Norðri - 04.06.1910, Síða 1

Akureyri, laugardaginn 4. júní.
Cv*
Cs>
1910.
I Handelsselskabet „ISAFOLD“
. selur allar íslenzkar afurðir með hæsta verði.
Skrifstófa í Kaupmannahöfn Kvæsthusgade, 3
í Hamburg Klosterstrasse 24 — 26.
Símnefni:
FJALLKONAN Kaupmannahöfn. RICKSIEVERS Hamburg.
GEYSIR Reykjavík.
I
V. 21.
Til minnis.
BæjarfógetaskriFstofan opin kl. 10—2, 4—6
Bæjarsjóður, Lækjargötu 2, mánud. mið-
vikud. og laugardaga kl. 4—6.
Kitsímastöðin virka daga 8 f. h. til 9 e. h.
helga daga 8—11 og 4—6
Bókasafnið, þriðjud.. fimtud. og laugard.
5—8. Sunnudögum 10—11 og 4—8
l’ósthúsið hvern virkan dag 9—2og4—7
helgid. 10—11 f. h.
IJtbú Islandsbanka 11--2
Utbú Landsbankans 11—12
Stúkan Akureyri fundard. þriðjud.kv. kl.8.
Brynja miðvikudagskvöld kl. 8.
Isafold Fjallkonan sunnudagskv. kl. 4.
Trúföst mánudagskv. kl. 8.
BJÖRNSTJERNE BJÖRNSON.
1832 — 1910.
Fráfall hans féll eins og reiðarslag
yfir Noreg og ailan Norðurhluta Evrópu,
ber hinn digri Dofri karl síðan halt
höfuð; keppast blöðin hvert við annað
að lofsyngja hinn látna mæring, breiða
yfir bresti hans en hefja hróður hans
til himnanna himna, vinir og óvinir hans
eru í því samtaka — með þeim mis-
mun þó, að hinir veraldlegri menn
bekkja Björnson hjá Braga og Alföður,
en hinir ströngu biflíutrúmenn (andstæð-
ingar hans svo og sumir málstrefarar ætla
sálu haus nýtt horn í hreinsunareldi þeim,
sem þeir þósjálfir ekki trúðu á meðan sá
ógnarbíldur kirkjunnar lifði. Sama dag
og látið spurðistfrá París hófst þjóðsorg
um endilangan Noreg frá Finnabúi suð-
ur til Gautelfar, svo því líka sorg hefir
sú þjóð aldrei áður «sett í senu» síð-
an Ólafur Tryggvason féll í Orminum
langa, eða Hákon góði á Storð. Liggur
við að oss smáu spámönnunum þyki
nóg um. Eða því fékk hinn mikli spá-
maður ekki líka burtför eins og Elías,
sem eitt af okkar «andríkari« leirskáld-
um kvað um (í Grallaranum):
»Guð hefir lionum hesta sent,
hverjir eldlegir urðu!«
Þó hef eg ekki séð að nokkurt blað
hafi slegið eins háan tón um Björnson
eins og ísafold; hún leggur þann dóm
á, að aldrei hafi jafngott skáld lifað á
Norðurlöndum sem hann hafi verið.
Einn hinna ága'tustu var hann vissu-
lega en hitt mun mælt, að jafnokar B. B.
sem Ijóðaskáld hafi öll Norðurlönd átt,
að telja slíka og meta eftir stafsrofsröð
eða tölum (eins og naut og sauði) er
beruskulegt; er næsta nóg að miða
menn við samtíð þeirra, en kveða ekki
frekar að. Og það sem gerði B. B.
að þjóðhetju (eins og Wergeland áður)
var ekki skáldskapurinn einn, heldur
jafnmikið skörur.gskapur hans og yfir-
burðir að öðru leyti.
«Stóð ófriður af afamenni
innanlands öllu fólki.«
Hvað Sturla um Skúla hertoga, og
svo er sannsagt um B. B. og æfistríð
hans, þétt hertogi sá væri miklu mið-
ur en annarar handar maður á við
Björnsson.
Mörg hjartnæm orð fluttu blöð Nor-
egs við fregnina um fráfall hans. Sem
frelsis og þjóðhetja er hann fyrst lof-
aður — eins af vinum sem andstæð-
ingum, Óvini átti hann enga.
«Pungt —segir eilt blaðið-þungt fellur
nú fáninn Noregs um stöngina. Pví
fallinn er fósturlandsins mesti sonur.
