Norðurland - 22.10.1904, Blaðsíða 2

erfðaprins frá Montenegro. Annars var
Pétur smeykur um líf sitt við vígsluna
og var sterkur hervörður haldinn um
hann. Krónan var steypt úr gömlum
íallbyssugarm úr bronze, sem tekin
hafði verið frá Tyrkjum 1804. Við
athöfn þessa ringdi orðum og titlum
— og hinir virðulegu manndráparar,
morðingjar þeirra Alexanders og Drögu,
voru auðvitað ekki hafðir út undan. Þeir
fengu sinn skerf, eins og aðrir! Leikur
orð á því, að Pétur muni vera svo hár
og lár sem þeir konungsmorðingjarnir
vilja.
Vantrúarmenn úr öllum löndum héldu
fund í Róm um þessar mundir, undir
handarjaðrinum á sjálfum páfanum, og
er það sá 10. í röðinni. Voru þar marg-
ir frægir vísindamenn og skáld, þar á
meðal Björnstérne Björnsson. Forseti
hins ítalska vantrúarmannafélags setti
samkomuna. Hann endaði ræðu sfna
með þvf að segja, að mark þeirra
væri að frelsa mannlega hugsun frá
draumórum trúbragðanna. »Vér berj-
umst fyrir sigri bróðurkærleika og
friðar á jörðu.<
3000 manus voru á þessu alheims-
þingi vantrúarmanna.
Páfinn varð óður og æfur og lét
loka söfnum Vatikansins, meðan á
þingi þeirra stóð.
Vesúvius gýs voðalega þessa dagana.
Auslrœna stríðið. Þar hefir lítið gerst
sögulegt, síðan eg skrifaði seinast. Jap-
anar eru með öllu liði sínu við Mukden,
ekki minna en 300 þúsundum manns,
og er búist við hörðum bardaga á
hverri stundu. Aftur og aftur hafa
símarnir Hutt skeyti um, að orustan
væri byrjuð, en það hefir jafnan verið
borið til baka.
Japönum þótti leítt, að Kuroki tókst
ekki að um kringja ber Kuropatkins
við Liaoyang.
Inni í Port Arthur tekur nú mjög
að þrengja að varnarliði Rússa. Hefir
borgin nú verið um setin 4 mánuði.
Var varnarliðið upphaflega 30—35000,
en er nú komið niður í 8000. Þar er
og mikill vatnssljortur, því að Japanar
hafa náð vatnsbólum utan borgarinnar
á vald sitt. Þar er og ódaunn mikill
af líkum dauðra manna, er fallið hafa
sem hráviði í umsát þessari. I kring
um 20. sept. gerðu Japanar mikið á-
hlaup og náðu mörgum vígjum á vald
sitt, sem mikils var um vert.
Sendiherra Japana í Lundúnum,
Hayashi, hefir blaðamaður einn kom-
ið að máli við og átti hann tal við
hann um stríðið. Sendiherrann sagði,
að það væri misskilningur, ef menn
héldu, að Japanar fengju ekki eins
lengi og Rússar risið undir kostnaði
þeim, er stríðið hefði í för með sér.
Þeir mundu neyta alira krafta sinna
til að fá yfirbugað Rússa.
Czarinn er sagður í illu skapi nú
yfir öllum óförunum, enda þarf víst
ekki mikið á að bjáta til þess, að
honum verði skapþungt.
Það var spaugilegur atburður, er
gerðist hér í Danmörku fyrir skömmu
og mikið hefir verið rætt um. Barón
nokkur japanskur átti leið hér um
Danmörk. Hann hefir síöðu á skrif-
stofu sendiherra Japana í Berlín. Um
þær sömu mundir var von á Eystra-
saltsflota Rússa í eyjasundin hérna,
því að þá var svo ráð fyrir gert, að
hann færí til Austurheims. Danastjórn
þótti ferðalag Japanans ískyggilegt f
meira lagi. Það var svo sem ekki um
að villast, að hann var njósnari, var
kominn til Danmerkur til að halda
njósnum fyrir um farir Rússaflotans.
En ^það vildi Danastjórn með engu
móti, og á Skaganum var hann tek-
inn fastur og hafður í varðhaldi 7 tíma.
