Norðurland - 11.04.1908, Page 2

Munið lininni anna^ kvöld i Goodtemplarahúsinu. — Þar verður á boðstóium meðal margs góðs: Nýsaminn ieikur, meinfynd-
eftir *VVUIUoiVollllUllllllll mn og hnýflóttur, hljóðfærasamspil: piano, fiðlur, sönglúðrar, harmoníum, og margt fleira smeliið og gott mjög.
Nl.
138
ágætu rit hans hafi oft skemt mér og
frætt mig.
Þá er að víkja aftur að ritdómi
Jóns. Ekki líkar honum orðið: »vöru-
rannsóknc ýfii »Beholdning«, en vill
hafa: »birgðakönnun«. »Vörurannsókn«
álítur hann betur hlýða, ef ræða væri
um, að rannsaka gæði vöru. «Rann-
saka« og »kanna« eru alveg sömu
merkingar, bæði að fornu og nýju, eða
hvern mun finnur hann á merkingu
þessara orða á stöðum þeim, er nú
skal vitnað til? í Sverrissögu er þetta
ritað: »Birkibeinar höfðu eigi rannsak-
at bæinn fyrir því, at þeir vildu út í
konúngsgarðinn skunda sem mest,«
Fm. 8., 191n. í 23. kap. Eglu er
þannig sagt frá Katli hæng: »En um
várit kannaði hann austurlandit, ok
nam þá land milli Þjórsár ok Markar-
fljóts.« Egla Rv. 1892, 23, 577. Á
báðum þessum stöðum eru orðin: »að
rannsaka* og »kanna« nákvæmlega
sömu merkingar, og má því nota þau
jöfnum höndum. Eg vil þá benda á
einn stað úr fornritum, þar sem »rann-
saka« hlýtur að þýða: »að telja« : »Var
rannsakat liðit ok hafði hann ekki
meirr en tvau hundruð útan sveina,
Fm. 9., 3Ö74. Hér þýðir »rannsaka«
án vafa »að telja«, og er því orðið
rétt notað af Guðmundi, og verður
Jóni ekki kápa úr þessu klæði. —
»Hnoða« segir Jón, að sé karlkyns-orð.
Mér féll allur ketill í eld, þegar eg
sá þessa vitleysu. »Hnoða« er hvor-
ugskyns að fornu máli sbr. Cleasby,
Fritzner og Wimmer bls. 35, 56. gr.
c. og beygist eins og »auga«. Nú
mun orð þetta stundum vera haft
kvenkyns og er því rétt hjá Guðmundi.
Satt er það, að eignarfall af »vetur«
er ekki: »veturs«, heldur »vetrar«, en
þetta er að líkindum prentvilla, og
ekki traustur snagi fyrir Jón til að
hengja hattinn á. Sízt ætti Jón að láta
mikinn yfir slíkum smámunum; sjálfur
kann hann ekki að beygja orðið: »ær«;
eignarfall af því segir hann, að sé:
»ár«, en er: »ær«, eins og hvert barn-
ið veit, sem búið er að læra málið.
»Ár« er eignarfall af »á«: — »fljót«.
Ur skugga um þetta getur hann gengið,
ef hann nennir að fletta upp »CIeasby«,
bls. 759 og Wimmer, bls. 31. Ekki
er nú vakurt þó riðið sé. »Bakhjarl«
segir Jón, að sé óskiljandi, en því fer
fjarri. Jón kannast við, að: »hjarl«
þýði í fornmáli: »land«. Er ei þeim
harla nauðsynlegt, sem eiga í orustu
að hafa opið land að baki sér til undan-
komu, ef illa tekst? Á því leikur eng-
inn vafi. Það er því mjög efasamt,
hvort: »bakhjallur« er nokkuru réttara,
en: »bakhjarl«. Mikil veiði þykir Jóni
í því, er hann hittir málvillur í »Ólöfu«,
og svo er um orðin: »að leggja drög-
ur fyrir eitthvað«, en þetta er auðsæ
prentvilla; úr: »drög« hafaorðið: »drög-
ur« af vangá, og getur slíkt auðveld-
lega aflagast í prentun. Jón ætlar að
verða sprenglærður, og segir, að:
»drög« þýði: »net«. I þetta sinn hef-
ir hann þó nent að leita sér fræðslu,
og flett upp í »Cleasby«, er þýðir:
»að leggja drög fyrir eitthvað«: »to
lay a drag (net) for a thing«. En mjög
er það vafasamt, hvort þetta er rétt
hjá Guðbrandi, enda er auðséð, að
hann er sjálfur í vafa, því rétt á eftir
skýrir hann þessi orð svo á ný: »To
take some preparatory steps for a
thing,« og er sú þýðing skýlaust rétt.
