Norðurland - 27.04.1907, Side 3

en sjálfum sér, ef illa tekst. Það
skerpir umhugsun og ábyrgðartilfinn-
inguna hjá hverjum einstakling. Þetta
hefir kirkjumálan. tekið upp og á hún
þökk fyrir. Það er vel og frjálslega
hugsað.
Eg sagði að samsteypa og víðlendi
sókna kæmi í bága við það sem eg
hefi hér haldið fram. Mér mun verða
svarað að öðruvísi sé þó ekki unt að
fækka prestum og auka laun þeirra,
en þeir verði þó að geta lifað. Rétt
er það að vísu. En til eru fleiri vegir
að auka laun presta og um leið fræðslu-
störf, án þess að þeim séu ætluð stór
umferðasvæði. Sá vegur sem eg hygg
að fara megi til þess, er að gera
presta að kennurum barna og ung-
linga í fleiri fræðum en kristindómi.
Víða mætti hafa t. d., barna- og
unglingaskóla á prestsetrum, bæði í
sveitum og kauptúnum og fengi þá
presturinn sérstök laun sem kennari
við þann skóla. Um það fyrirkomulag
hefir »prestur« ritað í »Fjallk.« í
vetur og fært margar góðar ástæður
fyrir. Tekur hann fram, sem sjálfsagt
er, að þá yrðu prestaefnin að afla sér
kennaramentunar. Þeir ættu að geta
orðið betri kennarar en hinir, sem hafa
miklu minni undirbúningsmentun. Við
slíka skóla mundi oftast þurfa tvo
kennara, hinn með almennri kennara-
mentun, en gæti ef til vill verið laus
við kristindómsfræðsluna.
Eg get ekki séð að þetta fyrir-
komulag mundi eða þyrfti að binda
fastara saman ríki og kirkju, eins og
hr. E. H. óttaðist í vetur. Þó ríki og
kirkja sé aðskilin að mestu, hlýtur
ríkið að sjá um alla hina æðri skóla-
mentun, þar á meðal trúfræðslu, nema
einhver trúarfélög kjósi heldur að sér-
menta kennara sína. Að kristin fræðsla,
á evangelisk-lúterskum grundvelli —
og annað get eg ekki hugsað mér —
geri vel mentaða menn þröngsýnni ó-
frjálslyndari eða öfgameiri, þarf sízt
að óttast. Reynslan mælir á móti því.
Þó eg kannist við að hver nauðsyn-
leg opinber staða þurfi að vera svo
launuð að nógir fáist til að undirbúa
sig undir hana, þá er það hégóminn
einber, að hugsa að há laun skapi
beztu embættismennina. Mætti því til
sönnunar nefna mörg dæmi úr sögu
landsins. Það hafa fleiri verið en síra
Davíð sál. á Hofi, einn af hinum mest
virtu prestum landsins, sem mætti segja
hið sama um, sem stendur í hinum
snjöllu eftirmælum er kveðin voru eft-
ir hann.
»En hálaunabænum var hugurinn fjær
og himninum þessvegna töluvert nær
en hinir, sem vilja ekki víngarðinn sjá
nema verði þeim gullfúlgan seilingar há.«
Enda er aldrei trygging fyrir að
beztu embættismennirnir hljóti beztu
launin. Þau geta alveg eins lent hjá
hinum lakari.
Það er margt annað sem gerir stöðu
fýsilega, t. d. það að hún sé í heiðri
höfð. Lélegur embættismaður með há-
um launum, sem hugsar mest um þau,
nær aldrei virðing né hylli. Hann er
landi sfnu manna óþarfastur.
