Lögrétta - 13.07.1927, Blaðsíða 1

LOGRJETTA
XXII. ár.
t
Reykjavík, miðvikudaginn 13. júlí 1927.
37. tbl.
Um víða veröld.
ÞjóSarheill, stjettarigur
og aiðmenning.
I næstsíðasta blaði var sagt
frá kafla úr einni af bókum
bretska rithöf., sem kallar sig „A
gentleman with a duster“. Sá
kafli var um enskan aðal og sið-
menningu. En hann beinir einnig
máli sínu til kirkju og kennilýðs
og til leiðtoga verkamanna og
jafnaðarstefnunnar. Hefur Lögrj.
oft sagt frá ýmsum málum enskra
jafnaðai-manna og því, sem þeir
hafa til þjóðmála lagt, en þeir
eiga í flokki sínum ýmsa duglega
og mikilhæfa menn. Kemur hjer
nú umsögn hins fymefnda höf.
um afstöðu þeirra í þjóðmálum
og menningarlífinu yfirleitt.
Er lýst hefur verið hnignun að-
als- og auðstjettanna, segir þann-
ig: „Svo þung ábyrgð hvílir þó á
herðum leiðtoga verkmannar
hreyfingarinnar að ekki var á
bætandi frá aðlinum. Hver sá sem
rödd sína hefur til þess að styrkja
þjóðhagfræðilegar villur jafnaðar-
stefnunnar, hann styrkir múg-
menskuna og vantrúna. Flestir
leiðtogar alþýðuflokkanna vita
það sjálfir ofurvel að hagfræði-
setningar jafnaðarmenskunnar
eru ómögulegar. En með því að
þegja um þetta drýgja þeir
þunga synd, ekki aðeins gegn
þjóðfjelaginu, heldur gegn guði.
Því bretska Iýðræðið, sem einu
sinni var skynsamlegasta og göf-
ugmannlegasta lýðræði Evrópu,
er meirai og meira að binda trú
sína við mátt kaupgjaldsins til
þess að öðlast giftuna og er með
ævaxandi óþoli að snúa baki við
þeim guðlega sannleika, að ríki
himnanna sje innra með okkur
sjálfum.
Það er alvarlegt athæfi að
spilla huga hins einfalda, óbrotna
manns. Enska lýðræðið hefur til
þessa dags verið meginfulltrúi
og einkenni hins sanna Englend-
lingseðlis. Það varð aldrei gert
latneskt eða franskt. Sveitagarð-
arnir ljetu ekki gera úr sjer út-
klipta tildurreiti. Alþýðan hefur
avalt verið kjamalýður. Hún hef-
ur hlegið að firrum tískunnar og
sjeð í gegnum yfirborðshátt auðs-
ins. Hún hefur trúað á einlægnina
og glaðværðina. öll máltæki henn-
ar eru sprottin af næmri tilfinn-
ingu um dygðina. Allar dægra-
dvalir hennar eru karlmannlegs
eðlis. En það, að hrinda þessu
ágæta og virðingarverða fólki út í
efnishyggju, út í mangaraskap og
mammonsdýrkun, það að láta það
fara að hugsa um peningana í
staðinn fyrir um lífið, það að
gera það gremjufult, óánægt og
harðúðugt — þetta er að leggja í
sjálfan hjartastað Englands.
En þó leiðtogar alþýðunnar
sjeu þannig sekir um þessa
spillingu, leikur ekki efi á því að
það er afturkastið frá illu lífemi
sjerrjettindastjettanna, sem veld-
ur þvi hversu illur er andi lýð-
ræðisins. Þetta lýðræði lærir ekki
að sjá sína eigin auðvirðing með
því að líta upp fyrir sig. Það
sjer ekkert nema kæmlausa og
gagnslausa fjársóun, það sjer
ekkert í sólskini auðsældarinnar
og meðlætisins nema leikandi hóp
ábyrgðarlausra ljettúðarseggja,
ekkert nema hringsól blygðunar-
lausrar skemtanafýsnar, og það
skemtanafýsnar af lægstu teg-
und.