Á enska tungu þýðir »drag« að vísu:
= »net«, en það er næsta ólíklegt,
að »drög« hafi nokkuru sinni haft þá
merkingu í norrænu, er hún finst ekki
í fornum ritum. Þótt »dragnet« sé til
í íslenzku, þá sannar það alls ekki
neitt; það orð miklu yngra í málinu.
Orði þessu hef eg flett upp í Fritz-
nersorðabók, stærri útg., og þýðir hún
hvergi »drög« með »net«. Á »jónsku«
ætti þá »drög til árbóka* að vera =
»net til árbóka«, og »drög til orðabók-
ar« = »net til orðabókar«!!! Skringi-
legt verður að sjá Jón Olafsson, er
hann leggur af stað með dragnetið til
orðveiðar í íslenzku orðabókina sína.
5»
jíííillildndanefndin.
Heyrt höfum vér að samkomulagið
í henni sé hið bezta enn sem komið
er. Vekur það hinar beztu vonir um
að starf nefndarinnar verði þjóð vorri
til gagns og heilla. — En annars er
hætt við að lítið sé enn fullrætt í
nefndinni, því dönsku þingmennirnir
hafa haft mikið að starfa á þinginu
heima fyrir.
* *
*
Eitthvað meira en lítið er víst bog-
ið við þessa svokölluðu fjárkröfu Dana
uPPá 5,300000 kr., sem sumir ætluðu
að rifna af, þegar til hennar spurðist,
þó auðsætt væri að hún mundi vera
helber lokleysa. Til þess að fá þessa
tölu út leggur höfundurinn saman til-
lögin frá Danmörku síðan fjárskiftin
urðu, þó allir viti að þau eru ekki
annað en rentur af ógreiddri skuld.
Sömuleiðis er herskipið Islands Falk
fært oss til útgjalda og ættum vér
íslendingar þá að eiga kugginn og
annað fleira af líku tagi er sagt að sé
f þessu riti.
* *
*
í danska blaðið Socialdemokraten
hefir Gísli Sveinsson lögfræðingur rit-
að grein um bók Ragn. Lundborgs, þá
sem nákvæmlega var frá skýrt hér í
blaðinu fyrir skömmu. Um þá bók er
sú saga sögð, að ófáanleg sé hún til
kaups í Danmörku. Til þess að nefnd-
armennirnir dönsku fengju þó að sjá
hana, höfðu íslenzku nefndarmennirnir
keypt af henni nokkur eintök og gefið
þau dönsku nefndarmönnunum.
%
Svifferju á Blöndu
vilja Húnvetningar koma sér upp um
mótin á Blöndudal og Langadal. Mælt-
ist sýslufundur þeirra til þess við lands-
stjórnina, að hún léti skoða svifferju-
stæði á þessum stað.
Kvennaskólinn á Blönduós.
Húnvetningar láta sér ant um þann
skóla sinn. Á síðasta sýslufundi þeirra
veittu þeir skólanum 600 kr. styrk þ.
á. Bæði sýslufélögin ætla að leggja fé
til skólans eftir réttri tiltölu og ákveða
þau til skiftis hve hár þessi styrkur
eigi að vera.
Prestskosning: í Ólafsfiröi
fór fram fyrir nokkuru. 46 kjósend-
ur mættu og var það tæpur helming-
ur atkvæðisbærra manna. Af þeim kusu
44 síra Helga Árnason. — Þó kosn-
ing sé ekki lögleg, má þó búast við
að stjórnin treystist ekki til að neita
honum um embættið, þó henni sé það
ekki sérlega ljúft að veita honum það.
,Jónas í kuiði stórfisksins.'
