Norðurland - 27.04.1907, Side 2

Nl.
138
sem þá sezt á laggirnar, sé í svo
fullu samræmi við óskir og kröfur
þjóðarinnar, í því máli, sem frekast
er kostur á, hvort sem æsingar af
háifu þingmálaflokka hafa verið meiri
eða minni.
Hr. S. F. spyr: Ef svo mótflokk-
urinn (þ. e. heimastjórnarflokkurinn)
hefði svo tekið uppá því, að vilja
leiða líka og orðið yfirsterkari, hvað
hefði þá orðið úr samræminu?« Þessa
spurningu áréttar hr. S. F. svo með
tveim upphrópunarmerkjum, til þess
að vekja athygli lesenda á því, að
hér hafi hann komið með drjúga
fyndni; hann hefir víst búist við að
þeim mundi sjást yfir hana annars
kostar.
Þessari spurningu mun eg ekki
beinlínis svara. Með því að koma með
hana hefir hr. S. F. hér um bil með
skírum orðum sagt, að þá er heima-
stjórnarmenn kæmust til valda og
væri við völd, þá væri öllu samræmi
slitið milli þings og þjóðar. Þótt dá-
lítið sé hæft í þessari skoðun þá
mun hún samt allmikið ýkt.
Hr. S. F. prentar upp all-langan
kafla úr grein sinni hinni fyrstu, er
umtal þetta hefir út af risið. Ef það
hefir verið meining hr. S. F., með
því að láta hana ganga á ný í gegn-
um prentsmiðjuna, að henni yxi vit
og röksemdir við það, þá er eg sann-
færður um að honum er ómissandi að
láta hana endurtaka þann feril þó
nokkurum sinnum enn þá. Mér sýnist
upplit hennar vera býsna svipað og í
fyrra og hafa ekki verulega »forklár-
ast«.
Hr. S. F. talar um að niðurlagi, að
hann seti von sína til ókomna tímans;
hann muni afreka það, er sér hafi
ekki auðnast; að sýna það og sanna,
að mótstöðumenn sínir hafi haft á
röngu máli að standa. Þessi fagra og
fagnaðarríka von er samt á ofurlítið
ótraustum grundvelli reist:
Færi nú svo, að hinn ókomni tími
yrði svo hlálegur að framleiða menn
með almennri og heilbrigðri skynsemi,
þá er ofur-hætt við að töluverður ó-
nota-dráttur verði á uppfylling hennar.
Að endingu kveð eg svo hr. S. F.
og þakka honum fyrir samræðurnar,
sem eg hefi haft mikla ánægju af.
Vonast eg eftir að afleiðingar þeirra
fyrir hann verði þær, að hann hugsi
sig betur um í næsta skifti áður en
hann ber þá menn ástæðulausum ill-
sökum, er fylgja réttari og siðmætari
stefnu í stjórnmálum heldur en hann
sjálfur.
Jóhannes Þorkelsson.
Kirkjumálin.
Furðu lítið er ritað og rætt um
þau og verk milliþinganefndarinnar.
Það er þó þess vert fyrir landslýðinn,
að gera sér ljóst hvort »tillögur«
nefndarinnar séu hæfilegar, eða hvort
nægilegt sé og viðunandi að nota þess-
ar bætur á gamla fatið.
Eitt er víst: Verði tillögur meiri-
hluta kirkjumálanefndarinnar samþykt-
ar á þingi í sumar, með litlum eða
óverulegum breytingum, verður þar
við látið sitja um óákveðinn tíma.
Ekki farið að róta í því strax aftur.
Hið núverandi ástand mundi lítt breyt-
ast, nema ef vera skyldi til hins lak-
ara við prestafækkunina.
Er irúar- og kirkjulífið hér á landi
í góðu lagi? Það er sú spurning sem
þeir, er um kirkjumál landsins fjalla,
verða að íhuga vandlega, og sízt hefði
kirkjumálanefndin átt að láta þeirri
spurning ósvarað.
Sé ástandið gott, er auðvitað ekki
ástæða til að leita ráða til umbóta.
En sé það aftur á móti ilt, svefn og
doði, en ekkert líf, séu aðaleinkennin,
þá þarf meira en kák eitt, brauðasam-
steypur á nokkurum stöðum og svo
kirkuþing, til að breyta því.
Nú er það alkunnugt að í ræðum
og ritum tala hinir áhugameiri prestar
landsins mikið um trúardeyfð, kirkju-
göngum fækki og altarisgöngur leggist
niður. Þetta er vafalaust rétt, og meira
að segja er auðfundið að meirihluti
kirkumálanefndarinnar veit þetta og
finnur það. En úrræði hennar eru eink-
um að bæta hinn ytri hag prestastétt-
arinnar, — já, — og svo kirkjuþingið.
