Norðurland - 18.10.1902, Side 2

Nl.
14
eitthvað varasamt við þau frá dönsku
sjónarmiði. Hann er þar jafnframt
til þess að andmœla sjálfur; ef danskir
ráðgjafar flytja eitthvað það fyrir
konungi, sem er varhugavert frá ís-
lenzku sjónarmiði, eins og skýrt hefir
verið tekið fram af núverandi ís-
lands-ráðgjafa tvívegis: í Dannebrog
í vetur og í athugasemdunum aftan
við stjórnarskrárfrumvarpið í sumar.
Þetta er sömuleiðis dýrmætur réttur,
sem fásinna væri að varpa frá sér.
Úr því það er nú hlunnindi fyrir
oss að hafa ráðgjafa vorn í ríkis-
ráðinu, þá hlýtur það líka að vera
meinlaust, að þess sé getið í stjórn-
arskrá vorri, að í ríkisráðinu eigi
hann að eiga sæti.
En það er miklu meira en mein-
laust. Það er dýrmæt réttarbót.
Áður hefir því verið haldið fram,
að ráðgjafi vor sæti í ríkisráðinu
samkvæmt grundvallarlögum Dana.
Því höfum vér íslendingar jafnan
mótmælt — menn af öllum flokkum.
Vér höfum, með réttu, aldrei við
það kannast, að grundvallarlög Dana
gildi fyrir sérmál vor. En að hinu
leytinu var ekki unt að segja, að
ráðgjafinn væri í ríkisráðinu sam-
kvæmt stjórnarskrá vorri, sem ekki
minnist á það einu orði.
Afleiðingin hefir orðið sú, að menn
hafa aldrei getað áttað sig á því til
fulls, hvernig ætti að líta á ráðgjafa
vorn. Hann hefir í hugum manna
hvorki verið íslenzkur né danskur,
eða þá bœði íslenzkur og danskur,
ef menn vilja það lieldur. Hann
hefir haft með höndum sérmál vor
samkvæmt stjórnarskrá Islands. En
hann hefir setið í ríkisráðinu og flutt
mál vor þar annaðhvort samkvæmt
grundvallarlögum Dana eða í liálf-
gildings lagaleysi.
Þessi tvískinnungur tiefir valdið
sífeldum stælum og misskilningi.
Nú er ékki lengur um neitt að
villast. Nú á hann að flytja mál vor
í ríkisráðinu ekki samkvæmt grund-
vallarlögum Dana heldur samkvæmt
stjórnarskrá íslands. Stjórnarskrá vor
setur hann inn í ríkisráðið. Með
breyting á stjórnarskránni gætum
vér tekið hann þaðan burt, ef vér
vildum — sem oss auðvitað kemur
ekki til hugar.
Hér er með öðrum orðum að
tefla um nýja viðurkenning, ef/ing
landsréttinda vorra, en ekki dauða-
dóm yfir þeim, eins og Einar Bene-
diktsson heldur.
Það er vitaskuld engin furða, að Ein-
ari Benediktssyni er gramtígeði. Hatm
hefir, eins og faðir hans, ávalt gert
sér í hugarlund, að meginatriði lands-
réttinda vorra væri fóigið í því að
losa ráðgjafa vorn út úr ríkisráðinu.
En þeir, sem sjá það, að sú skoðun
er ekkerí annað en missýning, þeir
hljóta líka, þegar þeir hugsa sig um,
að gleðjast af því, að seta íslands-
ráðgjafans í ríkisráðinu er orðið ís-
lenzkt stjórnarskrárákvæði, í stað
þess, sem hún hefir ekki hingað til
átt sér stað samkvæmt neinum lög-
um, sem þjóð vor á að lúta.
Vér göngum auðvitað að því vísu,
að íslendingar láti ekki ginnast af
Einari Benediktssyni til þess að fara
að gera nokkurn glundroða nú í
stjórnarskrármálinu. Það væri blátt
áfram hin hættulegasta og sorgleg-
asta fyrirmunun. En ekki sakar að
hafa gætur á, hvort nokkurstaðar
bólar á umleitunum í þá átt. Og
ekkert mun „Norðurland" til spara
til þess að berjast gegn slíkri vit-
firring, ef nokkur þörf reynist á
baráttu.
\
Minnisvarði
yfir Kristján skáld Jónsson.
Allir þeir íslendingar, sem komnir eru til
vits og ára, hafa heyrt nefndan Kristján
Jónsson „skáld<. Og flestir, eða allir, sem
nokkuð hafa kynst íslenzkum bókmentum,
hafa lesið kvæðabók hans, og vafalaust orðið
hrifnir af andagift þeirri og tilfinningu, sem
kvæðin bera með sér. Enda er óhætt að full—
yrða, að fá eða engin skáld hafa kveðið sig
eins inn í eðli vort íslendinga — að minsta
kosti Norðlendinga — eins og Kristján Jóns-
son.
Það mætti virðast líklegt, að Norðlend-
ingar og jafnvel allir íslendingar yfirleitt —
væri búnir að sýna það í verkinu, hve mikið
þeir unna Kristjáni og verkutn hans, með
því að reisa honum minnisvarða, því að
slíkt væri sómi fyrir land og lýð.
