Norðurland - 25.11.1905, Blaðsíða 2

Nl.
42
og hefir sýnilega engu verið logið
í prestinn. Það væri fróðlegt að
iieyra sannanir yðar á móti því,
eða orðuðu þér setningar yðar eins
og þér gerið til þess að komast hjá
sönnunum, en láta lesendurna halda
að þetta væri ósatt? Úr því ritsíma-
félagið hefir rétt til að fá einkaleyfið
endurnýjað eftir 20 ár, með þeim
ákvörðunum eða ummerkjum sem
samningurinn setur, þá er auðsætt
að þing og stjórn geta ekki svift
félagið þessum rétti eftir 20 ár,
jafnvel þó hægt verði þá að halda
uppi hraðskeytasambandi, sem gæti
orðið stórkostlegur gróðavegur fyrir
landið, og enginn getur um það
sagt, hvað loftskeyti geta verið orð-
in ódýr eftir 20 ár.
Eg skal að endingu í þetta sinn
geta þess, að mér er alt annað en
ljúft að þurfa að vera að setja yður
í gapastokkinn fyrir ritsmíðar yðar.
Mér finst þér ættuð að fá að lifa í
ró, það sem eftir er og það fengjuð
þér líka ef þér væruð ekki sjálfur
með ófriði og munduð þér þá njóta
sæmilegra mannvirðinga. Og sannar-
lega verður yður enginn virðingar-
auki að því að segja það sem þér
ekki getið staðið við. Eg veit ekki
hvort það er af því að þér séuð far-
inn að tapa yður svona mikið, að
þér komið með allar þessar rang-
færslur, eða þér eruð svo blindur af
flokksofstæki að þér verðið að verk-
færi í höndum yður verri manna til
þess að segja það sem er ósatt, eða
verður yður til vanvirðu. Og eg vona
að sómatilfinning yðar sé ekki orð-
in svo lítil, að yður þyki lengur
sæma að standa galandi, þarna uppi
á brekkunni, með svartan blett á tung-
unni, ekki að eins framan í þeim
mönnum, sem þér eigið að ala upp
í góðum siðum, heldur líka frammi
fyrir allri þjóðinni.
SlGURÐUR HjÖRLEIFSSON.
Bækur.
Mystiken: En Livsanskuelse
og en Religion. Et Forsög af
Nathcinael. Akure^ri. 1905.
Það er ekki svo oft að útlendar
bækur eru prentaðar hér á íslandi,
að mér finst rétt að geta um þetta
kver, sem Oddur Björnsson hefir ný-
lega prentað fyrir danskan höfund
sem kallar sig Nathanael. Eins og
nafnið ber með sér, er efni bókarinnar
um trúarbrögð og sérskoðanir höf.
í þeim efnum. Hann er einn af átján,
sem horfið hafa frá kenningum kristin-
dómsins og hefir myndað sér sjálf-
stæða lífsskoðun, sem komi í hans
stað. I aðalatriðunum er hún sú, að
mennirnir séu einn liður í langri keðju,
sem byrjar á dauðu efnunum, en af
þeim taka svo við jurtir, þá dýr, svo
maðurinn og að lokuro hærri verur.
Allir hafa byrjað sem dautt efni og
allir verða að verum, sem standa ofar
en mennirnir, — svo miklu ofar, að
alfullkomnun verði náð. — Mikill hluti
kversins eru rök að því, að endur-
lausnarkenningin sé röng, enda hafi
Kristur aldrei verið söguleg persóna.
Guðspjallasögurnar um Krist séu ekki
annað en gamal-indverskar helgisögur,
aðallega um Búdda. Vitnar hann í
fjölda rita, máli sínu til stuðnings.
Eg skal engan dóm leggja á þessar
skoðanir, en sýnilega eru þær höf-
undinum alvöru- og áhugamál, sem
hann hefir vandlega yfirvegað og lesið
mikið um. Þegar eg sá fyrir nokkuru
handritið af kverinu, sem alt var
skrifað á óvandaðan umbúðapappír
með blýant, en hver stafur og hver
komma hnitmiðað niður af sýnilega
skjálfhentum eldri manni, þá fanst mér,
sem oft endranær, að á vorum dög-
um væri alvaran mest og samvizku-
samlegust yfirvegunin á trúarefnum —
ekki hjá kirkjunnar kristna lýð, held-
ur einmitt þeim, sem vilst hafa út úr
hjörðinni.
