Norðurland - 03.11.1906, Síða 2

Nl.
36
í Ijós þá ósk sína, að það verði fram-
vegis íslandsráðherrann en ekki for-
sætisráðherrann danski, sem undirriti
útnefningu ráðgjafans á íslandi. Pá
eru öll háðsyrði ráðgjafans gleymd
um þá hótfyndni andmælenda hans,
að vilja ekki lofa danska forsætisráð-
herranum að »komast upp á hornið.«
Sjálfur er hann þá búinn að skifta um
skoðun aftur, taka að sér þær skoð-
anir, er.hann einu ári áður hafði haldið
fram að ættu að eins rót að rekja til
persónulegrar óvildar.
Eru þetta ekki eftirtektaverð dæmi?
Þau ættu að verða meira en til að-
hláturs. Pau ættu að verða öllum ís-
lenzkum stjórnmálamönnum til viðvör-
unar, kenna þeim að dæma varlega og
hóflega um skoðanamun andstæðing-
anna, brýna fyrir þeim þau sannindi,
að engin skoðun getur litið svo fjar-
stæð út, að hún eigi ekki heimtingu
á því að vera rædd með rökum. Er
ekki eitthvað bæði ilt og broslegt við
það, að maðurinn sem viltur er vegar-
ins sigi hundum sínum á þá menn,
sem eru að reyna til að benda honum
á rétta leið.
X
TIL FÁNANS.
Rís þú, unga íslands merki,
upp með þúsund radda brag.
Tengdu’ í oss að einu verki
anda, kraft og hjartaíag.
Rís þú, íslands stóri, sterki
stofn, með nýjan frægðardag.
Hvort skal nokkur banna og bjóða
börnum frjálsum þessa lands,
og til vorra œttarslóða
augum lita ræningjans?
Fylkjum oss í flokki þjóða.
Fram, að lögum guðs og manns.
Gætum hólmans. Vofi valur
víðskygn yfir storð og hlé.
Enginn fjörður, enginn dalur
auga hauksins gleymdur sé.
Vakið, vakið, hrund og halur,
heilög geymið íslands vé.
Storma’ og ánauð stóðst vor andi
stöðugur sem hamraberg. .
Breytinganna straum hann standi
sterkur, nýr á gömlum merg.
Heimur skal hér lita í landi
lifna risa fyrir dverg.
Skin þú, fáni, eynni yfir
eins og mjöll i fjallahlið.
Fangamarkið fast þú skrifir
fólks i hjartað ár og síð.
Munist hvar sem landinn lifir
litir þinir alla tíð.
Hvert eitt landsins fley, sem flýtur
fáni vor, þig beri hátt.
Hvert þess barn, sem Ijósið litur,
lífgar vonir sem þú átt.
Hvert þess lif, sem þver og þrýtur,
þínum hjúp þú vefja átt.
Meðan sumarsólir bræða
svellin vetra’ um engi og tún,
skal vor ást til íslands glæða
afl vort undir krossins rún,
djúp, sem blámi himinhœða,
hrein, sem jökultindsins brún.
Einar Benedikfsson.
* *
*
Kvæði þetta er prentað hér eftir
»Valnum« ísfirzka. Pað blað mun
enn vera óvíða hér nyrðra, en kvæðið
þess vert að því sé á lofti haldið.
Segir »Valurinn« að Sigfús Einarsson
tónskáld hafi samið snjalt lag við það.
Auðséð er að kvæðið gerir ráð fyrir
hvíta krossmarkinu í bláum feldi, eins
og fánanefndin í Reykjavík hafði lagt
til.
X
Fáni íslands.
Eitt þeirra mála, sem eru að komast
á dagskrá þjóðarinnar, er um íslenzk-
an fána handa landinu. Stúdentafé-
lagið f Reykjavík hefir haft málið
til meðferðar og ýms af blöðunum
syðra hafa flutt greinar um það.
Reyndar er ekki svo mikil hætta á,
að oss þyrfti að verða skotaskuld úr
því að eignast fána, sem liti vel út
og væri nógu sérkennilegur, ef vér
gætum orðið nægilega sammála um
það, að vér eigum og þurfum að
fá hann. Á því ríður mest eins og
nú stendur. En bæði er það að »það
skal vel vanda sem lengi á að standa*
og svo mundi það eflaust greiða fyrir
málinu, ef vér gætum bráðlega orðið
á eitt sáttir um hvern fána vér vild-
um hafa. Oss er því ánægja að því
að flytja hér greinarkorn um fánann
og nýja tillögu um gerð á honum.
*
í 42. tölubl. af Reykjavík þ. á. er
grein um íslenzka fánann tilvonandi.
Með leyfi Norðurlands vildi eg fara
nokkurum orðum um hana og málið
sjálft.
