Norðurland - 30.05.1908, Side 1

NORÐURLAND.
Ritstjóri: Sigurður Hjörleifsson, læknir.
43. blað. j Akureyri, 30. maí 1908. j VII. ár.
Tekjur landsins af tóbaki. —
Tóbakseinkaréttur.
Ræða flutt í fél. Skjaldborg 17. þ. m.
eftir
Sigurð Hjörleifsson.
III.
(Síðasti kafli.)
Eg skal strax taka fram þá ástæð-
una, sem eg geri einna mest úr. Eg
vil iá tóbaksiðnaðinn inn í landið, eins
og eg vil fá allan þann iðnað inn f
landið, sem hægt væri að reka hér
að skaðlausu. Eg veit reyndar ofboð
vel, að ýmsir menn hér á landi eru
mér ósammála um þetta. Þeir segja
sem svo, að þá atvinnuvegina, sem
þegar eru fyrir í landinu, vanti vinnu-
kraft og sé sízt á það bætandi að
draga vinnukraftinn frá þessum at-
vinnuvegum, með þvf að bæta við
nýjum atvinnuvegum. Þeir telja ekki
aðrar atvinnugreinir réttmætar hér á
Iandi en kvikfjárrækt og fiskiveiðar.
Fljótt á að líta sýnist víst mörgum
að þessir menn hafi rétt fyrir sér og
þessu er víst víða trúað út um sveit-
ir þessa lands. Þó held eg að þetta
sé hreinasta kórvilla. Upplag mann-
anna og þroski er svo misjafn, að
engin von er til þess að mennirnir
geti því nær allir felt sig við, svo að
kalla, sama starfið; mannsandinn krefst
tilbreytingar og ekki sízt á þeim tím-
um, sem vér lifum á. Ef einhverjum
mistekst hér á landi við atvinnurekst-
ur sinn, sveitabúskapinn eða fiski-
veiðarnar, sem ekki ber svo sjaldan
til, þá er eins og honum séu allar
bjargir bannaðar, og ekki liggi ann-
að fyrir en að hann hröklist af landi
burt, enda hefir sá orðið endir á sögu
alt of margra íslendinga hér á landi.
Norðmenn hafa orðið að kenna á þessu
sama sem vér. En þar sem er að
ræða um fjölbreyttar atvinnugreinir,
þar er ætíð meiri von um að annað
gangi betur. Það er burtflutningur
manna úr landinu sem veldur því að
fólkið er of fátt til þess að sinna at-
vinnuvegunum, en eg held það sé
rangt, sem alment er haldið fram, að
leið íslendinga til Vesturheims liggi
um bæina; miklu réttara held eg
væri að segja að bæirnir séu helzti
slagbrandurinn, sem til er í þessu
landi fyrir Vesturheimsferðum, og væri
meira hugsað um að efla iðnað í bæ-
junum, gæti þessi slagbrandur orðið
miklu sterkari. Eg tel það alllíklegt
að þó bæirnir væru ekki mannfleiri
nú, en þeir voru fyrir 30 árum, þá
væri fólkið í sveitunum lítið sem ekk-
ert fleira. Eg veit að þetta getur
orðið ýmsum góðgjörnum mönnum
kærkomið árásarefni, en eg hefi ekki
tíma til að gera nákvæmari grein
fyrir því í þetta sinn, enda væri það
nægilegt umtalsefni á annari kvöld-
stundu. En eg held að það sé ekkert
lítils vert að fá tóbaksiðnaðinn inn í
landið, ekki aðeins vegna þess fólks
hér á landi, sem hefir haft atvinnu
við tóbaksiðnað og landslögin reka
nú út á gaddinn, heldur líka vegna
fólksins sem við mundi bætast, alls
þess fólks, um ókominn tíma, sem
gæti fengið atvinnu við tóbaksiðnað-
inn og mundi margt af því verða fá-
tækt fólk, sem ætti örðugt með að
leita sér atvinnu á annan hátt. Að
vísu yrðum vér f bráð að flytja inn
nokkura menn, sem væru sérstakir
kunnáttumenn í þessari iðn, en þeir
yrðu þá innlendir menn, sem sypu
súrt og sætt með börnum þessa lands.