Þó eg hafi gert hér nokkrar athuga-
semdir um kirkjumálin. var ekki til-
gangur minn að ræða það mál ítar-
lega. Til þess hef eg lítinn tíma eða
tæki. Málið of stórt til þess að tæma
það í stuttri blaðagrein. En á það
vildi eg benda, að þó kirkjumálanefnd-
in hafi unnið mikið verk og að sumu
139
NI.
leyti gagnlegt, þá er svo langt frá
að eg telji að meirihlutinn hafi bygt
nðaAtillögur sínar á réttum grundvelli
(brauðasamsteypa og kirkjuþing) að
það mundi miklu fremur verða til að
tefja og spilla fyrir glæðing trúmála f
landinu, ef næsta þing samþykti þær.
Á ýmsum stöðum mundi það hrinda
söfnuðum útúr þjóðkirkjunni.
Björn Sigfússon.
%
jlfnám jarðeigna.
í hinum frjálslyndari kirkjublöðum
Dana er nýtt og harla merkilegt mál-
efni nýkomið á dagskrá — í stað kirkju-
nefndarfrumvarpsins, sem sá flokkur vill
ekki við líta, Nokkrir ungir og ritfær-
ir prestar í ríkiskirkjunum hafa stofn-
að blað, er þeir kalla: »Rétt!« Halda
þeir þar skörulega fram kenningunni
um afnám eignarrétts einstakra manna,
hvað fasteignir snertir, eins og Henry
Oeorg, hinn frægi sameignarkennari
Ameríku kendi. Sú fræði er helzt kunn
hér á landi í Þingeyjarsýslu, og ýms-
ir hinna merkilegu gáfumanna þar eða
þaðan hafa töluvert rætt og ritað um
málið. Hingað til hefir íhaldsmönnum
heims þessa tekist að berja þessa
hreyfingu niður í löndunum, og mest
með þeirri staðhæfingu að öll jafnaðar-
kenning lægi til eilífðar fallin fyrir þá
röksemd, að »mennirnir væru ekki eins
góðir eins og þeir ættu að vera«. En
því gleyma menn vísvitandi, að jarðar-
skattskenningar, sem hér ræðir um,
virðist vera — eins og W. Morris
sagði — sú grein jafnaðarkenninganna,
sem hvarvetna mundi sanna sig sjálf,
ef reynd væri, — mundi sanna í verk-
inu, að hún ein (og ekkert annað)
greiðir vandræði vorra tíma, það,
að rned vexti auðlegðarinnar, vex örbirgð
verkamanna og bœndastéttarinnar. Mann
svimar þegar menn lesa um fjárbrallið
með fasteignir í hinum auðugu lönd-
um. Af þeim lögfesta yfirgangi stafar
meiri örbirgð og volæði, en eiginlega
er hugsanlegt, og víst er það, að mál-
efnið er ekki heimskingja meðfæri.
Norskur hagfræðingur ritaði í vetur
góða grein f »Kringsjá«, sem vér
skulum smásaman reyna til að skýra.
En til smekks skal hér tilfæra kafla
um einkaskattslög Nýja-Sjálandsmanna
eftir hagfræðinginn Erik Givskov, í
ritinu Samtiden, 1. hefti, 1905:
»Töluverða hugmynd um það, hverj-
ar afleiðingar fylgi, þegar einkaskatt-
ur er lagður á upphæð jarðarverðsins,
býðst hverjum manni, sem athugar
þetta dæmi: Skattur þessi var lagður
á fasteignir manna á Nýja-Sjálandi ár-
ið 1891. Astand manna þar var þá
hið bágbornasta. Fjárglæframenn höfðu
svælt undir sig hverja ræktandi þúfu
á eyjunum, og miljónir dagteiga lágu
óræktaðir eða því nær, en lýðurinn
streymdi í sífellu inn í borgir og bæi
uns vinnuleysið var orðið óviðráðan-
legt. Fjöldi verkalýðs, þeirra, sem
ekki voru öreigar, leituðu af landi
brott, til að leita sér bjargar eða ból-
festu í einhverju öðru landi. Skrúfur
og verkföll höfðu menn aftur og aftur
reynt, en alt komið fyrir ekki, því auð-
kýfingarnir höfðu öll ráð í sínum hönd-
um. En Ioks komst frjálslyndi flokk-
urinn yfir meiri hluta atkvæða og varð
ofan á á þingi. Hafði og eingöngu
verið barizt um einkaskattinn. Hann
var síðan lögtekinn, og óðara komu
umskiftin. Vinnulaunin hækkuðu úr 4
kr. upp í 10 og jafnvel 12 kr. á dag,
vinnutfminn var styttur, þarfir manna
fellu drjúgum í verði, og allir fengu
næga vinnu. A 7 árum bættu lands-
menn yfir 35 miljónum ekra við áður
ræktað land, og á sama tímabili vorp
aðrar umbætur gerðar, er virtar voru
hér um bil 142 miljón króna virði! Út-
flutningur manna hætti, enda streymdi
fjöldi hinna útfluttu heim aftur. Járn-
brautagjöld og hverskonar ferju- og
flutningseyrir lækkaði stórum, en spari-
sjóðseignir landsmanna voru 1. jan.