Eg vil þá fyrst geta þess, sem eg
er greinarhöfundinum samdóma um, en
það eru þau ummæli, sem hann hcfir
eftir »Lögréttu«-Brján og höfundurinn
lýsir velþóknun sinni á. Sömuleiðis
er eg honum samdóma um hvíta
krossinn (rétta) í bláa feldinum, sem
Brjánn stingur uppá að sé gerður að
fána íslands. Til þess tel eg hann
með öllu óhæfan, en þó einkum af
því, að hann yrði svo líkur sænska
fánanum. Svo sem kunnugt er, er
hann blár með ljósgulum krossi. Mundi
oft veita örðugt að greina íslenzka
fánann frá honum í fjarlægð og gæti
það komið sér illa.
Eigi veit eg hvort hvítur skákross
í bláum feldi er fáni Skotlands, en
hitt er víst að svona litur fáni er
stafurinn M. í fánastafrofinu. Sá fáni
virðist því eigi heppilegur þjóðfáni.
Þó þarf slíkt eigi að vera til fyrir-
stöðu. Verzlunarfáninn argentínski er
t. d. eins og stafurinn J f fánastaf-
rofinu. En eg kann ekki við neitt
krossmark í fána vorum, finst það
minna um of á pápisku tímana, þegar
alstaðar þurfti krossmark, »bæði undir
og ofaná«.
En nú kem eg að uppástungu J.
Ól. og skiftast þá leiðir okkar. Hann
stingur uppá að fáni íslands verði
stór, hvít, fimmblöðuð stjarna á blám
feldi og bætir því við: »Það merki
á engin þjóð á undan oss.« En J.
Ól. veit víst ekki að fáni Kongó-
ríkisins er næstum alveg eins og
fáni sá, er hann stingur uppá. Sá er
aðeins munurinn að stjarnan í Kongó-
fánanum er Ijósgul og getur því ekki
komið til mála að hafa fána vorn
þannig.
Að vísu er það aðalatriðið að ís-
land fái löggiltan fána, en ekki hitt
hvernig hann lítur út, en þó vil eg
hér gera grein fyrir nýrri uppástungu
um fána handa landinu:
Lengdin er hugsuð hálfu meiri en
breiddin. Næst stönginni er blár rétt-
hyrndur þríhyrningur »Hypotenúsa«
hans snýr inn (að fánastönginni) og
er jafnbreið fánanum, en rétta hornið
snýr út í fánann. í miðjum þríhyrn-
ingnum er hvít sjöblöðuð stjarna.
Fyrir framan þríhyrninginn eru sam-
sfða sjö láréttar rendur, allar jafn-
breiðar; þrjár þeirra eru hvítar en
fjórar bláar og skiftast litirnir á;
miðröndin er hvít og jafnframt styzt,
en yztu rendurnar báðar bláar og
jafnframt lengstar.
Svona fáni er bæði laglegur og ó-
brotinn og engin þjóð í heimi á fána,
sem honum sé líkur í höfuðatriðunum.
Að sönnu eru bláar rendur í fánum
ýmsra landa t. d. Grikklands, San-
Salvador og Uruguay, en þríhyrning-
urinn gerir þenna fána alveg sér-
kennilegan.
Verzlunarmaður.
X
Loftskeyta framfarir.
Svo segir um þær í merku þýzku
blaði: »Altaf harðnar meira og meira á
framsókninni, að leysa til fullnustu
verkefni »neista flrðritunarinnar» og
þótt enn sé ekki náð öllu, þá er samt
árangurinn mikill. Það er nú leyndar-
mál, sem allir vita, að herskipin í Mið-
jarðarhafsflotanum brezka fá að minsta
kosti einu sinni á sólarhringnum boð-
skeyti frá hinni stórkostlegu loftskeyta-
stöð í Poldhu í Cornwall: fyrst hepn-
aðist að senda skeytin frá Poldhu til
Gibraltar stöðvarinnar og svo til Malta,
Kýpreyjar (Cyprus) og Port Said og
um alt Miðjarðarhafið. Því næst tókst
frá þessum landstöðvum að koma skeyt-
um til sérhvers ensks herskips, hvar
sem var, og nú að lokum svo langt
komið að masturstengurnar, að minsta
kosti á skipum sem stödd eru í vest-
urhluta Miðjarðarhafs, geta með mestu
nákvæmni tekið við beinum fyrirskip-
ana-skeytum, sem sumpart fara yfir
Frakkland og Spán, sumpart jafnvel
yfir Þýzkaland í svipandi rafmagns-
bylgjum, er berast land frá landi. Nærri
má geta, hve mikilvægt þetta er á ó-
friðartímum. Aðrar eins óvæntar hremm-
ingar eins og í japansk-rússneska stríð-
inu eiga nú ekki framvegis að þurfa
að koma fyrir. En hvað sem öðru líður,
einir um þessar fundninga- framfarir
eru Englendingar ekki; Þjóðverjar eiga
síns vegar fulla hlutdeild í þeim. Loft-
skeytastöðin við Nauen, eitt af úthverf-
um Berlínar, sem verið er að reisa, á
að verða hin stórkostlegasta í heimi.