Lýðræðisstjettimar, sem ala á
því, sem þær álíta efnalegt mis-
rjetti sitt og líta, eins og ekki
er óeðlilegt, á auðstjettimar með
sárri gremju, eiga ennþá eftir að
læra það, að auðurinn var að
miklu leyti verk puritana-eðlisins,
og að velgengni bretsku eyjanna
var að ekki litlu leyti grundvölluð
af sparsemi og hófsemi þeirra
manna, sem lifðu einföldu lífi af
því að þeir hugsuðu djúpt og al-
varlega. Auðurinn, — og án hans
hefði alþýðuflokkunum lítið
áunnist — hann var ekki fram-
leiðsla ríkra hávaðamanna, en
hann var með gætni grundvallað-
ur af dáðríkum og dygðríkum
mönnum. Auðurinn, sem nú er
álitinn óvinur alþýðunnar, var
einu sinni bersýnilega besti vin-
ur hennar.
Hvar finst nú meðal auðsr og
eignastjettanna fyrirmynd, þó
ekki sje nema um einfaldleik í
klæðaburði, hógværð í fasi og
hófsemi í lifnaðarháttum ? Göfugt
eftirdæmi — eftirdæmi vitsku,
skyldurækni, sjálfsfómar og sið-
ferðilegrar alvöru — það er
hvergi sjáanlegt í þjóðlífi okkar,
þeim sem líta upp á við.
Stjórnmál okkar halda fram
afturför sinni ofan í gjá glötunar-
innar og lýðræðið hlustar á spill-
andi villukenningar þjóðhagfræði
legrar jafnaðarstefnu, uns við
höfum endurreist hinn forna
anda.
Við þörfnumst puritanaeðlisins
í lundarlag okkar, hellena-eðlisins
í hugsun okkar, og kristindóms-
eðlisins í sálir okkar. Við verðum
að virða meira siðferðileg verð-
mæti, hugsana-verðmæti og
kristileg verðmæti. Við verðum að
læra að sjá það, ekki í þoku og
þunglega, heldur í fögnuði og
þakklæti, að veröld okkar er sett
mitt í óendanlegan algeiminn, að
hún á sjer tilgang í rás viðburð-
anna, að við erum allir hver öðr-
um tengdir, og að engin glæsi-
menska lundarlags, huga eða sál-
ar er svo mikil að hún geti
nokkm sinni orðið verðug tilgangi
sköpunarverksins.
Minni mælgi í heiminum mundi
skapa meiri alvöra, meiri alvara
mundi skapa meiri skynsemi, og
meiri skynsemi mundi skapa göf-
ugra lífa. „Heilsubót okkar, sagði
G. Sand, er miklu einfaldara en við
höldum. Allir hinir bestu menn
meðal okkar sjá það. Hún er
rjett stefna hjarta okkar og sam-
vitsku, sett af sjálfum okkur“.
Hver um sig spyrji nú sjálfan
sig — er mín stefna að verðleik-
um fortíðarinnar og að von fram-
tíðarinnar?“
----o----
Nýbýii og rsktun.
------- Frh.
Hvað höfum vjer gert?
Enginn skyldi halda að íslenskir
bændur hefðu 'haldið að sjer
höndum og ekkert aðhafst til
þess að hrinda áfram fram-
kvæmdum í sveitunum. Nei,
það er síður en svo. Hjer hefur
verið lagt stórfje í ræktunarfyr-
irtæki, svo sem í áveitur, tún-
rækt, framræslu og byggingar.
Einnig hafa bændur stofnað sam-
vinnufjelög, bygt sláturhús og
smjörbú o. fl.
Þá hafa ýmsar opinberar ráð-
stafanir verið gerðar til þess að
hrinda af stað framkvæmdum.
