Norðri - 30.03.1906, Side 1

1906.
I,, 13 Akureyri, föstudaginn 30. marz.
Jönatan Porláksson
óðalsbóndi á Þórðarstöðum.
Dáinn 1906.
(Terzínur.)
Snjókistan hvíta, forni fannasalur,
mér finst þú anda kaldar’ en að vanda,
og þér sé gengið, gamli Fnjóskadalur.
Bláar af kulda brúnir bórðar banda,
°g bæ hans yfir lýsir valur vígi;
þeim vargi rjúpan lengi fól sinn anda.
Og hvar er skrautið, — skógarhaginn nýi,
skrúðsængin mín í fyrra, þar sem lá eg ?
Að valt sé yndið, verður seint að Iýgi!
því fegri blett á fróni hvergi sá eg
af föðurtryggð og elsku nærðan, varinn.
Vesælings skógur: föðurlát þitt frá eg\
Hver björk þín grætur, vetrar-veðri
barin,
þótt verði tárin kristalsbjört að frósa,
og gleði þín og framtíð sýnist farin.
F*ví faðir þinn og fóstri, vörður, ljósa,
er fallinn — hann sem gaf þér dýrri
klæði,
en nokkur Iandsins lundur mátti hrósa.
Hann lifði þér, og Iands síns óð og
fræði.
En iít nú upp og sjá hvar upp í dalinn
fer dökkleit fylgd um fönnum hulið
svæði!
Tvær fara fyrir : gyðjan góða S a g a,
og gróðrardísin hér í þessu landi,
hún Huld, sem þjóð vor hrygði
langa daga.
Nú harma þær, og þó sem börn í blundi,
þser brosa, sem þær dreymi fegri tíðir,
er mörkin vex, þar vinur þeirra undi.
Og allan dalinn fylla skógar fríðir
°g fræðin spöku lifa á allra tungu
°g friðsæl gleði græðir alt og prýðir.
F*ei! hlustum á! — eg heyrði hvað þær
sungu:
«Nú hvílist þú að loknu snildarverki,
«og bráðum vakna vorfuglarnir ungu!
«Vinurinn góði, frómi, fróði, sterki,
«þín frægð skal búa í sumartónum
glöðum;
«þú barðist vel und beggja okkar merki.
«Og minnisljóð þín munu sjaldan þagna
«á meðan vara kvæðin dýrra sagna,
«og glóir lundur grænn á Pórðar-
stöðum«\
Matth. Jochumsson.
Trúin á landið.
Til Guðm. Hannessonar.
Vill Norðri flytja þessi orð: ?
í aðalefninu — því hvort hér sé líf-
vænlegt — kemur O. H. saman við
mig í síðustu greininni um «trúna a
landið» (Nl. 10. marz), og að því leyti
er óþarfi að svara henni. Að okkur
komi saman að þessu leyti vill hann
þó ekki kannast við, og skapar mér svo
skoðanir, sem eg hefi aldrei haft né
látið í ljósi, til að berjast við. F>essi
bardagaaðferð virðist mér hreinn og
beinn óþarfi, og ekki samboðin Guð-
mundi — satt að segja.
Hann efar það ekki nú, að náttúra
íslands hafi áhrif á íbúa þess, sem geti
verið til góðs. F*etta hefir ekki komið
fyr fram af hans hálfu í þessu ináli, og
það var einmitt það, sem eg fyrst og
frenist var að benda á í Norðra 23. febr.
Um þetta atriði virðist mér því að deil-
an hefði mátt falla niður. En þvert á
móti spyr hann — að því er virðist
einungis til að leita að höggstað —
hvað það sé, er sé sérstaklega stórfelt
við náttúruna hér. Eg hef aldrei talað
um þetta sérstaklega, og að því
leyti er ekki ástæða til að eg svari
spurningunni. En þó skal eg gera það
og segja honum, að hið sérstaklega
muni fremur vera sérstakleg sambönd
hins sérstaklega, en nokkuð sérstaklega
sérstaklegt. Hafi hann ekkert upp úr
þessu er það hans sök en ekki mín.
