Norðurland - 13.01.1906, Síða 2

Nl.
72
sínu.« En »sömuleiðis er Kristur sonur
guðs, ekki einungis fyrir það að hann
elskaði guð eins og föður sinn, heldur og
fyrir það, að hann var frá eilífð orðið frá
guði, sem guð auglýsti sig í». — — »í
báðum trúarbrögðunum hvílir þungamiðja
guðsmeðvitundarinnar á persónuleik stofn-
arans, sem býr meðal mannanna, og Ieiðir
þá til þess eina, sem sendi hann, eða til
þeirrar eilífu fyrirmyndar, sem hann sá
augliti til auglitis. Trú á persónu sem
þessa þýðir að verða, fyrir hana, eitt í
þeim sannleika, sem þessi persóna opin-
berar og að lifa í henni kærleikans lífi.
Að allir megi vera eitt, eitt í föðurnum,
eitt í syninum og eitt í báðum. Það er
ekki einungis kjarni kristinnar trúar, heldur
líka insti mergur Búddatrúarinnar.*
Geta tvenn alsönn (absolút) trúarbrögð
verið til?
Höf. rannsakar mismun og skyldleika
beggja trúanna, og ályktar síðan svo:
»Kristindómurinn er vissulega algild trú,
þ. e. trú, sem einskis annars þarf til að
vera sjálfstæð, en sín eigin sannindi; hún
er sú trú, sem kennir einn veg til guðs
fyrir Jesúm Krist. En — mun algildi einn-
ar trúar ónýta að sjálfsögðu sannleik og
algildi annarar? Mótsögn virðist í því
vera fólgin, að tvö trúarbrögð kallist al-
gild, og svo má sýnast, að kröfur hverrar
um sig uppfyllist með því eina móti, að
önnur lúti hinni.« En þá ályktar höf. frá
hinum kristna þrenningarlœtdómi, og virð-
ist komast vel frá að sanna með þeim lær-
dómi sína setning d: að eitt algildi geti
»gengið upp« í öðru. »Eg sé ekki betur
en að hvorutveggi trúin kenni holdgun
samsvaranda guðs og trúi svo, aðrir á og
fyrir Krist, en hinir á og fyrir Búdda.
Mismuninn sé eg í sögu og skapferli og
öðrum eðlilegum háttum og hlutföllum, en
ekki í hinu algilda.*
Nokkuru síðar segir hinn merkilegi höf.
svo: »Japan, þar sem þetta form Búdda-
trúarinnar hefir mesta þýðingu, frambýður
kristinni trú góðan jarðveg og viðtökur.
Það eru engar öfgar að segja, að kristin
trú hafi verið fullþroskuð fyrir Japan,
þegar áður ert krossínn var hér gróður-
settur. Hinsvegar mun engan Japana furða,
þótt hann finni hreinustu Búddatrúarsetn-
ingar í kristindóminum, eins og hjá Tómas
á Kempis: Imitatíó Kristi eða í hinni auð-
mjúku og mildu trú hins heilaga Fransis-
kuss.«
Höf. segist ekki neita, að svo kunni að
fara, að kristind. verði alheimstrú, en
varla«, segir hann, »munu Austurþjóðirnar
sleppa þeirra arfgengu hugsunar-trú.< »Hér
í Japan kemst að líkindum á kristin trú,
án páfa og helgra kirkjuþinga, en alt að
einu mun þó Búddatrúin í þeirri trú búa
eins og undirstaða um aldur og æfi«.------
»í einu orði að segja: Vér Búddamenn er-
um reiðubúnir að eftirfylgja Kristi; já, vor
trú á Búdda er trú á Krist. Ve'r sjáum
Krist af því vér sjáum Búdda. <
Ritstjóri hins ameríska blaðs: Hibbert
Journal tilfærir enn fremur nokkur stór-
merkileg svör og ummæli þessa japanska
spekings. Um Krists afturkomu sagði hann
svo:
»Eins og sannleikurinn birtist og varð
hold við upptök beggja trúarstrauma, Krists
og Búdda með trú á persónu, með trú og
kærleik: eins þarf í framtíðinni, ef nýr
Kristur eða Búdda á aftur að birtast. Það
verður fyrst að vakna þrá og þörf og sam-
hugi milli þjóðanna. Vera má og að sá,
sem kemur, sé ekki ein persóna, heldur
heil þjóð. Hafi hvorugur, Kristur eða Búdda
komið forgefins, þá vonum á afturkomu
Krists eða á þann, sem vér köllnm »Búdda
metteja♦.