Hann átti óðal og öndvegi í hverju
hjarta á landinu. Hann var þjóðarinnar
vaknaða sjálfsvitund og samvizka Og
óðardís hennar vígði hann undir kór-
ónu, og hann gaf bókmentum vorum
nýjan hreim og hærra yfirbragð.«--------
»Sveipið leifar hans með lotning í merk-
isblæju Noregs, því að hann var hjarta-
strengur vors þjóðernis og ættjarðarástar.
«Hann lifði meir en hann söng, eins
og hann sjálfur kvað,» segir annað blað,
Sá sem þetta ritar heimsótti B. B.
vorið 1872; stóð hann þá á fertugu.
Sá eg þegar að hann var stórmenni
mikið, og þó sá eg það erm betur,
er mér auðnaðist, að heyra málsnilli
hans og róm, því það er einmælt, að
enginn maður í Norðurálfu heims tók
honum þar fram — Gambetta gekk
næstur honum,« sagði kunnugur mað-
ur, «en komst þó hvergi til jafns við
hann.« Enda fylgdi B. B. sá vöxtur,
yfirbragð, augnaráð og rómur, sem öll-
um vakti jafnt ógn og unað ; mátti vel
minnast orða Sighvatar um Ólaf digra:
«Porðut þrænskir firðar
(þótti hersa dróttinn.
ægiligr) í augu
ormfrán séa hánum. <
B. B. var stórmannlegur sýnum, og
fríkkaði mjög er hið þykkva hár hans
og brýr varð silfurhvítt. Hann var mik-
ill vexti, og hinn vaskasti á yngri árum,
rammur að afli.
Galla þótti hann hafa. Hann var
lítill stillingarmaður, harður við andstæð-
inga, hlutsamur er því var að skifta og
þótti varla einhama. En gallar þessir
urðu yfirleitt meir til þess að koma
kostum hans enn betur í birtuna, held-
ur en til að sýna skuggana á manngildi
hans og kostum.
B. B. var allra manna viðkvæmastur
og góðgjarnastur; verulegur blettur var
vandfundinn í fari hans, svo yfirgnæfðu
kostir hans, drengskapur og ^hreinskilni,
svo og hinar óviðjafnanlegu gáfur hans.
Mörg eða flest rit hans mun t’'minn má
eða týna, en beztu Ijóð hans (svo
sem ættjarðar- og minnisljóð) munu
fylgja komandi kynslóðum, meðan orð
hans og stefjamál verða skilin. En vant
er að spá hve lengi orð manna lifa.
þótt Eyv. skáldaspillir hafi kveðið sín Há-
konar-mál á þeirri tungu, sem vér að
mestu hugsum á og tölum 1000 árum
síðar. Og þegar vér minnumst fram-
göngu hins nýfallna Norðmannakappa,
og þeirrar orðahríðar, sem ávalt af hon-
um stóð, megum vér vel minnast Há-
konarmála um framgöngu Hákonar
góða:
«Svá beit þá sverð
úr siklings hendi
vefi Váfaðar
sem í vatni brygði;
brökuðu broddar,
brotnuðu skildir
glumdu glymhringar
í gotna hausum.«
Pað er ekki mikið að skilja þetta!
Matth. fochumsson.
Um kornforðabúr
og
heybirgðir.
Eigi er það undarlegt þótt ýmsir fari
að hugsa um það, hvernig úr því megi
bæta, sð búfé bænda á landinu verði
eigi í jafnmiklum voða og raun varð
á í mörgUm sveitum á Vestur- Norð-
ur- og Austurlandi á þessu vori.
í slíkum vorum er eðliiegt að rakni
við aftur gamlar og nýjar hugmyndir
um kornforðabúr í hreppum bæði til
skepnufóðurs og manneldis.
Hinn góðkunni áhugamaður í landbún-
aði Guðmundur prófastur Helgason,
sem nú er formaður Landbúnaðarfélags-
ins hefir nýlega hreyft þessu máli í
skýrslu sinni til félagsins og farazt hon-
um meðal annars þannig orð:
«Áður en eg skil við þessa skýrslu,
vildi eg mega minnast á eitt atriði
sem íélagsreikningurinn sjálfur gefur
ekki tilefni lil að tala um, en mér þyk-
ir miklu skifta.
Pað er um kornforðabúr til skepnu-
fóðurs.
