Norðurland - 08.04.1905, Blaðsíða 2

Nl.
114
arneista til landsins hjá þeim mönn-
um, sem á annað borð hafa nokkura
mannrænu. Búnaðarkenslupa f landinu
Yfirlit
yfir
þarf umfram alt að efla. En misráðið
mun það vera að færa hana til kaup-
staða, eins og yfir höfuð með alla
skóla, sem eiga að laða nemendur að
landbúnaðinum.
Bókasöfn, málfundir og skemtisam-
komur í sveitum er ágæt andleg hress-
ing fyrir bændur og æskulýð. Því meiri
fjör- og gleðiblær sem er yfir sveita-
lífinu, því betur unir fólkið hjá okkur.
Tíminn heimtar Hf og fjör í orðum og
athöfnum.
Nýju framfaratilraunirnar, svo sem
kynbæturnar, rjómabúin, gróðrarstöðv-
arnar o. fl. styðja án efa með tíman-
um stór-mikið að framförum bænda.
En með tilliti til þess sem Einar
Hjörleifsson segir um þessa nýju menn-
ingarviðleitni í greininni: »Ráðið við
fátæktinni*, vil eg taka það fram, að
eg álít, að leiguliðar verði aldrei stór-
stígir á jarðabætur, í hverri mynd sem
er, meðan ábúðartími þeirra er eins
stuttur og stopull og oft vill raun á
verða, og þó einkum vegna þess, að
þeir hafa enga tryggingu fyrir endur-
gjaldi frá landsdrotnum fyrir unnar
jarðabætur. Það er, eins og Páll heit-
inn Briem tók fram og færði rök að
í Lögfræðingi, hart fyrir landsdrotna,
að ábúðartíminn sé fastákveðinn með
lögum. Hitt er langtum réttara að
skylda þá til að borga leiguliða eitt-
hvað ákveðið fyrir óuppunnar jarða-
bætur. Og þó að þetta gæti orðið all-
tilfinnanlegt gjald fyrir landsdrotna,
þá er þess að gæta, að það er í raun-
inni sama sem að þeir auki árlega
við fasteign sína, sem nemur þó tals-
vert meira en því, sem þeir svara út.
Verðgildi jarðanna eykst að því skapi
meira, sem rneiri rækt er lögð við
þær. Og landskuldin smá hækkar, svo
ekki virðist, að landsdrottinn þyrfti að
verða neitt hart úti, þó að þessi skylda
hvíldi á honum. Og að því er ábúð
leiguliða snertir, finst mér ekki ósenni-
legt, að landsdrottinn færi að hafa
mætur á framkvæmdarsömum leigu-
liða, og ábúðin yrði þvf að öllum jafnaði
ekki mjög bagalega stutt. En þó að
það reyndist nú á annan veg, þá er
hvötin til að vinna að jarðabótunum
alt af sú sama, og það er ómetan-
legt spursmál tyrir landbúnaðinn
Milliþinganefndin í landbúnaðarmálinu
hefir lokið starfi sínu. Frumvörp
hennar og athugasemdir við þau eru
prentuð í Búnaðarritinu og ættu allir
kjósendur þjóðarinnar að gera sér far
um að lesa frumvörp þessi sem ræki-
legast. Nl. vonast eftir áð það geti
bráðlega flutt lesendum sínum nokk-,
urar athugasemdir um þau, en í þetta
sinn verður að láta sé nægja að geta
þess, um hvað frumvörp þessi hljóða.
Þau eru 12 og eru um: 1. bænda
skóla, 2. vátrygging sveitabæja, 3.
sölu opinberra jarðeigna og ítaka, 4.
forkaupsrétt á jarðeignum einstakra
manna, 5. breyting á og viðauka við
lög um Ræktunarsjóð íslands, 6. þing-
lýsing byggingarbréfa 7. ágang búfjár,
8. gaddavírsgirðingar, 9. samþyktir
um kynbætur nautpenings, 10. skýrsl-
ur um alidýrasjúkdórna, 11. verðlaun
fyrir útflutt smjör, 12. að lög 6. nóv.
1897 um nýbýli skuli úr gildi nurnin.
5»
búnaðarástandið í J^orður-JVlúlasýslu og Seyðisfjarðarkaupstað
árið 1904.
Nöfn hreppanna. V-i T3 C Æ V- CTJ XO Stærð túna, dagsl. Búpeningur og heyafli. „ C c B ■O xO xo Matjurtir, tn.J Jarðabætur. Mótak, hestar.
