirra voru horfin mönnunum, þær voru
nefndar ströngum, hátíðlegum nöfnum. Þær drukku aldrei
vín og neyttu aldrei kjöts; oft urðu þær að bíða til kvölds
án þess að fá neitt að eta. Þær voru að vísu ekki í rauð-
um úlpum, en svörtum ullarúlpum, sem voru heitar á
sumrin og kaldar á vetnim, og þær gátu hvorki gert þær
svalari nje heitari, því að hvorki var hægt að nota ljereft
nje meiri ullarfatnað, er tíðarfarið krafðist þess; sex mán-
uði ársins voru þær auk þess í ullarserkjum, sem olíu þeim
hitasóttar. Þær sváfu ekki í svefnstólum, sem voru hit-
aðir, þegar kuldinn var óvenjulega mikill, en í klefum, sem
aldrei voru hitaðir. Þær lágu ekki á dýnum, sem voru
tveggja þumlunga þykkar, en á hálmi. Og þær fengu ekki
einu sinni að sofa í næði; á hverri nóttu eftir dagsstritið,
urðu þær að fara á fætur, jafnskjótt og þær voru oltnar
út af af þreytu, nærri því áður en þeim var orðið heitt,
tii þess að biðjast fyrir í dimmri og ískaldri kapellu, þar
sem þær urðu að liggja á hnjánum á steinflögunum. 0g
svo skiftust þessar mannverur á um að liggja á hnjánum
eða marflatar á steingólfinu með krosslagða handleggi
tólf tíma í einu.
Hitt voru karlmenn, þetta voru kvenmenn.
Hvað höfðu þessir menn gert? Þeir höfðu stolið, nauðg-
að konum, rænt, drepið, myrt. Þetta voru bófar, peninga-
falsarar, eiturbyrlarar, brennuvargar, morðingjar. Hvað