Norðurland - 19.08.1905, Blaðsíða 2

NI.
Það eru þá hin bóklegu sem fyrst þarf að
sjá og meta rétt. Þar hafa áhrifin verið
mikil og rík á báðar síður. Það eru forn-
bækur vorar, sem eru hin fyrsta og mesta
rót vors nýja þjóðlífs og flest mikilmenni
Dana hafa játað að þar eigi einnig hin
nýja þjóðmenning Danmerkur, og þó sér-
staklega hinn norrœni þáttur hennar, ein-
hverja sína sterkustu hvöt. En hinsvegar
vil eg hér einkum nefna áhrif danskra bók-
menta og mentastrauma á oss. Sízt er hinu
að neita, að þar hefir oss stundum orðið
auðlærðust hin Iakari danskan, og oftlega
höfum vér blekkjast látið, tekið sora fyrir
silfur og dependerað af því, sem minst
sat á oss eða sómdi. En hin betri áhrifin
urðu nær æfinlega efri. Af mentabrunni
Dana drukku margir vorir beztu menn
margan góðan teig — ekki sízt þeir, sem
menning og gæfu báru til að forðast rílinn
og hleypidóma höfuðstaðarins, en leita
hinna göfugustu linda í Iandinu. Þangað
sóttu þroska sinn þeir Guðbrandur og
Oddur, Brynjólfur, Jón Vídalín og Finnur
Jónsson biskupar; þar námu þeir vísindin
Árni Magnússon, Skúli fógeti, Jón Eiríksson,
Eggert og Bjarni Pálsson, Hannes Finnsson,
Sveinn Pálsson og Magnús Stephensen,
svo eg nefni ekki vora yngri menn. En
þar varð nýi skáldskapurinn til, þar Fjölnir
og þar vor nýja sjálfsforræðisbarátta. Sum-
ar framfarir tökum vér í arf af Dönum eða
að þeirra dæmum. Eða hver er sú veru-
lega framfara- og umbóta hugsjón ianda
vorra síðan fyrir siðabót Lúthers, að hafist
hafi fyrst hér heima? Eg man enga, sem
allsherjarþýðingu færði landinu. Hitt er
satt, að fáar slíkar hugsjónir hafa verið
Dönum eingöngu að þakka, heldur því,
að þær mættu íslendingum í Danmörku
eða dönskum ritum; enda kunnum vér þá
stundum fljótar að skynja og melta sumt,
sem utan frá kom, en Danir, fyrir þá sök
að alþýða vor var betur bóklæs og bókum
vön en þeirra. Á eg þar einkum við bókalest-
ur og nám allskonar fróðleiksmola; lék og
það orð á, að óvíða væri alþýða betur að
sér í almennum fróðleik, en hér á Iandi;
var það þó áður en skólamál hófust. Það
að svo mikill hluti þjóðar týnir ekki nið-
ur listinni að lesa á bækur, það flýtir ó-
trúlega fyrir þcim mentagróðri, sem hinir
nýju skólar hafa á prjónunum. Þjóðirnar
eru samvafin, Ianggæð og lífseig vera, sem
lifa meira á liðinni tíð, en flesta grunar.
Síðast nefni eg lýðháskólana dönsku. Það
er stofnun, sem nokkurir vorra gáfuðustu
manna hafa fyrir skemstu reynt að lýsa
(þeir Jón sagnfræð., síra Þórh. Bjarnarson,
mag. Guðm. Finnbogason). En þeim hefir
gleymst að benda á hina djúpu þjóðernis-
legu þýðingu þess flokks fyrir oss íslend-
inga. Pólítíkin hefir þar sem endranær
blindað augu vor. Mín skoðun er sú, að
það hafi sú stefna verið, sem setti lýðfrelsis-
smiðshöggið á viðskifti vor og Dana. Því
það er sami flokkurinn, sem mest vann að
þingræði Dana, því sem nú er, og ræður
sem stendur lögum Danmerkur og lofum.
Lýðháskólamenn Dana og þeirra sinnar er
sá flokkur, sem einn ann oss fullra sérrétt-
inda í ríkinu. í þeim flokki höfum vér átt,
eigum og getum ávalt átt vora traustustu
vini á Norðurlöndum. En þetta mál er
miklu umfangsmeira en eg fái það skýrt
til hlýtar hér.
Ráð væri, að íslenzkir þingmenn færi að
ilæmi Englendinga og Frakka og gerði
sendinefndir á fund danskra vildismanna,
lýðháskóla og stjórnvitringa; og svo að
Danir gerði hið sama. Þá mundu óðara
sjást þess einhver ný og hlý merki — ef
ekki á sól og stjörnum, þá í blöðum vor-
um, almenningsáliti og ýmsum innbyrðis-
viðskiftum vorum og Dana.
%
196
Virðing stjórnarliðsins
fyrir þjóðarviljanum.
