Norðurland - 03.10.1903, Blaðsíða 2

Nl.
6
sendi slíka geisla út frá sér í allar
áttir. Heldur ekki þarf sólarljós eða
önnur birta að hafa áhrif á þau. Hvað-
an þau fá þennan undarlega kraft, vita
menn enn þá ekki svo mér sé kunn-
ugt. Þetta er í raun og veru stór
furða og efni þessi eru eins og nokk-
urs konar lampi, sem lýsir eilíft og
endalaust með sama ljósmagni, án
þess nokkurn tíma sé á hann látið.
I fyrstu fann Becquerel geisla þessa
skína frá frumefni einu, sem nefnt er
Uraníum, og ýmsum efnasamböndum
þess. Þá þektust eigi nein önnur efni,
sem hefðu þennan eiginlegleika. Síðar
hafa verið uppgötvuð 3 áður ókunn
frumefni, sem senda sams konar geisla
út frá sér og það með margfalt meira
krafti. Kunnugast þessara efna er Radi-
um og er skin þess 300 þúsund sinn-
um sterkara en Uraníum. Nú er það
því eingöngu notað við rannsóknir á
Becquerelsgeislum.
Geislar þessir hafa marga kynlega
eiginlegleika. Þess er áður getið, að
þeir ganga í gegn um ýmsa ógagn-
sæja hluti og hafa áhrif á ljósmynda-
plötur. Loftið umhverfis efni þessi
verður leiðandi fyrir rafmagn og úr
hlaöinni rafmagnssjá (electroskop) hverf-
ur rafmagnið óðara en þau koma ná-
lægt henni. Mörg efni lýsa sterkt í
myrkri, þegar geislar þessir falla á
þau, bæði þau sem annars eru lýs-
andi í myrkri og önnur, sem ekki eru
það. Segulstál getur beygt geisla þessa
og dregið þá að sér. Flestalt, sem
verður fyrir áhrifum þeirra, dautt og
lifandi, fær sama eðlið og sendir Bec-
qu'erelsgeisla út frá sér í lengri eða
skemmri tíma, en þó helzt þetta eigi
til langframa, ef hlutirnir koma eigi
nálægt Radium eða öðrum slíkum
efnum.
Á lifandi verur hafa Becquerelsgeisl-
ar ýms kynleg áhrif. Sjálfur Becquerel
rak sig á þetta á ónotalegan hátt.
Hann hafði stungið ofurlitlu glasi í
vasa sinn með Radiumsalti í, sem
annars var vandlega lokað (lakkað yfir
stútinn). Eftir nokkura stund fór hann
að kenna sársauka undan glasinu og
kom þá í ljós, að geislarnir höfðu
brent allmikið sár á hörundið gegn
um fótin. Sár þetta greri fyrst seint
og síðar meir.
A sjónfæri manna hafa geislar þessir
sterk áhrif. Þó bundið sé fyrir augun
með ógagnsæju bindi, þá sér maður
ljósglampa, þegar radiumsalt er borið
að höfðinu, jafnvel þó komið sé með
það aftan að hnakkanum, og er auð-
velt að greina í hverri átt glampinn
sést. Steinblindir menn verða þó eigi
þessa varir, en sé eigi sjónin alger-
lega sloknuð (t. d. elding sjáist), sést
þessi glampi jafnvel þó hún sé svo
sljó, að ekki sjáist munur á degi og
nóttu. Séu geislar þessir látnir skína
á spjald í dimmu herbergi, sem mál-
að er með myrkurlýsandi efnum, sjá
hinir blindu spjaldið sem lýsandi flöt.
Ef nú ógagnsær hlutur er borinn fyrir
það, þá sést hann sem svartur skuggi
á spjaldinu og má á þennan hátt
kenna nærfelt steinblindum mönnum
að þekkja hluti, jafnvel kenna þeim
að lesa og skrifa.