Margir munu segja á þá leið, að það
þurfi töluverða fjárhæð til að reisa fallegan
minnisvarða yfir Kristján Jónsson, og það
ntyndi veitast örðugt að láta minnisvarðann
vera bæði fallegan og ódýran.
En til alltar hamingju horfir málið vel
við, því það er langt síðan, að einn dug-
legur og atorkusamur ættjarðarvinur tók að
safna fé til þess fyrirtækis; hefir honum
orðið vel ágengt og safnað töluverðu, þótt
mikið vanti til, að það fé hrökkvi.
Þessi maður er Kristján Jónasson verzlun-
armaður.
Það er því tnín innilegasta ósk til allra
Norðlendinga og allra þeirra manna yfir
höfuð, sem unna ljóðutn þessa merka skálds,
að láta eitthvað af hendi rakna til rninnis-
varðans, og sýna það á þann hátt, að þeir
kunni að tneta og virða annan eins lista-
og ágætismann sem Kristján Jónsson var
óneitanlega.
Eg tæki því með þökkum, ef einhverjir
ungir og duglegir menn í hverju héraði
landsins vildu taka málefni þetta til fratn-
kvæmdar, og senda tnér svo fé það, er þeir
gætu safnað í kringunt sig. Verða nöfn
þetrra auglýst jafnóðum sem gjafirnar ber-
ast tnér.
Það er ekki ætlun mín, að hver gefi mikið,
heldur að margir gefi, því að „margt smátt
gerir eitt stórt". Og eg tek það enn fram,
að eg tek með þökkum á móti hverju lítil-
ræði, sem sýnir hinutn ntikla atgerfismanni
sóma á þann hátt, að styðja að því, að
honum sé reistur minnisvarði.
Eg vona, að málefni þetta eigi marga
vini og stuðníngsmenn meðal íslendinga,
bæði vestan hafs og hér heima á íslandi,
svo að það fái góðan byr og hægt sé sem
fyrst að leiða það til lykta, skáldinu og
landinu til sóma.
Grenjaðarstöðuin 1/10 1902.
Jóhannes Friðlaugsson.
\
Heiðursmeki.
Dannebrogsmenn eru nýlega orðnir
Ólafur Ólafsson bæjarfulltrúi í Reykja-
vík, Jón Jónsson hreppstjóri í Bygðar-
holti í Austur-Skaftafellssýslu og Páll
Ólafsson bóndi á Akri í Húnavatns-
sýslu.
Guðlaug Guðmundsson sýslumann
og alþingismann hefir Þýzkalands keis-
ari sæmt hinni rauðu arnarorðu af 3.
flokki.
heilu blaðanna
í gærkvöldi var haldinn í barna-
skólahúsinu hér á Akureyri fundur
til þess að ræða um framkomu blað-
anna í stjórnmálum. Fundarboðend-
ur voru: Páll Briem amtmaður, Kl.
Jónsson sýslumaður, Stefán Stefáns-
son kennari, Eggert Laxdal kaup-
maður, Friðrik Kristjánsson kaup-
maðurog Einar Hjörleifsson ritstjóri.
Miklu fleiri sóttu fundinn en inn
komust í fundarsilinn. Fundarstjóri
var Kl. Jónsson og hélt ræðu í
fundarlok, en frummælandi Páll
Briem. Auk þeirra tóku til máls:
Einar Hjörleifsson, Frb. Steinsson
bóksali og Stefán Stefánsson. Svolát-
andifundarsamþyktgerð í einu hljóði:
Með því að fundurinn er sann-
faerður um, að einlægir framfara-
menn séu í báðum þeim þingflokk-
um, er þjóðin veitti fylgi við síðustu
kosningar og
með því að hann lítur svo á,
sem það sé afarmikilsvert fyrir
þjóðina á þessum tímum, að deil-
ur þær falli niður sem staðið hafa
með henni síðustu ár
þá skorar hann á fslenzku blöð-
in, að ræða landsmál framvegis af
hógværð, hætta gersamlega öllum
uppnefnum á flokkunum og öllum
getsökum í garð einstakra manna,
og láta niður falla allar deilur út
af þeim málum, sem ráðið hefir
verið til lykta eða menn orðið
sammála um á alþingi.
Enn fremur skorar fundurinn á
önnur héruð að láta til sín taka
í sömu átt og þessi fundur.
Taflfélag
var stofnað hér í bænum síðastlið-
inn vetur, og gengu t það um 30
manns á vetrinum. Fundirnir voru vel
sóttir og töluverður áhugi með félags-
mönnum. Að sumrinu til hafa fundir
legið niðri. Nú á aftur að fara að
taka til starfa, eins og frá er skýrt
í auglýsing hér í blaðinu, og verður
ekki annað sagt, en að það sé í
framfaráttina, að hin fagra forna list,
manntaflið, ryðji sér til rúms og bægi
burt öðrum óæðri skemtunum.
Sjúkir læknar.