Svo var honum slept þaðan, en á leið
hans um landið hafði lögreglan gætur
á honum. Hefir mikill kurr verið í frjáls-
lyndum mönnum út af þessu tiltæki
Danastjórnar, og er haldið, að Alberíi,
íslandsráðgjafi sællar minninga, hafi átt
mestan þátt að þessu, enda er það hon-
um líkt!
X
Xot uppi á heiði.
Eg hafði fyrir löngu heyrt hrósað
fegurð og ágæti Mývatnssveitar og
blóma heiðarlandanna þar í grend, og
eg ásetti mér að gera mér skemtidag
með ferð um þær slóðir einhvern tfma,
meðan eg dveldi í Þingeyjarsýslu. Þó
varð eigi af því fyrri en nú fyrir nokk-
urum dögum, að eg réð för með góð-
kunningja mínum Davíð Sigurðssyni á
Hróarsstöðum í Fnjóskadal. Við hrept-
um veður og útsýni hið blíðasta og
fríðasta.
Við riðum, svo sem leið liggur, aust-
ur yfir Reykjadal og Laxárdal, upp yflr
Hólasand að Grímsstöðum og Reykja-
hlíð, austan vatns að Skútustöðum og
aftur ofan yfir Mývatnsheiði. Frá Mý-
vatnsför þessari hefi eg þó ekkert
sérstakt að segja. Mér kom flest fyrir
sjónir alveg eins og eg hafði búist
við því, og eins og flestum mun hafa
litist það: fjöllin tiguleg, hraunið hrika-
legt, vatnið með eyjunum yndislegt,
fólkið glaðvært og gestrisið. — En
mér er í hug að segja frá komu okk-
ar að koti einu •— eða svo hefir mátt
nefna það til skamms tíma—,sem vel
er þess vert, að getið sé á prenti.
Vestarlega á heiðinni breiðu milli
Mývatnssveitar og Bárðardals, þar sem
mývetnski gróðurinn er horfinn, er býli
eitt nefnt Brenniás. Það er eign land-
sjóðs, 6 hndr. að dýrl. Bóndi þar heitir
Guðni Sigurðsson, rúmlega sextugur
að aldri. Við höfðum heyrt getið um
umbætur hans á túni og húsum. Fýsti
okkur að sjá þær. Og af því skamt
var þangað af veginum og komið
kvöld, en við höfðum vakað full 3 dæg-
ur, fórum við heim þangað og báðum
gistingar.
Við fórum þegar að sofa og sváfum
vært, því að vel fór um okkur.
En næsta morgun fylgdi bóndi okk-
ur, eftir beiðni, ásamt elzta syni sín-
um Jóni, sem mjög hefir aðstoðað föð-
ur sinn að umbótunum, um tún og
hús öll. Komumst við að raun um, að
eigi hafði verið sagt ofsögum af starf-
semi og dugnaði heimilis þessa.
Neðarlega í gamla túninu eru húsa-
tóftir grónar. Þær eru þrjár saman;
gólfstærð hverrar þeirrar hefir naum-
ast getað verið meira en 10—15 feráln-
if. Þetta var fyrsti bærinn að Brenniási.
Hann var bygður líklega á öndverðri
næstliðinni öld af manni, er Jón hét;
nefndur »Jón kerri<. Hafði hann þózt
hart leikinn af kvenmanni niðri í
Bárðardal, hélt sig uppi á heiði og
magnaði draug að senda stúlkunni.
Var það hundur með rjúpkera-höfði.
En sendingin mistókst, svo að draugsi
fylgdi jafnan Jóni sjálfum. Af því fekk
hann nafnið.
Næst bjó þar Sigurður »brennir<
eftir 1830, og svo ýmsir, flestir fá
ár, unz Guðni byrjaði búskap þar nú
fyrir 36 árum. Byrjaði hann með litl-
um efnum og gerðist brátt fjölskyldu-
maður. Bæði það og vanheilsa olii því,
að hann átti fult í fangi að hafa ofan
af fyrir sér og sínum; þá þó eigi af
sveit. En bráðum tókst honum að
rétta við, koma fyrir sig fallegu búi
og framkvæma það, sem nú er til sýnis.