Hér er líka þess að gæta að hægt
væri að vinna meira að þessum iðn-
aði á vetrum, en gera minna að hon-
um á sumrum; með því móti þyrfti
svo sem ekkert að dragast frá venju-
legum sumarstörfum, en aftur byðist
atvinna að vetrinum, sem oft er svo
tilfinnanlegur hörgull á. — Um þessar
mundir veitum vér Dönum nærri alla
atvinnu við að búa til tóbak og vindla
handa oss. Arið 1905 kom alt tóbak,
sem flutt var til landsins, frá Dan-
mörku, nema fyrir rúmlega 33 þús-
und kr. Mér finst viðkunnanlegra að
vér hefðum þessa atvinnu sjálfir og
eg skil ekki fjárhagsstefnu þeirra
manna, sem fremur vildu unna öðrum
þjóðum þessarar atvinnu en börnum
landsins, þó þau aldrei nema ættu
heima í kaupstað. — Hér á landi er selt
og hefir verið selt, undanfarin ár,
mikið af útlendum vindlum úr afar-
ódýru efni. Vinnulaunin við að búa
þá til hafa alveg tvímælalaust verið
langhæsti útgjaldaliðurinn við tilbún-
ing þeirra. En þau vinnulaun höfum
vér borgað útlendingum. Framvegis
ættum vér heldur að borga oss þau
sjálfum. Eg skal líka benda á það
fyrir framtíðina, að ef mannfólkinu
fjölgar í landinu má búast við því
að tóbaksiðnaðurinn mundi veita fleir-
um atvinnu. Ennfremur er rétt að geta
þess að með batnandi efnahag þjóð-
arinnar má gera ráð fyrir meiri neyzlu
og styður þetta hvorttveggja það mál
að vér tökum það sjálfir að oss að
búa til það tóbak er vér þurfum.
Því fer þó fjarri að ekki megi
benda á fleiri kosti við tóbakseinka-
réttinn fyrir landið í heild sinni. Sem
stendur verzla flestir kaupmenn lands-
ins með tóbak. Það sem hver ein-
stakur þeirra kaupir inn, hlýtur að
vera tiltölulega lítið og flestir verða
þeir að borga há umboðslaun til út-
lendra manna fyrir þessi kaup. En nú
er það algild regla, að sé mikið keypt
af einhverri vöru, þá fæst ltka lægra
verð. Smákaupmaðurinn fær smákaupa-
verð og stórkaupmaðurinn fær stór-
kaupaverð 0: sanna stórkaupaverðið.
Ef landið væri eitt um kaupin, hlyti
að muna miklu á innkaupsverðinu.
Þessi mismunur væri beinar tekjur
fyrir landið og hefði enginn innlend-
ur maður óhagræði eða atvinnumissi
af því. Landið ætti því að standa
mjög vel að vígi að því er innkaup-
in snertir; en ekki ætti það síður að
standa vel að vígi að því er iðnað-
inn snertir. Það hefir engan keppi-
nautinn, hvorki utan lands né innan
og getur því dregið iðnaðinn betur
saman á þá staði, sem hentugastir
eru, eftir því hvernig atvinnurekstur-
inn er ódýrastur. Reksturskostnaður-
inn gæti að því leyti orðið ódýrari
en hann verður hjá mörgum iðnrek-
endum f Iandinu og mundi þetta meira
en vega upp á móti því, að öll stjórn
í þágu almennings er nokkuð dýrari
en sú stjórn, sem menn hafa á þeim
atvinnurekstri, er menn fara með fyr-
ir sjálfa sig. Auk þess losnaði landið
við ýms þau útgjöld, sem hvíla á
tóbaksiðnaði einstakra manna, svo sem
að halda umboðsmenn og erindreka,
til þess að troða vörunni inn á kaup-
manninn, áður en keppinauturinn hefir
komið að sinni vöru. Ennfremur má
telja það til hagsmuna fyrir landið,
að það sleppur hjá því að borga toll
fyrirfram af vörunni og við að greiða
sýslumönnum innheimtulaun af tóbaks-
tolli. Sé aftur aðstaða landsins borin
saman við aðstöðu útlendra tóbaks-
verksmiðja, sýnist mér að hún sé góð.
Kaup og húsaleigu ætti það ekki að
þurfa að borga hærra en þær og má
færa fyrir því fullgild rök.
Eg hefi áður bent á það, að hefði
Iandið einkarétt til innflutnings á tó-
baki, gæti það lagt skattinn miklu
réttlátlegar á alþýðu manna, en hægt
er með tolllögum. Það yrði alt of
fyrirhafnarsamt hjá oss að leggja á
tollinn eftir þyngd og verði, en með
einkarétti landsins er það innanhand-
ar að haga álagningunni sanngjarnlega.
Fátækara fólkið, sem reykir ódýrara tó-
bakið og ódýrari vindlana, bæri þá
tiltölulega minni gjöld en hinir, sem
reykja dýrari vöruna. Gjöldin á ein-
staklingunum verða þá sanngjarnari og
þjóðfélagsheildin kemur fram sem mann-
úðlegri og réttlátari húsbóndi.