1900 330 miljónir króna, sem verka-
menn höfðu í þá tínt síðan skatturinn
var lögtekinn. Þessi framför og staka
vellíðan hefir og æ síðan haldist f eyj-
unum. Eitt dæmið er borgin Welling-
ton. Þar er skatturinn 4 ára gamall,
en borgin er síðan eins og risin úr
rústum með allskonar framfaraprýði,
enda eru þar aldrei verkalaun lægri
en um 10 kr. en bezt 14 kr.!« »Þó
að hér kasti tólfunum — segir höf.,
og minni mundi uppgangurinn verða
hér heima (í Noregi), þótt skattur
þessi kæmist á, þá mun öfgalaust
mega fullyrða að stefnan sé rétt, stór-
kostlega rétt.« M. J.
%
Landsmálafundur.
Ár 1907 þann 18. apríl var haldinn
landsmálafundur að Grjótnesi í Prest-
hólahreppi; á fundinum var mættur mik-
ill meirihluti atkvæðisbærra manna úr
hreppnum. Fundarstjóri var kosinn:
Björn bóndi Sigurðsson að Grjótnesi,
og skrifari: Árni Árnason hreppsnefnd-
aroddviti. Þessi mál rædd:
1. Fánamálið. Lesið upp bréf frá Ung-
mennafélagi Akureyrar. Fundurinn
lýsir því yfir, að hann sé meðmælt-
ur fána Stúdentafélagsins og að
hann sé tekinn upp sem flagg ís-
lands.
Samþykkt f einu hljóði.
2. Sambandsmálið. Fundurinn lýsir því
yfir, að hann er þvi að eins með-
mæltur því, að nefnd verði kosin
á alþingi f sumar, til að semja við
Dani um stöðu íslands í ríkinu, að
nefnd sú semji við þá á þeim grund-
velli, að ísland verði frjálst sam-
bandsland í ríkinu.
Samþykkt i einu hljóði.
3. Samgöngumálið. Fundurinn lýsir yfir
óánægju sinni yfir strandferðunum
norðan lands sfðastiiðin tvö ár og
óskar að strandferðum verði fjölg-
að og millilandaskipin verði iátin
koma við á höfnum héraðsins vor
og haust.
Samþykkt í einu hljóði.
4. Kirkjumálið. Fundurinn er meðmælt-
ur aðskilnaði ríkis og kirkju, þannig
að kirkjurnar verði afhentar söfn-
uðunum með tilheyrandi eignum
þeirra.
Samþykkt í einu hljóði.
5. Mentamálið. Fundurinn óskar að al-
menn skólaskylda verði í lög tekin,
og skóiar og kensla kostuð af al-
mennu fé að öllu leyti.
Samþykkt með 8 atkv. á móti 4;
hinir greiddu ekki atkvæði.
6. Fundurinn lætur það álit sitt í ljós,
að á alþingi ættu ekki að sitja nema
þjóðkjörnir þingmenn.
%
Ferðamenn.