Hvílík feikna áhrif geislar þessir
geta haft, sést ef til vill bezt á nokk-
urum tilraunum, sem þýzkur læknir
hefir nýlega gert. Til tilrauna sinna
hafði hann að eins 30 milligröm af
einskonar Radiumsalti (Radiumbromid)
og er það tæplega sem svaraði ein-
um hundraðasta hluta af tóbaksnefi .*
Efni þetta var geymt í dálítilli lokaðri
öskju og var hún lögð ofan á lokið
á íláti sem rottur voru aldar í. Dýrin
voru reynd að því að vera hraust og
heilbrigð og þeim var séð fyrir öllum
lífsnauðsynjum. Nú kom það í ljós, að
rotturnar sýktust bráðlega. Eyrun urðu
rauð, dýrið dauft og niðurdregið, hætti
síðan að éta, lagðist svo fyrir og hreyfði
sig ekki nema við þvf væri ýtt, varð
máttlaust að aftan, misti meðvitund-
ina og drapst síðan á 4.-5. degi.
Þegar hin dauðu dýr voru síðan
skoðuð, var á þeim mikið hárlos, en
auk þess húðin svo sundurgrotnuð,
að stykki úr henni fylgdu með hár-
unum, þegar í þau var tekið. Vefirnir
undir húðinni voru allir blóðhlaupnir.
Þegar þess er gætt, að alt þetta
orsakaðist af örlítilli efnisögn, sem
að eins lá f lokaðri öskju uppi á lok-
inu á ílátinu, án þess að hún snerti
dýrin hið minsta eða breyttist sjálf á
nokkurn hátt, þá verður ekki á móti
því borið, að þetta er miklu furðan-
legra en nokkurn tfma Röentgensgeisl-
arnir og áhrif þeirra. Hitt er eftir að
vita, hvort Becquerelsgeislarnir fá eins
mikla praktiska þýðingu, en ekki virð-
ist það þó ósennilegt.
Guðm. Hannesson.
K
Frá Vesfur-íslendingum.
Nítjánda ársþing kirkjufélagsins vest-
ur-íslenzka var haldið í kirkju Argyle-
safnaða í Manitoba 18. — 24. júní og
stóð þannig yfir eina viku.
Ekkert kirkjuþing Vestur-íslendinga
hefir verið eins fjölment eins og þetta
síðasta. Reglulegir þingmenn 50. Þar
af 6 prestar, sem að undanförnu hafa
heyrt kirkjufélaginu til. Einn prestur
bættist félaginu á kirkjuþinginu, Pétur
Hjálmsson, ráðinn þar sem missiónar-
prestur, með 720 dollara Iaunum og
prestvígður á þinginu. Jafnframt var
síra Einari Vigfússyni, samkvæmt
beiðni hans, gefið tækifæri til að gera
tilraun til missiónarstarfsemi fyrir
kirkjufélagið, um fjóra mánuði fyrst
um sinn, gegn ofurlítilli þóknun.
Merkasta málið, er rætt var á þessu
kirkjuþingi, er skólamál kirkjufélags-
ins. Frá því segir »Sameiningin« á
þessa leið:
»Eins og fyrir fram var búist við,
var á þinginu all-mikill ágreiningur út
af skólamálinu, og gekk mikill tími
til þess að komast þar að nokkurri
niðurstöðu. Eftir að nefnd sú, er haft
hefir það stórmál með höndum á liðnu
ári, hafði skilað af sér og lagt fram
tillögur sínar, var því vísað til sér-
stakrar fjölmennrar þingnefndar, sem
í voru fulltrúar allra hinna ólíku skoð-
ana því viðvíkjandi. Ekki tókst þeirri
nefnd að verða algerlega á eitt sátt.