Trúboðinn Arthur Gook hér á Sjónar-
hæð auglýsti um endilangan bæinn,
að hann ætlaði að opna sjón tilheyr-
enda sinna, svo þeir sæi að hér sé
sagt frá sannsögulegum viðburði. Sá
sem þetta ritar hlýddi á nokkuð at
röksemdum hans, þegar útskýringin
kom og játar hreinskilnislega, að hann
þoldi ekki mátið og fór burt áður en
síðari röksemdir trúboðans voru fram
bornar, enda fekk þær samt með skil-
um. En í byrjun ræðunnar tók trú-
boðinn fram — það sem alls ekki er
rétt — að flestir hér mundu minst
hirða um að lesa Jónasar spádómsbók.
Það annað tók hann fram, að í upp-
runatextanum mundi standa, að Guð
hafi búið til stórfiskinn (o: þann) sem
gleypti spámanninn, búið fiskinn til
»för tilfallet«. Pess texta hefi eg aldr-
ei heyrt getið. Loks tók hann það fram,
að stórfiskurinn hefði verið hár eða
beinhákarl, einn þeirra, er finnist enn
í hinu austlæga Miðjarðarhafi, og geti
orðið svo eða svo miklir og langir,
o. s. frv. Síðar hafði hann sagt frá
sögu um mann, sem á síðari tímum
hafi komið lifandi upp úr slíkum fiski,
en mér hefir líka verið sögð sú saga,
en því bætt við, að hún væri æfarfornt
sjómannaæfintýri og eflaust frá 18.
eða 17. öld — eins og öll þessi guð-
fræði og biflíuskýring er. Er það merki-
leg mótsögn hjá slíkum kennimönnum,
að bjóða fólki biflíuskýringar, en kenna
þó (eins og A. Gook) að Satan sé hinn
elzti hinna »hærri biflíuskýrenda«, —
en geta ekki um Jesú Krist, sem kendi
þvert á móti Móisesi. Það má annars
æra óstöðugan, að ætla sér að leið-
rétta menn, sem svo eru einþykkir,
að þeir þykjast vita alt betur en aðr-
ir menn — einkum ef þeir eru bók-
stafskennimenn frá fyrri öldum og full-
yrða að sáluhjálp áheyrenda þeirra sé
komin undir þeirra skoðunum. Og er
það hið mikla eitur og átumein þess-
ara blindu trúarflokka, og engir menn
flýta fyrir vantrúnni og fyrirlitningunni
fyrir frjálsum og sönnum kristindómi
eins og þeir, og er þá mikið sagt,
sbr. orð Klaveness prests í Krist-
janíu.
Aftur hefi eg ekki heyrt, að Ar-
thur Gook hafi bent áheyrendum sín-
um á það í spádómsbók Jónasar, sem
mesti og frægasti guðfræðingur, sem
ritað heflr sögu hinna fornu Hebrea
og sérstaklega um spámennina: dr.
Cornell í Königsberg, segir um þetta
spádómsrit (eg tilfæri eftir minni): Að
sögunni um stórfiskinn skyldu menn
ekki hlæja (segir hann), hún er auð-
vitað dæmisaga í þeirrar aldar stíl,
en valin umgjörð þess, sem eftir fer:
sending spámannsins til Ninive. »Eg
les aldrei þá sögu án þess mér vökni
um augu.« Pá fyrst sézt til fulls til
sólar í bókmentum Hebreanna. Þá fyrst
er guð þeirra boðaður, ekki einungis
fyrir utan takmörk hins þrönga Kana-
ans, heldur austur í hjarta hins mikla
Austurheims, í sjálfri höfuðborg Assýr-
anna, Nineve! Og sá Guð, sem hið
mikla skáld lætur hinn litla og veik-
lynda spámann boða, það er ekki þjóð-
guðinn Jehóva, það er alfaðirinn, skap-
ari og faðir alls, sem börn kailast á
himni og jörðu, alfaðirinn, sem Jesú af
Nazaret mörgum öldum síðar boðaði við
vatnið í Galíleu, alfaðirinn algóði, al-
líknarinn, sem kirkjan þykist kenna, en
sem svo hryggilega er falinn af börn-
um hennar fyrir flestum sálum, svo
ótal þúsundir þeirra segja enn í hljóði:
»Þeir hafa tekið í burtu drottinn minn,
og eg veit ekki hvar þeir hafa Iagt
hann.«
Að öðru leyti hefir oss hér verið
kent, að einungis sú trú, (þ. e. lífs-
skoðanir), sem sýnir ávöxt í góðri
breytni sé hin eina sáluhjálplega trú.