Ef tóbaksiðnaðurinn verður ódýrari’
með tóbakseinkarétti landsins, en í
höndum margra manna, eins og eg
hefi fært rök að áður, ef landsbúar
gætu fengið tóbakið ódýrara hjá land-
inu, en þeir fá það nú frá útlöndum,
en landið hefði þó eins miklar tekjur
af tóbakinu eins og áður, þá má líka
færa rök að því að tóbakið yrði jafn-
framt betra. Því er reyndar haldið
fram af andstæðingum tóbakseinka-
réttar, að hvergi fái menn verra tó-
bak en í þeim löndum, sem hafa tó-
bakseinkarétt, svo sem t. d. á Frakk-
landi. Mótmæli þeirra manna, sem
telja sér óhagræði að því að tóbaks-
einkarétturinn komist á, eru að sjálf-
sögðu einskis virði í þessu máli, en
annars sýnist ekki skynsamlega til
getið, að landið geti ekki haft eins
gott tóbak eins og einstakir menn,
enda er reynsla talin fyrir þessu. Á-
stæðan til þvílíkra ummæla byggist
víst aðallega á óljósri hugsun. Á Frakk-
landi þurfa menn t. d. að kaupa vont
tóbak háu verði og gott tóbak ennþá
hærra verði, en ástæðan er sú, að
ríkið tekur til sín feikna há gjöld af
tóþakinu, en ekki sú að franska ríkið
eða umboðsmenn þess, hafi ekki vit á
að velja tóbakið. Sama kvörtunin heyr-
ist líka frá Englandi, þar sem þó tekj-
urnar eru teknar með tollum. Þeir
sem halda fram góða tóbakinu í toll-
löndunum, gæta þess víst ekki, að tó-
bak er ein af þeim verzlunarvörum,
sem er svikin til mikilla muna. Fyrir
18 árum síðan fór fram á Englandi
rannsókn á eitthvað 800 tóbaksteg-
undum og varð sú raunin á, að 3/s
af öllum vindlum voru sviknir. Slíkt
þarf ekki að óttast í þeim löndum,
sem hafa tóbakseinkarétt. Þjóðfélagið
beitir ekki svikum við sjálft sig.
Þá held eg fyrir mitt leyti að síð-
ur sé hætt við brotum gegn einkarétt-
inum heldur en tollsvikum. Því hærri
sem þau gjöld eru, sem landið tekur,
því meiri verður freistingin til þess
»að fara kringum lögin«, sem kallað
er. Sé svo að tollur sé svikinn á tó-
baki um þessar mundir, þá má búast
við enn meiri tollsvikum, ef tollurinn
yrði hækkaður. Tollsvikin á áfengi
hafa víst vaxið við tollhækkunina síð-
ustu og yrði sá tollur enn hækkaður,
yxu tollsvikin sjálfsagt enn til stórra
muna, líklega meira en tiltölulega við
tollinn. Mjög háir tollar virðast vera
varasamir hér á landi, vegna þess að
eftirlitið er örðugt. En nokkuð öðru
máli verður að gegna um einkaréttinn
en tollinn. Til landsins verða að eins
flutt tóbaksblöð og það til mjög fárra
staða. Merki landsins mundi verða sett
á hvern einasta vindlakassa og hvert
einasta tóbaksbréf. Talsverður kostn-
aður væri því samfara að líkja eftir
merki landsins og umbúðum. Brotið
gegn lögunum yrði tvöfalt við það
sem nú er, bæði gegn innflutnings-
banninu og þeim merkjum sem landið
hefði eitt rétt til. Refsingin yrði þyngri
en áður og er því líklegt að menn
brytu sfður. Talsverður kostnaður og
fyrirhöfn yrði samfara þessum atvinnu-
rekstri og sýnist líklegt að fáum þætti
hann fýsilegur. Náttúrlega er ekki hér
hægt að gera grein fyrir öllum króka-
leiðum tollsvikaranna og jatnan mun
reynast örðugt að þefa þær allar uppi,
en eg vona að menn verði mér sam-
dóma um, að með einkarétti verði
svikin oftast óhægri, óarðvænlegri og
hættulegri, en með tollaálögum og því
fátíðari.
Þá hefir einkarétturinn þann kost
fram yfir tollinn, að hægra er að færa
til tekjur landsins af honum, en að
færa til tolltekjurnar, hægra að hækka
verðið á tóbakinu, ef landinu lægi á,
en að hækka tolltekjurnar. Þegar nýir
tollar eru lagðir á, eða tollar hækkað-
ir, vill oft fara svo, að óvenjulega
mikið er flutt inn af vörunni rétt áð-
ur en tollhækkunin gengur í gildi.
Meiri hlutinn af þeim tekjuauka, sem
landið hafði ætlað sér, rennur þá í
bráðina í vasa einstakra manna.
Enn má benda á það, einkaréttinum
til stuðnings, að nú sem stendur mun
þurfa að flytja inn í einu ákveðna