Norðurland - 31.01.1903, Blaðsíða 1

NORÐURLAND.
19. blað.
Ritstjóri: Einar Hjörleifsson.
Akureyri, 31. janúar 1903. > II. ár.
Ifm huað er barist?
Ljóslega virðist ætla að koma
fram hér norðanlands, um hvað er
barist. Það kemur eigi að eins fram
í orði, heldur og í verki. Verkin
eru ótvíræð, -og orðin eru eigi síð-
ur farin að verða skilmerkileg.
„Norðurland'1 hefir sagt, að bar-
ist sé um kyrstöðu eða framfarir.
Svo hefir verið reynt að fetta fingur
út í orðið „kyrstaða", því haldið
fram í því sambandi, að allir vilji
einhverjar framfarir, og enginn vilji
algerða kyrstöðu. Leir, sem gera
sér slíkt að aðfinsluefni, virðast ekki
átta sig á því, að „kyrstaða" er
hlutfallsleg hugmynd. Enginn segir
það ósannindi, að sólin standi kyr
í samanburði við jörðina; samt er
hún á hreyfingu. Að sínu leyti eins
er talað um kyrstöðu hjá þjóðunum,
þegar framfarabreytingarnar verða
margfalt minni hjá þeirn en annar-
staðar í heiminum.
Oss hefir þótt stjórn vor nokkuð
kyrstæð í þessum skilningi. Orðið
Hi'haldsemi" er ekki sem fallegast
orð, en ef það kostar ámæli um
„ódrengskaþ" o. s. frv. að nota það
ekki um landstjórn vora, þá er svo
sem velkomið að láta ekki slíkt
raska friðinum.
Það er þá framfarir eða íhald-
semi, senr um er barist. Þá er víst
öllum gert til hæfis. Enginn mun
neita því, að stjórn vor hefir
verið ihaldsöm, að hún hefir ekki
stutt þingið í framfaraviðleitni sinni
og gert lítið sem ekkert til þess að
efla framfarir í landinu, jafnvel reynt
að hefta þær. Vilji andstæðingar vorir
ekki viðurkenna þetta, sem liverju
mannsbarni er kunnugt, þá munum
vér reyna að sanna það.
Hér á Norðurlandi kemur það
sem stendur einna ljósast frarn á
landinu, um hvað verið sé að berj-
ast. Það kemur hér fram í verkinu,
og á það verða ekki bornar brigður.
Eins og kunnngt er, gaf Heima-
stjórnarflokkurinn út stefnuskrá á
síðastliðnu sumri og lofaði þar sér-
staklega að styðja landbúnaðirm og
efla mentun alþýðunnar. Nú er það
alkunnugt, að Páll Briem amtmaður
ber hvorutveggju þessi mál fyrir
brjósti, svo að óhætt er að segja,
að aðrir gera það ekki fremur á
landinu. Hann hefir ritað meira en
flestir aðrir til skýringar landbúnaðar-
málum, og hve mikils tillögur hans
eru metnar, má nreðal annars sjá á
því, að landbúnaðarnefnd síðasta
þings lagði þær algerlega til grund-
vallar í álitsskjali sínu. Hann hefir
verið helzti frumkvöðull að stofnun
Búnaðarfélags íslands. Á búnaðar-
þinginu 1901 rnátti fyllilega telja
hann foringja þeirra manna, sem
halda vildu í framsóknaráttina. Að
hans tilhlutun var það t. d., að
styrkur var veittur til utanfarar bún-
aðarskólakennara og bænda, að ó-
töldum nrörgum og mikilsverðum
ráðstöfunum öðrum til eflingar bún-
aðinum. Öllum er að meira eða
rninna leyti kunnur sá skerfur, sem
hann hefir lagt til umræðanna unr
alþýðumentamálið — langveigamesti
skerfurinn, sem nokkur íslendingur
hefir til þeirra lagt — og sá eld-
heiti áhugi, sem hann hefir á því,
að það velferðarmál þjóðarinnar
komist í sem æskilegast horf.
Nú hefði mátt ætla, að Heima-
stjórnarflokkurinn styddi að því af
fremsta rnegni, að fá slíkan liðsmann
á þing, enda enginn vafi á því, að
sá hluti þess flokks, sem vill fram-
farirnar, æskir þess af heilum hug.
Samt er eftir áreiðanlegum fréttum
annað í vændum.