F*á tala O. H. urn þá «kreddu» , að
«hér verði menn öðrum framar
miklir menn, af því hér sé við svo
margt að stríða». Eg þekki ekki þessa
kreddu frá öðrum en honum og hef
eg ekki vitað neinn mann halda henni
fram. En af því hún kemur nú í ann-
að sinn hjá O. H. í þessari okkar viður-
eign, þá lítur helzt út fyrir að hann
sé að skapa hana handa mér. Fyrir
það kann eg honum þó enga þökk og
má hann gjarnan láta ,þá sköpun vera
mín vegna. Ekki þarf hann heldur að
fræða mig á því að hér sé margur mað-
ur með bogið bak og beygða sál. Eg
veit það, að eg hygg, fult eins tilfinn-
anlega eins og hann — en veit líka að
svo er einnig annarstaðar, án þess að
það sé ætíð landinu að kenna-
G. H. þykir mig vanta þekking á
öðrum löndum til þess að skilja Island
rétt og segir að ef eg hefði dvalið í
útlöndum, þá mundi eg ekki bera land-
inu söguna betur en hann. Hvaða sann-
anir hefir hann fyrir því? — En út
af þessu vil eg benda Q. H. á það. að
til þess að dæma um lýsingu lands, er þó
allra nauðsynlegast að hafa landið sjálft
til samanburðar við lýsinguna. Og að
eg hafi komist nærri hinu rétta með
því að fylgja þeirri aðferð, tel eg að
minsta kosti sennilegt — meðal annars
vegna þess, að G. H. hefir altaf þok-
ast nær og nær minni skoðun á málinu,
þangað til munurinn er ef til vill ein-
göngu i Ijósinu yfir myndunum.
G. H. getur þess í upphafi greinar
sinnar, að hann hafi fengið bréf frá út-
lendum manni er líti sömu augum á
landið og sjálfur hann. Pessu trúi eg
mæta vel. Hið einkennilegasta við þess-
ar ritgerðir G. H.sem hér er um að ræða,
er einmitt það að hann lítur á landið
(að því er mér virðist) eins og útlend-
ingur — lítur á það eins og maður
lítur á konu, sem hann hefir séð einu
sinni eða tvisvar og ekki orðið snortinn
af, en ekki eins og sonur lítur á móð-
ur, sem hefir alið hann og fóstrað, Og
hver mundi hafa fleiri skilyrðin til að
komast nær hinu sannasta um eðli kon-
unnar?
Má eg skjóta hér inn fáum orðum
til ritstjóra «Norðurlands«? — Hann
læst gera háð að því í «N1« 3. marz
að eg eigi landinu að þakka «mikin
og dýran sálarauð« — finst víst að
orðin séu töluð af mikillæti. Hann um
það, ekki tek eg þau aftur. Eg lít svo
á, að ættjarðarástin sé ætíð sálarauður,
hverjum þeim, sem hana ber í brjósti.
Ef ritstjóri «NI.« hefir enga reynslu
fyrir því að svo sé, á fimmtugs aldri,
þá skal mig ekki furða þótt hann eiri
því að eiða tíma sínum til þess að
«kljúfa hár« í «Norðurlandi.
Svo sný eg mér aftur að Guðmundi.
Hann segir að síðustu: «S. F. finst
trú mín á fólkið, komi illa heim og
saman við það að vér séum mótstöðu-
litlir fyrir útlendum áhrifum. Eg sé ekki
að þetta komi í bága. Japanar hafa tekið
gott og ilt eftir útlendingum og er eigi
síður mikið í þá spunnið.« Mikið er
hæft í þessu síðasttalda. En mundi hann
kalla þá «vesalinga« Japana fyrir það?
Sambönd eru altaf sambönd Guð-
mundur góður.
Einhverstaðar spyr G. H. mig þess
hvaðan eg hafi það að hann álíti landið
svo ilt að það geti ekki orðið hæfilegur
bústaður siðaðrar þjóðar. Fetta er ein
af þeim skoðunum sem hann skapar
handa mér og í þessu tilfelli sýnist mér
réttast að hann skapi svarið líka.
Sigurjón Friðjónsson.