Olíklegt er að landsmönnum yfirleitt
skiljist það, að þessi voðameinsemd—
deyfð í trúmálum — læknist við það,
þó ofurlítið hækki 1' peningabuddum
prestanna, og við það að söfnuðirnir
fái sjaldnar að sjá prestinn sinn og
hafi minna samneyti við hann, þegar
búið er að sameina prestaköllin. Nei,
svo Iítið má ekki gera úr þeim flest-
um, að það sé til bóta að söfnuðir
þeirra hafi sem minst saman við þá
að sælda. Fjöldamargir þeirra eru of
góðir og uppbyggilegir menn til þess.
Ef meirihluti kirkjumálanefndarinnar
hefir í raun og veru haldið að slíkt
breytingakák mundi nokkurn skapað-
an hlut bæta aðalmeinið í kirkjulífi
landsins, þá finst mér hann furðu
þröngsýnn og fara villur vegar.
Minnihluti kirkjumálanefndarinnar L.
H. B. virðist hafa velt aðalspurning-
unni betur fyrir sér, og reynst víð-
sýnni. Fyrir honum stendur það skýrt
og Ijóst, að »deyfð í trúarmálum sé
nú með mesta móti í 1andinu«, og
kennir það meðal annars »flutningi
trúarskoðananna*. Deyfðina og áhuga-
leysið sannar hann með allskýrum rök-
um. Hyggur auðsjáanlega, og það með
réttu, að þar sé aðalmeinið, en að það
verði ekki læknað með kirkjuþingi og
breytingakáki.
6
hnútana fremur daufur í dálkinn; þó varð hann nú reynd-
ar oftar en einu sinni að halda niðri í sér hlátrinum;
honum fanst það svo átakanlega hlægilegt þegar Abra-
ham fleygði rottunni.
Kennarinn leit á klukkuna; stundin var rétt að segja
liðin; hann lagði frá sér blessaða fjaðrapennana, blés
ruslið af borðinu, smelti hnífnum aftur og greip bókina.
»Jæja, Þorleifur! — æ, þú kant ekki neitt, aldrei
kant þú neitt. — Jasja, þú þá — Reinert! getur þú
sagt mér um bæi í Belgíu á eftir Bryssel, — Namúr
hefir líka verið talin, nú, nú, — fleiri bæir, fleiri bæir!
þú ekki heldur? — nei, auðvitað; þið eruð allir úr sama
súrdeiginu þarna niðurfrá. Jæja, þú þá, — Sörensen!
fleiri bæir í Belgíu á eftir Bryssel, — hana nú! —
svona!«
»Klukkan er búin að slá,« sagði skólaþjónninn í dyr-
unum. \
»Já, já, sjáið þið nú! svona gengur það! hér sitjum
við stund eftir stund og eyðum tímanum fyrir letingj-
ana þarna niðurfrá, sem ekkert vilja læra; það er ekk-
ert, sem ber ávöxt hjá ykkur nema dugleg hýðing, og
hana skylduð þið fá ef eg mætti ráða.«
Því næst gaf hann hverjum þeirra »fjóra« í mesta
flýti og æpti svo upp úr öllum þeim hávaða, sem nú
var hafinn í bekknum: »í næsta skifti að fljótum á Frakk-
landi!«
»Að fljótum á Frakklandi,« át hver eftir öðrum niður
bekkinn. Sá efsti gerði dálítið merki í bókina sina með
nöglinni; tveir bræður, sem báðir höfðu sömu bókina,
hlupu óþreyjufullir aftur og fram til að fá alveg óyggj-
andi vissu um það, hve langt þeir ættu að fara.
»Að fljótum á Frakkiandi,« hrópaði Reinert og sletti
7
viljandi stórri blekslettu til merkis í bókina sína; því
næst Iét hann bókina aftur svo klessan gæti litað að
gagni.
Maríus litli horfði á hann með ótta og aðdáun.
í næstu stund átti að skifta bekknum. Gagnfræða-
nemendurnir — og með þeim taldist auðvitað öll neðsta
röðin — áttu að vera kyrrir og læra ensku; en latínu-
sveinarnir tíndu saman bækur sínar og fóru yfir í hitt
skólahúsið.
Lægri bekkirnir, sem þar voru, höfðu nefnilega lokið
skólavistinni klukkan tólf, svo latínusveinar fengu eina
af stofum þeirra, seinustu kenslustundina. Með Abraham
í broddi fylkingar ruddu nú átta eða tíu latínusveinar
sér veg gegnum þvögu mikla af þessum smælingjum,
sem streymdu út í ganginn og fram á riðið.
»Fi donc!« hrópaði Abraham, þegar þeir komust Ioks-
ins inn í stofu þá á öðru lyfti, sem þeir áttu að vera
í; »hér verður að lofthreinsa duglega eftir þefdýrin.«
Allir gluggar voru opnaðir, og nokkurum þefdýrum,
sem orðið höfðu of sein og voru eitthvað að dunda í
hillum sínum, var vægðarlaust fleygt út á ganginn.