Þeir Lárus Bjarnason, Hannes Þor-
steinsson og nánustu félagar þeirra í
Reykjavík hafa sem sé tekið sér það
bessaleyfi, að reyna í nafni Heima-
stjórnarflokksins af fremsta megni
að afstýra kosningu Páls Briems í
Húnavatnssýslu. Fulltrúi þeirra þar,
Árni Árnason í Höfðahólum, er nú
líklega kominn á stað í þeim erind-
um. Eftir fregnum með síðasta pósti,
á framar öllu öðru að finna honum
framkomu hans í kláðamálinu til for-
áttu.
Páll Briem hefir í því máli verið
mestur framsóknarmaður landsins.
Hann hefir lagt alt kapp á að fræða
menn um það og fá stjórn og þing
til þess að gjöra ráðstafanir til út-
rýmingar fjárkláðanum. Loks lrefir
hann ráðið hingað til lands fjár-
kláðalækni O. Myklestad, sem hefir
hina fylstu þekking á því máli, og
áreiðanlega útrýmir fjárkláðanum al-
gerlega, svo framarlega, sem ekki
verður sú stjórn við völdin hér á
landi, sem aftrar honum frá því.
Hér kemur ljóst fram íhaldsemi
þeirra Lárusar og félaga hans. Þeir
vilja halda öllu í sama horfinu, einn-
ig að því, er til fjárkláðans kemur. En
vonandi blandast nú fáum hugur
um það, að betra sé að losna við
fjárkláðann, og sennilega verður það
fáum torskilið, að það sé íhaldsemi
að vilja halda honum við. Þjóðin
ætti að vera búin að fá nóg af hon-
um.
Það kemur alveg eins fram í
Húnavatnssýslu og Eyjafirði, um
hvað er barist. í Húnavatnssýslu á
að reyna að kotna að Jóni Jakobs-
syni forngripaverði; í Eyjafirði Hann-
esi Hafstein sýslumanni. Bæði þessi
þingmannaefni eiga sannnerkt að
því, að fylgi þeirra við núverandi
landstjórn er engum vafa bundið.
Fyrir þeinr báðum eiga bændur að
víkja, Jósafat í I lúnavatnssýslu, Stef-
án Stefánsson í Eyjafirði. Þá bænd-
ur hefir enn í engu greint á við
flokk sinn. En Lárus og félagar
lrans óttast auðsjáanlega, að bænd-
urnir fari að liugsa sig urn, þegar
um það verður að tefla, að halda
núverandi landstjórn við völdin og
stjórnarfarinu í sama horfinu — um
það og ekkert annað. Þess vegna á
að fá í bændanna stað sýslunar-
manninn úr Reykjavík og sýslu-
manninn af ísafirði. Þeir bregðast
ekki landshöfðingja né hugsjónum
íhaldseminnar.
Það er ekki sagt í lítilsvirðingar
né ámælis skyni um landshöfðingja,
að hann sé íhaidsamur maður. Estrup
ogNellemann eru íhaldsmenn. Lands-
höfðingi fylgdi þeim að málum og
var jafnvel íhaldsamari en þeir í
búnaðarmálum, mentainálum o. fl.
Estrup og Nellemann eru mikilhæfir
menn. Landshöfðingi er það líka.
En hann er beinlínis ímynd íhald-
seminnar. Sé hann ekki íhaldsmaður,
þá er slíkur maður ekki til hér á
landi. Og hann er þá ekki heldur
til í öðrum löndum. Ekki er kunn-
ugt um, að þar séu neinir menn til,
sem alls engu vilja breyta. En hvar-
vetna er samt viðurkent að íhalds-
menn séu til.
Og vér getum ekki með nokkuru
móti varist þeirri hugsun, að íhald-
semi hafi nú um stund nógu lengi
setið að völdum hér á íslandi. Hún
hefir ráðið lögum og lofum hér,
síðan er þjóðin misti frelsi sitt, 1264.
Þess vegna er komið sem kornið er.
Nágrannaþjóðirnar hafa haft veru-
lega framfarastjórn öðruhvoru. Og
vér erum orðnir svo langt á eftir í
mentun og atvinnumálum, að oss
þykir tími til kominn eftir mörg
hundruð ár að fá nú loksins ein-
læga framfarastjórn, ogaðþví viljum
vér vinna af fremsta megni.
Hins vegar er það ekki nema
eðlilegt, að þeir, sem vilja halda
öllu í sama horfinu tiltölulega, lofi
landshöfðingja, og reyni af öllum
mætti að styðja þá, sem þeir vita,
að muni veita honum fylgi. „Þjóð-
ólfur" hóf upp merkið um nýárið,
eins og „Norðurland" benti á í
síðustu viku, skipaði landshöfðingja
„í brodd fylkingar". Hér er farið að
bóla á svipaðri viðleitni á prenti.
