Norðurland - 31.01.1903, Síða 3

75
Nl.
milda dóma yfir breiskleika annara
manna, að þeir mundu þykja mjög
harðir í munni þess manns, sem ekki
vill vamm sitt vita. Og höf. verður
ekki skilinn á annan veg, en að Geir-
mundur sé í raun og veru bezti dreng-
ur, og alt ólánið sé öðrum að kenna.
Við þetta raskast alt siðferðislegt
jafnvægi í sögunni, og það er ekki
nema eðlilegt, að hugir tiianna rísi
öndverðir gegn því.
En þrátt fyrir þá miklu galla, sem
óneitanlega eru á þessari bók, mega
menn ekki missa sjónar á gáfunum,
sem þar koma fram.
Yfir frásögn höf. er stóreinkenni-
legur, alveg frumlegur röskleikablær.
Þetta mætti sýna með tilvitnunum í
að kalla má hverja blaðsíðu bókarinn-
ar. Vér látum oss nægja að benda á
þessar línur:
»Stundin var stutt. Brandur gat komið
heim með lömbin, þegar minst varði. Þau
stóðu við þilið hjá stofuglugganum, voru
búin að átta sig á því, hvað þessi stund
breytti lífi þeirra og lífsgleði mildð. Þau
hlutu að skilja, slíta sambandið; kefja ást-
ina og ástríðurnar. Þokumökkinn svifaði
frá tunglinu, sem snöggvast. Þau hnigu
hvort að öðru; varirnar mættust; augun
störðu; drukku ást, angur og minningu;
sorgfögur í skilnaðinum, saklaus og hrekk-
laus á því andartaki. Svo lagði móðu yfir
þau. Bólstur huldi aftur tunglið, tökunum
var slept; tvö andvörp; hægt fótatak og
marrið í hurðinni. Myrkur úti og inni. Is-
ungin féll seint og jafnt; klakanálarnar
silfruðu og svelluðu alt sem úti var, bæði
menn og skepnur, barfenni, víðikjörr, kletta
og haglendi. í bænum á Fossi niðaði nóttin;
súginn af hráslaga loftsins lagði inn í dyrnar,
inn göngin, fast að eldinum, sem smaug
titrandi milli taðflaganna og reyndi til,
rauður og reykrammur, að kveikja í þeim;
niðurlútur við stritið, iðinn og þrásækinn
við starfann.*
Bókin er full af örstuttum lýsing-
um og samlíkingum, jafnágætum eins
og þessu, sem sagt er um eldinn í
taðflögunum. Og sá óróleikur er yfir
stílnum, að hugurinn er alt af á fleygi-
ferð. Eitt leiftrið er rétt á undan þeim
línum, sem nú hafa verið tilfærðar:
»Gróu varð ekki svefnsamt þessa nótt;
henni var ákaflega órótt í skapi; að hlaupa
frá búi og börnum var jafn-óhugsandi og
að hlaupa fáklædd út í brunafrost og stór-
hríð.«
Svona rita ekki aðrir en »heldri
menn« bókmentanna. Yfirleitt er orð-
færinu svo háttað, að það leynir sér
ekki, að á pennanum hefir haldið lista-
maður, sem gerir sér fullljóst, hvað
hann hefir fyrir stafni.
Hér og þar er skygnst mjög langt
inn í líf mannanna. Sjálfsagt er óhætt
að fullyrða, að bezt sé náð sambúð
hjónanna á Fossi, Brands og Gróu.
Hún er öll snildarleg, frá því er Gróa
fer að taka út úr búð á laun við mann
sinn, og þangað til hann finnur bréf
Geirmundar til hennar og fær fulla
vissu um, hvernig ástatt er. Og eg er
ekki viss um, að nokkurum manni sé
betur lýst í íslenzkum bókmentum en
Brandi.
Af öllu því, er mönnunum fer á
milli, lætur höf. bezt að lýsa fáþykkj-
unni, þegar óánægjan og tortrygnin
urgar undir niðri, en er ekki farin að
sjóða upp úr. Þar á móti tekst hon-
um furðu-illa með ástatal elskenda.
Það verður að væmnu, ófrumlegu orða-
gjálfri.
