Norðurland - 14.12.1907, Page 2

Nl.
72
að grauta saman því fjárhagsástandi
sem við horfði þegar Dr. Valtýr hélt
ræðu sína á þingi, við þær fjárhags-
horfur sem urðu við þinglokin. þetta
var gcrt freklega í síðari greininni og
hver sem les fyrsta dálkinn í grein
þeirra félaga getur séð að þar er það
gert líka. Þessi ummæli blaðsins rang-
færir þingmaðurinn algerlega, leyfir sér
að snúa hugsuninni í þeim alveg við.
Hann segist búast við því að allir
játi »að það sé ómaklega mælt að
telja til lymskubragða« eins og Nl.
gerir, það að yfirlitið bindur sig við
fjárhaginn eins og hann lítur út við
úrslit fjárlaganna á þingi.« Hver sem
ber saman ummæli blaðanna um þetta
sér strax, að þingmaðurinn hallar hér
stórlega réttu máli. Hann sýnist vera
búinn að Iæra of mikið af »heiðvirðu
blaðamenskunni« í Norðra.
Ekki tekst þingmanninum betnr með
þá aðdróttun, að ræðu Dr. Valtýs um
fjárhagshorfurnar hafi verið dreift út
um landið til blekkingar við þjóðina
nm það fjárhagsástand sem varð við
þinglokin. Sú ræða var prentuð í Isa-
fold strax þegar hann hafði flutt hana
og hvergi annarsstaðar. Aftur var ræða
ráðherrans, um þessar sömu fjárhags-
horfur sem Dr. Valtýr ræddi um, prent-
uð að minsta kosti í 3 stjórnarblöðun-
um og henni dreift út um landið löngu
eftir að þingi var slitið. Sé því hér
um einhverjar blekkingar að ræða eða
ódrengilega aðferð, eru það flokks-
bræður þingmannsins, sem gert hafa
sig seka í henni, en ekki aðrir.
Tilraun þingmannsins til þess að
klína óþverra á Norðurland fyrir þær
ræður sem fluttar voru og prentaðar
suður í Reykjavík, og því var alveg
ókunnugt um er satt að segja svo ein-
feldnisleg að furðu gegnir. En ekki
vantar samkvæmnina. Honum finst það
»dálítið skylt« Norðurlandi, sem stend-
ur í blaði suður í Reykjavík, þó öllum
sé vitanlegt að Norðurland átti engan
hlut i því og gat engan hlut átt í því,
en honum finst það alveg óskylt rit-
nefndarmanni Norðra, sem kemur út
í blaði hans, þegar hann dvelur í ná-
vistum við það.
Vér vonum að þingmaðurinn sé svo
brosmildur, að hann geti hlegið að
öllum þessum fjarstæðum sínum, þegar
hann íhugar þær dálítið nákvæmar.
%
Mótoroagninn.
Loks er þá svo komið að einn
mótorvagn er til á þessu landi og
farið að nota hann til flutninga hér á
brautinni fram Eyjafjörð.
Frá því hefir verið skýrt fyrir nokk-
uru að vagninn var kominn til lands-
ins. Maðurinn sem keypti hann í Þýzka-
Iandi fyrir Magnús Sigurðsson á Grund,
Jón Sigurðsson á Hellulandi í Skaga-
firði, hefir dvalið hér undanfarið, sett
vagninn saman og komið honum af
stað og hefir það alt gengið ágætlega
vel og greiðlega.
Vagninn ber rúmlega 3000 pund og
er knúinn áfram af benzínmótor. Vagn
þessi hafði verið smíðaður fyrir rúmu
ári áður en hann var keyptur og not-
aður til flutninga en eigendurnir seldu
hann af því þeir þurftu að fá sér stærri
vagn. Vagninn á að geta farið um 20
kílómetra á klukkutíma, en líklega ekki
gerlegt að fara svo hratt á honum á
þessum vegi sem hér er. Fram að
Grund í Eyjafirði er brautin um 19
kílómetra og hefir sú leið verið farin
á 1 klukkutíma og 40 mínútum, en vel
getur þó verið að hægt sé að fara
þessa leið á skemri tfma. Að þessu
hafa verið flutt á honum 2600 púnd
og hefir Magnús ekki viljað flytja meira
á honum í einu að þessu, einkum vegna
þess að brýrnar á brautinni eru svo
veikar, að hann telur þær hættulegar
fyrir mikinn þunga. Hefir þeim verið
hrækt upp úr veiku efni og hálfónýtu
og farnar að fúna.