Heilsufar Ingólfs Gíslasonar er svip-
að, eins og þegar »Norðurland« kom
út síðast og batavonirnar sömu.
Sigurður Pálsson er töluvert veikur
enn, nokkur hiti og þrautir í kjálkan-
um, einkum á nóttum.
Guðm. Hannesson
héraðslæknir fór með »Hólum« vest-
ur á Blönduós nú í vikunni, ætlaði að
finna föður sinn í ferðinni og er vænt-
anlegur með Hólum aftur.
Siglingar
u. þ. m. kom gufuskipið »Thor«
frá útlöndum með tunnur og salt til
síldarútgerðarmanna.
12. þ. m. komu »IIólar«, fóru svo
í vikunni vestur á Blönduós og eru
væntanlegir hingað aftur í dag.
15- þ- m. fór gufuskipið »Avance«
til Noregs. s. d. kom gufuskipið »Askur«
frá Noregi að sækja síldarveiðarmenn
og síldarveiðaúthöld.
16. þ. m. kom seglskipið »Inge-
borg« frá Khöfn með vörur til verzl-
ana Höepfners og Gudmanns Efterfl.
Barnaskólinn
hér á Akureyri var settur 15. þ.
mán. Börnin verða undir 80. Aðal-
kennarar ern Kristján Sigfússon og
Páll Jónsson. Auk þeirra kenna fiú
Halldóra Vigfúsdóttir (lestur), séra
GeirSæmundsson(dönsku), Carl Schiöth
(leikfimi) og Magnús Einarsson (söng).
Aflabrögð.
Síld sú, sem hér hefir verið í poll-
inum (»millisíld«), virðist hafa gengið
f djúpið fyrir rúmri viku, og er kent
því, að mikið af kolkrabba hefir komið
inn. En í fyrrakvöld fékk Bogi Daníels-
son veitingamaður í fyrirdrætti 20
strokka af hafsíld, sem hér hefir ör-
lítið orðið vart við í sumar. Og í gær-
morgun fekk útgerð Laxdals og fl.
um 100 strokka af hafsíld í nót. —
í net hefir aflast ofurlítið af hafsíld
út með firðinum, hvarvetna örgrunt. —
Þorskveiði töluverð hefir haldið á-
fram í fiskikvíunum, og dálítið hefir
orðið síldarvart þar.
Tíðarfar
gott enn; nokkuð þó farið að kólna.
Jörð alhvít að morgni í fyrradag, fyrsta
sinni á þessu hausti og töluvert frost
á nóttum.
Mannalát.
Þ. 12. þ. mán. andaðist á spítalan-
um hér f bænum Einar Jiílíus Hallgríms-
son, bóndi á Munkaþverá. Hann var
fæddur á Auðnum í Öxnadal árið 1852.
Faðir hans var Hallgrímur Tómasson
sonur hinna góðfrægu 'njóna Tómasar
bónda á Steinstöðum og Rannveigar
Hallgrímsdóttur, systur Jónasar skálds
Hallgrfmssonar. En móðir hans er
sfðari kona Hallgríms, Margrét dóttir
Einars prests Thorlacfus í Saurbæ og
Margrétar Jónsdóttur prests »lærða«
í Möðrufelli. Júlíus sál. ólst upp hjá
foreldrum sínum, lengst af á Grund í
Eyjafirði, þar til árið 1877, er hann
kvæntist eftirlifandi ekkju sinni, Krist-
ínu, dóttur Jóns bónda Jónssonar á
Munkaþverá. Þau hjón buggu fyrstu 5
árin á Steinstöðum í Öxnadal. En árið
1883 fluttust þau þaðan að Munkaþverá,
og hafa búið þar síðan móti Jóni
tengdaföður Júlfuss. Sjö börn eignuð-
ust þau hjón, og lifa 4 þeirra.
Júlíus sál. lærði ungur stýrimanna-
fræði og var skipstjóri nokkur ár á
þilskipum áður en hann fór að búa.
í hreppsnefnd var hann flé%t búskapar-
ár sín og oddviti nokkur ár. Hann
var nytsemdarmaður, prúðmenni hið
mesta og hvers manns hugljúfi.
Lík hans verður flutt heim til hans
á mánudaginn kemur, og ræða verður
þá haldin hér í kirkjunni, kl. 12 á
hádegi. Jarðarförin fer fram að Munka-
þverá á föstud. kemur þ. 24. þ. m.
Landsþingskosningarnar
í Danmörku hafa farið svo, að þótt
vinstri menn séu þar í minni hluta,
getur stjórnin samið við þingið um
þær réttarbætur, er hún vill fá fram-
gengt. Þeim flokki hægrimanna, sem
semja vill við stjórnina, hefir fjölgað
svo, og Estrupssinnum, sem enga
samninga vilja, fækkað svo, að búast
má við, að frjálslynd stjórn geti hér
eftir beitt sér til fulls.
Gufuskipið „Jadar“
rak sig á sker (»Víkursker*) á inn-
sigling á Fáskrúðsfjörð í níðaþoku 10
þ. mán. Gat kom á framlestina og hún
fyltist af vatni, en afturskipið talið