Eftirtektavert er það, hvernig blöð stjórn-
arinnar tala um bændafundinn í Reykjavík
og bændurnar, sem fundinn sóttu. Þeir eiga
að hafa verið gintir til fararinnar, ekki vit-
að hvaða erindi þeir voru að reka, hafa ver-
ið svo heimskir að halda að tollhækkunin
næmi 50 aurum á kaffipundið og 30 aurum
á sykurpundið, farið aftur skælandi úr höf-
uðstaðnum af eftirsjá o. s. frv. o. s. frv' Til
þess að kóróna allan þennan ósóma, bera
svo forsprakkar stjórnarinnar í höfuðstaðn-
um það út að bændur hafi verið keyptir til
fararinnar.
Öll þjóðin veit hvað menn þessir hafa
gert. Þeir hafa ferðast til höfuðstaðarins af
áhuga fyrir nokkurum þýðingermestu vel-
ferðarmálum þjóðar sinnar. Haldið þar fundi
með sér og sent ráðherra og alþingi álykt-
anir sínar. í öilu komu þeir gætilega og
hóllega fram, eins og góðum drengjum
sómdi, enda var flokkur þeirra skipaður
hinu mesta mannvali.
Fyrir þetta eru þeir svo svívirtir af mál-
tólum þeirrar stjórnar sem átti þjóðarvíljan-
uin það að þakka að hún komst til valdanna.
Það sér á að við höfum fengið heima-
stjórn.
Lög frá alþingi.
Þessi frumvörp hefir þingið lokið við
frá því um daginn:
XI. Um samþyktir um kynbætur
nautgripa; sýslunefndum veitt heimild
til að gera slíkar samþyktir eftir til-
lögu héraðsmanna á almennum fundi
með 2/3 atkvæða.
12. Um að nema úr gildi lög 12.
nóv. 1875 um þorskanetalagnir á Faxa
flóa.
13. Um að stofna slökkvilið á Ak-
ureyri.
14. Um skýrslur um alidýrasjúk-
dóma: I.andstjórninni ber að annast
um, að teknar séu árlega skýrsiur um
hina helztu alidýrasjúkd. hér á landi.
S
Úr framsóknarflokknum
hefir þingmanni Vestur-Skaftfellinga,
hr. Ouðl. Guðmundssyni verið vikið.
Flokkurinn hefir sent honum eftirfar-
andi bréf:
Þar sem þér, hr. alþingismaður, hafið
á þeim fáu flokksfundum Framsóknar-
flokksins, er þér sóttuð í byrjun þessa
þings, lýst yður andstæðan skoðun og
stefnu flokksins í helztu áhugamálum
hans á þessu þingi, þeim er mestu
varða sjálfstæði og fjárhag þjóðarinnar,
og þar sem þér hafið nú síðast eigi
að eins fallist á tillögur stjórnarflokks-
ins í hraðskeytamálinu, heldur meira
að segja gjörst framsögumaður hans
í því máli, þá tilkynnist yður hér með,
að Framsóknarflokkurinn á alþingi 1905
hefir á fundi í dag ályktað að telja yð-
eigi lengur flokksmann sinn, og er yð-
ur því þar með vikið úr flokknum.
íumboðiFramsóknarflokksinsáalþingi 1905.
Alþingi 8. ág. 1905.
Skúli Thoroddsen.
Til
hr. alþm. Guðlaugs Guðmundssonar
p. t. Reykjavík. (Fjallk)
Aldrei á æfi minni
hefi eg séð hér á landi jafn mikinn mann-
söfnuð, sagði maðuð hér nýlega uni fundar-
haldið mikla í Reykjavík, er menn fylgdu
sunnlenzku bændunum upp til stjórnarset-
ursins.
Hafnarfjarðarkaupsíað
hefir þingið synjað um kaupstaðarréttindi.
Það er hefnd á bæinn fyrir að senda ekki
stjórnarliða til þings. Þessir greiddu þó at-
kvæði með kaupstaðarréttindunum af liði
stjórnarinnar: Björn Bjarnarsson, Guðm.
Björnsson, síra Þórhallur og Magnús Krist-
jánsson.
Bændaskólarnir.
Tillaga þingmanna Skagfirðinga o. fl. um
það að Iáta búnaðarskóla haldast á Hólum
í Hjaltadal var feld í n. d. með 13 atkv.
gegn 8. — Tillaga síra Einars Þórðarsonar
um það að láta búnaðarskólann haldast á
Eiðum var einnig feld með 14 atkv. gegn 6.
Læknar og læknishéruð.
Ólafur Guðmundsson, læknir i Rangár-
vallasýslu, hefir fengið lausn frá embætti
sakir heilsubrests. Þorsteinn Jónsson, héraðs-
læknir i Vestmanneyjum, sækir um lausn frá
embætti. Halldór Gunnlaugsson hefir afsal-
að sér Hornafjarðarhéraði, er nú settur í
Rangárvallasýslu. Sagt er að héraðslæknir
Þórður Pálsson sæki um Vestmannaeyjar.