Fjarri fer því að brautin reynist
hentug fyrir mótorvagn. Þegar hún
var lögð, hafði verið lagt svo fyrir
vegastjórann að hugsa mest um að
hún yrði sem ódýrust; hæðirnar á
veginum eru því sumstaðar altof mikl-
ar, líklega um I á móti 12 til I á
móti 15. Hjá þessu hefði vel mátt
sneiða með litlum kostnaði í fyrstu,
en kostar nú miklu meira fé. Merkur
Norðmaður, sem skoðaði brautina fyrir
I — 2 árum síðan, sagði að hún liti út
eins og þeir vegir, sem Norðmenn
hefðu lagt fyrir 20 árum og er sorg-
legt til þess að vita hve lítið vér
getum lært af reynslu annara þjóða.
Af því brautin er svo ójöfn og mis-
hæðótt þarf að eyða miklu meira ben-
zini en annars, sjálfsagt 1 /3 meira og
er það mjög tilfinnanlegt, ekki sfzt
fyrir það að benzin er nú í háu verði.
Til ferðarinnar inn að Grund, fram
og aftur, gengu um 25 pund af ben-
zini og er það miklu meira en venja
er til þar sem vegir eru sæmilega
góðir.
Miklar horfur sýnast nú vera á því
að mótorvagnar séu álitleg framtíðar-
flutningsfæri hér á landi og á Magn-
ús skilið þökk allra landsbúa fyrir að
hafa ráðist f svo stórfeldan kostnað
til þess að koma þessari tilraun á.
Konur í bæjarstjórn.
Þrjár konur verða að sögn í kjöri
til bæjarstjórnar í Reykjavík við næstu
kosningar, þær frú Briet Bjarnhéðins-
dóttir, Katrín Magnússon og Guðrún
Bjarnardóttir frá Presthólum. Kosn-
ingaviðbúnaður sagður mikill af hálfu
kvenþjóðarinnar.
Ritstjóri Reykjavíkurinnar
verður Magnús Blöndal kaupmaður
hér í bænum. Hann á að taka við
blaðinu á nýári og er á förum héðan
þegar þetta er ritað.
Hraðskeyti til Nls.
Reykjavík «/12 '07.
Námuslys hefir orðið í Pensylvaniu, 60
manns farist.
Svíakonungur mjög lasinn af svefnleysi,
krónprinsinn tekinn við ríkisstjórn.
Leiðréttingar. í síðasta blaði er aukaút-
svar Jóns Bærings sagt 45 kr., en er 22
kr. Aftur hafði útsvar Jóns Borgfjörðs fallið
úr, en það er 45 kr.
í 16. bl. stendur á 2. síðu 4. d. að n.
í 25. línu 950, en á að vera 650’
Trúarþingið í Boston.
1.
Af enskum framfara-tíföðum í trúar-
málum má sjá, að þing þetta boðar
mikil og góð tfðindi í binum kristna
heimi. Þar sátu í viku (nú í lok sept-
embermánaðar) valdir guðfræðingar frá
flestum löndum, og nálega allir hinir
lærðustu og beztu guðfræðingar hinna
frjálslyndari kirkjuflokka, fáir þó úr
kaþólskum löndum. Aftur sátu þar
fulltrúar frá Hindum og Búddatrúar-
mönnum, og úr öllum heimsálfum
mættu nokkurir merkismenn, einnig
Múhameðstrúarmenn og Gyðingar. En
flestir úr Ameríku, Trá Bretum
(130), Þýzkalandi, Austurríki, Frakk-
landi, Ungverjalandi, Ítalíu, Hollandi,
Svíþjóð og Danmörku (1. ritstjóri bl.
»Lys óver Landet«). Þingið setti pró-
fessor Eliot, sonur forstjóra Harwards
háskólans, er talinn er hinn göfgasti
og elzti skóli í Ameríku. Innsetningar-
ræða forsetans er afar-snjöll og fögur
og ber vitnisburð fyrir öllum hinum
kristna heimi um hve mjög Bandaríkja-
menn eru langt á undan öðrum þjóð-
um { allsherjar umburðarlyndi og frjáls-
legri meðferð trúmála. Gilda sérskoð-
anir flokka lítið hjá þeim, heldur hitt
því meira, sem sameinar, og lífssann-
indin tekin svo hlýlega og háleitlega
fram, að mörgum mætti finnast að
kristin trú sé orðin ný, nýkomin af
himnum ofan — og þó hin gamla —
því að þessi er hinn nýi leyndardóm-
ur hionar miklu hreyfingar, sem nú er
(þótt sumstaðar beri lítið á) að gagn-
sýra kristnina. Annað einkenni hinnar
nýju stefnu, er hin siðlega rögg hennar
og dáðríka lempni. Hún gerir miklu
ákveðnari kröfur til siðbóta, réttar-
bóta og líknarráða í mannfélaginu,
hún er eins starfandi eins og hugsandi
og kannandi, fæzt minna um kreddur
manna en lífsskoðanir. Þriðja mark
stefnunnar er sú frumskoðun að mann-
eðlið geymi í sér guðseðlið — hin
forna immanens-fræði endurborin. Er
þá hrundið trúarlærdómnum um »fallið,«
en í þess stað kend þróunin frá lág-
stfgi á æðra stig og æ hærra. Þessi
kenning er nú kend við prestinn Camb-
pell í Lundúnum, og kallast »nýja guð-
fræðin.« Leiða þar einkum saman hesta
sína höfuðsmenn hennar og Únítararn-
ir. Þykjast þeir hafa kent hið sama
endur fyrir löngu, enda miklu betur.