Túnið var 3—4 dagsláttur að stærð,
raklent og þýft; nú er það alslétt og
þurt og fært út um fullan helming. í
þetta sinn var búið að tvíslá nokkuð
af því. Sumt af útgræðsiunni hafði
verið gert í tnelbrekku, og hafði all-
mikið af þökunum verið flutt að. Til
þess að þurka túnið hefir lokræsi
verið gert 70 faðm. að lengd. Kring
um túnið með álíka stóru Iandi neðan
við það, sem byrjað var að plægja
í vor, er hlaðinn garður því nær ein-
göngu úr grjóti. Alt svæðið innan-
garðs er fullar 15 dagsl. I vor var
plægt, herfað og sáð 1000 feríaðmar
af óræktaða landinu.
Á túninu eru peningshús öll. Taka
þau til gjafar 200 sauðfjár. Einnig er
hesthús. Heyhlöður eru yfir nær 400
hesta af heyi. Flest er þetta nýlega
reist. Veggir víðast hvar gerðir af
grjóti, 2 álnir eða meira frá jörðu.
Margur steinn er þar aflraunalegur.
Eg tók t. d. eftir einum, sem var
um 3 al. á lengd, I !/3 á hæð og '/2
— 1 á þykt. Öll eru húsin björt og
loftmikil; strompar allir úr tré. Hlöð-
urnar hafa hurðir á járnum bæði í
dyrum (fram í garða) og í bagga-
götum.
Bærinn er eitt hús (nema skemma)
14 X! 8 al., með kjallara eins stórum.
Er það á lítilli hæð ofarlega í túninu,
snýr mót austri gengt ásbrekkunni,
sem áður var melur, en nú er fagurt
tún. Veggir eru hlaðnir að húsinu á
þrjá vegu, fullar 6 al. á hæð. Eru
þeir gerðir úr grjóti á þriðju alin frá
jörðu; streng hlaðið þar ofan á. — I
kjallaranum er vetrarfjós og búr, að-
skiiið með tvöföldu, fyltu þili og tvö-
faldri hurð. A neðra gólfi eru bæjar-
dyr, eldhús og baðstofa, en á efra gólfi
smíðahús, svefnherbergi og geymslu-
klefi.
Hús öl! eru með torfþaki, en svo
vandlega gerðu og vel hirtu, að varla
munu þau leka nema í aftaka-rigning-
um.
Guðni sjálfur og synir hans hafa
unnið því nær einir að öllum þessum
jarðabótum, byggingum og smíðum.
Sýnist það ótrúlegf, hve miklu 3 — 4
menn hafa afkastað á eigi svo mörg-
um árum, þegar einnig hefir þurft að
vinna að talsverðu búi, og allir aðflutn-
ingar hafa verið mjög erfiðir. En það
Ieynir sér ekki, hve efni öll hafa verið
nýtt haganlega : hvergi vottur af óþarfa
íburði, en alt þó varanlega gert, eink-
um nýrri húsin, snoturt og þrifalegt.
Auðsjáanlega hefir verið haft fyrir aug-
um að nota sem mest og bezt þau
efni, er næst voru; en tii bygginganna
var það einkum grjótið.
Hagnýtni og heimataka lýsir sér
hvarvetna í svip heimilisins. Eg fæ
varla stilt mig um að segja frá einu
smávegis í þessu sambandi. í glugg-
um inni voru ræktaðar nokkurar blóm-
jurtir. Auk íslenzkra tegunda sá eg þar
4 eða 5 útlendar. Þóttist eg vita, að
fræ til þeirra mundi vera keypt að.
En hvaðan ? Eg hafði reynt að fá fræ
að einni tegundinni hjá fræsölum á
Akureyri, en þar var það eigi til.
Spurði eg því hvaðan fræið væri keypt.
Kom þá upp, að það hafði alt verið
tínt úr korni, áður en það var malað.
»Hoit er heima hvað<, hugsaði eg,
og svo má segja um margt það, sem
reglusamir, þrifnir og hagsýnir heimil-
isráðendur geta kent æskulýðnum, þeg-
ar fer saman alúðarsöm ástundun og
eftirtekt.
