Norðurland - 18.10.1902, Síða 1

NORÐURLAND.
Ritstjóri: Einar Hjörleifsson.
4. blað.
Akureyri, 18. október 1902.
II. ár.
Upp við fossa, skáldsaga eftir
Þorgils gjallanda, fœst nú hjá
bóksölum víðsvegar um landið.
^BókscdcmJ^E^ji^arðarsýJi^sviJjuJeirm
Jnnirö^jiJ^éi^o^jiáiJJiókiiia^hfJOddf
bókaútgefanda Björnssyni á Aliurcyri áður
veður spiUast, svo fólkið hafi eittiivað gott
að lesa í skammdeginu. — Þetta er einhver
hin langstœrsta íslenzka skáldsaga, er nokk-
uru sinni hefir verið samin, og skemtilegri
enjlestar^aðmr^erðið^er^sain^einan^s
1 kr. 50 a.
Jlandbúnaðarmálið.
Síðasta þing hafði landbúnaðar-
málið í heild sinni til íhugunar, en
komst skamt með það, svo sem við
var að búast. Undirbúninginn undir
úrslitin vantar enn. Pó að ýmislegt
hafi verið um málið ritað, er það
nokkuð á víð og dreif, og fremur
til vakningar, en að með því sé
fenginn grundvöllur, sem úrslita-ráð-
stafanir verði bygðar á.
Nefndin, sem kosin var í neðri
deild, hefir að mestu leyti látið sér
nægja að taka nokkur lögfræðis-at-
riði til íhugunar, ábúðarlöggjöfina,
eða réttara sagt fáein atriði úr henni.
Ábúðartímci leiguliða Jarðabœtur þeirra
og húsagjörð á leigujörðum hefir
hún hugleitt. Svo hefir hún og gert
nokkurar athugasemdir um búnaðar-
skólamdlið. En þingsályktun sú, er
nefndin lagði fyrir deildina og sam-
þykt var, fer ekki fram á annað, en
að landstjórnin útvegi fyrir næsta
þing sem rækilegasta vitneskju um
leiguliða-ábúðina í landinu, til undir-
búnings væntanlegri endurskoðun á
ábúðarlöggjöfinni.
Ekkert er annað en gott að segja
um starf nefndarinnar, það sem það
nær. Sízt skal því neitað, að þau at-
riði, sem nefndin hefir íliugað, séu
mikilvæg. En jafnframt vill „Norð-
urland" taka það fram sem skýrast,
að eftir þess skoðun eru önnur at-
riði, sem landbúnaðinn snerta, og
nefndin hefir ekki séð sér fært að
fjalla neitt um, enn mikilvægari.
Aldrei getum vér komið landbún-
aðinum úr þeirri kreppu, sem hann
er í, ineð því einu, að setja lög um
viðskifti jarðareigenda og leiguliða.
Til þess þarf jatnframt margt annað:
stórmiklar verklegar framkvæmdir
landbúnaðinum til eflingar.
Pað, sem bersýnilegast og almenn-
ast þjáir landbúnaðinn, er sjálfsagt
of dýr vinnukraftur. Úr því verður að
bæta. Ekki samt tneð því að þröngva
kosti verkalýðsins, eins og einstöku
menn virðast hafa löngun til. Það
væri stórhættulegt fyrir landið, mundi
flæma einhvern töluverðan hluta þjóð-
arinnar af landi burt.
Vér verðum að eignast vélar, sein
vér getum unnið með jörðina. Sláttu-
vél, sem kæmi oss að fullum not-
um, mundi verða svo mikill gróði
fyrir landbúnaðinn, að miljónum
næmi á nokkurum árum. Hvað hefir
verið gert til þess að eignast hana?
Alls ekki neitt. Engin verðlaun hafa
verið boðin fyrir að finna slíka véi
upp. En í raun og veru er engin
ástæða til að ætla, að það tækist ekki,
ef til nokkurs væri að vinna fyrir
hugvitsmenn heimsins. í því efni
verðum vér að leita fyrir oss, bjóða
góð boð, en ekki bíða þess með
aðgjörðaleysi, að oss berist upp í
hendurnar verkfæri, sem engir þurfa
á að halda nema vér.
Og að því leyti, sein mannsaflið
verður notað, verðum vér að stuðla
að því með hyggilegum ráðstöfunum,
að það verði bændum sem ódýrast.