Hvar sem Búddatrú er fyrir mega Kristn-
ir óhætt byggja ofan á. Hver trúin fyrir
sig ætti að halda aukacinkennum sínum
og siðum, en byggja báðar á hinni djúpu
rót heilagrar trúar«.
»Vér höfum farið langan veg til þess að
fullkomna siðafræði vora og aga vorar
kynslóðir til góðs lífernis; skynsemisleiðin
er löng, en hún er trygg. Þér hafið hærri
siðaspeki, en fyrir trúboða yðar kristnu
landa höfum vér hingað til orðið litlu nær.«
»Hin nýja siðmenning vesturþjóða heims-
ins á ofmarga auðkýfinga og ofmikið í
eftirdragi til þess að eftirfylgja honum,
sem Guð útvaldi til að deyja, svo hann
mætti lifa.« Við siðafræði Krists bæti eg
engu. En það er satt, enginn er góður
nema Guð. En að útiloka Guð úr siðafræð-
inni, sem summum bonum (0: hin æðstu
gæði) er að gera gjaIdþrot.«
Ritstjórinn nefndi mðral Vilhjálms Þýzka-
landskeisara og hina vestrænu pólitík. Þá
fyrst hrutu hinum japanska trúmanni nokk-
ur bituryrði. Hann mælti:
Þar sé eg ekki kristindóm, heldur Ieifar
hinna gömlu römmu Gyðinga. Ávarp keis-
ara Vilh. til hersins, er herja skyldi á Kín-
verja, var fult af ofstæki og heiðindómi.
»Hin ókristilega aðferð hjá vesturþjóð-
unum gerir allsherjareining trúarbragða ó-
mögulega; Ógni menn oss með þeim of-
stopa, erum vér Japanar albúnir að veita
fult viðnám, ekki einungis í nafni Búdda,
heldur og í nafni sjálfs Krists«.
M.J.
%
Bækur.
K. Prytz og Th. Thorkelsson:
Undersögelse af nogle is-
landske varmekilders ra-
dioaktivitet og af kildeluft-
arternes indhold af Argon
og Helium. Kbh. 1905.
Þó ritlingur þessi beri nafn tveggja
rithöfunda, er hann eingöngu saminn
af landa vorum cand. mag. Þorkeli
Þorkelssyni frá Flatatungu. Hann ferð-
aðist hér um landið 1904 til þess að
rannsaka, hvort ekki yrði vart við
radium eða önnur fágæt efni í hver-
um vorum og laugum. Hafði hann til
þessa nokkurn ferðastyrk af Karls-
bergssjóðnum. Ritgjörð þessi skýrir
frá árangrinum af ferðinni og vís-
indalegum rannsóknum á hveravatni
o. fl. eftir Þ. Þ.
Ekki verður sagt að hér sé um
auðugan garð að gresja, hvað þessi
fágætu efni snertir og hefði það þó
verið notandi, ef þau hefðu fundist
til stærri muna, því eftirspurn eftir
þeim er mjög mikil. Að vísu reyndist
loftið kringum hverina mjög leiðandi
fyrir rafmagn, sem orsakast af radí-
umgufu (emanation), en annars varð
engra efna vart, sem oss geti að not-
'um komið.