Og víst er það, að rnikið má læra
af starfsemi og atorku þessara heiðar-
búa. Þegar slíkur blómi, sem þelta
býli sýnir, sprettur uppi á háheiði úr
íátækt og ófrjóum jarðtegi á einum
10—20 árum, þá kennir það, hve mik-
ið mætti blómga sólsæla dali og sveitir
landsins vors.
Og hvað er það, sem hér hefir orðið
svo happadrjúgt til framfaranna?
Hyggindaríka starfsemi má nefna
fyrst og fremst, en það er fleira: ein-
lægur, ósérplæginn áhugi á framförum,
samhuga kærleikur til bústaðar síns
og löngunin til að prýða hann.
Fyrir nokkurum árum fór Guðni þess
á leit að fá bújörð sína keypta, en
alþingi synjaði þess. Mundi þá marg-
ur hafa lagt árar í bát, og jafnvel
farið að hugsa um að komast í burtu.
En síðan hefir hann unnið býlinu hvað
mest gagn. — Þarna virðist fjölskyld-
an öll, foreldrarnir og börnin, hafa
hugsað og unnið eins og einn maður
með frábærri alúð. Þarna vilja »allir
eitt < : launa heiðinni fóstrið og láta
hana bera sæmdarrfkar menjar inn í
ókomna tímann og greiða þannig fyrir
niðjunum.
Eg spurði Guðna, hvort honum væri
það eigi áhyggjuefni að bær þessi kynni
að fara í eyði að nokkurum árum
liðnum, eins og gerist um afdalabygð-
ir nú. Hann kvaðst eigi óttast það svo
mjög, og auðvitað verður það því síður,
sem hann býr betur í haginn. »Fyrir
það fyrsta finst mér að börnin mín
langi nú til að vera hér,< sagði hann.
Lærum af þessum heiðarbúum sam-
heldnina og heimkynnistrygðina.
Ættu sveitirnar vorar víða slíka, þá
mundi eigi fólkinu stöðugt fækka í þeim,
og býlin fara í auðn. Bráðum mundu þá
heilla hugi »bleikir akrar og slegin tún.<
Þóroddstað í Kinn, í ágústmánuði '04.
Sigtr. Guðlaugsson.
(Grein þessi hefir ekki komist í blaðið
fyr vegna rúmleysis).
%
jNíýjar bækur
sendar Norðurlandi.
Guðmundur Friðjónsson: Undir
beru lofti. Sannar sögur. Kostnaðar-
maður Oddur Björnsson.
Jónas Jónasson: Opinberun Guðs.
Bókaverzlun Odds Björnssonar.
Zacharias Topelius: Sögur her-
lœknisins. 1. bindi. Gústaf Adolf og
þrjátíuárastríðið. Matthías Jochums-
SON þýddi. Kostnaðarmaður Sigurður
Jónsson o. fl. ísafjörður.
Fjóla. Urvalssafn íslenzkra kvæða.
Utgefandi Hannes Porsteinsson. Rvík.
\
Verðlaun úr Rækfunarsjóði.
Úthlutað hefir verið 4300 kr., en
þeim skift milli 65 manna. Þessir fengu
þau:
Norður-Múlasýsla: Brynjólfur Bergs-
son Ási 75,00. Runólfur Bjarnason
Hafrafelli 75,00.
Þingeyjarsýsla: Pétur Jónsson Gaut-
löndum 50,00. Einar Friðriksson Reykja-
hlíð 100,00. Guðni Sigurðsson Brenni-
ási 50,00. Sigurður Hjörleifsson lækn-
ir Grenivík 50,00. Helgi Laxdal Tungu
75,00.
Eyjafjarðarsýsla: Guðmundur Guð-
mundsson Þúfnavöllum 75,00. Guttorm-
ur Einarsson Osi 50,00.
Skagrfjarðarsýsla: Guðmundur Sig-
urðsson Ytra-Vallholti 100,00. Jón
Jónsson Hafsteinsstöðum 100,00. Jón
Jóhannesson Neðra - Lýtingsstaðakoti