Nautgripir. '<L> ft; xo 3 cd tn Hross. Taða, hestar. Úthey, hest. Éca i c 3 xo I-S4S > 3 . • "£ c5 cd C H X 'v E l/j KO cd cd
Skeggjastaðahr.. . . 291.5 IOI 53 1647 89 1242 2192 329 19.5 264 5310 1335
Vopnafjarðarhr. . . 956.9 687 ,189 6853 321 8630 12778 2343 78.5 IO 2636 756
Jökuldalshr 379-5 193 75 5696 237 2720 6078 779 8.5
Hlíðarhr 219.9 107 ! 47 1743 91 1835 2145 1044 15.0 80
Tunguhr 354-7 216 82 4487 171 323° 565° 2094 154.0 1031 688
Fjallahr 337-0 204 90 4469 161 3347 4481 2298 102.5 47 z8o 1233 1942
Fljótsdalshr 491.0 253 120 54°3 196 5260 6764 343° 271.0 270 290
Hjaltastaðahr. . . . 424.1 2IO ! 96 4442 167 3232 7555 1819 86.0 1503 818
Borgarfjarðarhr. . . 424.2 230 81 2401 i°3 2778 3699 2349 68.0 80 l6 1097 3660
Loðmundarfjarðarhr. 138.8 7° 43 912 33 1481 195° 462 19.0 20 710 1020
Seyðisfjarðarhr.. . . 93-7 122 i 45 722 22 1954 1313 789 37-5 4° 45 660
Seyðisfjarðarkaupst. 47.7 119 í 5i 646 52 i°79| >363 I IOI 66.5 260 314
Samtals . . . 4I59-0 1 11 1 2512||972 39421 1643 36788^56868 18837 :926 457 615 13780 ji 1563
Beri maður þetta yfirlit — sem er samið
eftir skýrslum hreppstjóra og bæjarfógeta
— saman við yfirlit yfir búnaðarástandið
1903, koma greinilega í Ijós afleiðingarn-
ar af slæma árferðinu og óþurkatíðinni
sumarið 1903. Eins og menn muna, var
það sumar fádæma kalt og votviðrasamt,
einkum hér austanlands og norðan. Gras-
brestur varð því mikill og heyhirðing úr
hófi slæm. Afleiðing af þessu varð sú, að
menn urðu að lóa óvanalega miklu af bú-
peningi sínum; þannig eru nautgripir hér
í sýslunni og kaupstaðnum árið 1904 196
færri en þeir voru 1903, sauðfé fækkaði
um 4595 og hrossum um 146. Þessi fækk-
un búpeningsins nemur 68,835 krónum,
svo af því má nokkuð marka, hversu feiki-
mikið tjón landið í heild sinni líður við
slæmt árferði, þegar allar afleiðingar þess
eru athugaðar.
Hér skal nú metin til peningaverðs öll
búfjáreignin í sýslunni og kaupstaðnum
árin 1903 og 1904, og má þar á sjá, hvar
fækkunin hefir mest orðið. Við virðinguna
er farið eftir því verði, sem talið er al-
ment gangverð á öllu landinu, sbr. Iands-
hagsskýrslurnar, enda þótt gangverð hér
sé nokkuru hærra.
1903 1904 1903 1904
789 73° kýr og kelfdar kvígur . . . á 100 kr. hver kr. 78,900 kr. 73,000
176 102 griðungar og geldneyti . . - 60 “ 10,560 * 6,120
92 57 veturgamlir nautgripir ... - 35 - — 3,220 - L995
I I I 83 kálfar - '5 ' — 1,665 - 1,245
17498 '5773 ær með lömbum - 12 - - 209,976 189,276
459° 4626 ær geldar - 10 - — - 45.9°° 46,260
6962 6254 sauðir og hrútar yfir i árs - '3 - — - 9°,5°6 - 81,302
14962 12742 gemlingar - 8 - — - 119,696 - 101,936
4 26 geitur - 12 - — 48 - 312
1366 1262 hross 4 vetra og eldri... - 80 - — - 109,280 - 100,960
33' 288 tryppi 1—3 vetra - 35 - — - ",585 - 10,080
92 93 folöld - 15 - — 1,380 - ',395
Samtals . . . kr. 682,716 kr. 613,881
En aðrar og skemtilegri tölur koma upp
á teningnum við samanburð jarðargróð-
ans á nefndum árum, því hann nemur því
I9°3 1904
24578 36788 hestar af töðu
40127 56868 hestar af útheyi
118 363 tunnur af kartöflum
79 563 tunnur af rófum og næpum
8783 11563 hestar af mó
Þareð verð það á töðu, útheyi, mat-
jurtum og mó, sem í landshagsskýrslun-
um er talið alment gangverð, virðist vera
of lágt þegar ræða er um N.-Múlasýslu
og Seyðisfjarðarkaupstað út af fyrir sig,
þá er verð á þessu talið hér eftir kunn-
ugra manna áliti.