Stendur nú sú deila sem hæst og þó
með allri spekt og kurt. Fimmtíu rituð
ávörp voru lesin á þinginu, og hafa
oss borist ágrip af sumum þeirra,
t. d. af ræðu hins hálærða Pfleiderers
í Berlín, er nú þykir færastur allra guð-
fræðinga, einkum í samanburði trúar-
bragða og fornri kirkjusögu. Hann
gaf ágrip af nýjasta riti sínu: »Die
Entwickelung des Christentums.« Þar
er hann heldur andvígur þeim miklu
98
ofjarl foreldrum sínum og á endanum vill maður ekki
beygja sig fyrir guði sjálfum. En veistu hverskonar
menn þeir eru, — þessir og þvílíkir náungar? ójá, það
eru glæpamennirnir, það eru úrþvætti mannfélagsins,
sem bjóða lögum og rétti byrginn og fylla hjá okkur
fangaklefana. Þetta, sem þér varð á í dag, hefir tekið
meira á mig en með orðum verður lýst. Eg megna
hvorki að skamma þig né refsa þér; eg veit ekki einu
sinni hvort eg get haft slíkan son framvegis á heimili
mfnu.«
Að svo mæltu gekk hann út.
Prófessorinn hafði hugsað vel ræðu sína og hnitmið-
að hvert orð, enda hreif hún eins og til var ætlast.
Við öllu hafði Abraham búist þar sem hann ráfaði
einmana og yfirgefinn, — öllum þeim verstu skömmum
og refsingum, sem honum gátu til hugar komið; en
þetta tók þó úl yfir.
Þessi dapurlegi harmþrungni málrómur, beyskyrðin,
sem hann fekk að heyra og svo að lokum þessi ótta-
lega hugsun, að ef til vill yrði hann nú sendur að
heiman — sendur burt frá móður sinni. Við þessa hugs-
un tók hann fyrst að ná sér svo, að hann fór að gráta
og grúfði sig lengi grátandi niður í legubekkinn. En
hve honum sýndist það óskiljanlegt — þetta sem hann
hafði gert; hvað skyldi nú annars verða úr honum?
Löngu seina opnaði prófessorinn hurðina og kallaði
á hann til að borða.
Frú Wenche hafði ekki enn þá fengið ljósa hugmynd
um, hvernig í öllu lá; en eptir því að dæma, sem henni
hafði verið sagt, hlaut hún reyndar að játa, að Abra-
ham hefði breytt mjög ósæmilega. En samt sem áður
fekk það henni undrunar, að þetta lítilræði — því í
99
raun og veru gat þetta þó ekki verið mjög voðalegt —
að þetta skyldi geta bundið svona tungu hennar og
gert hana hljóða. Henni var þungt í skapi og leið svo
óumræðilega illa, að hana dauðlangaði til að fleygja sér
um hálsinn á Abraham og gráta heitum tárum.
Þau mæltu ekki orð frá munni meðan á máltíðinni
stóð.
Abraham hýmdi alveg yfirkominn yfir súpunni sinni,
og á þeirri stundu líktist hann ekki mjög hetjunni lit-
verpu, sem steytti hnefann hnarreist framan í Aalbom
kennara og kallaði hann djöful.
VII.
Stórviðburður var það fyrir baéinn, að Lövdahl pró-
fessor keypti hlutabréfin tíu í verksmiðjunni. Og alt
fór eins og Jörgen Krúse halði spáð. Það var rifist
um listann á kaupmannasamkundunni; næstu daga gekk
jafnvel nokkurskonar fjárgróðahrollur gegnum bæinn,
þar sem verzlunarlífið var þó allajafna svo dauft og
hægfara.
Að hálfum mánuði liðnum símritaði Michel Mordt-
mann föður sínum, að nú væru komnir 96,000 ríkis-
dalir.
Mordtmann ungi lék við hvern sinn fingur. Bæði var
hann glaður af því, að líklegt var að nú yrði hann
formaður fyrir miklu stórvirki og einnig var hann
hreykinn yfir því með sjálfum sér, hve laglega hann
hefði leikið ( þessu tafli. Honum var fjandans sama um
það þó að latínumenn gæfu honum ilt auga; kaupmanna-
stéttina — hlutvægismennina — ætlaði hann að vinna,
og það hafði hann gert.