Norðurland - 17.12.1910, Blaðsíða 2

Nl.
204
En með því er alls ekki sagt eða
sannað, að ekki sé hægt að losna
við konungkjörna þingmenn, ef
stjórnin vill það, fyr en nákvæmlega
6 ár eru liðin frá því þeir fengu
umboð sitt. Lögtízka sú eða réttar-
venja, sem myndast hefir síðan stjórn-
arskráin var sett, mótmælir þessu
fastlega. Eins og grein var gerð fyrir
í síðasta blaði, hefir stjórnin ekki í
eitt einasta skifti bundið sig nákvæm-
lega við 6 árin. Það virðist ekki ná
nokkurri átt að bera það í vænginn,
að þetta hafi orðið svona að vera
vegna ríkisráðsfunda. Eins og það
hafi ekki verið innanhandar að á-
kveða það í skipunarbréfum konung-
kjörnu þingmannanna hvern dag
umboð þeirra væri á enda. En þetta
mun alls ekki hafa verið gert og
því varð hver þeirra konungkjörinn
þingmaður þann dag sem hann var
skipaður og hætti að vera það þatin
dag sem annar var skipaður í hans
stað.
í eitt skifti var umboðið tekið af
konungkjörnu þingmönnunum 20
dögum áður en nákvæmlega 6 ár
voru liðin. Skyldi þá ekki eins hafa
mátt gera það t. d. 21 degi áður?
Eða hvar eru takmörkin? Náttúrlega
engin önnur en þau, að þeir hafi
fengið að sitja á 3 reglulegum þing-
um.
Og ef þetta mál er svo mjög bund-
ið við ríkisráðsfundi, er þá ekki eðli-
legast að Björn Jónsson fái 6 nýja
konugkjörna þingmenn tilnefnda,
áður en hann hverfur heim aftur
og hefir ekki tækifæri til að sitja
á ríkisráðsfundum?
En auk þess er vert að athuga
það í þessu sambandi, að stjórnar-
skráin segir ekki að konungkjörnir
þingmenn, fremur en þjóðkjörnir,
séu kvaddir til „sex ára«. Hitt stend-
ur þar að umboð þeirra gildi „venju-
lega" fyrir „sex ára tímabil". Sjálf-
sagt er þetta orðað svo af ásettu
ráði. Sex ára tímabil er það tíma-
bil sem 3 regluleg þing eru haldin
á. Hefði það ekki átt að skiljast svo,
hefði efiaust staðið að eins „til sex
ára."
Jón Ólafsson reynir að gera gys
að þessu. Hann bendir á það, að
ákvæðinu um 6 ára tímabilið verði
ekki bréytt nema með breytingu á
stjórnarskránni, en ákvæði 5. gr.
stjórnarskrárinnar um að þingi sé
stefnt saman annaðhvort ár, megi
breyta með einföldum lögum. Væri
það ákveðið að þingi skyldi stefnt
saman á hverju ári, þá ættu konung-
kjörnir þingmenn rétt á að sitja á
6 reglulegum þingum. Af þessu
leiðir hann þá ályktun að andrnæl-
endur sínir segi að þrír séu sama
sem sex.
Þetta er þó ekkert annað en bág-
borinn útúrsnúningur.
Hefði svo ólíklega viljað til, sem
reyndar var lítt hugsanlegt eftir að
þingræði komst á, að 6 þinga
seta konungkjörinna þingmanna hefði
þannig verið lögtekin, þá hefðí alls
ekki verið lögtekið með því að kon-
ungkjörnir þingmenn mættu sitja 7.
þingið, þó þingtíminn væri færður
fram. Þessi fíndni Ji Ó. er því töluð
og skrifuð algerlega út í loftið. Spurn-
ingin er alls ekki um það, eins og
J. Ó. lætur í veðri vaka, livort þrír
sé sama sem sex, heldur um hitt
hvort 6 sé sama sem 7. Það er hann
sjálfur sem les ritningarnar öfugt.
Þar stendur: Sex daga skaltu verk
þitt vinna en 7. daginn skaltu halda
heilagt. J. Ó. les þær svo, að þá sé
einmitt boðið að vinna 7. daginn.
Slík og þvílík er rökfærsla heima-
stjórnarblaðanna í þessu máli.
’«
B r é f
frá
Guðmundi Hannessyni.