Sumarið 1904 var þannig, eins og að
ofan sést, eitt hið allra bezta heyskapar-
ár, og nýting á heyi að sama skapi í bezta
lagi hér eystra. Bætir það að því leyti
misfellur ársins á undan og kemur vænt-
anlega í Ijós á búnaðarskýrslunum fyrir
yfirstandandi ár, að búfjártala hefir auk-
ist að sama skapi. Þó er fjölgunin auð
vitað minni fyrir þá sök, að fjárprísar
voru góðir í haust og fé þess vegna lóg-
að meira en ella. En af því leiðir hins-
vegar það, að bændur munu sjaldan hafa
verið betur birgir en nú af góðum hcyjum.
Hægast er að bera saman kosti sveit
anna og búhagi bændanna með því, að
reikna út hve mikilli búfjár-áhöfn hvert
eitt jarðarhundrað framfleytir að meðal-
tali í hverjum hreppi fyrir sig og í kaup-
staðnum, sömuleiðis hve stórt tún og
hve margir hestar af töðu og útheyi telj-
ast af hverju hundraði, þannig:
Mislinga-sóffkvíun.
Norður-Isafjarðarsýslu og Isafjarðar-
kaupstaðar var feld úr gildi 21. f. m.
nær 150 þús. krónum meira síðara árið,
eins og sjá má á eftirfylgjandi tölum.
'9°3 '9°4
6 kr. hver kr. 147,468 kr. 220,728
4 - — - 160,508 - 227,472
IO ~ 1,180 3,630
8 - — 632 4,504
I - 8,783 - ",563
Samtals . . . kr. 318,571 kr. 467,897
Nöfn hreppanna. Búfjáráhöfn á hverju hndr. að meðaltali , Stærð túna og heyafli á liverju hndr. að meðalt.
Nautgripa- tala. c« .2 So ð CS U1 Hrossatala. Tún. dagsl. <c * K xo K H Úthey,hestar
Skeggjastaðahr. . 0.18 5.65 0.31 0.35 4.26 7.52
Vopnafjarðarhr.. 0.20 7-16 0.33 0.72 9.02 '3-35
Jökuldalshr. . . . 0.20 15.01 0.62 0.51 7.17 IÓ.02
Hlíðarhr 0.21 7.93 0.41 0.49 8.34 9.75
Tunguhr 12.65 0.48 0.61 9.11 15.93
Fellahr 0.27 13.26 0.48 0.61 9-93 13.30
Fljótsdalshr.. . . 0.24 I 1.00 0.40 0.52 10.71 15.6I
Hjaltastaðahr.. . 0.23 10.47 0.40 0.50 7-62 17.81
Borgarfjarðarhr. 0.19 5.66 0.24 0.54 6.55 8.72
Loðmundarfj.hr. 0.31 6.57 0.24 0.50 10.67 14.05
Seyðisfjarðarhr. . 0.48 7.71 0.23 1.30 20.85 14.01
Seyðisfj.kaupst. . 1.07 13.54 1.09 2.50 22.62 28.57
Hver þrjú hundruð í jörð hafa þannig
að meðaltali túnblett, sem er um 2 dag-
sláttur að stærð og þar af fást um 30
hestar af töðu; til þessara 3 hundr. telst
og engjablettur, sem gefur af sér um 44
hesta af útheyi; og á þessu er að með-
altali framfleytt 1 nautgrip, 1 hesti og
29 kindum.