Sýslufundur
Suður-Pingeyinga
var haldinn á Breiðumýri 27. febr. til
3. marz þ. á. Var mesti fjöldi mála
til meðferðar á fundinum, eru þetta
helztu nýungarnar:
Á aðalfundi í fyrra ákvað sýslunefnd-
in að stofna sýslubókasafn á Húsavík,
og var frumstofn þess, gefnar bækur
Lestrarfélags Húsavíkur og Bókafélags-
ins «0. S. & F.« Sýslubókasafnið var
opnað til útlána fyrir almenning í byrj-
un marz mán f. á. og lagði bókasafns-
nefndin fram á fundinum ársreikning
safnsins og skýrslu um hag þess. Bóka-
eign þess er nú tæp 8C0 bindi (þar af
um 500 útlendar bækur) margt mjög
góðar bækur. Kostnaður sýslusjóðsins
næstl. ár var rúmar 120 kr., nú legg-
ur sýslunefndin 150 kr. til þess móts-
við landssjóðsstyrkinn. Lestrargjald er
1 kr. um árið og lítur út fyrir að safn-
ið muni verða notað all mikið.
Á fundinum var mikið rætt um kvenna-
skólamál, enda lágu fyrir erindi um það
mál frá kvenfélagi Suður-F’ingeyinga og
frá kvennaskólanefnd Eyfirðinga. Kom
sýslunefndarmönnunum saman um, að
kvennaskólar þeir er vér nú höfum séu
alls eigi fullnægjandi, og töldu líklegasta
ráðið til þess að bæta úr þessu, að
stofna hússtjórnar eða búnaðarskóla fyr-
ir konur með stuttu námsskeiði, þar
sem aðaláherzlan sé lögð á verklega
fræðslu, eða þá að breyta kvennaskól-
um vorum í þetta horf. Fræðslu þá
er kvennaskólarnir nú veita og ekki
mundi fást á þessum skólum mun hent-
ast að ætla sameiginlegum gagnfræða-
skólum. Sýslunefndin væntir að Eyfirð-
ingar muni vilja taka höndum saman
an við Suður-Þingeyinga um stofnun
þannig lagaðs skóla eða breyting hins
gamla kvennaskóla í þetta horf, og veit-
ir 300 kr. styrk til skólahalds á Akur-
eyri næsta vetur í fullu trausti til þess,
að samningar takist. En mikla áherzlu
leggur sýslunefndin á að hinn fyrirhug-
aði skóli verði í sveit. F’á kaus nefnd-
in alþingismann Pétur Jónsson á Gaut-
löndum til þess að mæta fyrir hönd
sýslunefndarinnar á fundi kvennaskóla-
nefndar Eyfirðinga næsta sumar.
Á fundi þessum ákvað sýslunefndin
að leggja á brúargjald samkvæmt lög-
uin 26. febrúar 1898 og hefir það eigi
verið gert hér í sýslu fyr.
I landsdóm voru þeir kosnir: Steingr.
sýslum., Sigurður í Felli, Sigurjón Frið-
jónsson og sra. Árni í Grenivík. Osk-
að var eftir mæling fyrir akbraut, mælt
með skifting Hálshrepps o. fl. smávegis.
Kol.
hafa fundist á Spitsbergen og þykja
góð. Kolasvæðið hefir verið rannsakað
og mælt og segir sagan að þar muni
fólgnar 460 millión tonna af kolum.
Félag er myndað til að vinna námuna,
og eru saman um það Ameríkumenn og
Norðmenn- Gera þeir ráð fyrir að hafa
3o/o ágóða með því að selja kolin í
F’rándheimi fyrir 11 kr. tonnið. Vér ísl.
liggjum flestum betur fyrir kolaflutningi
frá þessari námu, og er það óvanaleg
aðstaða fyrir oss. Mætti svo verða, að
oss yrði verulegur hagur að þessu, ef
þetta er ekki «Humbug«.
Guðmundur skáld Friðjónsson
hefir verið hér í bænum að undanförnu.
Hann hélt fyrirlestur á Hótel Oddeyri 11.
þ. m. umfegurðog skáldlegt gildiæfintýr-
anna á öllum öldum og hjá öllum þjóð-
um, og skýrði efnið með dæmum. Fyr-
irlesturinn eða rœðan (því ekkert hafði
hann skrifað) var hinn skemtilegasti; enda
var aðsókn svo mikil að eigi að eins
var salurinn fullur, heldur stóð fjöldi
fólks í næsta sal og í forstofunui allri
til dyra. A eftir las hann upp langt
og vandað nýtt kvæði eftir sjálfan sig.
Var að öllu gerður hinn bezti rómur.
Hann flutti síðar rœðu í gagnfræða-
skólanum fyrir öllum nemendum skól-
ans, um fegurð máls og frásagnar í forn-
ritum, um bylgjuhreyfingar í hinni and-
legu og líkamiegu náttúru og um land-
varnir.