Með Skálholti komu hingað síðast, auk
þeirra er áður var getið, þeir Skagfirzku
bændurnir Árni Eirfksson á Reykjum og
Guðmundur Ólafsson í Ási í Hegranesi
með konu sinni, en með Mjölni trjáviðar-
kaupmaður Sigurður Bjarnason og Árni
Sigurðsson trésmiður.
Til útlanda fóru héðan með skipunum
Kong Helga og Prospero: Síra Matthías
Jochumsson með ungfrú Herdísi, dóttur
sinni, O. Tulinius konsúll með frú sinni,
frúrnar Lovísa Loftsdóttir, Jórunn Norð-
mann og H. Schiöth og frú hans og dótt-
ir frú Anna Vigfússon.
Alþingism. Jón Jónsson í Múla og frú
hans komu hingað með Prospero.
»Kjötsalan.«*
Herra ritstjóri!
í síðasta blaði »Norðra« hefir Jón
Baldvinsson farið á stúfana til að gera
grein fyrir, hvernig kefeinu af hinni
veiku kú hans reiddi af.
Eg hefi ætlað mér að leiða alger-
lega hjá mér orðahnippingar manna
um kjötsöluástandið hér, að öðru leyti
en því, sem eg hefi skorað á bæjar-
stjórnina að hlutast til um að hér yrði
komið á eftirliti með kjötsölu. En af
því að Jón Baldvinsson nefnir mitt
nafn, vil eg taka fram það, er hér fer
á eftir. **
Eftir áreiðanlegum heimildum var
það fullyrt hér í bænum að J. B. hefði
farið með hinn sjúka kýrskrokk sinn
til eins meiri háttar kaupmanns hér
og selt honum, og víst var að kjötið
var selt út — úr verzlunarhúsum þessa
kaupmanns. Finst mönnum það trú-
legt, að kaupmaðurinn m. m. hafi farið
að Ijú J. B. búð sína og verzlunarlið
til þess hann gæti komið út þessu
kjöti?!
En úr því J. B. vill taka á sínar
eigin herðar verzlunina á þessu sjúka
kjöti, skal hann látinn vita, að hann
hefir þá farið óforsvaranlega að ráði
sínu með því að selja kjötið sem heil-
brigt, því að læknir sagði honum, að
því aðeins mœtti hann selja það, að
hann skýrði kaupendum frú hvernig
það vœri ú sig komið og að það þyrfti
mikla suðu til að vera œtt.
Annars mætti ráðleggja J. B. að
hugsa sig tvisvar um áður en hann
næst skrifar undir aðra eins skýrslu
og þessi »kjötsögu-sannleikur« hans er.
Akureyri síðasta dag vetrar 1907.
V. Knudsen.
* Ritstjóri Norðra hafði lofað mér því að
taka í blað sitt svar frá mér gegn J.
B. En er til kom, þóttist hann ekki
»sjá sér það fært«, ef til vill af því að
hans alkunna réttlætistilfinning hefir
meinað honum að láta blaðið flytja
greinar sem nokkurn keim bæri af því
er hann álítur persónulegt.
Geta menn af þessu séð, að ritstjór-
inn hefir sínar skoðanir um það mark-
mið, er »Norðri« 1' upphafi setti sér,
því, að öllum skyldi heimilt rúm í blað-
inu til andsvara í þeim málefnum er
það tæki á dagskrá. y ^
** Ósatt er það hjá J. B., að eg hafi falað
kú hans; hann margbað mig að taka
hana, en kjötinu hafnaði eg er eg sá
að það var sjúkt. „
Blómsturpottar
af mjög mörgum stærðum fást í
verzlun Sn. Jónssonar.
Maísmjöl
komið aftur f
EDINBORG.
Prjónuð nærföt
Og
peysur
fyrir konur, karla unglinga og börn
eru nýkomin í
verzlun Sn. Jónssonar.
Tilbúinri fatnaður
allskonar er nýkominn í
Vefnaðarvörubúðina.