Frágangur á bókinni er hreinasta
snild og betri en oftast gerist í Dan-
mörku.
G. H.
%
Guðmundur Friðjónssor)
Og
leiðarþingið á Húsavík.
Einn af þeim, sem tóku til máls á leiðar-
þinginu á Húsavík 20. f. m. var Guðm.
Friðjónsson frá Sandi. Jafnvel þótt ræðuhald
hans hlytí mestu og beztu lófaklappsverð-
laun á því þingi, varð hann og ræða hans
fyrir mestu umtali og útásetningum eftir á;
vakti ræða hans svipaða dagdóma og ef
merkisklerki hefði orðið það á, að tala
guðlast á stólnum.
Eg, sem var einn af tilheyrendum Guð-
mundar get ekki stilt mig um að segja álit
mitt um ræðu hans, þótt eg kunni að verða
á annari skoðun en þeir, sem hneyksluðust
eða Iétust hneykslast á öfgum þeim og fjar-
stæðum, sem þeir þóttust finna hjá þessurn
snjalla ræðumanni. Guðmundur setti fram
þessar spurningar í byrjun ræðu sinuar:
„Hvernig stendur á því, að æskan eður
æskulýðurinn í Þingeyjarsýslu er orðinn
andvígur þingmanni kjördæmisins eins og
hann víðsvegar um landið er orðinrl and-
vígur mörgum þingmönnum og yfirieitt,
utanlands og innan, er orðinn andvígur
stjórninni og meiri hluta þingsins.
Þessum spurningum svaraði ræðumaður
sjálfur á þá leið, að stjórnin og meiri hluti
þingsins væri ekki í samræmi við æskuvon-
irnar og hugsjónir æskulýðsins og því hlyti
æskulýðurinn að rísa öndverður rnóti stjórn-
inni og þinginu, og að lyktum setti hann
fram þessa setningu: „Æskan er skyldug að
setja sig upp á móti hverri einustu stjórn,
af því að allar stjórnir svíkja »program«
sitt að einhverju leyti, og bregðast því
æskuvonunum.« Þessa setningu hafa margir
hér dæmt óvægt, kallað þetta öfgar, sem
ekki væri bót mælandi, og enginn mælsku-
garpur mttndi geta varið.
Eg skal játa það, að þegar eg heyrði
þessa setningu frá vörum ræðumanns hnykti
mér við, því nrér fanst svo afarmikill á-
herzluþungi liggja í orðum hans, en eg lét
eigi hugann hlaupa út um alla heima og
geima, til þess að grenslast eftir hvort skeytið
hefði hitt rétt þessa eða hina stjórnarathöfn
hinna ýmsu þjóða, sem sagan segir frá, enda
hefði eg verið lítt fær til þess leiðangurs, en
eg fór að athuga, hvort skeytið hefði hitt rétt
það markið sem næst var, blessaða heima-
stjórnina okkar, og virtist mér, fyrir mitt
leyti, að það hefði tekist snildarlega, því
hver í lífverði stjórnarinnar mundi vilja og
geta tekið það hlutverk að sér, að verja það
með óhrekjandi rökum, að stjórn vor hefði
á engan hátt brugðist æskuvonum hinnar
ungu kynslóðar, sem nú hefir snúist ein-
huga á móti stjórninni og meiri hluta
þingsins í helztu málum, sem á dagskrá
eru og þingið hefir ráðið til lykta. Ef slík
vörn tækist ekki, sem eg óhikað þori að
fullyrða, þá er áðurnefnd setning ræðu-
mannsins engin fjarstæða í tilliti til þessar-
ar stjórnar. En þá kemur til athugunar,
hvort æskulýður vor sé réttmætur að hefja
shka uppreisn gegn stjórn og stjórnarfiokki,
þótt vonir hans og hugsjónir hafi brugðist
fyrir aðfarir stjórnarinnar. Ber það ekki vott