Þorkell Þorkelsson er sá eini eðlis-
fræðingur, sem vér ísl. eigum nú sem
stendur. Hann hefir sezt að í Dan-
mörku, því hér er ekkert að starfa í
þeirri fræðigrein. Það eru að eins
prestar, læknar og sýslumenn sem
hér eru gjaldgeng vara. Þetta leiðir ef-
laust til þess, að vér missum marga
efnilega menn og er ilt til þess að
vita. Saga þessara íslendinga, sem setj-
ast að erlendis, er ætíð á einn veg:
Þeir sem geta sér góðan orðstýr eða
fnegð eru hvervetna kallaðir danskir,
en kynni þeir sig að einhverju mis-
jöfnu, er því aldrei gleymt að þeir
séu Islendingar. q. //_
Ástœðulausar árásir.
»Gamall kunningi,« sem ritar í síð-
asta Gjallarhorn, er með ástæðulausar
árásir á blaðið og ritstjóra þess fyrir
það, að það flutti í vor fréttir, sem
því bárust frá Danmörku, um að von
væri á að tilboð frá loftskeytafélagi í
Parísarborg mundi verða lagt fyrir
síðasta þing. »Kunninginn« er svo
góðgjarn að hann gefur í skyn að rit-
stjórinn hafi sett þessa fregn í blaðið
á móti betri vitund.
Vér vonum að fyrir flestum lesend-
um NI. sé óþarfi að taka það fram,
að þegar fregnin var sett í blaðið vissi
ritstjóri blaðsins ekki annað, en að hún
væri sönn. Bréfið sem fregnin var tek-
in úr, er Iíka ennþá til og hægt að
færa fullar sannanir fyrir þessu.
Tilboðið lá ekki formlega fyrir þing-
inu og því getum vér ekkert um það
dæmt hveruig það hafi verið, því upp-
lýsingar þær, sem þingtíðindin gefa
um það, eru alls ónógar. Satt að segja
fór svo fyrir oss éins og farið mun
hafa fyrir æði mörgum öðrum mönn-
um hér á landi. Tilboð þetta hvarf
út huga vorum eftir að önnur betri
tilboð komu um loftskeyti, eða þá
skýrari og ákveðnari og þeim var fylgt
fram af meira kappi.
»Kunninginn« mun líka gera alt of
mikið úr áhrifum þeim, sem fregnin
um þetta tilboð hafði á hugi manna
°g þingmálafundina. Það var fregnin
um að maður væri kominn til Reykja-
víkur með loftskeytatæki og að senda
ætti hingað loftskeyti alla leið frá Bret-
landi, sem sannfærði menn um, hve
hraklega væri logið um loftskeytin í
blöðum stjórnarinnar og af sumum
fylgismönnum hennar.
Þegar svo útrætt var um ritsíma-
málið á þingi, — en þá fyrst vissum
vér að ekkert varð úr þessu franska
tilboði — þótti oss ekki ástæða til
þess að fjölyrða um það og er dálítið
spaugilegt að sjá það stjórnarblaðið
taka þetta mál að sér til umræðu, sem
ekki er ennþá farið að segja lesendum
sínum frá loftskeytastöðinni í Reykjavík.
\
Jieknetaveiðarnar.
Þórarinn Tulinius, stórkaupmaður,
hefir enn góðfúslega sent Nl. skýrslu
Falcks konsúls í Stafangri um síld-
veiðina hér Við land síðasta sumar,
og er hún mjög eftirtektaverð fyrir
oss, ekki síður en áður.
Svo er að sjá af skýrslunni, að þær
litlu veiðar, sem reknar eru af íslend-
ingum, séu taldar með, og eins það,
sem Danir hafa við þær átt, sem enn
er mjög lítið. En þegar um veiðina
er talað í heild sinni, gætir þessara
veiða vor íslendinga því nær alls
ekki, ekki fremur en ef sykurtoppur
er reistur upp við kirkjuturn. Það
eru Norðmenn frá vesturströnd lands-
ins, sem reka þær því nær einir og
auka flota sinn hér árlega; þeir fylla
tunnurnar, en vér hjálpum þeim til
þess að salta ofan í þær og þökkum
fyrir.
í fyrra höfðu 2 skipin hringnætur
en í sumar, segir konsúllinn, að þær
hafi verið 13. Fyrstu hringnæturnar
fengu Norðmenn frá Vesturheimi, en
nú þegar búa þeir þær til sjálfir. Þeir
vilja vinna það í landinu, sem þeir
þurfa að nota við veiðar sfnar, og
þeir geta búið til. En auk þess voru
hér fleiri norsk skip við reknetaveiðar
en nokkuru sinni áður og fengu öll
sæmilega veiði. ’
Árið 1900 var reknetaveiðin 536
tunnur, 1901 816 tunnur, 1902 5000
tn., 1903 40000 tn., 1904 85000 tn.
og árið 1905 um 120,000 tunnur,
og sýna tölurnar bezt hve feiknamikla
þýðingu veiðarnar hafa nú orðið.
»Aflinn var þetta ár töluvert meira
virði en nokkuru sinni áður,« segir
konsúllinn, »fyrst og fremst af því, að
hann var svo miklu meiri en áður, en
líka af því, að hann komst í miklu
hærra verð. Verðið á markaðinum var
fyrst um 20 aura fyrir kilogrammið
(= 2 pund), en hækkaði smátt og
smátt upp í 25 aura fyrir kg.
Séu 80 kg. talin í tunnunni að
meðaltali, hafa fengist um 20 kr.
fyrir tunnuna, eða 2,400,000 kr. fyr-
ir alla veiðina, en þareð nokkuð var
selt fyrir lægra verð framan af, og
útflutningsgjaldið frá íslandi er um 2
kr. fyrir tunnuna, má ætla að gróð-
inn af veiðinni sé um 2 miljónir kr.«
Munað hefði oss íslendinga um þann
skilding og þó minna hefði verið.
Reynslan sýndi það nú, eins og í
fyrra, að þau skipin, sem höfðu hring-
nót, öfluðu bezt og græddu mest. 2
skip, sem höfðu sína hringnótina hvort,
veiddu yfir 4500 tunnur, og sumir
fiskimennirnir fengu um 600 kr. hlut
á vertíðinni, sem ekki var meira en
3 mánuðir.
Konsúllinn fullyrðir að Norðmenn
muni hafa miklu meiri útbúnað næsta
ár til þessara veiða, einkum muni
miklu fleiri útvega sér hringnætur
og hafi margir þegar pantað þær.
Veiðin með reknetum var í ár yfir-
leitt nokkuð minni en síðastliðið ár,
þó ágóðinn yrði meiri, af því verðið
var hærra.
»Með nótum aflaðist í sumar sem
leið ekki nema nokkur hundruð tunn-
ur af síld við ísland«, segir konsúll-
inn, »og þeir sem enn þá reka þá
veiði töpuðu miklum peningum. Víða
var legið inni í fjörðunum við nætur
alt sumarið, án þess að næturnar
væru bleyttar í sjónum eitt einasta
skifti og verður þá afleiðingin og úr-
slitin bágborin bæði fyrir eigendurna
og fiskimennina. Það sýnir sig að
það getur ekki lengur borgað sig að
reka þessar veiðar, menn mega ekki
lengur liggja inni á fjörðunum og
bíða eftir síldinni, flskimennirnir verða
sjálfir að leita síldina uppi úti á hafinu.
Gæði síldar þeirrar er fiskaðist má
teljast mjög vel viðunandi og hið
sama má segja um meðferðina. Varan
var sjaldan vond, á pækilbrendri síld
bar nú mjög lítið og þakka eg það
mest nýju og endurbættu tunnunum,
sem menn nú eru skyldir að lögum
til þess að nota. Það sýnir sig að
þessi lagasetning var mjög þarfleg.
Kostnaðaraukinn við þessar tunnur er
smáræði í samanburði við þann sparn-
að, sem af því leiðir að varan verður
miklu betri«.
Samkvæmt beiðni frá dönskum flski-
félögum höfðu 4 menn danskir tekið
þátt í veiðinni á skipum konsúlsins.
Jóhannes Jóhannesson
sýslumaður og bæjarfógeti á Seyðisfirði
ætlar að sigla til útlanda bráðlega, sér til
heilsubótar og dvelja erlendis fram á næsta
sumar.