Og málinu var aftur vísað til nefnd-
arinnar, er hún hafði lagt fram álit
sitt. Síðan breytti hún talsvert tillög-
um sfnum, og náðu þá tillögur meiri
hluta nefndarinnar samþykt alls þorra
þingmanna. Skólamálið var einkum á
tveim fundum rætt á þinginu (22. og
23. júnf). A fyrra fundinum töluðu
ekki færri en 20 þingmenn, sumir
oftar en einu sinni, og sumir lengi;
* Efni þessi eru afardýr, svo að verð gulls
er ekkert í samanburði við það, og nær-
felt ófáanleg enn sem komið er.
en 11 á hinum síðari. Tilfinningar
manna hitnuðu stundum til muna með-
an á þeim umræðum stóð; en frið-
samlega og með bróðerni skildu menn
þó við málið. Niðurstaðan var þessi:
Hinu íslenzku kennaraembætti kirkju-
félagsins í sambandi við Wesley Coll-
ege í Winnipeg skal næsta ár haldið
áfram, og síra Friðrik J. Bergmann
hafa það á hendi eins og áður. En
auk sams konar standandi skólamáls-
nefndar (Friðjón Friðriksson, Sigtrygg-
ur Jónasson, N. Steingrímur Þorláks-
son, Tómas H. Johnson, Magnús Paul-
son, Arni Sveinsson, Runólfur Mar-
teinsson) eins og þeirrar, er verið
hefir að undanförnu, setti þingið tvær
aðrar nefndir, aðra til þess að rann-
saka, hvort kirkjufélaginu er fært að
byrja á sjálfstæðri skólastofnun í
Winnipeg á næsta ári, (síra Friðrik
J. Bergmann, Tómas H. Johnson, W.
H. Paulson, dr. B. J. Brandson, Elís
Þorvaldsson), en hina til þess, ef hitt
þykir ótiltækilegt, að reyna að stofna
annað íslenzkt kennaraembætti við
einhvern College-skóla í Bandaríkjun-
um. í þessa síðastgreindu nefnd kaus
þingið að eins þá menn, sem heimili
eiga þar syðra (dr. B. J. Brandson,
sfra Björn B. Jónsson, Bjarna Jones,
Danfel J. Laxdal, síra Hans B. Thor-
grímsen).«
Söfnuðir kirkjufélagsins eru nú 36
að tölu.
Síra Jón Bjarnason prédikaði á
þinginu og síra Friðrik J. Bergmann
flutti fyrirlestur: »Krists mynd úr ís-
lenzkum steini.«
Jarðarför eins af ágætustu bændum
vesturíslenzkum, (Skafta Arasonar úr
Þingeyjarsýslu), fór fram um kirkju-
þingstímann.
Aðalembættismenn kirkjufélagsins
voru allir endurkosnir
Sunnudagsskólaþing og bandalags-
þing voru haldin í sambandi við kirkju-
þingið, en »Sameiningin« segir, að þau
hafi ekki notið sín, af því að tíminn
hafi verið alt of stuttur, og er ráð-
gert að fara að halda þau að vetrar-
lagi.
Snemma á þessu ári var það sam-
þykt í fyrsta Iúterska söfnuði í Winni-
peg, að hann skyldi á árinu reisa sér
nýja, vandaða og veglega kirkju.
Fimtán manna nefnd, sem kjörin var
til þess að standa fyrir kirkjubyggj-
ingarfyrirtækinu, réð sér byggingar-
meistara, og eftir að hafa komið sér
niður á því í sambandi við hann,
hvernig kirkjan skyldi verða, bæði hið
ytra og innra, auglýsti hún hina fyrir-
huguðu húsgerð og tók svo beztu
boðum, sem fengust, frá múrgjörðar-
mönnum, trésmiðum, málurum o. s.
frv., til að framkvæma verkið. Sam-
kvæmt því er búist við, að kirkjan
muni kosta um 25 þúsundir dollara.
Hornsteinslagning nýju kirkjunnar
fór fram á mjög hátíðlegan hátt þ. 20.
ágúst, með söngvum, biblíulestri, bæna-
haldi og ræðum. Þeir síra Friðrik J.
Bergmann og síra Hans B. Thorgrím-
sen fluttu sína ræðuna hvor á ensku,
en síra N. Steingrímur Þorláksson og
síra Jón Bjarnason töluðu á íslenzku.