Eins og félagsmenn ef til vill muna,
vakti félagsstjórnin máls á því í bréfi
til stjórnarráðsins 7. sept. 1908, hve
mikil þörf væri á að koma þeim forða-
búrum upp, og það svo fljótt sem unt
væri, og fór þess á leit, að í fjárlaga-
frumvarpið 1910-11 yrði sett heim-
ild til að veita lán úr landssjóði til
þeirra.
Eg ætla ekki að taka það allt upp
aftur, sem ritað var í því bréfi máli
þessu til stuðnings, því að bréfið er
prentað í Búnaðarritinu.
Stjórnarráðið varð svo vel við til-
lögunni, að það tók inn í frumvarpið
jafnvel stærri lánsheimild en félagsstjórn-
in hafði stungið upp á.
Alþingi í fyrra lækkaði að vísu þá
fjárhæð mikið, en heimilaði þó lán,
10 þús. krónur hvort árið.
Og í annan stað samdi alþingi lög
um kornforðabúr, sem áttu að gera
bændum hægra fyrir með að stofna
þau.
Búnaðarþingið í fyrra heimilaði fé-
lagsstjórninni að verja alt að 1000 kr.
til að styrkja bændur til að kom sér
upp skýli yfir kornbirgðir. Hún gerði
ráð fyrir, að styrkurinn yrði l/n — 1/s
af kostnaðinum til skýlanna. Porði ekki
að fara hærra, bjóst við mörgum um-
sóknum.
Búnaðarritið flutti lögeggjan frá Torfa
í Ólafsdal um að hefja handa.
Nú hefði mátt búast við einhverjum
árangri.
Til búnaðarfélagsins hefir komið ein
umsókn um skýlisgerðarstyrkinn, og
hún var úr sveit, þar sem vísirtil korn-
forðabúrs var til áður.
En um landssjóðslán til kornforða-
búra mun engin umsókn hafa komið.
í einni sveit eða tveimur, sem eg
vissi til að fyrir hálfu öðru ári voru
komnar á fremsta hlunn með að stofna
hjá sér kornforðabúr, hefir ekkert orð-
ið úr framkvæmd þess ennþá, og litlar
horfur á, að það verði fyrst um sinn-
Hvað veldur?«
Á öðrum stað segir hann:
«Eg hefi verið að tala um kornforða-
búr til skepnufóðurs. En kornaforðabúr.
in eru ekki nauðsynleg til þess eins,
heldur einnig til bjargar mönnum í ís-
árum í þeim hlutum Irndsins, }>ar sem
hafísinn getur tept hafnirnar. Verzlun-
in hefir breyzt mikið á síðari árum. Eg
var norður í Eyjafirði árið 1882. Pá
kom eitt skip til Akureyrar fyrir páska,
en á annan eða þriðja í páskum rak
ísinn inn, og eftir það komst ekkert
vöruskip þangað fyrri en í byrjun sept-
embermánaðar. Pó þraut ekki korn á
Akureyri — ef eg man rétt — jafnvel
þótt nokkrar kornlestir færu þaðan vest-
ur í Skagafjörð.
Ætli svo miklar birgðir sé í verzlun-
um nyðra nú.?«
Prófastinn undrar það, hvað enn hef-
ir verið tekið dræmt í málið, en það
er hinsvegar ekki nema eðlilegt eftir því
sem hugsunarháttur almennt er og fé-
lagsandi í sveitum, þótt þetta mál, eins
og það er í pottinn búið, fari fremur
hægt af stað. Hér er um tryggingar-
stofnanir að ræða, sem fáir eða engir
græða neitt á nema að geta verið óhult-
ari í vorharðindum, en þeir sem kunn-
ugir eru hugsunarhættinum vita að fólk-
ið alment hefir ástríðu til að vilja eiga
á hættu, ef því meiri gróðavon er í
aðra hönd ef slarkasÓaf.
Pó er eigi vonlaust um, að ötular
sveitarstjórnír beiti sér fyrir þessu máli
þegar frá líður og eitthvað verði ágengt.
Ef sveitafélögin tæku málið að sér sjálf
og mynduðu nokkurskonar fóðurábyrgða-
félag, gæti það orðið aðhald fyrir
þá bændur, sem skulda meira eða minna
upp á bústofn sinn, að kaupa fóðurá-
byrgð á honum.
í hinum heyskaparmeiri sveitum er