Fyrirtaksvel segist höf., þegar hann
minnist eitthvað á dýr. Hrein snild
er á ferðum, hvenær sem hann segir
frá hest-um. Og einkennilega vel er
að orði komist um lambærnar í eftir-
farandi línum.
»Geirmundur leit með ánægju yfir Iamb-
ærnar sínar um vorið; þær voru feitar og
frjálslegar, lömbin björt og bústin; féð
hafði fjölgað að mun, þessi árin í Breið-
holti, og nú voru sjö ærnar tvílembdar;
hann hafði sérstaklega gaman af að færa
þeim deigbita, .fiskroð og ugga, þegar
hann gekk til þeirra, og þær voru vissar
að þekkja hann; komu rásandi móti hon-
um, teygðu fram álkuna og réttu sig hátt
eftir matnum; lömbin stóðu ofurlítið frá,
störðu á manninn og móðurina á víxl,
hrædd og undrandi, spertu fram eyrun,
stóðu í hálfgerðu hnipri hvert hjá öðru,
viðbúin að hlaupa, ef háska bæri að, efi
nokkuð óttaði þeim. Dálítinn spöl frá lá
Vaskur milli þúfna, starði á Geirmund og
stökk undir eins til hans, þegar hann
bandaði hendinni og gekk burtu frá án-
um; flaðraði og stökk upp um hann og
reyndi tii að sleikja á honum hendurnar.«
En höf. er ekki nærri eins leikinn
í því að setja saman sögu, eins og
að koma orðum að því, sem hann
hefir athugað og vill lýsa. Það má
næstum því svo að orði kveða, að
sagan detti sundur í tvent. Kaflinn
um Geirmund og Gróu hefir í raun
og veru að kalla má engin áhrif á
kaflann um Geirmund og Þuríði. Og
óheillaatburðurinn í þinghúsinu, þegar
Geirmundur verður nærgöngulastur við
Þuriði, er ekki af neinni nauðsyn sprott-
inn, er kemur fram í sögunni — ekki
sprottinn af öðru sjáanlegu en rang-
snúinni tilhneiging höf. til að draga
fólk sitt niður í saurinn. — Bókin er
eftir íslenzkum mælikvarða feykilöng
— mun vera einum fjórða parti styttri
en »EIding« Torfhildar Holm — og
hefii orðið höf. ofviða, að því, er
samsetninguna snertir. Auk þess eru
margar hugarhræringarnar svo náskyld-
ar hver annari, þar sem bókin er
mestmegnis um ásta-þrengingar og
drykkjuskap, að ekki er trútt um, að
þær þreyti lesandann í jafn-löngu máli.
Yfirleitt getur lesandinn naumast
varist þeirri hugsun, að þessar góðu
gáfur séu á glapstigum í þessari bók,
sárgrætilegum glapstigum, sem eðli-
legt er að mönnum gremjist og þeir
taki sér nærri. En að hinu leytinu
eru kostirnir svo ótvíræðir, hæfileik-
arnir svo ómótmælanlegir, að menn
trúa því ekki, að ekki sé von á ein-
hverju betra úr sömu áttinni.
E. H.
S
„Eyfirðingur“
einn, — sem vér þekkjum mjög vel,
en hugðum sannast að segja, að teldi
sig nógu mikinn mann til þess, og
hefði fulla einurð á því, að setja við
nafn sitt, þegar hann hælir vinum
sínum og ámælir þeim, sem eru á
annari skoðun en hann — hefir svarað
ritgjörð »Norðurlands« »Kyrstaða og
framfarir«.
Hann neitar því, að reynt hafi ver-
ið að fá kjósendur hér til að skuld-
binda sig til að kjósa Hannes Haf-
stein sýslumann; ekkert hafi verið gjört
annað en lítilsháttar að grenslast eftir,
hve margir fylgismenn H. væru.
Svo hann treystir ekki konsúl J. V.
Havsteen og sendimönnum hans til ann-
ars en »lítilsháttar að grenslast eftir«,
getur ekki hugsað sér að þeir beri
við að spyrja menn, hvort þeir vilji
þá lofa að kjósa H. H., ef hann komi.
Alt bara lauslegar eftirgrenslanir, og
engum ætlað að standa við neitt!
Ójá! Það kann að mega telja ein-
hverjum trú um þetta. En ekki »Norð-
urlandi*.