Það er turn af járni ger, sem verður
yfir IOO metra hár. Þar verður og við-
tökustöð fyrir skeyti frá herskipum
þýzka flotans, hvar sem þau eru stödd,
og sendingastöð til þeirra sömuleiðis.
Rekstur stöðvar þessarar hefst I. okt.
Og jafnframt koma frá Danmörku
fréttir um mikilvægar endurbætur á
ioftskeytasendingum.
Danskur maður, Valdemar Poulsen
verkfræðingur, hefir fundið þær upp.
Hann girðir fyrir það, að loftskeyt-
um verði náð nema með viðtökutól-
um, er samstilt séu afgreiðslustöðinni.
Og hann getur látið kraftinn, er
skeytin flytur, streyma í eina átt, í
stað þess sem hann hefir annars far-
ið í allar áttir. Með þeim hætti verða
hans margfalt meiri not.
Nú segja danskir sérfræðingar, eft-
ir því sem Politiken fullyrðir, að
ekki sé viðlit að ritsímar geti kept
við loftskeyti eftirleiðis. Það er að
minsta kosti mikil framför frá þeim
hugmyndum, er þeir gerðu sér um
loftskeyti í fyrra sumar. Meðan verið
var að þröngva ritsímanum upp á
íslendinga, var eins og varla nokkur
danskur maður hefði hugmynd um,
að loftskeytin væru annað eða líkleg
til að verða annað en leikfang.
(Fjallkonan.)
X
Sven Fenger.
Svo heitir einn kennarinn við lýð-
háskólann í Askov, ungur maður og
gáfaður og drengur hinn bezti. Fyrir
nokkuru hefir hann skrifað í »Höj-
skolebladet* langt mál um bókmentir
íslendinga á síðastliðinni öld. Getur
hann þar flestra hinna merkari skálda
vorra og lýsir þeim nokkuð. Lýkur
hann lofsorði eigi alllitlu á hinar nýrri
bókmentir vorar, telur þær fullkomlega
þess verðar, að Danir veittu þeim marg-
falt meiri eftirtekt en nú á sér stað,
og finnur alvarlega og einarðlega að
þekkingar skorti þeim, á oss íslend-
ingum, er nú ríkir meðal Dana.
Þeim, er þetta ritar, er persónulega
kunnugt um, að S. Fenger hefir lif-
andi áhuga fyrir því, að útbreiða
þekkingu á öllu því, er við kemur
íslandi meðal landa sinna, og með
það fyrir augum hefir hann skrifað
ofangreinda ritgjörð. Sjálfur les hann
alt fáanlegt um land vort og þjóð,
og hefir sett sér það markmið að
nema íslenzka tungu til fullnustu og
hefir honum þegar orðið nokkuð á-
gengt í því efni. Líka hefir hann fast
í hyggju að heimsækja ísland innan
skamms og dvelja hér sumarlangt, til
þess að kynnast lffi og háttum þjóð-
arinnar með eigin sjón og raun og
afla sér aukinnar þekkingar í íslenzkri
tungu.
Meðal annars farast honum svo
orð í fyrnefndri ritgjörð:
»Vér, sem fest höfum hugann við
hinar dýrlegu menjar, sem íslending-
ar hafa varðveitt með hinni snildar-
legu sagnaritan sinni, höfum blátt á-
fram þá skyldu af hendi að inna, að
leitast við að skilja þá nú, og því
frekar höfum vér ástæðu til þessa,
sem nútíðar bókmentir þeirra hafa svo
mikið gildi, að það er ekki þýðingar-
laust fyrir oss að kynnast þeim.« Þar
næst hvetur hann lesendur Háskóla-
blaðsins til að lesa allar þýðingar, er
fáanlegar séu á dönsku, úr íslenzkum
bókmentum, og heitir liðsinni sínu,
hvað leiðbeiningar snerti, í þvf efni;
vill hann að lýðháskólarnir gangist
fyrir því, að hið merkasta úr bók-
mentum vorum verði þýtt á dönsku,
»ef of mikils þyki krafist, að Danir
læri íslenzku*.
Auðsætt er, hve mikla þýðingu það
hefir fyrir oss, er augun opnast á á-
hugasömum mentamönnum nágranna-
þjóðanna á mikilvægi bókmenta vorra
nú á tímum og það mönnum, sem
hafa einlægan vilja á að skilja kröfur
vorar og hugsunarhátt sem bezt. Meðal
þeirra er S. Fenger. Endist honum ald-
ur og heilsa, megum vér íslendingar
vænta hins bezta frá honum.
Ingimar Eydal.
X