En vilji þeir, sem það gera, sýna
einlægni og drengskap í framkomu
sinni, þá verða þeir jafnframt að
kannast við það, að þeir séu að
styðja íhaldsemina, framfaratregðuna,
til valda hér í landinu.
\
Veðurathuxanir
á Möðruvöllum í Hörgárdal. Eftir Ólaf Daviðsson.
1903. Janúar. Um miðjan dag (ld 2). Minstur h.! (C)ásólar-I hringnum
o — > S Or- 3 >—I Hiti (C.) •3 XO KO 9é O §3 l C/) 1 O 4*: o
Sd. 18. 75.0 -f- 1.4 0 0 -f- 2.2
Md.19. 75.8 -f- 2.8 0 5 -f- 5.o
Þd. 20. 75.2 -f 6.6 SV 1 9 R -f- 4.o
Md.21. 73.o -f- 0.4 S 1 10 R, S 2.i
Fd. 22. 73.3 -1- 2.9 0 2 ~T~ 4.2
Fd. 23. 73.2 — 1.9 0 9 s -f- 5.o
Ld. 24. 71.o -f- 2.8 S 2 5 s -7- 4.9
24. jan. kl. 9 stóð loftvogin á 71.i og er
það mest loftþyngd síðan í voðaveðrinu 20.
sept. 1900. Þá stóð loftvogin á 70.s.
Deilur og drengileg barátta.
Eftir Pál Briem.
Eg ætla enn að minnast á, hvern-
ig menn taka undir áskorun Akur-
eyrarbúa, Þingeyinga og Vopnfirð-
inga til blaðanna. Það, sem virðist
hafa fest sig mest í hugskoti manna,
er orðið fríður, og þetta er eðliiegt.
Þegar menn heimta, að blöðin láti
niður falla „deiiur út af þeirn mál-
um, sem ráðið hefir verið til lykta
eða menn orðið sammála um á al-
þingi", þá finst mönnum afleiðingin
sé sú, að alt eigi að detta í dúna-
logn, engir flokkar eigi framar að
vera til, alt eigi að vera tóm frið-
semi.
Leikur sér með ljóni
Lamb í Paradís,
segir síra Matthías. En hér á íslandi
að minsta kosti er engin Paradís;
ef menn eiga að gera sig að lömb-
um og leika sér við íslenzku ljónin
og refina, þá verða lömbin vægðar-
laust rifin á hol og hið illa stígur
í hásætið. Þessu rísa menn á tnóti.
„Það getur nú orðið varúðarvert",
segir vitur og góðgjarn merkismaður
í ísafold, er hann minnist á áskorun
Akureyrarfundarins, „að koma með
eða halda ríkt fram alveg skilyrðis-
Iausutn friðarkenninguin, meira að
segja: það getur orðið beint ókristi-
legt athæfi." Verzlunarstjóri Ólafur
Davíðsson leggur það í áskorun
Akureyrarbúa, að eftir henni ættu
blöðin „að hætta alveg að skifta sér
af pólitískum ágreiningsefnum fíokk-
anna" og að eftir henni „megi eng-
ar umræður eiga sér stað um þau
lög, sem alþingi hefir samþykt. En
það væri aftur sama sem að segja,
að lögum megi aldrei breyta". Auð-
vitað þykir honum áskoruuin vera
„hreinasta lokleysa".
Mér datt í hug, þegar jeg las þetta,
æfintýri Andersens, þar sem ein fjöð-
ur varð að fimm hænum. „Og það
korn í blöðin og það var prentað
og það er alveg satt."
En skyldi eigi vera vegur að
skýra áskorunina dálítið öðru vísi,
svo að hún alls eigi geti leitt til
„ókristilegs athæfis" eða verið hrein-
asta lokleysa. Skyldi það eigi vera
mögulegt, að menn hér norðan- og
austanlands hafi af kurteisi við blöð-
in átt með orðinu „deilur" við skamm-
ir og rifrildi?
Fyrir síðustu kosningar var eðli-
legt, að menn deildu um framkomu
sína í stjórnarskránnálinu með ákaía,
en nú er það mál til lykta leitt og
þess vegna er gersamlega gagns-
laust að vera að „deila" um það.
Annað mál, sem miklar deilur hefir
vakið, en ráðið hefir verið til lykta,
er bankamálið. Það er einnig gagns-
laust að vera að „deila" um það.
Það er vonandi, að áskoranirnar
verði að ýtnsu leyti teknar til greina
í þessu efni, og að öll hin betri blöð
hætti rifrildi um þessi mál. Það er