Eins og að undanförnu skarar Seyðis-
fjarðarhreppur og þó einkum Seyðisfjarð-
arkaupstaður langt fram úr, að því er
snertir nautgriparækt, stærð túna og hey-
feng; kaupstaðurinn hefir og langflesta
hesta að tiltölu, en Seyðisfjarðarhreppur
fæsta. Það er og athugavert, að í Seyð-
isfjarðarhreppi er taðan nær þriðjungi
rneiri en útheyið, og bendir það á lofs-
verðan dugnað í landrækt. Jökuldælingar
eru manna fjárríkastir og hross hafa þeir
einnig miklu fleiri en hinir hrepparnir,
enda er þeim það nauðsyn, þar sem þeir
hafa erfiðari aðflutninga en aðrír sýslubú-
ar. Einkunnir Skeggjastaðahreppsbúa og
Borgfirðinga eru iágar í flestum greinum
og benda á, að þar séu jarðirnar miður
setnar en í hinum hreppunum, sé rétt tal-
ið fram til skýrslnanna. En ætla má að
þetta stafi meðfram af því, að í þessum
sveitum er kröftunum skift milli Iandbún-
aðar og sjávarútvegs.
Auk Skeggjastaða- og Borgarfjarðar-
hreppa er sjávarútvegurinn stundaður í
Seyðisfirði, Vopnafirði og Iítið eitt í Loð-
mundarfirði; í hinum hreppunum alls ekki.
Frá þessum veiðistöðum vár síðastl. sum-
ar haldið út 120 tveggjamannaförum, 16
fjögramannaförum, 2 mótorbátum og 1
dekkskipi (38 smál.), — þar af rúmur helm-
ingur frá Seyðisfirði. Á þennan flota veidd-
ist samkvæmt fiskaflaskýrslunum: 285219
þorskar, 738108 smáfiskar, 313876 ýsur
og !7773 af öðrum fiskitegundum (tros-
fiski). En eftir tollvöru-farmskrám var á
árinu flutt til útlanda frá sömu veiðistöð-
um 8164 skpd. af verkuðum saltfiski, 3729
vættir af fiski uppúr salti, 4500 pd. af
sundmaga, 604 tn. af síld og 605 tn. af
hákarls- og þorskalýsi. meira en lielming-
ur alls aflans tilheyrir Seyðisfjarðar-veiði-
stöðinni. — Þá hafa og veiðst 28 laxar,
1200 silungar, 25 selir og 60 kópar. 100
lundar og 1580 ritur; — dúntekja 204 pd.
Jarðabœtur. Um þær er Iítið að segja,
því þær cru bæði fáar og smáar og í sum-
um hreppunum alls engar á árinu, eins
og yfirlitið ber með sér. Er það hörmu-
lega leitt, hversu tregir menn virðast vera
á að sannfærast um, að jarðabæturnar
eru þó fyrsta skilyrðið fyrir framförum
landbúnaðarins. Þó ber að geta þess, að
það mun allvíða vera vinnufólksekla frek-
ar en viljaleysi eða sannfæringarskortur,
er hamlar mönnum frá jarðabótunum. En
fyrirsjáanleg vinnufólksekla ætti hinsveg-
ar að knýja menn til að leggja alla mögu-
lega stund á að bæta og rækta jarðirnar,
— helst að auka og bæta túnin svo,
að þau gæfu nægan heyforða, þareð hey-
skapur á óræktuðum útengjum útheimtir
svo mikinn og dýran vinnukraft. — Vænt-
anlega færist nú þetta í betra horf, fyrir
heillarík áhrif frá Búnaðarsambandi Aust-
urlands.
Árið 1904 voru 708 verkfærir karlmenn
í N.-Múlasýslu; og leggi maður jarðabæt-
urnar, sem unnar voru á árinu, í dags-
verk, þá verða þau c. 1350; koma þá tæp
2 dagsverk á hvern verkfæran mann. Lík-
lega hefir þó verið unnið nokkuru meira
að jarðabótum en skýrslurnar bera með
sér, en þær ekki taldar vegna þess, að
þær hafa ekki verið fullgerðar.
Seyðisfirði 1. marz 1905.
Árni Jðhannsson.
Olússar á heljarþröminni.
Þær fregnir eru hér hafðar
eftir skiiríkum manni að vöru-
skip sé nýkomið til Húsavíkur-
verzíunar og hafi haft mjög
fljóta ferð, lagt úr 17. f. rn.
Eftir jrví eru hafðar pær frétt-
ir að hinni miklu orustu við
Mukden hafi lyktað svo, að fall-
ið hafi af Rússum 50 púsundir
mannaen 100 púsund verið hand-
tekriir. Þess jafnframt getið að
talið sé líklegt að vörn af Rússa
hendi sé að mestu protin.
íslenzkf bofnvörpuskip.
Fimm íslendingar syðra hafa keypt
botnvörpuskip og er það komið upp
til landsins og farið að fiska hér.
Takist þessi tilraun vel má búast við
því að fleiri komi fljótlega á eftir.