VIII.
Trúin á skuldirnar.
III.
Mér kæmi það ekki óvart þó sum-
um þættu skoðanir mínar æði aftur-
haldskendar og eg helzt til svartsýnn
á framtíð lands og þjóðar. Eg kippi
mér ekki upp við þetta, því eg veit
að eg er tiltölulega bjartsýnn í þess-
um efnum, veit að álit mitt er ágæt-
lega samrýmanlegt við framfarahug og
bjartsýni, einnig við það að nota láns-
fé jufnvcl 1' stórum stíi. Hins vegar
getur það ekki samrýmst blindri »trú
á landið«, sem bygð er á eintómu
þekkingarleysi og ofsjónunt, heldur
ekki lánum út í bláinn eða að lifa af
þeim án j>ess að hugsa um, að það
komi þó að skuldadögunum. Annars
er oss það lítill sómi að »trúa« miklu
um lar.dið og Jandkosti hér. Eftir
IOOO ára vist í landinu ættum vér að
þekkja það sæmilega og meðal annars
vita, að það er næsta ólíkt nágranna-
löndunum og norðar en þau. Það
getur haft sína kosti fyrir því.
Því fer fjarri að við þurfum að
kvíða framtíðarhorfunum,. ef kynslóð-
in, sem landið byggir, er ötul og ó-
spilt. Hagurinn hefir batnað stórum
á einum til tveim mannsöldrum og
full vissa fyrir því, að hann getur
orðið miklu, margfalt betri, og það án
þess að vér vöðum skuldasúpu upp
í axlir.
* *
*
Lft.m afttir á rcektun landsins og
hversu hún gengur í höncjum dug-
legra manna. Eg þekki þetta frá
blautu barnsbeini A ári hverju getur
bóndinn dregið saman nokkurn á-
burðarforða, sem nota megi undir
þökur, (iskú, sorp o. fl., sem jafnvel
yrði lítið úr til áburðar á túnið. A
hverju ári getur hann sléttað drjúgan
blett, ef viljinn er einbeittur, jafnvel
án þess að verja til þess útbornum
eyri það teljandi sé. A þenna bátt
slcttast túnið á 10—20árum ogjafnvel
betur en þó verkinu væri lokið á
einu ári. Þetta þrekvirki kostar bónd-
ann og menn hans að vísu margan
þreytudag, en ti11öluíega lítið fé. En
svo kemur bæði arður og ánægja í
aðra hönd.
Hún kann að þykja ;eintæk þessi
gamla aðferð, en einn kost hefir hún
þó: Henni fylgja hvorki vextir né af
borganir til bankanna, sem aftur gancra
að mestu leyti út úr landinu til —
Danmerkur Og bóndinn er laus við
skuldaáhyggjur og skuldaófrelsi. Hann
getur litið djarflega framan í hvern
mann.
Annar kostur fylgir og þessari að-
ferð þó sein sé; Hún er ein fram-
kvæman'.eg, en hitt ekki. Ræktun
sveitabóndans er algerlega undir á-
burðinum komin. Ef hann er ekki
nægur, stoðar lftið að plægja upp jörð-
ina. Hann hefir enga áburðarnámu,
sem leyfi honum að slétta túnið sitt
vel á einu ári eða tveimur, og bera
sæmilega undir þökur. Aburðaraflinn
leyfir að slétta vænan blett á ári, í
mesta lagi eina dagsláttu. Víðast hvar
bannar hann að fara hraðara, og þó
þetta væri ekki til fyrirstöðu, þá tek-
ur annað af skarið: Vér höfum ekki
vinnuafl til þess að slétta tún vor f
einum rykk. Vér getum ekki farið
miklu hraðarat, nema með því að fylla
landið af útlendingum. Trúi þeir á
þá aðferð, sem vilja.,
En aðferðin er furðu fljótvirk f
höndum dugnaðarmanna. A 10--20
árum sléttaði faðir minn mikinn hluta
túns síns á þenna hátt og bygði auk
þess upp hvern kofa á jörðinni, þótt
hann væri að mestu leiguliði, og kom
upp allstóru búi í ofanálag. Hann
byrjaði með sárlitlu fé, tók við niður-
níddri jörð og hafði heilan hóp barna
frant að færa. Einhvern vegínn bless-
aðist þetta án allra skulda. Eg hygg
að hann hafi ætíð átt inni hjá kaup-
manninum og aldrei tekið einn eyri
til láns.
Já, en þetta var áður en fólksleysið
og háa kaupið dró úr öllum fram-
kvæmdum, kynni einhver að segja.
Það gengur öðruvísi núna.
Jónas í Bröttuhlíð* hefir startað
undanfarin ár eftir að fólkinu fækk-
aði og kaupið hækkaði. Hann reisti
bú á 800 króna koti með litlar eigur
og hefir lengst af verið einyrkji að
mestu leyti. A hér um bil 10 árum
hefir hann sléttað alt túnið og aukið
það að miklum mun, girt það ait og
mikinn hlutann með rammbyggilegum
trjótgarði, aukið töðuna um fullan
helming, reist all-reisulegt hús, þar
sem lélegir bæjarkofar voru áður,
veitt vatni í bæ og fjós, bygt upp
öll peningshús og hlöður fyrir heyið,
keypt kotið að miklu eða cllu leyti,
komið upp nokkurum görðum og aukið
bá sitt að því skapi sem jörðin batn-
aði. Ollu þessu hefir hann komið í
verk án þess að lána íé svo nokkuru
næmi. Það var litlu eða engu útlendu
fjármagni veitt í kotið hans með vöxt-
nm, afborgunum og skuldaáhyggjum,
heldur blátt áfram íslenzkum dugnaði
og íslenzkri sparsemi.
Eg vil nú spyrja þá háttvirtu skulda-
veitumenn, hvort þeir séu ekki ánægð-
ir með þessar framfarir á ekki lengri
tíma. Eg er harðánægður með þær.
Treysta þeir sér til að fara qllu hrað-
ara með skuldunumí
En því eru þessi dæmi svo fátíð?
Því rís ekki þannig alt landið úr
rústum á 10—20 árum? Ástæður
þessa manns voru f fáu betri en
flestra aunara.
Það er alt annað sem veldur þvf
en skortur á lánsfé. Það er skortur
á hugsjónum, þekkingu pg eínbeittum
vilja. Sú hugsjón vakti íyrir manni
þessum og konu hans, er þau fluttust
á kotið, að gera það að œfistarfi sínu
að bœta það, sem frekast þau gætu
Þessu áformi hala þau hrundið áfram
með föstum vilja og atorku.
En ætli að skuldir séu einhlítar til
þess að vekja hugsjónir, þar sem eng-
ar eru fyrir, eða auka þekkingu eða
viljaþrek manna um allan helming ?
Eg hefi ekki orðið þess var.
Hitt er svo sem sjálfsagt, að bónd
inn getur þurft á láni að halda eins
og aðrir, einkum til húsabygginga,
stundum til þess að auka bústofninn.
Til þess höfum við bankana. Ef
fullrar forsjár er gætt, getur þetta að
góðu gagni komið, en þó má ekki
gleyma, að hús eru sjaldan arðberandi
þó óhjákvæmileg séu. Húsaldn eru
ekki framleiðslulán. Lán til að auka
bústofn ættu oft að vera mjög arð-
berandi, en hvers vegna er bústofn
margra svo lítill og miklu minni en
jörðin gæti borið? Oftast af því, að
bóndinn er ekki svo forsjáll, atorku-
samur eða sparsamur sem skyldi.
Það er hæpið að slíkur maður fái
þessar torlærðu dygðir, þó hann fengi
lánsfé með góðum kjörum. Líkindin
eru öllu meiri fyrir því, að einmitt
hann kynni ekki með féð að fara.
Lítum aftur á botnvörpungana.
í öðru orðinu er sagt að þeir stór-
græði, f hinu, að án lánsfjár geti þeir
ekki þrifist. Þetta er vissulega kyn-
leg kenning. Mjög arðsöm fyriítæki
eru vön að eflast og aukast af eigin
ratnmleik, Ef þau á annað borð kom-
ast á fót geta þau fremur flestu öðru
* í Svartárdal í Húnavatnssýslu,
Norðurland kcmur út aftur á
miðvikudaginn kemur, en ekki
á laugardaginn (aðfangadag
jóla). Auglýsingum í blaðið eru menn
beðnir að skila sem allra fyrst.
þrifist, hvort sem þau hafa lánsfé eða
ekki, því gróðinn myndar fljótlega
nægilegt fjármagn til þess að tæra út
kvíarnar.
Eg hefi getið þess áður, að góður
botnvörpungur geti borgað sig á 5 ár-
um, ef alt gengi f bezta lagi. Ef gert
er ráð fyrir þessu, getur hvert skip
tvöfaldast á 5 ára fresti; en með til-
liti til hins mikla rekstursfjár, þá veitti
ekki af nálega 10 árum til þess að
geta bæði bætt öðru skipi við og haft
nægilegt rekstursfé handa þvi'. Þess
er að sögn skemst að bíða að 7 botn-
vörpungar eigi heima í Rvík, og léti
þá nætri að eitt skip gæti bæzt við
á ári hverju, með nægilegu fé til út-
gerðarinnar. Að sjálfsögðu má ekki
gera ráð fyrir því bezta, en eftir út-
litinu að dæma, eru allar horfur á, að
botnvörpu útvegurinn blessaðist og
blómgaðist, þótt ekki nyti hann neinna
nýrra lána. Framförin yrði væntan-
lega minni og seinni á þenna hátt,
stæði aftur á fastari fótum. En nú
dettur engum f hug að útiloka útgerð-
ina frá lánsfé. Það er sjaldnast hætta
á því, að fé skorti til verulegra arð-
samra fyrirtækja, og svo mun íslenzku
botnvörpungunum reynast — ef gróð-
inn er ríflegur.
Hvar sem vér lítum eru horfurnar
allgóðar. Ræktun landsins getur auk-
ist og eflst að jstórum mun, og það
án allra lána, ef oss að eins hvorki
brestur atorku né áhuga. Hið sama
má segja um sjávarútveginn, þótt ó-
vissari sé og fjárfrekari. Að sjálfsögðu
er ekkert að þvf að finna, þótt láns-
fé sé notað til þessara atvinnuvega
vorra, ef það er gert með forsjá og
gætni og lánin ekki gerð að eyðslu-
fé. Sé þessa ekki vandlega gætt, er
mikil hætta á því, að vér snúum oss
hengingaról úr dönsku skuidafé, og
erum máske byrjaðir á því.
Skuldapostularnir þykjast bjartsýnir.
Þeir »trúa« allra manna mest á landið
og arðsemi atvinnuvega vorra. En
undarleg er bjartsýni þessara manna.
I þeirra augum eru atvinnuvegirnir
svo arðsamir, að enginn getur lifað nema
af lánsfé! Mér finst það liggja miklu
nær að halda, að annaðhvort muni
lé fljótlega græðast á þessum arðsömu
atvinnuvegum, og það svo, að vér
hefðum fé aflögu, eða að vér kunnum
ekki að hagnýta oss þá. Ef svo væri,
er bersýnilegt að lánsfé kæmi oss að
litlu haldi.
Það væri skárri tilhugsunin, ef öll
vor framtíð væri undir því komin,
hvort útlendingar vildu svo vel gera
að lána oss fé, ef vér ættum sífelt að
ganga fyrir hvers manns dyr og biðja
um lán á lán ofan! Það væri ekki
ólíklegt að vér yrðum fljótlega sjálf-
stæðir og óháðir með þessu móti!
Til ailrar hamingju þurfum við ekki
að gera oss að slíkum betlikindum.
Það er einmitt argvitugt svartsýni að
halda að betl og skuldaófrelsi sé eini
lífsvegurinn fyrir oss. Þeir sem þyk-
jast trúa á arðsemi íslenzkra atvinnu-
vega ættu sÍ2t allra að halda lánin
óhjákvæmileg.
* *
*
Eg hefi orðið þess var, að sumir
skilja tillögur mínar svo, að lán mætt-
um við alls ekki taka, þó vér ættunv
þess kost; að framþróunin í landinu
megi ekki fara hraðara en svo, að ætíð
sé unnið með skuldlausri eign.
Ekki hefir mér komið þetta til hug-
ar, enda mundi ekki að því hlaupið
nú orðið. Skuldir landsins og lands-
manna eru nú hátt Upp í tlU
miljónir króna, ef ekki meira;
með öðrum orðum um 125 krónur á
hvert mannsbarn. Skatlurinn sem vér
borgum Dönurn árlega fyrir þetta fé
alt nemur nœrfelt hálfri miljón króna