Enda þótt styrkurinn til sveita-
búnaðarfjelaganna væri lengi vel
lítill, hefur hann þó örfað bændur
til framkvæmda, og haldið uppi
að nokkru leyti hollum fjelags-
skap innan sveitanna, búnaðar-
fjelagsskapnum. Einnig hefur
Ræktunarsjóður og Viðlagasjóð-
ur veitt lán til ýmissa búnaðar-
framkvæmda með góðum kjör-
um. Brátt varð bændum ljóst að
þetta var ónógt og voru því
gerðar aðrar róttækari ráðstaf-
anir. 1. júlí 1923 ganga jarð-
ræktarlögin í gildi og má heita
að bændum sje samkvæmt á-
kvæðum þeirra veittur mjög ríf-
legur styrkur til túnræktar al-
ment. Mætti margt um þau lög
segja með og móti, ef þau væru
gagnrýnd,en jeg sleppi því að svo
stöddu. Enginn vafi er á því, að
þessi lög örfa til framkvæmda,
enda sjást þess ljóslega merki,
þann tíma sem þau hafa verið i
gildi. En ýmislegt virðist benda
til þess, að þau nái ekki sem
skyldi til einyrkjanna, en þeir
eru, eins og kunnugt er, stór
hluti af bændastjettinni. Þá er
annað stóra skrefið stofnun
Ræktunarsjóðs Islands, sem tók
til starfa 1. okt. 1925. Eins og
gefur að skilja er epgin reynsla
komin á það að hve miklu leyti
hann getur fullnægt láns-þörf
landbúnaðarins, hvort hægt
verður að afla fjár til þess með
þolanlegum kjöram. Þau kjör,
sem hann býður nú, eru frekar
erfið, þar sem útlánsvextir era
6% og lánin tiltölulega stutt,
lengst 25 ár. Þó er það aðalatrið-
ið að vextimir lækki, sjerstak-
lega ef krónan verður hækkuð
upp í gullgengi.
Geta má þess ennfremur, að
I fyrir Alþingi hafa legið alls 3
frumvörp um nýbýli eða land-
! nám. Skal jeg ekki gera þau að
| umræðuefni hjer, en í ýmsum
! atriðum er jeg þeim ekki vel
i samþykkur, aðallega þó smáat-
I riðum, og einu þeirra er jeg ó-
samþykkur i meginatriði frum-
varpsins, sem sje því, að ríkis-
; sjóður byggi nýbýlin og leggi
fram allan kostnað til þess og
! selji síðan eða leigi þeim, sem
i óska. Jeg tel þá leið á ýmsan
■ hátt mjög varhugaverða. Frum-
vörp þessi benda til þess, að
málið sje nú mjög vakandi.
En hver er svoárang-
urinn af öllum þessum
framkvæmdu m?
I fyrsta lagi hefur árangur-
inn verið sá, að enda þótt fólki
i sveitunum hafi fækkað árlega,
þá hefur framleiðslan aukist,
taða og flæðiengjahey hefur
vaxið að mun, fjenaður hefur
bæði aukist og batnað, svo að af-
urðir búfjárins era miklu betri
og meiri en fyrir aldarfjóröungi.
Enginn vafi er á því, að sveit-
irnar væra harla þunnskipaðar
nú, ef ekkert hefði verið gert
landbúnaðinum til viðreisnar. En
jafnvel þótt honum hafi verið
gert margt og mikið til viðreisn-
ar, bæði með beinum fjárfram-
lögum, leiðbeiningum og hvatn-
ingum, þá er engu að síður á-
standið nú mjög ískyggilegt eins
og þegar hefur verið gefið í
skyn, og síðustu manntöl bera
ljósastan vottinn um.
Það sem oss hefur aðallega
yfir sjest, er það, að vjer höfum
ekki tekið nóg tillit til þess, sem
er meginkrafa hins uppvaxandi
lýðs í hvaða atvinnugrein sem
er, sem sje að skapa mögu-
leika til þess, að stofna
sjálfstæð heimili til
s v e i t a. Fyr verður ekki haml-
að upp á móti fólksstraumnum
úr sveitunum, en þessar ráð-
stafanir verða gerðar.
En hvaða leiðir eru til
þess að þau verði stoín-
uð?
Leiðimar eru tvær, eða öllu
heldur þrjár, sem stefna aUar að
þvi marki: