Norðurland - 24.10.1908, Blaðsíða 1

NORÐURLAND.
Ritstjóri: Sigurður Hjörleifsson, læknir.
Akureyri, 24. október 1908.
VIII. ár.
12. blað. j

Jarðarför skólastjóra Jóns J. ){jalfalín fer fram næstkomandi mánu- dag frá gagnfræðaskólanum og hefst kl. 12. á hádegi.

JVIunið effii fundi Verksmiðjufélagsins á Hófel Akureyri á mánudagin . k'- 4 e. h- •> n
Aiiar tóbakstegundir ódýrastar f fóbaks- °s vindlaverzlun Jóh. Ragúelssonar. Hafnarstrœti 35.
Brunarnir.
Húsbrunarir hér á landi eru orðnir
eitt af mestu alvöruefnum þjóðfé-
lagsins. Fyrir þá er óorð komið á
landið erlendis, svo ábyrgðarfélögin
vilja ekki taka að sér að tryggja hús-
eign manna, nema gegn afarháugjaldi.
Með því er lagður mjög tilfinnan-
legur aukaskattur á einn af mestu
gjaldstofnum þjóðfélagsins, þann
gjaldstofninn, sem útlit er fyrir að
vaxi mest í landinu. Pó þessi skatt-
ur bitni tilfinnanlegast á húseignum
í kauþstöðum og verzlunarstöðum,
bitnar hann reyndar á öllu landinu.
Allir þurfa að hafa húsaskjól og
kröfurnar til hollra og hentugra húsa-
kynna fara vaxan ú með hverju ári.
Vegna þessa háa gjalds sjá marg-
ir sér ekki fært að vátryggja eigur
sínar, eða vátryggja þær fyrir minna
gjaldi, en þeir þyrftu að fá, ef óhaþþ
bæri að höndum og þeir ættu að
verða skaðlausir. Veðböndin í láns-
stofnunum Iandsins reka á eftir því
að húsin séu vátrygð og þá vtrður
ekkert eftir til þess að tryggja lausa-
féð fyrir. Það verður því að brenna
hjá mörgum bótalaust, ef til vill fyrir
það eitt, að einhver bófinn hefir
kveikt eða látið kveikja í húsi sínu,
til þess að bjarga sér út úr pen-
ingaþröng, eftir eitthvert heimsku-
legt gróðabrall, sem hann hafði steyþt
sér í, af því hann þóttist ofgóður
til þess að vinna og hafa ofan af
fyrir sér í sveita síns andlitis.
Mjög miklar eignir í landinu eru
í voða, að alls engin vátrygging fáist
á eignunum fyrir þessa sífeldu bruna.
Og hvað verður þá um bankaskuld-
irnar? Velti ekki á þá hliðina, vofir
það hinsvegar yfir að vátryggingar-
gjaldið á húsum og munum verði
enn hækkað, að það gjald verði enn
óbærilegra en það er nú þegar. Hér
þrengir enn þá meira að fyrir það,
að enn þá hefir ekki tekist að koma
á þeirri vátryggingu, er iandið ætl-
aði að veita forstöðu. Ábyrgðarfé-
lögin hafa því bæði töglin og hagld-
irnar.
Þó víða sé pottur brotinn, þá mun
þó Akureyrarbær vera orðræmdasti
bletturinn á öllu landinu fyrir þessa
bruna og sá orðrómur verður bæn-
um hvorki til heilla eða frama.
En er þá ekkert hægt að gera til
þess að draga úr þessu þjóðarböli?
Nátturlega mætti gera ýmislegt.
Áhrifamesta ráðstöfunin væri víst sú,
að banna mönnum að byggja hús
sín úr eldfimum efnum. Sú ráðstöf-
un á þó áreiðalega langt í land, jafn-
hægt og steinbyggingunum miðar
enn þá í landinu.
Og ýmislegt fleira má gera og á
að gera.
Bara að hryssan horfalli ekki, með-
an grasið er að spretta, eins og seg-
ir í danska máltækinu.