Málið skýrist.
Ekki neitar »Eyfirðingur« því með
einu orði, sem skýrt var frá í 17. bl.
»Norðurl.«, að nokkur hluti Heima-
stjórnarflokksins hafi gert tilraun til
þess að koma landshöfðingja í ráð-
gjafasessinn. Sýnilega hefir hann ann-
aðhvort vitað það áður, eða tekið orð
»NorðurIands« trúanleg, sem líka var
alveg óhætt.
í stað þess að fara nokkuð um það
að þrátta, tekur »Eyfirðingur« þá stefnu,
að leitast við að færa líkur fyrir því,
að landshöfðingi mundi verða góður
ráðgjafi.
Svo langt eru þá umræðurnar komn-
ar. Nú er málið óneitanlega óðum að
skýrast, og verður vonandi kjósendum
fullljóst fyrir kosningarnar í vor.
Bæjarsfjórnarfundur.
27. janúar.
Halldóri Halldórssyni, Haraldi Sigurðar-
syni og Stefaníu Friðbjarnardóttur veitt að-
setursleyfi í bænum.
Vísað til skólanefndar beiðni frá ýmsum
um að fá leikfimishús barnaskólans til leik-
fimisiðkana.
Þeir menn, sem beðið höfðu um grunna
fyrir utan rauðu stólpana, fóru fram á það,
að bærinn leggi til það grjót, sem þarf til
þess að fullgera brautarkantinn, og vildu
þá ganga að skilyrðum bæjarstjórnar. Beiðn-
in feld.
Tekið fyrir erindi frá bæjargjaldkera um,
að löggæzlumönmun sé falið að útbýta út-
svarsmiðum, og að laun hans séu hækkuð
upp í 3°/o af innheimtum gjöldum. Sam-
þykt að veita gjaldkera 300 kr. þóknun
þetta ár, þannig að hann innheimti gjöldin
eins og að undanförnu og sjái um útsend-
ingu gjaldmiða á fullnægjandi hátt. Ákveðið
að auglýsa starfann lausan frá næsta nýári
og veita hann svo til þriggja ára.
Ákveðið að kaupa snjóplóg frá Noregi
fyrir nál. 125 krónur eftir fyrirmynd, er var
til sýnis á fundinuin.
Framlögð teikning og áætlun um hafnar-
tn'yggju á Torfunefi. Bæjarstjórnin ákvað að
byrja á bryggjunni í vor þannig, að eftir
að bæjarstjórn hefir nákvæmlega tiltekið
bryggjustæðið, láti hún fylla upp fram í
fjöruna alt að fets dýpi um háfjöru, eins
og teikningin sýnir, og var hafnarnefnd falið
að hafa framkvæmd í málinu. Bæjarfulltrú-
ar skulu láta uppi athugasemdir sínar við
fyrstu hentugleika. Sé hægt að halda áfram
verkinu í sumar frekara en uppfyllingu,
skal það gert.
í sambandi við þetta mál, kom fram álit
frá hafnarnefndinni um, hvaða gagn væri
að skipakví. Bæjarstjórnin væntir þess, að
þilskipaeigendur taki málið að sér og heitir
því sínu bezta fylgi.
Ákveðið að færa útsvar Guðrúnar Krist-
jánsdóttur niður í kr. 2,50. Auk þess skor-
aði bæjarstjórnin á niðurjöfnunarnefnd að
undirskrifa með nöfnum úrskurði sína eða
láta formann gera það.
Framkvæmdarmaður
stórmikill er hr. Konráð Hjálmarsson í
Mjóafirði. Gufuskip hefir hann keypt erlend-
is, og átti von á því seint í þessum mánuði
til Mjóafjarðar. Þegar það er tilbúið þar, á
það að fara til Reykjavíkur með nokkuð
margt fólk, og þaðan til ísafjarðar; í febrúar
og marzmánuðum verður það að veiðum
við djúpið með 5 bátum; í apríl og maí
hefir það 6 báta, en yfir sumartímann fram
í septeinber 7—8 báta. Einhvern títna í
marz á það að fara vestan að norðan um
land, og kemur þá hingað á Akureyri til
þess að fá sér síld, ef hún verður þá fáan-
leg. Héðan fer það austur. En svo þaðan
suður til Vestmanneyja og í Eyrarbakkafló-
ann [og verður þar að veiðum fram í maí.