um deyfð og drunga í þjóðlífinu, ef æsku-
lýður þjóðarinnar lætur ekkert til sín taka
og vekur engin andmæli, þótt stjórn og
þing fari í gagnstæða átt við vonir hans og
hugsjónir? Voru það ekki æskumenn þjóðar
vorrar, á fyrsta fjórðungi næstliðinnar aldar,
sem með frjálslyndum, góðum og göfugum
hugsjónum í hjarta og með heitri ættjarðar-
ást í brjósti, settu sig upp á móti þáver-
andi stjórn og stjórnarfari, ávítuðn kjarkleysi
og kveifarhátt þjóðarinnar og hvöttu hana
til dáða og drengskapar? Hafi nú þessir
æskumenn haft gildar og réttmætar kröfur
gagnvart stjórn og þjóð, því skyldi þá eigi
æskulýður vor, á fyrsta tug þessarar aldar,
hafa sama réttmæti gagnvart stjórn og þingi,
ef hugsjónir hans eru eins góðar og göfugar,
og bygðar á hreinni og heitri ættjarðarást,
eða skyldi það vera réttmæt krafa að hann
þegi, fyrst vér nú höfum fengið svonefnda
heimastjórn og þingræði, þótt þessi stjórn
byggi sumar gerðir sínar að eins á eintómri
von um samþykki meiri hluta þingsins; eða
er það réttlát krafa, að hin uppvaxandi
kynslóð, sem óhjákvæmilega hlýtur að búa
við uppskeruna af því, sem stjórn og þing
er nú að sá, steinþegi, þó það sé beint á
móti hugsjónum hennar, og þótt þingræð-
inu sé beitt, ekki að eins eindregið gegn
næstum V3 hluta þingsins, heldur gegn
miklum hluta þjóðarinnar?
Ritað 29. október 1905-
Húsvíkingur.
S
Til Matthíasar Jochumssonar.
Þú, skáldakóngur, sem að allir unna.
íslandsbörn þér fagna hér í kvöld,
þau minnast þín á meðan lýsir sunna,
á meðan Saga geymir rúnaspjöld.
Er skáldið aldna hreyfir hörpustrenginn,
þá hlýnar, birtir inst í hverri sál.
Svo gamalungur áður kvað hér enginn
og enginn gaf oss dýrri Bragamál.
P. H.
Að kvöldi hins n. þ. m., þá er sr.
Matth. Jochumssyni var haldið afmælis-
samsætið á »HóteI Akureyri«, ætlaði nokk-
ur flokkur Akureyrarbúa að hafa blysför
heim að hótellinu og syngja ofanskráða
vísu. En af ástæðum sem mörgum eru
kunnar, þótti það ekki viðeigandi og fórst
því fyrir.
Hugsanaþokan.
Gamall maður hér í bæ, sem annað
hefir þótt betur til lista lagt en að
skrifa um pólitík, er nú farinn að
skrifa um hana í »Gjallarhorni« og
kallar sig ýmist »Auðunn« eða »Auð-
unn vestfirzka*. í 39. Gjh. þ. á.
kemst hann að þeirri niðurstöðu að
hægri menn í Danmörku líti svo á,
að ráðherra vor beri líkci (í blaðinu
stendur lilla, sem er algerlega rangt
og mun vera ein af þessum merki-
legu fáfræðis-prentvillum blaðsins) á-
byrgð fyrir Fólksþinginu, en aftur
virðist að vinstri menn sé þar á báð-
um áttum.«
Eftir kenningu höfundarins á það
þvf að vera óvíst hvort ekki báðir
flokkar í Danmörku líti svo á, að vér
stöndum undir grundvallalögum Dana,
með öllu sem af því leiddi.
Það er næsta einkennilegt, að þetta
er sagt í grein, sem á að sanna að
landvarnarstefnan hér á landi sé óþörf
og telur líklegt að 4 af blöðum landsins
megi heita »landráðablöð« og getur
það í því sambandi, sem um er að
ræða, ekki átt við önnur blöð en þau,
sem standa næst landvarnarstefnunni.