Meðal annars ineð því, að greiða
miklu meira fyrir samgöngunum en
nú er gert, svo vel, að kleift verði
fyrir verkafólk, hvort senr litið er á
tímaeyðslu eða fjárframlög, að kom-
ast úr einum landsfjórðungi í annan
til þess að leita sér atvinnu, — sem
það getur enn naumast talist. Senni-
lega mætti og ineð löggjöf stuðla
að hagfeldari samvinnu bænda og
verkafólks, eins og tíðkast í öðrum
löndum. En út í það efni er ekki
unt að fara að þessu sinni. Um það
þarf að rita sérstaklega og rækilega.
Kynbœtur alidýra vorra er vafalaust
landbúnaðaratriði, sem landstjórn og
þing þarf að leggja mikla rækt við.
Kunnugir menn fullyrða, að ekki sé
nokkurum vafa bundið, að hrossin,
til dæinis að taka, geti hækkað í
verði stórkostlega með kynbótum.
Sú hefir reyndin orðið í Færeyjum.
Þangað hafa verið fengnir hestar
frá Noregi, sem bætt liafa kynið svo,
að stórfé nemur.
Lesendur „Norðurlands" hafa vafa-
laust tekið eftir því, sem Sigurður
skólastjóri Sigurðsson sagði í blaði
voru nýlega uin rannsóknir í Sví-
þjóð - með tilbúin úburðarefni, sem
borin eru á óræktarvalllendi. Þar,
sem réttu áburðarefnin hafa fundist,
telst svo til, að ágóðinti nemi 100°/o.
Sama reynsla liefir orðið í norðan-
verðutn Noregi. Það liggur í aug-
um uppi, að slíkar tilraunir megum
vér ekki undir höfuð leggjast. Eng-
inn veit, hve stórvægilega þær kunna
að geta umturnað landbúnaðinum.
Þá eru alls konar verkfœri og
annað þess konar, sem landbúnað-
urinn þarfnast og bændur verða að
fá frá öðrum löndum. Erlendis eiga
sér stað stöðugar uppfundningar og
breytingar á því, sem bændur þurfa
á að lialda. Kaupmenn brestur eðli-
lega þekkingu til að hafa það jafn-
an á boðstólum, sem nýjast er og
haganlegast. En einhver verður að
gera það. Annars verður allur vor
útbúnaður úreltur, áður en vér höf-
utn hugmynd ntn, eins og hann
vitanlega er nú að miklu leyti. Úr
þeirri þörf, sent hér er um að tefla,
ætti búnaðarfélag landsins sýnilega
að bæta. Það ætti að hafa vakandi
auga á breytingunum erlendis, og
ltafa það á boðstólutn, er nýtt er,
og bændur sérstaklega þarfnast. Bún-
aðarfélögin í sveitunum fengju mun-
ina hjá því, kæmu þeim út til bænda
og ábyrgðust andvirðið. Svo gætu
kaupmenn og pöntunarfélög tekið
við, þegar hlutirnir hefðu rutt sér
til rúnts.
Vér látum hér staðar numið með
upptalninguna að þessu sinni. Þetta
er ekki skrá yfir það, er gera mú
og gera þarf og gera á fyrir land-
búnaðinn. Með henni mætti fylla
„Norðurland" viku eftir viku. Þetta
eru að eins örfá dæmi, tekin hér um
bil af handahófi. En hvert um sig
mundi skifta landbúnaðinn svo
miklu, þegar það væri komið í fram-
kvæmd, að örðugt er að gera sér
grein fyrir því fyrir fram.
Landbúnaðurinn á örðugt sem
stendur. En áhuginn á honum er
líka stórkostlega að glæðast — skiln-
ingurinn á það, að vér verðum að
leggja fratn alla vora krafta og alt
vort vit til þess að reisa hann við.
Sá áhugi er ekki eingöngu hjá
bændunum. Síður en svo. Hann er
brennandi hjá sumum mönnum í
þeim stéttum, sem mættu virðast
standa bændum fjærst. Nú, í síðustu
blöðum „ísafoldar", sem hingað
hafa borist, til dæmis að taka, ritar
einn af mentuðustu mönnum lands-
ins, sem alinn er upp í kaupstað
og aldrei hefir átt heima í sveit,
Björn Jensson aðjúnkt, mjög fróð-
lega grein um „undirstöðu búnað-
arframfara", fulla af eldi áhugans.