En allar ráðstafanir verða að litlu
gagni, ef iðulega er verið að kveikja
í af ásettu ráði, ef það í raun og veru
skyldi vera einhver bezti atvinnu-
vegurinn, fyrir einstaka menn, að
kveikja í eigum sínum, ef sá at-
vinnuvegur ætti að reynast tiltölu-
lega áhættulítill.
Það hlýtur að vera ein af fyrstu
skyldum þjóðfélagsins, að sjá utn
það að svo sé ekki.
Náttúrlega verður ekkert um það
sagt hvort svo sé ástatt í raun og
veru. En hitt er víst að margt og
mikið er um brunana talað hér á
landi. Margar eru grunsemdirnar og
margar hafa þær verið. Vér göng-
um að því vísu að ýmsar þeirta séu
á engum rökum bygðar. Fyr mætti
nú líka vera.
En tortrygnin í þeim efnum er
orðin að þjóðfélags-eitri og því eitri
þarf líka að útrýma.
En hinsvegar er mjög hætt við
að ekki sé alt með feldu.
Dæmi Dana virðist líka benda í
þá átt.
Fyrir tæpum 20 árum síðati voru
brunar ákaflega tíðir í Danmörku.
Brunarnir voru rannsakaðir á venju-
legan hátt af dómurunum í land-
inu, en alt kom fytir ekki. Ekkert
sannaðist og ábyrgðarfélögin máttu
borga.
Stjórnin tók þá það ráð að hún
skipaði sérstakan rannsóknardómara
til þess að rannsaka brunana, dug-
legan mann og einbeittan.
Nú mætti ætla að honum hefði
ekki orðið mikið ágengt, úr því
þeim dómurum varð ekkert ágengt,
sem fyrst fjölluðu um málin.
En það fór á aðra leið.
Hann rannsakaði ekki að eins þau
brunamál, sem þá stóðu yfir, held-
ur líka ýms gömul brunamál.
Og afleiðingin varð sú að mjög
margir menu lentu í betrunarhús-
unum, uppvísir að því að hafa
kveikt í af ásettu ráði.
En afleiðingarnar urðu líka aðrar
og meiri, því þá mátti líka heita
að tæki fyrir brunana, að minsta
kosti þá bruna, sem eitthvað grun-
samlegt þótti við.
Hér á landi gæti farið eitthvað
líkt, ef sama ráð væri tekið og þá
færi vel.
Og er það ekki skylda og nauð-
syn þjóðfélagsins að taka þetta ráð?
Þó ekki ynnist annað mundu
menn verða gætnari og brunarnir
því fækka.
Og áreiðanlega mundi það líka
draga úr tortrygninni bæði hér á
Iandi og erlendis.
Vátryggingargjöldin eru óbærileg,
þau hafa hækkað fyrir brunana. Taki
fyrir þá, eða minki þeir stórlega,
lækka þessi gjöld aftur.
Þá hættir þjóðin að tala um blóð-
peningana — verðlaunin til þeirra,
sem kveiki viljandi í eigum sínum
og annara.
%
Fullveldið.
í blaði sínu »Upsala« frá 22. f. m.
bendir hinn góðkunni sænski íslands-
vinur Ragnar Lundborg á þessi um-
mæli ór danska blaðinu »National-
tidende*.
»Hvort hægt sé að kalla Island ríki
(»stat«) samkvæmt nefndarfrumvarp-
inu, það er vísindaleg spurning, sem
hægt er að deila um og þegar hefir
verið þráttað um, en sú deila hefir
enga þýðingu. Aftur verður engum
tvímælum að því komið að frumvarpið
ætlast ekki til þess að ísland verði
fullveðja ríki (»suveræn stat«), af
þeirri einföldu ástæðu að ísland er
ekki fært um að vera fullveðja.
Danski íslendingurinn, prófessor Finn-
ur Jónsson, tekur auðsjáanlega í sama
strenginn sem danska blaðið, segir að
»ísland geti eftir atvikum eigi verið
eiginlegt fullveldisríki«.
Auðsjáanlega er komið töluvert ann-
að hljóð í strokkinn, en þar var fyrir
kosningarnar, þykir tilgangslaust »eftir
atvikum« að reyna til að villa íslend-
ingum sýn, úr því þeir séu orðnir
sjáandi.
Lundborg bendir annars á það, að
þegar hann hafi ráðið Islendingum til
þess að ganga að frumvarpinu ó-
breyttu, hafi hann gengið að því vísu
að ísland yrði fullvalda ríki, en þar
sem skoðanirnar séu mjög skiftar um
þetta atriði, verði það nú ómögulegt
fyrir ísland að samþykkja frumvarpið
breytingalaust. Geri Islendingar það,
verði það upphat að endalausri deilu
um fullveldið. (»men dá meningarna
áfven bland sakkunnige tyckas vara
synnerligen delade dárom torde det
för Island vara omöjligt att nu antaga
förslaget alldeles oförándradt. Sker
námligen detta blir det endast en
början til en ny ándlös strid angáende
frágan om suveránitet eller icke suve-
ránitet«).
\
Glímubók Jóhannesar.
Icefandic wrestling
by Jóhannes Jósefsson,
(icelandic champion).
Printed and published
by Þórh. Bjarnarson.
Akureyri, Iceland.
Bók þessi er stutt lýsing á íslenzkri
glímu, rituð á enska tungu og eru 38
myndir í henni; þar á meðal ein af
Jóhannesi glímukappa. En því miður
eru myndirnar allar mjög slæmar, og
verst sú af Jóhannesi. Kemur hið á-
gæta vaxtarlag og vöðvar hans þar
mjög ógreinilega í ljós. Á hinum mynd-
unum eru sýnd glímutök og brögð —
fimtán alls. En það er hvorttveggja að
myndamótin (clichéerne) hafa verið
skemd, er myndirnar voru prentaðar
og að þær eru illa ljósmyndaðar. Hefði
annar glímumaður jafnan átt að vera
hvítklæddur en hinn svartklæddur, og
baktjald grátt. En á flestum myndun-
um eru glímumenn eins klæddir, og
er því afarilt að átta sig á brögðum
þeim sem þar eru sýnd. Jafnvel þeir
sem glíma kuniia, eiga bágt með að
sjá hver bragðið leggur, á sumum
myndunum.
Meðal hinna fimtán bragða sem lýst
er, eru tvennskonarhandbrögðu (»loose-
fling« og »handtouch«) og þykir mér
það býsn mikil, þar eð þau eru al-
gerlega bönnuð í reglugerðinni um
»íslandsbeltið«. Þá reglugerð verður
að svo komnu að skoða sem allsherj-
ar-glímureglur, og finst mér engum
skyldara en Jóhannesi að halda þær,
þar eð hann er handhafi beltisins nú
— og eg vona sem lengst. Þetta er
6. glímureglan í bók þessari: »Fall
telst þá einhver hlutur líkamans fyrir
ofan hné, eða olbogi snertir jörðina.«
Hér er aftur vikið frá reglugerðinni
um »íslandsbeltið«, því þar er enn-
fremur þetta þrent talið bylta: »a.
Komi niður höfuð og hendur. b. Komi
niður bæði hné og báðar hendur. d.
Falli maður aftur á bak á báðar
hendur.
Stærsti gallinn á bókinni er samt
það, að íslenzku nöfnin á brögðunum
vantar. En í stað þeirra er þeim ým-
ist snúið á ensku eða gefin ný nöfn.
Nú er enskunni þannig varið að hún
tekur fegin við ölluin útlendum orð-
um, og hefði því ekki farið neitt illa
á íslenzku orðunum. Og víst er um
það, að ekki verður nöfnunum á brögð-
unum snúið á tungur allra þeirra þjóða,
sem við má búast að taki upp glím-
ur, og er hætt við að ensku nöfnin
festist við þau. En auðvitað er eðli-
legra að íslenzku nöfnin fylgi þeim.
Sömuleiðis hefði orðið »glíma« átt að
haldast, og hefði bókin átt að heita
»Glíma, icelandic wrestling«. Eða ef
til vill fremur »buxnatök«, því glíma
er þrenns konar: buxnatök, axlatök
og hryggspenna, þó nú sé oftast í
daglegu tali átt við buxnatök þá glt'ma
er riefnd — svo geri og eg hér.
Þá er að minnast á ýmsar villur
sem eru í formálanum og minna gera
til. Fyrst það að glíman eigi upptök