En það einkennilegasta við greinina
er þó það, að höfundurinn hefir ekki
minstu hugmynd um annað en að rök-
semdafærsla hans sé bæði góð og
gild, hefir ekki hugboð um að ef svo
væri að Danir líti svo á stöðu vora,
sem hann lýsir, gengi það landráðum
næst að nokkurt blað í landinu væri
annað en »landvarnar«blað.
En svona getur þokan lagst þétt
yfir hugsun skynsamra manna.
Ráðherrann í sfúkunni.
í Gh. fræðir herra »Auðunn« oss
á því, að ráðherra vor hafi tekið sér
sæti á þingi Dana í stúku sendiherr-
anna og gert það samkvæmt stöðu-
lögunum og væri ekki ófróðlegt ef
herra »Auðunn« vildi benda Nl. á I.var
það stendur í stöðulöjunum, að aann
eigi að sitja þar.
En hvað sem stöðulögunum líður,
þá er það víst að það var ekki ráð-
herra vor, Sem tók sér það sæti, I.eld-
ur var honum skipað þar til sætis af
fyrverandi ráðaneytisforseta Deun’zer.
í fyrsta skifti sem ráðherra vor
mætti á þingi Dana — þar sem hann
reyndar hafði alls ekkert að gera —
gekk hann inn í herbergi það, sem
ætlað er dönsku ráðherrunum einum,
og getur hver getið sér til hvort hann
ekki hefði þegið að setjast á ráðheira-
stólinn í þingsalnum, ef honum hcfði
verið boðið upp á það, eftir því scm
menn líta á þægð ráðherra vors við
Dani.
En það er af ráðherranum að segja,
þegar þar var komið, að þar tók
Deuntzer á móti honum og gaf hon-
um í. skyn að þar hefði hann ekkert
að gera; spurði þá ráðherra vor hvar
hann þá mætti vera og vísaði ráða-
neytisforsetinn honum á stúku sendi-
herranna og á hann heiðurinn af því,
að ráðherra vor situr nú ekki á þingi
Dana og enginn annar.
Guðmundur Hannesson
héraðslæknir hefir fengið ávarp frá
III búendum i Vestmannaeyjum, þar
sem þeir leggja mjög fast að honum
að sækja um eyjarnar. Hver einasti
búandi á eyjunum hafði skrifað undir
áskorunina, nema að eins einn. Þeir
líta sýnilega meira á heill félags síns
Vestmannaeyingar, heldur en sumir
stjórnarliðshöfðingjarnir hérna á Akur-
eyri sem skárust úr leik, því þessi
eini búandi í Vestmannaeyjum, sem
.skarst úr hópnum, hafði alls ekki gert
það af pólitískum ástæðum. Skylt er
þó að geta þess, að nokkurir af þeim
mönnum hér í bæ, sem ekki skrifuðu
undir áskorunina til G. H. gerðu það
ekki af pólitisku ofstæki, heldur af
þvf að þeir litu svo á, að þeir gerðu
ekki rétt í því að reyna til að halda
honum hér, ef honum væri óljúft að
vera hér lengur. Þeim hefir ef til vill
fundist, að ekki hafi verið svo drengi-
lega breytt við hann af sumum um-
dæmisbúum, að það væri keppikefli
fyrir hann að þurfa að veita þeim
hjálp.
Sennilega líður nú ekki á löngu,
að Nl. geti flutt umdæmisbúum og
öllum Norðlendingafjórðungi fregnir af
því, hvað G. H. ræður af í þessu
efni, og óhætt mun að fullyrða það
við hann, að hvað sem nokkurum
pólitískum ofstækismönnum líður, eru
héraðsbúar hans varla jafn samhuga
um nokkurn hlut sem þann, að óska
eftir að hann verði hér áfram, eins
og undirskriftirnar til hans hafa sýnt
svo greinilega.
Síra Maffhíasi
hefir verið sent úr Reykjavík skraut-
ritað ávarp til menja um 70 ára af-
mæli hans, með 220 undirskriftum.
Uudir ávarpinu, sem að maklegleikum
fer hinum lofsamlegustu orðum um
skáldið, standa nöfn flestra hinna helztu
Reykjavíkurbúa.