Frú Lára Bjarnason lagði horn-
steininn. Á hann er höggvið: »FÍrst
Lutheran Church — Icelandic — A.
D. 1903«.
Þessir hlutir voru lagðir í hornstein-
inn: nýja testamentið á íslenzku; passlu-
sálmar Hallgríms Péturssonar; sálma-
bókin; barnasálmar Valdimars Briem;
biblían öll á ensku; Sameiningin XVIII,
5 (Júlí 1903); Kennarinn VI, 8 (Ágúst
l9°3); Verði ljós! (Júlí 1903); Tíð-
indi frá síðasta ársþingi kirkjufélags
ins; Aldamót síðustu (1902); Lög-
berg frá 7. maí með lýsing á kirkj-
unni og myndum af henni; prentað
blað sérstakt með lesmáli á ísl. um
kirkjuna og myndum af henni, og
annað samskonar blað á ensku; enn
fremur skjal, þar sem á voru rituð
nöfn allra núverandi embættismanna
safnaðarins og félaga þeirra, er hon-
um tilheyra (kvenfélagsins og banda-
lags unga fólksins), svo og kennara
og bókavarða sunnudagsskólans 24 að
tölu, og loks mannanna allra í kirkju-
byggingarnefndinni. Á því hinu sama
skjali var þess og getið, að fyrsti
vísir safnaðar þessa væri frá árinu
1878 og hefði þá verið nefndur Þrenn-
ingarsöfnuður, en hið núverandi nafn
sitt hefði söfnuðurinn borið síðan 1884,
og enn fremur, að 1887 hefði söfn-
uðurinn komið sér upp kirkju (á suð-
austur-horni strætanna Pacific Ave.
og Nena) og haft hana til guðsþjón-
ustufunda sinna ávalt síðan.
Það er ekki neitt smáræði, sem
Winnipeg íslendingar hafa færst í
fang, þar sem er þessi kirkjubygging
fyrir 25 þús. dollara — yfir 92 þús.
kr. Eða réttara sagt nokkur hluti
Winnipeg íslendinga. Þrír söfnuðir
íslenzkir eru í bænum: Fyrsti lúterski,
Tjaldbúðar og Únítara. Auk þess er
mikill fjöldi íslendinga í bænum, sem
ekki heyrir neinum söfnuði til. Og
það er að eins einn af þessum söfn-
uðum, sem tekur sér þetta fyrir hend-
ur. í honum eru sennilega eitthvað
innan við 1000 manns. Ekki verður
sagt, að þetta bendi á, að landar
vorir eigi þar við miklar þrengingar
að búa, eins og stundum er verið að
fræða oss um.
Hr. Sigbjörn S. Hofteig f Minne-
otanýlendunni íslenzku segir í »Sam-
einingunni* frá einkennilegri, kirkju-
legri athöfn, sem fram hafi farið í
sumar í Vesturheimssöfnuði þar í ný-
lendunni. Síra Björn B. Jónsson fermdi
þá hjón, sem höfðu verið í hjóna-
bandi nær fjórum árum og eignast
tvo drengi. Við ferminguna voru þau
með sinn drenginn hvort á hand-
leggnum og Iétu svo skíra þá að
fermingunni afstaðinni.
Siglingar.
„Ceres" kom þ. 26. f. m. frá útlöndum
nieð mikið af vörum til ýmsra verzlana hér.
Skipið lagði að bryggjunni hér og greiddi
það mjög fyrir affermingunni. Það lagði á
stað vestur og suður daginn eftir. Með því
var frá útlöndum Claessen kaupmaður frá
Sauðárkrók.
.Mjölnir" kom 2. þ. m.
Skipakaup.
Auk þeirra, sem áður er getið, hafa þeir
Sigurður skipstjóri Sigurðsson og tveir aðrir
i félagi við hann keypt skútuna „Erling",
sem auglýst var i síðasta blaði Nls.
Aflabrögö
engin að heita má í innfirðinum og
fremur rýr ytra.
X