Um 20. maí á það að verða komið austur
aftur sunnan að, og fara þá til vesturlands-
ins. Koma aftur austur um miðjan júlí. Þá
er búist við að nægur fiskur verði kominn
í Héraðsflóann, eftir gamalli og nýrri venju,
og hann afbragðsfallegur. 7 aðgjörðarmenn
eiga að vera rneð skipinu, svo fiskimenn
þurfi sem minst að tefja sig. Geymslurúm
fyrir síld lekur um 60 tunnur og ísrúm
samsvarandi. Skipið er um 100 fet á lengd,
2OV2 fet á breidd og 11 fet á dýpt. 34 menn
geta sofið í því í einu.
Kláðalækninga-kenslan.
Á mánudaginn og þriðjudaginn var fór
fram kláðalækninga-kensla hr. O. MyKlestads
að Eyrarlandi.
Fyrst hélt hann fyrirlestur um þekkingu
manna á fjárkláðanum, hvernig hún hefði,
smámsaman aukist; skýrði frá hugmyndum
manna á fyrra hluta 19. aldar uin kláða-
maurinn: að hann myndaðist af vessum,
sem drægjust saman, þegar regn félli á hör-
und kindarinnar. Talaði um sótthreinsun
fjárhúsa og rannsóknir og ráðstafanir í Nor-
egi, sem leitt hefðu til algerðrar útrýmingar
fjárkláðans. Erindi sínu lauk hann á þá leið,
að eftir því, sem sér virtist, mundu vera
fylstu líkindi til þess að fjárkláðanum yrði
útrýmt hér á landi, ef lík aðferð yrði við-
höfð hér og í Noregi.
Hr. Myklestad sýndi mönnum svo fjár-
kláðamaur nærri fullþroskaðan, ásamt unga
eitthvað tveggja daga göinlum, í sinásjá, er
stækkaði 350 sinnum. Því næst sýndi hann
mönnum kláða á kindum, tók svo kláða-
maura úr kindunum, og lét að því búnu
hvern einstakan nemanda reyna sig á því
að leika það eftir sér. Þessir maurar voru
svo skoðaðir í sterkum stækkunarglerum,
sem sérstaklega eru til þess ætluð að skoða
maura.
Þá lét hann undirbúa böðun á þessum
kindum og baða þær einu baði. Kindurnar
voru hafðar niðri i baðinu 10 mínútur.
Þrátt fyrir það, að kindurnar voru svona
lengi niðri í baðinu, og höfðinu dýft niður
algerlega tvisvar sinnum, voru þær hinar
hressustu á eftir og enginn skjálfti sást á
þeim.
Þrjátíu og fjórir inenn sóttu tilsögnina.
og voru úr öllum sýslum í Norður og
Austurömtunum nema Austur-Skaftafells-
sýslu; tveir voru úr Suður-amtinu.
Á miðvikudaginn fór hr. Myklestad með
lærisveina sína flesta, sem verið höfðu á
Eyrarlandi, yfir í Kaupangssveit, var þar
við baðanir miðvikudag og fimtudag, sýndi
mönnum böðunaraðferðina og lét alla nem-
endur skiftast á um að stjórna baðinu.
Hann telur þessa menn hafa nú fengið
svo núkla tilsögn, að þeir geti starfað sem
kláðalæknar undir hans umsjón.
í marzmánuði er í ráði að hafa aftur
kenslu hér í kláðalækningum.
„Rakalaus ósannindi"
lýsir hr. Stefán Stefánsson í Fagraskógi
þá sögusögn, er blað konsúls J. V. Hav-
steens hefir flutt, að hann geri ekki kost á
sér við næstu þingkosningar. Hann segist
„verða einn meðal frainbjóðanda í Eyjafjarð-
arsýslu, hverjirsem þeir svo kunna að verða,"
Orðið úti.
Þriðja í jólum varð maður úti á Húsa-
víkurheiði, milli Borgarfjarðar og Loðmund-
arfjarðar, Jón Teitsson að nafni.
Á nýársdag varð kona úti frá Miðhúsum
í Eiðaþinghá, að því er haldið er, Anna