Vér getum ekki stilt oss um að
prenta hér niðurlagið á þeirri rit-
gjörð, því að það er eins og talað
út úr hjarta „Norðurlands":
„Það er í stuttu máli heimska að ímynda
sér, að þessu lahdi geti orðið verulegra fram-
fara auðið í biinaði á alt annan veg en öðr-
um löndum, — án þess að hafa þá tilburði
til að láta náttúrukraftana þjóna sér, sem
aðrar þjóðir liafa. Vér komumst eigi hjá að
beita sömu vísindalegri og verklegri kunn-
áttu, sem þær gera, sömu atorku, sömu fram-
sýni og fyrirhyggju.
I'að er skilyrði, einkaskilyrði fyrir því, að
landið verði'byggilegt til frambúðar, innan
um samkepni annarra þjóða."
Að því, er snertir áhugann, viljann
til að reisa við landbúnaðinn, standa
bændur alls eigi einir. Það mundi
sjást bezt, þegar röggsamleg for-
ganga væri fengin fyrir öllu því, er
honum má að haldi koma. Þá verð-
ur það algengasta þrá hins mentaða
æskulýðs, að beita viti sínu á það,
og leita sér vísindalegrar fræðslu um
það, er gert getur landbúnað vorn
sem blómlegastan og glæsilegastan.
Svo á líka huga vorum að vera
liáttað. Hvað mikinn fisk sem vér
drögum úr sjónum, ltvað marga
fossa setn vér tökum í þjónustu vora,
getur það aldrei bætt upp það
voðatjón, aldrei látið menningu vora
rakna við úr því rothöggi, er hún
fetigi, ef landbúnaður vor yrði fyrir
þeim hnekki, að hann fengi ækki
rönd við reist. Fjarri fer því, að „Norð-
urlattd" vilji amast við öðrum at-
vinnuvegum vorum. Það vill efla þá
af kappi og á allar lundir — miklu
meira en nú er gert. En hjartað í
menningu vorri verður landbúnaðar-
menningin ávalt. Fyrir því er ekki
nema eðlilegt, að hún standi efst á
dagskrá.
Af öllu því marga og mikilvæga,
sem gera þarf hér á landi atvinnu
landsmanna til eflingar, þykir „Norð-
urlandi" mest vert um landbúnaðar-
framfarirnar. Ekkert mundi því vera
kærara, en ef það gæti á einhvern
háttt að því stuðlað, að þær yrðu
sem mestar. Og ekkert er því jafn-
ljúft að flytja eins og bendingar hygg-
inna manna um það, er að gagni
má verða þessum mikilvægasta at-
vinnuvegi þjóðar vorrar.
\
íslandsráðgjafinn
í ríkisráðinu.
Einar Benediktsson yfirréttarmál-
færslumaður fullyrðir, að stjórnar-
skrárbreyting sú, sem þittgið sam-
þykti í sumar, sé gersamlega óhafandi,
af því að hún kveður svo á, að ráð-
gjafi vor skuli flytja sérmál vor í
ríkisráði konungs.
Páll Briefft amtmaður fullyrðir í
„Norðurlandi" í fyrra haust, að það
sé *dýrmœtur réttur«, að ráðgjafi vor
eigi sæti í ríkisráðinu og flytji þar
tnál vor fyrir konungi.
Ekki er nú mikið, sem á milli ber!
Framsögumenn flokkanna á síð-
asta þingi hafa farið meðalveg, alveg
eins og 1. þingmaður Eyfirðinga.
Þeir líta svo á, sem það hafi verið
mikið tniður farið, að ákvæðið um
ríkisráðssetu ráðgjafans var sett inn
í stjórnarskrárfrumvarpið; en þeir
telja ekki svo mikils um það vert,
að tilvinnandi sé að vekja deilur út
af því við stjórnina og stofna stjórnar-
bótinni í hættu.
Vér erum fyrir vort leyti ekki í
neinum vafa um það, að skoðun
Páls Briems á málinu vinnur sigur,
þegar menn verða til fulls búnir að
átta sig á tnálinu.
Enginn íslendingur getur afstýrt
því, að danska stjórnin ræði mál
vor, þegar þau eru eitthvað athuga-
verð frá hennar sjónarmiði. Það er
dýrmætur réttur, að ekki' er unt að
fara bak við ráðgjafa vorn tneð þær
umræður, að hantt getur beitt áhrif-
um sínum, eytt misskilningi og
látið skoðattir vorrar þjóðar ávalt
koma kottungi til eyrna, hve nær
sem dattskir ráðgjafar konungs líta
einhvern annan veg á mál vor en
vér lítum á þau.
Ráðgjafi vor er ekki í ríkisráðinu
eingöngu til þess að flytja mál vor
fyrir konungi og gera öðrurn ráðgjöfum
kost á að andmœla, ef þeim þykir