í hvert skifti sem einhverjum var fleygt út ráku fé-
lagar hans, sem úti voru, upp grenjandi hefndaróp; en
latínusveinar virtu það að vettugi; þeir lokuðu hurð-
unum, og Marteinn digri, sem bar með stillingu viður-
nefnið togsperra — það er ekki gott að segja því hann
var kallaður þetta — var Iátinn halda vörð.
Því þefdýrin ofstopafull og óeirðagjörn, sem treystu
riðinu og fjöldanum, hrundu hvert öðru 1' dyrnar og
ryktu í handfangið.
Sá efsti, sem ætfð var vanur að halda djarfyrtar ræð-
ur, stakk nú upp á því að gera úthlaup með latínu-
Eg tel ekki óþarft að rifja hér upp
nokkur orð úr áliti minnihlutans, þar
sem hann talar um eðli irúarinnar.
Mér virðast þau svo rétt og vel sögð.
Það eru þessi orð: »Trúin er tilfinn-
ing, tilfinning á borð við gleði og sorg,
viðkvæm eins og þær. Hún er í mesta
máta persónulegt mál og þarfnast því
um fram alt frelsis.« Og þar sem
hann talar um gagnsleysi kirkjuþings-
ins, segir hann: »Það þarf annað og
meira.« Það þarf fullan skilnað, fult
frelsi. Það þarf fríkirkju eða fullkom-
lega frjálsan félagsskap um öll trúar-
mál.
Annars vil eg benda þeim á, sem
með áhuga og alvöru vilja hugsa um
kirkjumál landsins, að kynna sér með
athygli álitsskjal minni hlutans í kirkju-
málanefndarálitinu bls. 54—57.
Þeim lækni mun aldrei þykja vel
farnast, sem ekki hirðir um að kom-
ast fyrir rætur þess sjúkdóms, sem
hann er að fást við. Hann getur ekki
sigrað, nema hann viti orsakir veik-
indanna og útrými þeim. Eins er því
farið um meinsemdir kirkjulífsins, þar
duga engir plástrar, sem lagðir eru
utan á. Þar þarf gagngerða Iækning
frá rótum, annars fæst enginn sigur.
Kirkjumálan. gerir ráð fyrir að til
þess að launa prestum landsins verði
varið 169600.00 kr. Þar við bætist
svo borgun fyrir öll aukaverk, öll
eftirlaun og mikill kostnaður sem
leiðir af sameining prestakallanna. Þó
þetta sé stórfé eftir okkar mælikvarða,
mundi eg sízt telja það of mikið, ef
þeir gerðu landinu það gagn, sem
þeir eiga að gera og geta gert. En
séu þeir aftur á móti að litlum not-
um margir og víða, þá er þetta ófor-
svaranleg fjáreyðsla.
Að minni hyggju gerir góður og
vel mentaður prestur ómetanlega mikið
gagn í sínum söfnuði. Hann á að vera
og getur verið þar andlegur leiðtogi,
ekki einungis í trúmálum, heldur einnig
í almennum fræðslu- og mentamálum,
sem hver einasti einstaklingur getur
haft ánægju og uppbygging af. En til
þess að þetta geti orðið, þarf hann að
hafa víðtæka mentun, vera áhugasam-
ur og vel metinn og ekki hafa of
stóran verkahring, svo hann verði
samgróirin og kunnugur þeim, sem
hann á að uppörva og leiðbeina.
Samsteypa og víðlendi sókna kemur
í bága við þetta. Ekki sýnist vandi
að sjá, að þegar presturinn er sífelt
önnum kafinn og verður að vera eins
og þeytispjald milli margra kirkna,
verður hann eins og ókunnugur gest-
ur á útkirkjunum. Samlíf hans og
þeirra safnaða verður sama sem ekk-
ert. Hann verður þar miklu fremur,
eða jafnvel eingöngu tekjuhirðir, en
ekki sálnahirðir. Og svo bætist oft
við þetta, að þegar prestaköllum er
steypt saman, fá ekki söfnuðir að
neyta kosningarréttar síns — en það
tel eg rangt, jafnvel lögbrot —. Verð-
ur þá prestunum þrengt upp á ýmsa
söfnuði móti vilja þeirra og getur það
haft hinar verstu afleiðingar fyrir sam-
búð og samvinnu framvegis. Þar sem
svona stendur á, finst mönnum því
fé illa varið, sem gengur til prest-
launa. Það verða blóðpeningar, og er
enginn prestur öfundsverður af þeim.
Það er afarþýðingarmikið að söfn-
uðir fái að kjósa sér presta sjálfir,
og velja um alla umsækjendur. Þá
hafa þeir ekki öðrum að kenna um