Hvað hugsa svo hin mörghundruð trú-
arfélög hinna enskutalandi þjóða? Eg
veit það ekki, en hitt er mín sann-
færing, að bókstafstrúarboðarar þeirra
vinni (sem slíkir) lítið til gagns meðal
hugsandi manna hér á landi, sem frá
elztu tíð hafa vanist alt öðrum skoð-
unum en þeir, og þar á meðal þeirri
skoðun, að það sé varhugaverð kenn-
ing að skapari heimsins breyti lögmáli
náttúrunnar, hvort heldur menn heimti
»tákn af himni,« eða trúi einungis
þeirri niðurröðun í náttúruuni, sem æ
betur skýrist fyrir þróun þekkingar og
reynslu. »Hið mesta kraftaverk er nátt-
úran sjálf og lög hennar« sagði Carlyle.
Matth. Jochumsson.
s
Peningavandræðin
hafa aldrei verið ískyggilegri en nú,
horfir til hins mesta voða. Nálega al-
gjörlega tekið fyrir ný lán úr bönkun-
um, svo menn sem hafa ágætt veð að
bjóða verða að fara frá þeim tómhent-
ir. Útlánsvextir hafa þó þokast niður
í 6V2 %, ekki komnir lengra niður
en þetta hér, eða í Danmörku, þó komn-
ir séu niður í 3V2—4 % á heimsmark-
aðinum. Súpum við hér seyðið af pen-
ingavandræðunum 1' Danmörku. — Með-
al annars eru ófáanlegir peningar til
þess að byggja hér tyrir barnaskóla í
bænum og verður það fræðslumálum
bæjarins til stórhnekkis. Verður ekki
sagt að góð fjármálastjórn sé í því
landi, þar sem ómögulegt er að fá fé
til þess að fullnægja þeim lögum, er
löggjafarvaldið setur þjóðinni.
Verzlunarfréttir
illar frá útlöndum. Kjöt 35—40 kr.
tunnan, síld óseljanleg og gærur sömu-
leiðis. Islenzk vorull boðin fyrir 60—70
aura og selst ekki.
Olympisku leikirnir.
Safnað er nú kappsamlega fé til
farareyris þeim íslendingum, er gert
er ráð fyrir að fari til Lundúna í
sumar, enda þarf ekki lítils við. Gert
ráð fyrir að 9 menn fari og 1000 kr.
þurfi hver þeirra. Þetta er metnaðar-
mál fyrir þjóðina, að vel gangi og
vel þess vert að styrkja það. Lands-
stjórnin leggur til 2000 kr., þó engin
sé lagaheimildin fyrir þeirri fjárgreiðslu
og talsvert munu Reykvíkingar ætla
að leggja fram drjúgan skerf. Vestan
af Isafirði og úr nærsveitunum þar er
von á um. 1500 kr. Hér á Akureyri
og í nærsveitum hennar hafa samskotin
orðið mjög lítil enn og væri æskilegt
að fram úr því raknaði. Ekki nóg að
vilja leggja til glímukappana, en vilja
senda þá tómhenta.—Jóhannes Jósefs-
son verzlunarstjóri veitir samskotum
móttöku.
Norðurland hefir og verið beðið að
veita samskotum í þessu skyni mót-
töku og er ánægja að því að gera
það.
Egill
kom hingað frá útlöndum og Austfjörð-
um í fyrradag. Með skipinu voru frá út-
löndum Ásgeir Pétursson kaupm., Houeland
afgreiðslumaður Wathnes-félagsins með frú
sinni, Snorri Snorrason skipstjóri og Carl
Bærendsen kaupm. á Hóianesi.
Eljan
hefir strandað við Noreg eða hlekst á til
muna. Prospero á að fara næstu ferð í stað-
inn fyrir Eljan.
Mannalát.
Þórður Guðmundsson verzlunarmaður í
Reykjavík, bróðir Helga Guðmundssonar
héraðslæknis á Siglufirði andaðist 3. þ. m.
Úfvegsmannafélag Norðlendinga.
Nefndir þær, er skipaðar voru á fundi í
Hrísey 16. f. m. og skýrt var frá hér í blað-
iuu, hafa haldið fundi með sér hér á Akur-
eyri og samið frumvarp til laga fyrir fé-
lagið. Verður minst á það mál ítarlegar
síðar.