Fallið frumvarp.
Frv. stjórnarinnar um gjöld sýslufélaga
til landsjóðs var felt í neðri deild með 16
atkv. gegn 9.
Unga ísland.
Svo heitir barnablað með myndum,
sem út er gefið í Reykjavík og er
cand. phil. Lárus Sigurjónsson ritstjóri
þess. Blaðið á það vel skilið að það
útbreiðist, enda eru allar horfur á að
svo verði. Hér er sífeld ekla á ein-
verju boðlegu handa börnunum að lesa
og er blaðið myndarleg tilraun til þess
að bæta úr henni.
Mislingar
komu til Reykjavíkur frá Noregi með
Tryggva kongi 31. f. m. Halldór læknir
Gunnlaugsson var á skipinu og fann veik-
ina á 3. ára telpu og gerði skipstjóra þegar
viðvart. Þeim farþegum á skipinu, sem
áður höfðu haft mislinga var hleypt í land,
en hinir settir í sóttkví á gamla spítalan-
um. Telpan með mislingana og móðir henn-
ar voru sett í sóttvarnarhúsið.
■alk jIL. Ajlt^. jll^ jh A ^ Í'ift £• «!*«• • •
vv»vvvv»<>v»vvvvvvvvvvvvvw
Áfsláfíar
hesfar
verða keyptir í haust við
jSudmanns Cjterjl. verz/un.
Hin ágætu og ódýru
Karlmanna-
fataefni
eru nýkomin í
Qudm.Efterfl.verzlun.
Jyrir bændur í soeitinni.
Til sölu hefi eg, með ágætu verði,
hefilbekki, skrúfstykki, ambolta og
ýms verkfæri til tré- og járnsmíða.
Oddeyri 4. ágúst 1905.
Frímann Jakobsson.
Prentsmiðja Odds Björnssonar.
Forfepiano,
næstum nýtt, mjög vandað, fæst keypt
með hálfvirði. — Ritstjóri þessa blaðs
vísar á seljandann.
œndur og búalýður, munið eftir
Búnaðarriti Landbúnaðar-
félagsins í bókaverzlun
Frb. Steinssonar.
Frá 1. október næstkomandi get-
ur vandaður og laginn piltur,
ca. 14—18 ára, fengið að læra
söðla- og aktygjasmíði hjá E. Krist-
jánssyni á Sauðárkrók,
Dugleg, hreinleg

•▼•▼•▼
A.A.A.vinnukona#i.i#i
helzt úr sveit, getur fengið góða vist
á Akureyri frá 1. október þ. á. Rit-
stjóri þessa blaðs vísar á.
]\Æowinckel & Co.,
Bergen,
selur allar íslenzkar vörur, einkum síld,
fisk og lýsi, fyrir svo hátt verð sem
frekast er unt, og kaupir Iíka vörur
þessar, sé þess óskað, fyrir eigin reikn-
ing, eftir samkomulagi.
Áreiðanleg og fljót borgun.
Þeir óska eftir þannig löguðum við-
skiftum við íslendinga. Þær sendu vörur
eru í ábyrgð frá því að »Connossement«
er undirskrifað.
Hús á Oddeyri
er til sölu. Stærðin er 14x9
álnir og að auki geymsluhús,
fjós og heyhlaða. Húsið verður
selt mjög ódýrt og borgunar-
skilmálar eru aðgengilegir. Menn
snúi sér til
j'rímanns Jakobssönar
á Oddeyri.
ATHUGÍÐ.
Áður en þér kaupið ykkur motora í bát-
ana ykkar, þá leitið yður npplýsinga um
hver motorsort er bezt. Slæmur motor er
verri en vond kona. Skrifið til ísafjarðar þar
sein bezt reynslan er komin fyrir motorunum,
ísfirðingar munu geta sagt yður hver motor
þeim hafi reynst bezt af þeim þremur teg-
undum, er þeir nota s. s. „Alpha", „Dan"
og Möllerup.
Alpha-niotor er I Onsö hans Hansens í
Krossanesi, Alpha er dæmdur í Norsk Fiske-
tidende, rannsakið þann dóm. Alpha hefir
hvervetna fengið sama dóm.
Alpha-motorinn er beztur.
Aðalumboðsmaður fyrir Eyja-, Siglu- og
Skagafjörð er
Ó. G. Eyjólfssor) á Akureyri.
..Noröurland" kemur út á hverjum laugardegi.
52 blöð um árið. Verð árg. 3 kr. á Islandi, 4 kr. j
öðrum Norðurálfulöndum, l'/2 dollar f Vesturheimi’
Ojalddagi fyrir miðjan júlf að minsta kosti (erlendis
fyrir fram).
Uppsögn sé skrifleg og bundin við árgangamót;
ógild nema komin sé til ritstjóra fyrir 1. júlí.
Auglýsingar teknar í blaðið eftir samningi við rit-
stjóra. Afsláttur mikill fyrir þá, er auglýsa mikið.